Stephenson Neal - Cykl Barokowy 9 - Cryptonomicon.pdf

SAVE OFFLINE

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON

NEAL STEPHENSON CRYPTONOMICON Przełożył WOJCIECH M. PRÓCHNIEWICZ Tytuł oryginału CRYPTONOMICON Dla S. Towna Stephensona, który puszczał latawce z pancerników Podziękowania Bruce Schneier wymyślił Solitaire'a, udzielił mi pozwolenia na wykorzystanie go w tej powieści, oraz napisał Dodatek. Ian Goldberg napisał skrypt w Perlu, który pojawia się w e-mailu Enocha Roota do Randy'ego. Z wyjątkiem owego dziwnego cytatu pozostała część książki jest napisana - lepiej bądź gorzej - przeze mnie. Czuję się jednakże dłużnikiem jeszcze wielu innych osób. Zliczając takie długi, łatwo można dojść do Adama i Ewy, dlatego postanowiłem ustalić dolną granicę mojej wdzięczności na II wojnę światową i podzielić wszystkie osoby, którym chcę podziękować, na trzy kategorie. Po pierwsze: są to ważne postaci Tytanomachii z lat 1937-45. Prawie każda rodzina ma swój mały panteon bohaterów tej wojny - jak na przykład mój wuj Keith Wells, który służył w piechocie morskiej na Florydzie oraz Guadalcanal i być może jako pierwszy w tej wojnie amerykański marine zszedł na plażę podczas desantu. Lecz książka ta traktuje przede wszystkim o technicznie uzdolnionych ludziach, powołanych podczas wojny do najdziwniejszych zadań. Wśród tych wojskowych hakerów specjalne słowa uznania należą się Williamowi Friedmanowi, który poświęcił swe zdrowie, by złamać japoński kod Purpowy, zanim jeszcze zaczęła się wojna. Lecz zadedykowałem tę powieść memu niedawno zmarłemu dziadkowi - S. Townowi Stephensonowi, ryzykując tym samym, że czytelnicy zaczną dostrzegać fałszywe podobieństwa między jego rodziną - to znaczy moją - a postaciami z książki. Zatem niniejszym oświadczam, że wszystko to sam wymyśliłem - naprawdę! - i że nie jest to powieść z kluczem; jest to po prostu powieść, a nie sposób na potajemne ujawnienie ciemnych rodzinnych tajemnic niczego niepodejrzewającym czytelnikom. Po drugie: moi znajomi, którzy (na ogół nieświadomie) wywarli duży wpływ na kierunek moich poszukiwań. Są to w kolejności alfabetycznej: Douglas Barnes, Geoff Bishop, George Dyson, Marc i Krist Geriene z Nova Marine Exploration, Jim Gibbons, Bob Grant, David Handley, Kevin Kelly, Bruce Sterling i Walter Wriston - który podczas wojny jeździł po Filipinach z maszyną szyfrującą i przeżył, żeby po pięćdziesięciu latach opowiadać mi historie o przedwojennych szanghajskich bankierach. Po trzecie: osoby, których wysiłki umożliwiły mi, a przynajmniej ułatwiły napisanie tej książki. Niektórzy wspomogli mnie ogromnym ładunkiem miłości i wsparcia - moja żona, dzieci i dziadkowie moich dzieci. Inni - po prostu (choć to zwodnicza prostota) wykonując w należyty sposób swą pracę, na przykład mój wydawca - Jennifer Hershey oraz moi agenci - Liz Darhansoff i Tal Gregory. Wielu zaś zupełnie nieświadomie wniosło do tej książki swój wkład, po prostu prowadząc ze mną interesujące rozmowy, o których zapewne dawno zdążyli zapomnieć: Wayne Barker, Christian Borgs, Jeremy Bornstein, Al Butler, Jennifer Chayes, Evelyn Corbett, Hugh Davis, Dune, John Gilmore, Ben i Zenaida Gonda, Mikę Hawley, Erie Hughes, Cooper Moo, Dan Simon oraz Linda Stone. Neal Town Stephenson Problemy, z którymi stykają się fizyk i kryptolog, wykazują niezwykle podobieństwo. System użyty przy szyfrowaniu wiadomości odpowiada prawom naturalnym, przechwycone komunikaty - dostępnym dowodom, natomiast klucze do wiadomości lub na dany dzień - ważnym stałym, których wartości należy wyznaczyć. Ten związek jest bardzo ścisły, jednakże problemy kryptografii łatwo rozwiązuje się przy użyciu maszyn dyskretnych. W fizyce nie jest to takie proste. Alan Turing Dziś rano [Imelda Marcos] opublikowała najnowsze wyjaśnienie pochodzenia miliardów dolarów; podejrzewa się, że ukradła je wraz mężem (zmarłym w roku 1989) podczas jego prezydentury. - To zbieg okoliczności, że Marcos posiadał pieniądze - powiedziała. - Po podpisaniu porozumienia w Bretton Woods zaczął wykupywać złoto z Fortu Knox. Trzy tysiące ton, potem cztery tysiące. Mam na to dokumenty: siedem tysięcy ton. Marcos był taki bystry. Wiedział wszystko. To zabawne: Ameryka nigdy się na nim nie poznała. "New York Times", poniedziałek, 4 IV 1996 Prolog Dwa koła w górze. Pisk. Bambusowy gaj, posiekany Odgłosy wojny ...to najlepsze, co potrafi na poczekaniu ułożyć kapral Bobby Shaftoe - stojąc na błotniku, jedną ręką trzymając springfielda, a drugą łapiąc za lusterko wsteczne, tak że liczenie sylab na palcach nie wchodzi w grę. "Pisk" ma jedną sylabę czy dwie? Ciężarówka w końcu postanawia się nie przewracać i z łomotem staje na czterech kołach. Odgłos jęku znika - i ulatuje ta chwila. Lecz Bobby wciąż słyszy śpiew kulisów, a teraz także podobne do strzałów trzaski sprzęgła, gdy szeregowy Wiley redukuje bieg. Może go ponosi? A z tyłu, pod plandekami telepie się półtorej tony szaf z aktami, suwają się książki kodów, a w generatorze prądotwórczym Stacji Alfa chlupie paliwo. Nowoczesność: piekło dla twórców haiku. Generator prądotwórczy ile ma sylab? Osiem? Nie zmieściłoby się nawet w drugiej linijce! 1 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Możemy przejeżdżać ludzi? - pyta szeregowy Wiley i wali w klakson, zanim Bobby Shaftoe zdoła odpowiedzieć. Sikhijski policjant przeskakuje przez wózek z nawozem. W pierwszym odruchu Shaftoe chciał odpowiedzieć: „No pewnie, a co nam zrobią, wypowiedzą wojnę?" - ale jako najstarszy stopniem w tej ciężarówce pewnie powinien myśleć, albo coś takiego, a więc nie wali tak prosto z mostu, najpierw lustruje sytuację: Szanghaj, 16.45, piątek, 28 listopada 1941 roku. Bobby Shaftoe i sześciu pozostałych żołnierzy piechoty morskiej w ciężarówce, gapią się w dal Kiukiang Road, w którą właśnie z niebezpiecznym przechyłem skręcili. Po prawej stronie mają katedrę, a więc przystań jest jak daleko? Jakieś dwie przecznice. Cumuje tam kanonierka patrolu rzecznego Jangcy. Czeka na towar, który wiozą. Jedyny problem tak naprawdę stanowi fakt, że owe dwie przecznice zamieszkuje jakieś pięć milionów Chińczyków. Choć ci Chińczycy to doświadczone mieszczuchy, a nie spaleni słońcem wieśniacy - kiedy się pędzi szybko i trąbi, schodzą ci z drogi. I rzeczywiście, większość odskakuje na boki, wskutek czego wydaje się nam, że ciężarówka pędzi szybciej niż siedemdziesiątką, którą pokazuje licznik. Ale bambusowy gaj nie pojawił się w haiku Bobby'ego Shaftoe'a w celu nadania mu orientalnego smaczku, mającego w domu, w Oconomowoc, zrobić wrażenie na publice. Przed ciężarówką znajduje się mnóstwo ciężkich bambusowych drągów, dziesiątki prowizorycznych szlabanów tarasujących drogę ku rzece, ponieważ oficerowie Floty Azjatyckiej i Czwartej Brygady Piechoty Morskiej, planujący tę skromną operację, zapomnieli uwzględnić czynnik Piątkowego Popołudnia. Bobby Shaftoe wyjaśniłby im, gdyby tylko chcieli zapytać skromnego zupaka, że droga konwoju prowadzi przez środek dzielnicy bankowej. Mieszczą się tutaj oczywiście banki Hongkongu, Szanghaju, City Bank, Chase Manhattan, Bank of America, BBME, Chiński Bank Rolny i pełno szajsowatych, prowincjonalnych banczków, a kilka z nich ma umowy ze szczątkowym chińskim rządem, pozwalające im na emisję waluty. Interes musi być cholernie nieopłacalny, bo minimalizują koszty, drukując banknoty na starych gazetach, tak że jeśli umiesz czytać po chińsku, widzisz wiadomości i wyniki meczów polo sprzed roku prześwitujące spomiędzy kolorowych cyfr i obrazków, które czynią z tej makulatury pieniądze. Każdy handlarz drobiem i rikszarz w Szanghaju wie, że te umowy stanowią, iż każdy wydrukowany banknot musi mieć pokrycie w takiej-a-takiej ilości srebra, a to znaczy, że kto chce, może wejść do jednego z banków na krańcu Kiukiang Road, cisnąć na kontuar kupę papierów i (założywszy, że te banknoty wydrukował ten właśnie bank) otrzymać w zamian prawdziwe srebro. Gdyby Chiny nie były właśnie dziesiątkowane przez Cesarstwo Nipponu, rząd wysłałby pewnie urzędników, aby sprawdzali, czy banki mają w skarbcach odpowiednią ilość srebra, a wszystko odbywałoby się dyskretnie i elegancko. Ale w tych warunkach bank zmuszany jest do uczciwości tylko przez pozostałe banki. A robią to tak: podczas normalnego urzędowania mnóstwo papierowych pieniędzy przechodzi przez okienka (dajmy na to) Chase Manhattan Banku. Wynoszą je na zaplecze i wrzucają do skrzyń na pieniądze (z pół metra kwadratowego powierzchni i metr głębokości, ze sznurami na wszystkich rogach), do jednej wszystkie banknoty wypuszczone przez, na przykład, Bank of America, do drugiej wszystkie City Banku i tak dalej. A potem, w piątek po południu, wołają kulisów. Każdy kulis, albo para kulisów, ma ze sobą długi bambusowy drąg - kulis bez kija jest jak chiński marine bez niklowanego bagnetu - i przetyka go przez liny na rogach skrzyni. Potem każdy z nich układa na ramieniu jeden koniec kija i unosi pudło. Muszą iść noga w nogę, gdyż inaczej skrzynia zacznie się kołysać i wszystko wypadnie. Dlatego idą do celu banku, którego nazwa widnieje na banknotach - ze śpiewem na ustach i stawiają kroki zgodnie z rytmem dyktowanym przez muzykę. Drąg jest dość długi, muszą więc śpiewać głośno, aby się słyszeć, poza tym każda para kulisów na ulicy śpiewa własną pieśń, usiłując zagłuszyć wszystkie inne, żeby nie zgubić własnego rytmu. Zatem dziesięć minut przed zamknięciem otwierają się drzwi wielu banków; jak w preludium pieprzonego broadwayowskiego musicalu, wmaszerowują do nich gromady rozśpiewanych kulisów, ciskają na podłogę skrzynie wystrzępionych banknotów i żądają w zamian srebra. Robią tak wszystkie banki. Czasem wszystkie w ten sam piątek, zwłaszcza jeśli jest to dzień w rodzaju 28 listopada 1941 roku, kiedy nawet taki trep jak Bobby Shaftoe rozumie, że lepiej mieć w kieszeni kawał srebra niż kupę starych, pociętych gazet. I dlatego właśnie, kiedy już zwykli przechodnie, właściciele wózków z jedzeniem i wściekli sikhijscy gliniarze zeszli z drogi i rozpłaszczyli się pod ścianami klubów, sklepów i burdeli na Kiukiang Road, Bobby Shaftoe z kolegami wciąż nawet nie widzą będącej ich celem kanonierki, przez ten poziomy las potężnych bambusowych drągów. I nie słyszą nawet własnego klaksonu, przez tę pulsującą, pentatoniczną kakofonię śpiewu. To nie jest zwyczajna bankowa godzina szczytu. To ostateczne wyrównywanie rachunków, zanim ogień ogarnie całą wschodnią półkulę. W ciągu najbliższych dziesięciu minut miliony obietnic wydrukowanych na tych skrawkach srajtaśmy zostaną dotrzymane albo złamane. Srebro i złoto zmieni właściciela albo nie. Jest to swego rodzaju powierniczy Dzień Sądu. - Jezus Maria, nie da rady! - krzyczy szeregowy Wiley. - Kapitan powiedział, żeby nie zatrzymywać się pod żadnym, kurwa, pozorem! - przypomina mu Shaftoe. Nie rozkazuje Wileyowi rozjeżdżać kulisów, lecz przypomina mu, że jeśli tego nie zrobi, to będą się musieli tłumaczyć - co będzie dość skomplikowane, bo ich kapitan sunie tuż za nimi w samochodzie wypchanym chińskimi marines wymachującymi pistoletami maszynowymi. A z dotychczasowych poczynań kapitana dotyczących tej Stacji Alfa można wywnioskować, że ma już na dupie kilka śladów, wykonanych ręką jakiegoś admirała z Pearl Harbor, albo nawet (werble) Kwatery Głównej Piechoty Morskiej, między 8 Street a Eye Street w Waszyngtonie. Shaftoe i pozostali marines od zawsze wiedzieli, że Stacja Alfa to tajemnicza klika chudoszyich próżniaków siedzących na dachu budynku w Strefie Międzynarodowej, w szopie z powiązanych sznurkami desek, z której we wszystkie strony wystawały anteny. Jeśli przyglądałeś się im wystarczająco długo, mogłeś zauważyć, jak niektóre z nich się ruszają, namierzając coś daleko na morzu. Shaftoe nawet napisał o tym haiku: Antena szuka Nos tropiciela na wiatr W dal, w głos eteru To było jego drugie haiku w ogóle - z pewnością nie spełniało norm z listopada 1941 - i niechętnie je sobie przypomina. Lecz do dzisiaj żaden z marines nie miał pojęcia, jaką wielką rzeczą jest Stacja Alfa. Okazało się, że mają za zadania opakować w brezent tonę sprzętu, kilka ton papierów i wyciągnąć wszystko na zewnątrz. Następny dzień, czwartek, 2 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON spędzili, rozniecając szopę, rozpalając ognisko z jej resztek i paląc niektóre książki i notatki. - Chol-lera! - krzyczy szeregowy Wiley. Tylko kilku kulisów zlazło z drogi albo w ogóle zauważyło samochód. Ale od rzeki dobiega ten niesamowity huk, jakby Bóg trzepnął się w kolano grubą na kilometr bambusową witką. Pół sekundy później na ulicy nie widać ani jednego kulisa - tylko mnóstwo skrzyń z porzuconymi bambusowymi drągami, podrygującymi na wietrze, podzwaniającymi o bruk jak wielkie wietrzne dzwonki. Wiley wrzuca wyższy bieg i wjeżdża w nie. Shaftoe przyciska się do drzwi ciężarówki i opuszcza głowę z nadzieją, że jego staroświecki hełm piechociarza z I wojny światowej na coś się przyda. Pudła z pieniędzmi zaczynają pękać i rozpadać się pod kołami ciężarówki. Shaftoe zerka przez zamieć banknotów i widzi, jak gigantyczne bambusowe drągi wzbijają się w powietrze, odbijają od siebie i wirują nad nabrzeżem. Liście Szanghaju Prześwity w stali nieba Nadeszła zima Ugory Odłóżmy kwestię istnienia Boga na później; na razie przyjmijmy, że na naszej planecie jakimś sposobem pojawiły się samoreprodukujące organizmy i natychmiast zaczęły robić ze sobą nawzajem porządek: bądź zalewając otoczenie swymi przybliżonymi kopiami, bądź też w bardziej bezpośredni sposób, którego chyba nie muszę szczegółowo opisywać. Większości się nie udało, ich genetyczne dziedzictwo zostało więc na zawsze wymazane ze świata, ale kilka znalazło sposób na przetrwanie i rozmnożenie się. Mniej więcej po trzech miliardach lat tej niekiedy komicznej, na ogół jednak nudnej fugi, pełnej żądz i krwi, Blanche, żona ewangelickiego kaznodziei Bunyana Waterhouse'a z Murdo w Dakocie Południowej, urodziła syna - Godfreya Waterhouse'a IV. Od urodzenia Godfrey był, jak każde inne stworzenie na Ziemi, niesamowicie zajebistym twardzielem, choć w dość wąskim, naukowym sensie tego terminu - mianowicie, można było prześledzić jego genealogię aż do owego pierwszego samoreprodukującego się stwora, którego, zważywszy na liczbę i różnorodność jego potomków, można by śmiało uważać za najbardziej niesamowitego twardziela wszech czasów. W kategorii koszmarnie zabójczych, memetycznie zaprogramowanych maszyn śmierci były to najsympatyczniejsze istoty. Zgodnie z tradycją swego imiennika (purytańskiego pisarza Johna Bunyana, który większość życia spędził w więzieniu lub uciekając przez nim) wielebny Waterhouse nigdy nie nauczał dłużej w jednym miejscu. Kościół co rok czy dwa lata przenosił go do innego miasteczka w obydwu Dakotach. Niewykluczone, że Godfrey uważał taki styl życia za dość alienacyjny, ponieważ gdzieś w połowie studiów w kongregacyjnym college'u w Fargo uciekł z zagrody i zaczął zażywać wolności. Wreszcie w jakiś sposób zrobił doktorat z literatury klasycznej na małej prywatnej uczelni w Ohio. Jednak akademicy są szczepem nie mniej wędrownym niż kaznodzieje, przyjmował więc pracę wszędzie, gdzie mu zaproponowano. Wykładał grekę i łacinę w chrześcijańskim college'u Bolger (umowa nr 322) w West Point, stan Wirginia, gdzie rzeki Mattaponi i Pamunkey zbiegają się w estuarium rzeki James, a obrzydliwe wyziewy potężnej papierni przenikają wszystkie szuflady, szafki, a nawet wewnętrzne stronice książek. Jego świeżo poślubiona małżonka Alice z domu Pritchard, która dorastała, jeżdżąc za swym ojcem - wędrownym kaznodzieją - po połaciach wschodniej Montany, gdzie powietrze pachniało śniegiem i szałwią - tutaj rzygała przez trzy miesiące. Sześć miesięcy później urodziła Lawrence'a Pritcharda Waterhouse'a. Chłopczyk miał bardzo dziwny stosunek do dźwięku. Nie bał się ani wycia syreny straży pożarnej, ani bicia dzwonów, ale kiedy do domu wlatywał szerszeń, kreśląc pod sufitem zamaszyste figury Lissajous, krzyczał z bólu spowodowanego hałasem. A gdy zobaczył lub poczuł coś, czego się bał, zatykał uszy dłońmi. Jedynym dźwiękiem, który nie sprawiał mu bólu, był dźwięk organów w kaplicy college’u. Sama kaplica niewarta jest wspomnienia, ale organy ufundowali właściciele papierni - nadałyby się nawet do cztery razy większego kościoła. Znakomicie uzupełniał je organista, emerytowany nauczyciel matematyki, sądzący, że pewne atrybuty Pana Naszego (starotestamentową gwałtowność i kaprys, nowotestamentowy majestat i triumf) można bezpośrednio przeflancować w dusze zgromadzonych grzeszników za pomocą frontalnej powodzi dźwięków. Nie miało znaczenia, że ryzykował rozbicie witraży, ponieważ i tak nikomu się nie podobały, a wyziewy papierni wyżarły z nich prawie wszystkie ołowiane łączenia, ale kiedy po mszy w ławce została kolejna starsza dama, zataczająca się z dzwonieniem w uszach, i uraczyła księdza wyjątkowo kąśliwym komentarzem na temat nadmiernego dramatyzmu muzyki, znaleziono innego organistę. Jednak lekcji gry wciąż udzielał matematyk. Uczniom nie wolno było dotykać instrumentu, dopóki nie opanowali dobrze gry na fortepianie; kiedy wyjaśniono to Lawrence'owi Pritchardowi Waterhouse'owi, w ciągu trzech tygodni nauczył się grać fugę Bacha i zapisał się na lekcje organów. Jako że miał wtedy zaledwie pięć lat, nie sięgał jednocześnie do manuałów i pedału, musiał zatem grać na stojąco, czy raczej chodząco - od pedału do pedału. Kiedy skończył dwanaście lat, organy się zepsuły. Rodzina papierników nie zostawiła żadnych funduszy na konserwację, toteż nauczyciel matematyki zdecydował, że spróbuje sam. Był już wtedy chory i potrzebował zwinnego pomocnika: Lawrence pomagał mu otworzyć instrument. Po raz pierwszy zobaczył, co działo się, kiedy przyciskał klawisze. Każdy rejestr, brzmienie, barwa dźwięku wydawanego przez organy (np. flet blokowy, trąbka, pikolo) miały oddzielny rząd piszczałek, ustawionych od największej do najmniejszej. Długie rury wydawały niskie dźwięki, krótkie zaś - wysokie. Ich wierzchołki tworzyły wykres: nie prostą linię, lecz wznoszącą się krzywą. Organista-matematyk usiadł z kilkoma zapasowymi piszczałkami, ołówkiem oraz kartką i pomógł Lawrence'owi zrozumieć dlaczego. Kiedy ten wreszcie pojął, poczuł się, jakby jego nauczyciel znienacka zagrał najlepszy fragment Fantazji i Fugi g-moll Bacha na organach wielkości Mgławicy Andromedy - fragment, w którym wujek Johann poddaje rozbiorowi architekturę wszechświata jednym niemiłosiernie obniżającym się i przeistaczającym akordem, jakby przebijał nogą kolejne warstwy śmiecia i zatrzymał ją w końcu na twardej opoce. Końcówka wykładu kojarzyła się z kolei z sokołem, nurkującym przez kolejne warstwy złudzeń i pozorów; zależnie od tego, kim jesteś, przerażającym, denerwującym lub wprowadzającym chaos. Niebiosa otwarły się. Lawrence ujrzał chóry anielskie uszeregowane w geometryczną nieskończoność. Z płaskiej skrzynki wypełnionej sprężonym powietrzem równoległymi szeregami wyrastały piszczałki. Wzdłuż jednej - wszystkie piszczałki dla tej samej nuty. Wzdłuż drugiej zaś - wszystkie tego samego rejestru, lecz nastrojone na 3 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON różną wysokość. Przy naciśnięciu klawisza odzywały się wszystkie rury dające odpowiednią nutę, jeśli ich rejestry były otwarte. Mechanicznie wszystko to działało w sposób klarowny, prosty i logiczny. Lawrence przypuszczał, że maszyneria musi być przynajmniej tak skomplikowana, jak najbardziej złożona z fug, które można na niej zagrać. Teraz dowiedział się, że urządzenie o prostej konstrukcji może produkować wyniki o nieskończonej złożoności. Rejestrów rzadko używano pojedynczo, lecz po kilka naraz, w zestawach uwzględniających składowe harmoniczne poszczególnych dźwięków (kolejny smakowity kęs matematyki!). Z niektórych korzystało się częściej niż z innych. Na przykład z mnóstwa fletów naraz podczas cichego Ofiarowania. Organy miały pomysłowy mechanizm zwany kombinacją, pozwalający organiście błyskawicznie wybrać dane zestawienie rejestrów - zestawienie, które sam ustalił. Wciskał guzik i ze stołu gry wyskakiwało kilka rejestrów, popychanych sprężonym powietrzem; organy w jednej chwili stawały się całkiem nowym instrumentem o innych brzmieniach. Następnego lata Lawrence i Alice, jego matka, zostali skolonizowani przez dalekiego kuzyna - niesamowicie zabójczą kreaturę zwaną wirusem. Lawrence wywinął się, pozostała mu tylko niemal niezauważalna skłonność do powłóczenia nogą. Alice wylądowała w żelaznym płucu. Później, ponieważ nie mogła skutecznie odkaszlnąć, dostała zapalenia płuc i umarła. Godfrey, ojciec Lawrence'a, beztrosko przyznał, że nie będzie w stanie udźwignąć całego tego brzemienia. Zwolnił się z posady w małym college'u w Wirginii i przeprowadził wraz z synem do domku w Moorhead w stanie Minnesota, nieopodal Bunyana i Blanche. Później znalazł pracę jako nauczyciel w pobliskiej szkole świeckiej. Wszyscy odpowiedzialni dorośli w życiu Lawrence'a zdawali się w tym momencie mieć ze sobą cichą umowę, że najlepszym sposobem jego wychowywania - a na pewno najłatwiejszym - jest zostawienie go w spokoju. Rzadkie wypadki, kiedy potrzebował pomocy kogoś dorosłego, zwykle polegały na tym, że zadawał pytania, na które nikt nie umiał odpowiedzieć. W wieku szesnastu lat, nie znalazłszy w lokalnym szkolnictwie niczego frapującego, Lawrence Pritchard Waterhouse poszedł do stanowego college'u Iowa, gdzie zdał maturę. Mieli tam między innym Korpus Szkoleniowy Rezerwy Marynarki, do którego na siłę go zapisano. Korpus miał między innymi orkiestrę i dowódca był zachwycony, słysząc, że Lawrence interesuje się muzyką. Ponieważ na pokładzie pancernika trudno byłoby ćwiczyć na organach, dali mu glockenspiel i parę pałeczek. Kiedy Lawrence nie maszerował tam i z powrotem na brzegu rzeki Skunk i nie walił w dzwonki, skupiał się na mechanice. Pod koniec nie szło mu za dobrze - dostał się w ręce bułgarskiego profesora Johna Vincenta Atanasoffa i jego dyplomanta, Clifforda Berry'ego. Budowali oni maszynę, która miała zautomatyzować rozwiązywanie pewnych szczególnie upierdliwych równań różniczkowych. Głównym problemem Lawrence'a było lenistwo. Zauważył, że wszystko staje się prostsze, kiedy patrzysz na wylot jak Superman swym rentgenowskim wzrokiem - poprzez odwracające uwagę ozdóbki i dostrzegasz ukryty pod spodem matematyczny szkielet. Kiedy rozbierzesz jakieś urządzenie na elementy matematyczne, wiesz o nim wszystko i możesz nim dowolnie manipulować za pomocą zaledwie serwetki i ołówka. Dostrzegał matematykę w krzywiźnie srebrnych płytek swych dzwonków, w łańcuchowym łuku mostu i w wysadzanym kondensatorami bębnie maszyny liczącej Atanasoffa i Berry'ego. Prawdziwe walenie w glockenspiel, skręcanie mostu czy dochodzenie, dlaczego maszyna nie działa, już tak go nie interesowało. I dlatego miał złe oceny. Od czasu do czasu jednakże wykonywał na tablicy jakąś matematyczną akrobację, po której profesorom uginały się kolana, a studenci patrzyli nań podejrzliwie i wrogo. Plotka się rozchodziła. Tymczasem babka Blanche w jego imieniu po cichu odświeżała swe kongregacyjne kontakty. Jej wysiłki zwieńczył triumf, gdy pewien owsiany magnat od św. Pawła ufundował mu skomplikowane stypendium; jego celem było wysłać ewangelików ze Środkowego Zachodu na rok do porządnej uczelni z Ivy League, co (najwyraźniej) stanowiło okres na tyle długi, by podnieść ich IQ o kilka kluczowych punktów, i na tyle krótki, by ich nie zdeprawować. A zatem Lawrence stał się studentem drugiego roku w Princeton. Princeton był czcigodną uczelnią i przyjęcie do niej stanowiło wielki zaszczyt, ale nikt nie wspomniał o tym Lawrence'owi, a ten skąd miałby wiedzieć. Miało to dobre i złe skutki. Przyjął stypendium z tak mizernymi wyrazami wdzięczności, że owsiany magnat się wściekł. Z drugiej strony, łatwo przystosował się do Princeton, gdyż dla niego była to po prostu inna miejscowość. Przypominała mu ładne okolice Wirginii, w mieście było kilka pięknych organów, choć nie do końca podobały mu się prace domowe z inżynierii, dotyczące problemów projektowania mostów i wycinania kół zębatych. Jak zawsze dawały się uprościć do matematyki, na ogół niesprawiającej mu problemów. Czasem jednak nie mógł ruszyć dalej, co sprowadziło go do budynku Fine Hall, kwatery głównej Wydziału Matematyki. Szwendało się tam pstrokate towarzystwo, często mówiące z brytyjskim lub europejskim akcentem. Z administracyjnego punktu widzenia wielu z nich nie było nawet z Wydziału Matematyki, ale z jakiegoś IZBS - Instytutu Zaawansowanych Badań nad Czymś-tam. W końcu jednak wszyscy siedzieli w tym samym budynku i wszyscy wiedzieli to i owo o matematyce. Dlatego Lawrence ich nie odróżniał. A kiedy szedł do nich po radę, tylko niektórzy udawali nieśmiałych, większość chętnie go słuchała. Wymyślił na przykład metodę rozwiązania pewnego trudnego problemu dotyczącego kół zębatych; inżynierski sposób wymagał szeregu bardzo rozsądnych, ale mało estetycznych przybliżeń. Metoda Lawrence'a dawała dokładne wyniki. Miała tylko jedną wadę: do obliczeń potrzeba było tryliona operatorów suwaka logarytmicznego i tryliona lat. Teraz pracował nad diametralnie różnym podejściem, które miało zredukować te wartości do biliona i biliona. Na nieszczęście, nie udało mu się nikogo w Fine Hall zainteresować rzeczą tak prozaiczną jak tryby, dopóki nie zaprzyjaźnił się z energicznym Anglikiem, którego nazwisko natychmiast zapomniał, a który ostatnio naprawdę zajmował się produkcją kół zębatych. Ten facet, mając tyle możliwości, postanowił zbudować właśnie mechaniczną maszynę liczącą - dokładnie, liczącą pewne wartości funkcji dzeta Riemanna:

gdzie s to liczba zespolona. Lawrence'owi funkcja dzeta nie wydała się ani bardziej, ani mniej interesująca niż inne matematyczne problemy, ale nowy przyjaciel zapewnił go, że jest ona niesamowicie ważna i że najlepsi matematycy na świecie męczą się nad nią od 4 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON kilkudziesięciu lat. Siedzieli do trzeciej w nocy, próbując znaleźć rozwiązanie problemu Lawrence'a. Ten dumnie przedstawił wyniki swemu profesorowi od inżynierii, który odrzucił je pogardliwie ze względów praktycznych i postawił mu za te wszystkie trudy ocenę niedostateczną. Po kilku następnych spotkaniach Lawrence wreszcie zapamiętał, że sympatyczny Brytyjczyk nazywa się Al Takiowaki. Był namiętnym cyklistą - wybrali się więc na kilka wycieczek rowerowych w wiejskie okolice Ogrodowego Stanu. Jeżdżąc po New Jersey, rozmawiali o matematyce, a zwłaszcza o maszynach, które wyręczyłyby ich w jej nudnych fragmentach. Al zastanawiał się nad tym dłużej i zrozumiał, że maszyny liczące to coś więcej niż tylko urządzenia oszczędzające ludzki wysiłek. Pracował nad radykalnie nową koncepcją mechanizmu liczącego, który rozwiązałby każdy arytmetyczny problem, jeśli tylko wiedziałbyś, jak go zapisać. Z czysto logicznego punktu widzenia wiedział już wszystko, co trzeba, o tej (na razie hipotetycznej) maszynie, choć jeszcze nie zdołał jej zbudować. Lawrence wywnioskował, że w Cambridge (Cambridge w Anglii - stamtąd pochodził Al), a i w Fine Hall faktyczne budowanie maszyn uważano za niegodne uczonego. Al z zaskoczeniem odkrył, iż Lawrence nie podziela tego poglądu. Pewnego dnia delikatnie zapytał go, czy nie miałby naprawdę nic przeciwko, żeby nazywać go pełnym imieniem Alan a nie Al. Lawrence przeprosił i obiecał, że bardzo będzie się starał mieć to na uwadze. Kilka tygodni później, gdy siedzieli nad leśnym strumieniem ponad kanionem rzeki Delaware, Alan uczynił Lawrence'owi pewną dziwaczną propozycję dotyczącą penisów. Wymagała ona wielu metodycznych wyjaśnień, przy których często czerwienił się i jąkał. Był kulturalny jak nigdy i kilka razy podkreślił, iż jest świadom, że nie wszyscy na świecie okazują takie właśnie zainteresowania. Lawrence stwierdził, że prawdopodobnie należy właśnie do tej reszty ludzi. Alan był bardzo poruszony faktem, że Lawrence w ogóle się nad tym zastanawiał i przeprosił za tę konsternację. Natychmiast wrócili do tematu maszyn liczących; ich przyjaźń wydawała się nienaruszona. Jednakże na następnej wycieczce rowerowej - mieli nocować pod namiotem na Sosnowych Ugorach - pojawił się nowy kolega, Niemiec, Rudi Jakiś-tam. Relacja między Rudim i Alanem wyglądała na bliższą, a przynajmniej bardziej wielowarstwową; Lawrence wywnioskował, że koncepcja Alana dotycząca penisów wreszcie znalazła czyjeś zrozumienie. Dało mu to do myślenia. Z ewolucyjnego punktu widzenia, jaki sens ma przebywanie razem ludzi, którzy nie zamierzają mieć potomstwa? Musiało to mieć jakieś dobre i bardziej subtelne uzasadnienie. Przychodził mu do głowy tylko taki pomysł: obecnie w reprodukcji i zabijaniu współzawodniczą nie pojedyncze osobniki, ale całe grupy ludzi - społeczeństwa; a w społeczeństwie jest dużo miejsca dla kogoś, kto nie ma dzieci, jeśli tylko jest w jakiś sposób pożyteczny. Alan, Rudi i Lawrence jechali na południe, rozglądając się za Sosnowymi Ugorami. Po pewnym czasie miasteczka pojawiały się rzadziej, a farmy ustępowały miejsca niskim, anemicznym i kolczastym drzewom, które wydawały się ciągnąć aż na Florydę - zasłaniając im widok w przód, ale nie osłaniając od wiatru. - Gdzie, do licha, są te Sosnowe Ugory? - kilka razy zapytał Lawrence. Nawet zapytał o to faceta na stacji benzynowej. W końcu koledzy zaczęli się uśmiechać pod nosem. - Gdże som te Sosnowe Ugory? - zapytał Rudi, rozglądając się pytająco. - Poszukajmy czegoś wyglądającego na ugór z wieloma sosnami - rzucił Alan w zadumie. Droga była pusta, jechali więc obok siebie, z Alanem w środku. - Tak by sobie Kafka wyobrażał las - mruknął Rudi. W tym momencie Lawrence zrozumiał, że znajdują się właśnie na Sosnowych Ugorach. Lecz nie wiedział, kto to taki, ten Kafka. - Matematyk? - strzelił. - To bardzo straszny pomysł - rzekł Rudi. - Kafka to pisarz - powiedział Alan. - Lawrence, nie obraź się, że cię o to zapytam... czy ty w ogóle rozpoznajesz jakieś inne nazwiska i imiona? To znaczy, inne niż najbliższej rodziny i przyjaciół. Lawrence zrobił zakłopotaną minę. - Próbuję dojść, czy to wszystko wychodzi stąd - rzeki Alan, stukając knykciami w głowę Lawrence'a - czy też czasem przyswajasz jakieś pojęcia od innych istot ludzkich? - Kiedyś, kiedy byłem mały - odparł Lawrence - w kościele w Wirginii zobaczyłem anioły, ale sądzę, że one pojawiły się w mojej głowie. - Bardzo dobrze - pochwalił Alan. Później podjął kolejną próbę. Dojechali do wieży straży pożarnej, która niezmiernie ich rozczarowała: tylko samotne schodki prowadzące donikąd i mała polanka poniżej, błyszcząca od odłamków butelek po trunkach. Rozbili namiot na brzegu stawu, pełnego rdzawych glonów, przyklejających się do włosów na ciele. Potem nie pozostało im nic, tylko popijać sznapsa i gadać o matematyce. Alan rzekł: - No, to jest tak: Bertrand Russell i ten drugi gość, Whitehead, napisali "Principia Mathematica...". - Teraz to mnie nabierasz - odpowiedział Waterhouse. - Nawet ja pamiętam, że to napisał Izaak Newton. - Newton napisał inną książkę i też ją nazwał „Principia Mathematica". Ona tak naprawdę wcale nie jest o matematyce. Dzisiaj nazywamy to fizyką. - To dlaczego ją nazwał „Principia Mathematica”? - W czasach Newtona niespecjalnie odróżniano matematykę od fizyki... - A nawet i w dżyszejszych czasach - dodał Rudi. - ...właśnie o tym chciałem mówić - ciągnął Alan. - O „Principia Mathematica", w których Russell i Whitehead zaczęli zupełnie od zera, to znaczy od niczego, i skonstruowali to wszystko - całą matematykę - opierając się na kilku fundamentalnych pewnikach. A mówię ci to dlatego, Lawrence, że... Lawrence! Uważaj! -Hmm? - Rudi, weź ten kij, o ten, tutaj, pilnuj Lawrence'a i za każdym razem, gdy zobaczysz ten nieobecny wzrok, szturchnij go! - To nie jest angelska szkoła, tu nie można tak robitsz! 5 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - No, słucham - powiedział Lawrence. - Z P. M. wynikał całkowicie nowy i radykalny wniosek, że cała matematyka, ale to cała, może być wyrażona za pomocą pewnego uporządkowania symboli. - Leibniz powiedział to na długo przed nimi! - zaprotestował Rudi. - No, Leibniz wynalazł zapis, którego używamy w rachunku różniczkowym, ale... - Nie o to mi chodży! - I wymyślił macierze, ale... - I nie o to! - I robił jakieś rzeczy z arytmetyką dwójkową, ale... - To całkiem cosz innego! - No to, o czym ty, Rudi, do cholery, gadasz? - Leibniz wymyszlił podstawowy alfabet - zdefiniował zbiór symboli do wyrażania zdań logicznych. - Cóż, nie wiedziałem, że do zainteresowań Herr Leibniza zaliczała się także logika, ale... - Oczywiszczie, że tak! Chciał zrobić to, co Russell i Whitehead, ale nie tylko z matematyką, lecz ze wszystkim! - Hmm, zważywszy na fakt, że chyba jesteś jedynym człowiekiem na świecie, który o tym wie, możemy zdaje się założyć, że mu się to nie udało? - Możesz sobie zakładać, co tylko zechcesz, Alan - odparł Rudi. - Ale ja jestem matematykiem i nie robię żadnych założeń. Alan westchnął urażony i rzucił Rudiemu Znaczące Spojrzenie, które według Waterhouse'a oznaczało, że później mu to wypomni. - Pozwólcie mi posunąć się o jeden krok naprzód. Chcę tylko, abyście zgodzili się, że matematyka może być wyrażona jako ciągi symboli (zabrał Lawrence'owi kij i zaczął rysować na ziemi kształty w rodzaju i naprawdę nie dbam o to, czy będą nimi symbole Leibniza, Russella czy heksagramy z księgi I Ching... - Leibniz fascynował się I Ching! - wtrącił Rudi. - Przestań na chwilę z tym swoim Leibnizem i posłuchaj. To jest tak: ty - Rudi, i ja jesteśmy w pociągu, siedzimy w wagonie restauracyjnym, miło sobie gawędzimy. Pociąg z ogromną szybkością ciągną lokomotywy, nazywają się Bertrand Russel, Riemann, Euler i tak dalej. A nasz przyjaciel Lawrence biegnie wzdłuż pociągu i próbuje dotrzymać nam kroku nie znaczy to oczywiście, że jesteśmy od niego bystrzejsi, ale że jest wieśniakiem, który nie ma biletu. I słuchaj, Rudi: ja w tym momencie po prostu wyciągam rękę przez okno i próbuję wciągnąć go do tego pieprzonego pociągu, żebyśmy mogli pogawędzić sobie o matematyce we trzech i nie słuchać przy tym, jak ten biedak sapie i łapie powietrze. - Dobrze, Alanie. - Nie potrwa to nawet minuty, jeśli nie będziesz przerywać. - Ale jest też taka lokomotywa, co nazywa się Leibniz. - Myślisz, że niewystarczający hołd złożyłem Niemcom? Właśnie miałem zamiar wspomnieć jednego faceta z umlautem. - Taak, pewnie Herr Türinga? - chytrze zapytał Rudi. - Herr Türing pojawi się później. Myślałem o Gödlu. - Ale on nie jest Niemcem, to Austriak! - Obawiam się, że teraz to na jedno wychodzi. - Anschluss to nie mój pomysł, nie patrz na mnie w ten sposób! Dla mnie Hitler jest obrzydliwy! - Wiem, kto to Godel - w samą porę wtrącił Waterhouse. - Ale moglibyśmy cofnąć się kawałek? - No pewnie. - Po co taki kłopot? Po co Russell to zrobił? Czy w matematyce tkwił jakiś błąd? No wiecie: dwa i dwa to cztery, prawda? Alan podniósł dwa kapsle i ułożył je na ziemi. - Dwa. Raz, dwa. Dodać... - Dołożył jeszcze dwa. - Drugie dwa. Raz, dwa. Daje cztery. Raz, dwa, trzy, cztery. - Był w tym jakiś błąd? - spytał Lawrence. - Ależ, Lawrence, kiedy zajmujesz się matematyką, abstrakcyjną matematyką, to przecież nie liczysz kapsli? - Niczego nie liczę. - To bardzo nowoczesny pogląd - oznajmił Rudi. - Doprawdy? - Przez długi czas zakładano, że matematyka to coś w rodzaju fizyki, na kapslach. Że wszystkie działania, które przeprowadzamy na papierze, dowolnie skomplikowane, można - oczywiście teoretycznie - sprowadzić do zabawy z faktycznie istniejącymi liczmanami, na przykład kapslami - odezwał się Alan. - Ale nie możesz mieć dwóch i jednej dziesiątej kapsla. - No to dobra, załóżmy, że na kapslach przedstawiamy liczby całkowite, rzeczywiste zaś, jak dwa przecinek jeden, reprezentujemy jako wielkości fizyczne, jak na przykład długość tego kija. - Alan dorzucił kijek do zbioru kapsli. - A co z π? Nie możesz zrobić kija, który ma dokładnie π centymetrów długości. - Ale π pochodży z geometrii. Ta sama bajka - wtrącił Rudi. - Tak, uważało się, że geometria euklidesowa to w istocie pewna odmiana fizyki, że linie proste i tak dalej są cechami świata rzeczywistego. Ale - słyszałeś o Einsteinie? - Nie mam pamięci do nazwisk. - O tym siwym gościu z wielkimi wąsami? - Ach, no tak - tępo potwierdził Waterhouse. - Próbowałem zapytać go o sprawę kół zębatych. Twierdził, że jest już spóźniony, albo coś takiego. - Ten facet wymyślił ogólną teorię względności, która jest jakby praktycznym zastosowaniem nie geometrii Euklidesa, lecz Riemanna... - Tego od twojej funkcji dzeta? - Riemann ten sam, ale temat inny. Lawrence, bez dygresji... - Riemann wykazał, że może istnieć wiele różnych geometrii, innych od euklidesowej, ale wciąż sensownych 6 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON wyjaśnił Rudi. - No dobra, to wracajmy do tych „Principiów" - rzekł Lawrence. - No pewnie! Russell i Whitehead. To wyglądało tak: kiedy matematycy zaczęli bawić się takimi rzeczami jak pierwiastek z minus jeden albo kwaterniony, przestało się to przekładać na kije i kapsle. Ale wyniki wciąż były sensowne. - Albo przynajmniej wewnętrznie spójne - dodał Rudi. - Okay. Znaczy to, że matematyka to coś więcej niż fizyka kapsli. - Tak się wydawało, ale natychmiast powstało pytanie: czy matematyka to rzeczywiście prawda, czy tylko jakaś zabawa symbolami? Innymi słowy - odkrywamy Prawdę czy trzepiemy kapucyna? - To musi być prawda, bo jak opieramy na tym fizykę, to wszystko działa! Słyszałem o tej tam ogólnej względności, wiem, że zrobili jakieś doświadczenia i wszystko się sprawdziło. - Ale większosztsz matematyki nie nadaje się do doświadczalnego sprawdzenia - zauważył Rudi. - Ideą tego dzieła było zerwanie więzi z fizyką - rzekł Alan. - I żeby nie okazało się przy tym, że trzepiemy kapucyna. - To chcieli zrobić w tych „Principiach"? - Russell i Whitehead rozbili wszystkie matematyczne pojęcia na bardzo proste elementy, typu „zbiór". Stąd doszli do liczb całkowitych i tak dalej. - Ale jak możesz sprowadzić na przykład π do zbioru? - Nie da się - rzekł Alan - ale możesz wyrazić ją jako długi ciąg cyfr. Trzy przecinek jeden, cztery, jeden, pięć, dziewięć i tak dalej. - A cyfry to liczby całkowite. - Ależ jak to! Przecież n samo nie jest liczbą całkowitą! - Ale możesz obliczyć cyfry n, jedną po drugiej, za pomocą pewnych wzorów. I możesz je zapisać, na przykład tak! - Alan zaczął rysować na ziemi.

- Żeby ucieszyć naszego przyjaciela, oto wzór na szereg Leibniza. Widzisz, Lawrence? To jest ciąg symboli. - No dobra. Widzę ciąg symboli - z ociąganiem przyznał Lawrence. - Możemy kontynuować? Gódel kilka lat temu powiedział: „Uważaj! Jeśli kupisz tę historię, że matematyka to po prostu ciągi symboli, to... zgadnij co?". I wykazał, że każdy ciąg symboli - tak jak ten wzór tutaj - można przełożyć na liczby całkowite. - Jak? - To nic szczególnego, Lawrence, po prostu kodowanie. Sposób kodowania wybieramy arbitralnie. Na przykład zamiast tej wielkiej i brzydkiej sumy możemy napisać liczbę „538" i tak dalej. - No, teraz to chyba przypomina już trzepanie kapucyna. - Nie! Nic podobnego, Gódel bowiem zastawił pułapkę! Wzory matematyczne mogą działać na liczbach, prawda? - No pewnie. Na przykład lx. - Otóż to. Możesz pod x podstawić dowolną liczbę, a wzór lx ją podwoi. Ale jeśli zakodujemy jako liczbę wzór matematyczny, taki jak ten tutaj, to inny wzór może przeprowadzić na niej działanie! Wzory do działania na wzorach! - I to wszystko? - Nie. Potem wykazał, przez bardzo proste rozumowanie, że jeśli wzory rzeczywiście mogą odwoływać się do siebie, można zapisać wzór oznaczający „to twierdzenie nie może być udowodnione". Co zadziwiło wielce Hilberta i wszystkich innych, gdyż oczekiwali dokładnie odwrotnego wyniku. - Wspominałeś wcześniej tego jakiegoś Hilberta? - Nie, Lawrence. To nowa postać w tej dyskusji. - Co to za jeden? - Facet zadający trudne pytania. Kiedyś zadał ich całą listę. Gódel odpowiedział na jedno. - A Turing na drugie - dodał Rudi. - Kto to taki? - To ja - odrzekł Alan. - Rudi żartuje. W Turingu nie ma umlauta. - Ale później, wieczorem, będzie w nim umlaut - powiedział Rudi, patrząc nań w sposób, który dopiero po latach Lawrence odczytał jako tłumioną złość. - No, nie trzymaj mnie w napięciu. Na które z jego pytań znalazłeś odpowiedź? - Na Entscheidungsproblem - odparł Rudi. - Czyli? - Hilbert chciał wiedzieć, czy w przypadku dowolnego zdania logicznego zawsze można stwierdzić, czy jest fałszywe, czy prawdziwe. - Ale po wywodzie Gódla zmienił to - zauważył Rudi. - To prawda. Potem sformułował to tak: czy możemy ustalić, czy dane twierdzenie jest możliwe, czy też niemożliwe do udowodnienia? Innymi słowy: czy istnieje jakiś mechaniczny proces, za pomocą którego można oddzielić zdania do udowodnienia od tych nie do udowodnienia? - Alan, proces mechaniczny to miała być przenośnia... - Oj, przestań, Rudi! My z Lawrence'em całkiem dobrze znamy się na maszynach. - Teraz łapię - oświadczył Lawrence. - Co znaczy, że łapiesz? - zapytał Alan. - Twoja maszyna - nie ta od funkcji dzeta, ale ta druga. Co rozmawialiśmy, żeby ją zbudować... - Nazywa się Uniwersalna Maszyna Turinga - rzekł Rudi. - Głównym celem tego ustrojstwa jest oddzielenie zdań do udowodnienia i nie do udowodnienia, tak? - Stąd właśnie wziął mi się pomysł - rzeki Alan. - Zatem jest odpowiedź na pytanie Hilberta. A teraz chciałbym naprawdę zbudować taką maszynę, która wygrałaby z Rudim w szachy. - Nie powiedziałeś biednemu Lawrence'owi, jaka jest ta odpowiedź! - zaprotestował Rudi. 7 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Lawrence sam do tego dojdzie. Dam mu coś do myślenia. Wkrótce stało się jasne, że Alan chciał naprawdę powiedzieć: „Dam mu coś do myślenia na czas, kiedy my będziemy się pieprzyć". Lawrence wsunął notatnik za pasek spodni, podjechał kilkaset metrów do wieży pożarniczej, wspiął się na platformę i usiadł; notatnik oparł o kolana, tak by padało nań światło. Nie mógł jednak zebrać myśli, a potem jego uwagę odwrócił fałszywy zachód słońca, rozjaśniający chmury po stronie północno-wschodniej. Najpierw pomyślał, że nisko wiszące chmury odbijają ostatnie promienie słońca, ale światło było zbyt skupione i migocące. Potem pomyślał, że to błyskawica. Ale było za mało błękitne. Migotało intensywnie, modulowane przez (jak należało przyjąć) wielkie i dziwne zjawisko przesłonięte horyzontem. Kiedy po przeciwnej stronie świata zaszło słońce, łuna nad New Jersey ustabilizowała się, przybierając łagodną barwę latarki prześwitującej przez dłoń ukrytą pod kołdrą. Lawrence zszedł na dół, wsiadł na rower i ruszył przez Sosnowe Ugory. Niebawem trafił na drogę prowadzącą wprost do światła. Po kilku godzinach łuna odbijająca się od ciężkich chmur zaczęła rozświetlać kamienie brukowe i zmieniać strumyczki Ugorów w żarzące się rozpadliny. Droga skręcała w niewłaściwą stronę, Lawrence pojechał więc na przełaj przez las - był już bardzo blisko, a światło na niebie stało się tak silne, że prześwitywało przez rzadki dywan krzaczastych sosen - czarnych pieńków, wyglądających na spalone, choć wcale takie nie były. Pod kołami roweru pojawił się piasek, lecz wilgotny i zbity, szerokie opony dobrze sobie z nim radziły. W jednym miejscu musiał się zatrzymać i przerzucić rower ponad płotem z drutu kolczastego. Potem wyjechał spomiędzy drzew na idealnie płaską, piaszczystą polanę, usianą kępkami trawy; zdumiony ujrzał niski ognisty mur, biegnący wzdłuż horyzontu, szeroki prawie jak zanurzający się w morzu księżyc w jesiennej pełni. Tak lśnił, że trudno było zobaczyć coś poza nim - Lawrence wciąż wjeżdżał w rowy i meandrujące strumyki. Nauczył się nie patrzeć bezpośrednio w płomienie. I tak ciekawiej było rozglądać się na boki; płaskowyż znaczyły równo rozsiane największe budynki, jakie kiedykolwiek widział: wzniesione przez faraonów wielkie pudła po herbatnikach, a w kilometrowych odstępach między nimi szeroko rozkraczone gnomony ze stalowych trójkątów - wewnętrzne szkielety piramid. Największy z nich dziurawił środek idealnego okręgu torów kolejowych, o średnicy kilkudziesięciu metrów: dwie srebrzyste krzywe ułożone na płaskiej ziemi, w jednym miejscu przecięte cieniem wieży - wskazującym czas zatrzymanym zegarem słonecznym. Przejechał wzdłuż budynku mniejszego niż inne. Obok niego stały owalne zbiorniki. Z zaworów na górze z pomrukiem ulatywała para, ale zamiast unosić się w powietrze, skraplała się bokach i rozlewała po trawie warstwą srebra. Podłużny ogień otaczało pierścieniem tysiąc marynarzy w bieli. Jeden z nich uniósł dłoń i kazał się zatrzymać Lawrence'owi. Ten podjechał do niego i dla równowagi oparł jedną stopę o piasek. Przez chwilę gapili się na siebie, a potem Lawrence, któremu nic innego nie przyszło do głowy, odezwał się: - Ja też jestem z marynarki. Marynarz najwyraźniej podejmował jakąś decyzję. Zasalutował Lawrence'owi i wskazał mu mały budynek, nieco dalej od ognia. Wyglądał, jakby był tylko żarzącą się odbitym blaskiem ścianą, ale czasem eksplozja magnezowego błękitnego światła powodowała, że w mroku ukazywały się jego ramy okienne - prostokątna błyskawica wielokrotnie odbijająca się echem pośród nocy. Lawrence nacisnął pedały i przejechał obok budynku: spiralne stado skupionych filcowych kapeluszy, szturchających cienkie notatniki eleganckimi wiecznymi piórami, pełzające bokiem fotografie, odwracające swe wielkie chromowane tarcze; równe szeregi śpiących ludzi, nakrytych prześcieradłami aż na głowy, spocony facet z wybrylantynowanymi włosami, wypisujący na tablicy nazwiska pełne umlautów. W końcu obszedłszy budynek naokoło, zwęszył zapach gorącej ropy, poczuł na twarzy płomienie i ujrzał, jak trawa zwija się w żarze i wysycha. Zapatrzył się na globus: nie wypełnioną kontynentami i oceanami kulę, lecz sam szkielet: eksplozję południków, zakrzywiających się w klatkę wokół kopuły pomarańczowego żaru. Oświetlone płonącym paliwem południki były cienkie i wyraźne jak narysowane piórkiem kreślarza. Gdy podszedł bliżej, rozpadły się na sprytne konstrukcje z pierścieni i belek, puste w środku niczym ptasie kości. Oddalając się od biegunów, wcześniej czy później zaczynały wędrować, wyginać się albo po prostu odlamywaly się i wisiały w płomieniach, drżąc jak suche badyle. Tu i ówdzie idealną geometrię szpeciły sieci przewodów i uprzęże kabli elektrycznych. Lawrence prawie wjechał na rozbitą butelkę po winie i postanowił, że dalej idzie pieszo, żeby oszczędzić opony. Położył rower, nakrywając przednim kołem metalowy wazon, wyglądający jak wytoczony na tokarce. Sterczało zeń kilka zwęglonych róż. Kilku marynarzy złączyło ręce w tron, dźwigając kawał węgla drzewnego w kształcie człowieka, pokryty skafandrem z nieskazitelnego azbestu. Kiedy szli, ich stopy plątały się w potężnych zwojach lin i metalowych strun, kabli i drutów; te poruszały się ukradkowym ruchem w promieniu kilkunastu metrów. Lawrence zaczął starannie stawiać stopy jedna za drugą, próbując zmierzyć ogrom tego, co widział. Gondola w kształcie rakiety sterczała skosem z piasku, podpierając parasole pogiętych śmigieł. Ponad nią kilometrowej długości duraluminiowe zastrzały i pomosty. Na ziemi otwarta walizka, z parą damskich butów, jak na wystawie eleganckiego sklepu, karta dań, spalona na owalny węgielek, parę zniszczonych paneli z boazerii, jakby z nieba spadł cały pokój - jeden był ozdobiony wielką mapą świata, wielkimi kołami rozchodzącymi się promieniście od Berlina, drugi zaś - zdjęciem znanego, grubego Niemca w mundurze, szczerzącego zęby na ukwieconej trybunie, za nim widniała potężna sylwetka nowego sterowca. Po pewnym czasie przestał już zauważać nowe rzeczy. Wsiadł więc na rower i ruszył z powrotem przez Sosnowe Ugory. Zgubił się w mroku i trafił pod wieżę dopiero o świcie. Nie przejął się, że zabłądził - jadąc po ciemku przez las, rozmyślał o maszynie Turinga. W końcu odnalazł brzeg stawu, nad którym biwakowali. Misa spokojnej, czerwonawej wody, oświetlona wschodzącym słońcem wyglądała jak jezioro krwi. Alan Mathison Turing i Rudolf von Hacklheber przytuleni jak łyżeczki leżeli na brzegu, wciąż umazani glonami ze stawu. Lawrence rozpalił małe ognisko, zaparzył herbatę i wtedy się obudzili. - Rozwiązałeś ten problem? - zapytał Alan. - A więc, możesz przekształcić Uniwersalną Maszynę Turinga w dowolną maszynę, po prostu zmieniając kombinację... - Kombinację? - Przepraszam, Alan. Myślę o twojej UMT jak o czymś w rodzaju organów. - Aha. - W każdym razie, jeśli ją zrobisz, będziesz mógł wykonać całkiem dowolne obliczenie, pod warunkiem że taśma będzie wystarczająco długa. Kurczę, Alan, ciężko będzie zrobić taśmę, która jest wystarczająco długa i można na niej pisać 8 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON symbole, a potem je kasować - bęben z kondensatorami Atanasoffa zadziała tylko do pewnej wielkości - trzeba będzie... - To dygresja - delikatnie wtrącił Alan. - No... no dobrze - jeśli masz taką maszynę, możesz wyrazić dowolną kombinację jako liczbę - ciąg symboli. Żeby rozpocząć obliczenia, wpuścisz do maszyny taśmę z innym ciągiem symboli. Cały czas polegamy na dowodzie Godla jeśli każda kombinacja ustawień maszyny i danych może być zapisana jako ciąg liczb, możesz po prostu ułożyć wszystkie możliwe kombinacje w olbrzymią macierz, wtedy podpada to pod przekątniowy dowód Cantora; wniosek brzmi: niektóre z liczb na pewno nie dadzą się obliczyć. - A co z Entscheidungsproblem? - przypomniał Rudi. - Udowodnienie bądź obalenie twierdzenia - kiedy zakodujesz je jako liczby, jest po prostu działaniem na tych liczbach. Odpowiedź więc brzmi: nie! Niektóre z twierdzeń nie mogą być udowodnione ani obalone przez mechaniczny proces! Dlatego sądzę, że mimo wszystko sensownie jest być człowiekiem! Dotychczas Alan wyglądał na zadowolonego, ale teraz jakby spoważniał. - No, Lawrence, tutaj poczyniłeś nieuzasadnione założenia. - Nie słuchaj go, Lawrence! - rzekł Rudi. - On zaraz ci powie, że nasze mózgi to maszyny Turinga! - Ale przecież udowodniłeś, że jest mnóstwo wzorów, których maszyna Turinga nie potrafi ugryźć! - Ty też to udowodniłeś, Lawrence. - A nie sądzisz, że potrafimy robić pewne rzeczy, których nie umie maszyna Turinga? - Lawrence, Godel zgodziłby się z tobą - dodał Rudi - i tak samo Hardy. - Podaj choć jeden przykład - powiedział Alan. - Funkcji niepoliczalnej, którą może wykonać człowiek, a maszyna Turinga - nie? - Tak. I daruj mi sentymentalne bzdury o kreatywności. Uważam, że Uniwersalna Maszyna Turinga mogłaby wykazywać zachowania, które uznalibyśmy za kreatywne. - No, to nie wiem... Postaram się rozejrzeć za czymś takim... Ale później, gdy wracali do Princeton, powiedział nagle: - A sny? - Jak te anioły w Wirginii? - No, na przykład. - Lawrence, to po prostu szum w neuronach. - A dzisiaj w nocy śniło mi się, że palił się sterowiec. Wkrótce Alan zrobił doktorat i wrócił do Anglii. Napisał do Lawrence'a parę listów. W ostatnim z nich po prostu stwierdził, że nie ma już nic „istotnego"do napisania i żeby Lawrence nie brał tego do siebie. Lawrence natychmiast zrozumiał, że społeczeństwo Alana skierowało go do pracy nad czymś użytecznym - zapewne rozwiązaniem problemu, jak obronić się przed pożarciem żywcem przez jednego z sąsiadów. Zastanawiał się, jaką jemu robotę znajdzie Ameryka. Wrócił na stanową uczelnię w Ohio, rozmyślał nad zmianą specjalizacji na matematykę, ale nie uczynił tego. Wszyscy, których się radził, zgadzali się, że matematyka, podobnie jak konserwacja organów, to piękna rzecz, ale trzeba jeszcze jakoś zarobić na chleb. Został więc na mechanice i radził sobie coraz gorzej, aż wreszcie w połowie ostatniego roku uniwersytet zaproponował, by zajął się czymś użytecznym - na przykład kryciem dachów. Wymaszerował więc stamtąd wprost w oczekujące ramiona marynarki wojennej. Zrobili mu test na inteligencję. Pierwsze pytanie z matematyki dotyczyło łodzi na rzece: port Smith jest oddalony sto mil w górę rzeki od portu Jones. Rzeka płynie z szybkością pięciu kilometrów na godzinę. Łódź wyciąga dziesięć kilometrów na godzinę. Ile czasu zajmie rejs od portu Smith do Jones? A ile z powrotem? Lawrence od razu się zorientował, że to podchwytliwe pytanie. Trzeba być idiotą, by przyjąć to prostackie założenie, że szybkość prądu, pięć kilometrów na godzinę, należy po prostu odjąć lub dodać od szybkości łodzi. Pięć mil na godzinę to oczywiście średnia prędkość. Prąd jest szybszy pośrodku nurtu i wolniejszy przy brzegach. Na łukach zmienia się w sposób jeszcze bardziej skomplikowany. Pytanie dotyczy więc hydrodynamiki i da się do niego podejść za pomocą pewnych, dobrze znanych równań różniczkowych. Lawrence zagłębił się w zadaniu, szybko (przynajmniej tak mu się wydawało) zaczerniając obustronnie obliczeniami dziesięć kartek papieru. Gdzieś po drodze zauważył, że jedno z poczynionych założeń, wraz z uproszczonymi równaniami Naviera-Stokesa, daje możliwość zbadania szczególnie interesującej rodziny równań różniczkowych cząstkowych. Całkiem mimochodem udowodnił nowe twierdzenie. Jeśli to nie dowodzi jego inteligencji, to co mogłoby dowieść? Wtem rozbrzmiał dzwonek. Zaczęto zbierać kartki. Lawrence'owi udało się wynieść brudnopis. Zabrał go do akademika, przepisał na czysto i wysłał do jednego z bardziej przystępnych profesorów matematyki w Princeton, który od razu postarał się o publikację w paryskim piśmie matematycznym. Kilka miesięcy później Lawrence otrzymał dwa darmowe egzemplarze tego pisma. Był już w San Diego w Kalifornii, na pokładzie dużego okrętu USS „Nevada". Okręt miał własną orkiestrę, a marynarka przydzieliła Lawrence'a do gry na dzwonkach, ponieważ testy wykazały, że nie jest wystarczająco inteligentny do innych zadań. Worek z listami zawierający wkład Lawrence'a w literaturę matematyczną przyszedł dosłownie w ostatniej chwili. Jego okręt, wraz z kilkoma siostrzanymi jednostkami, cumował do tej pory w Kalifornii. Teraz jednak wszystkie zostały skierowane do jakiegoś Pearl Harbor na Hawajach, żeby pokazać Nipom, kto tu rządzi. Lawrence nigdy tak naprawdę nie wiedział, co chce zrobić ze swoim życiem, ale szybko stwierdził, że posada okrętowego muzyka na pancerniku kotwiczącym na Hawajach, w czasie pokoju, wcale nie jest taka zła. Główna wada: czasem trzeba było siedzieć lub maszerować w upale i wytrzymywać sporadyczne fałszowanie innych muzyków. Miał mnóstwo wolnego czasu, który wykorzystywał do pracy nad kilkoma nowymi twierdzeniami z teorii informacji. Dyscyplinę tę wynalazł i miał prawie na wyłączność jego przyjaciel Alan, lecz wiele szczegółów nadal wymagało dopracowania. Wraz z Rudim i Alanem opracowali ogólny plan: co wymaga jeszcze udowodnienia bądź obalenia. Lawrence pruł przez tę listę jak ścigacz. Zastanawiał się, co porabiają Alan i Rudi w Anglii i Niemczech, ale nie mógł do nich napisać, zachował więc swe prace dla siebie. A kiedy nie grał na dzwonkach i nie pracował nad twierdzeniami,

9 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON zostawały jeszcze bary i potańcówki. Waterhouse sam trochę popracował penisem, złapał trypra, wyleczył go*, kupił prezerwatywy. Wszyscy marynarze tak robili. Jak trzyletnie dzieci, które wtykają sobie ołówek do ucha, odkrywają, że to boli i więcej już tego nie robią. Pierwszy rok minął mu jak z bicza trząsł. W okamgnieniu. Żadne miejsce nie mogło być bardziej słoneczne i rozleniwiające niż Hawaje. Novus ordo seclorum broń.

- Filipińczycy to ludzie ciepli, delikatni, troskliwi i uczynni - mówi Avi. - To dobrze, bo wielu z nich nosi ukrytą

Randy znajduje się na lotnisku w Tokio, pełznie wśród tłumu tak powoli, że wszyscy podróżni się wściekają. Spędzili ostatnie pół dnia w niewygodnych fotelach wetkniętych do aluminiowej rury podlanej naftą lotniczą. Ich walizki z kółkami huczą jak myśliwce na przeciwpoślizgowych rowkach w podłodze. Mijając jego zwalistą i wysoką postać, obcierają sobie o nie kolana. Randy trzyma przy uchu swój nowy telefon GSM. Podobno miał działać na całym świecie, z wyjątkiem Stanów. To pierwsza okazja, by go wypróbować. - Głos masz jak dzwon - mówi Avi. - Jak tam lot? - W porządku - odpowiada Randy. - Na ekranie wideo pokazywali taką animowaną mapę. Avi wzdycha. - Teraz wszystkie linie mają takie - rzuca monotonnie. - Jedyne miejsce między San Francisco i Tokio to wyspa Midway. - I co z tego. - No i tak tam wisiała przez cały czas. MIDWAY. Jak niemy wyrzut. Randy dochodzi do wyjścia dla odlatujących do Manili; zatrzymuje się, podziwiając półtorametrowy telewizor o wysokiej rozdzielczości, noszący logo znanej nippońskiej firmy elektronicznej. Leci wideo, na którym profesor dziwak z kreskówki i jego wierny pomocnik pies pogodnie wypunktowują trzy drogi przenoszenia wirusa HIV. - Mam dla ciebie mój odcisk palca - mówi. - Dawaj. Randy patrzy na wierzch dłoni, gdzie zanotował długopisem ciąg liter i cyfr. - AF 10 06 E9 99 BA 11 07 64 Cl 89 E3 40 8C 72 55. - No to mam - odpowiada Avi. - To z Ordo, tak? - Tak. Z lotniska w San Francisco wysłałem ci e-mailem klucz. - Mieszkanie się jeszcze załatwia - dodaje Avi. - Na razie zarezerwowałem ci apartament w hotelu Manila. - Co znaczy, że jeszcze się załatwia? - Filipiny to jeden z tych posthiszpańskich krajów, gdzie nie ma wyraźnej granicy między stosunkami służbowymi i osobistymi - mówi Avi. - Nie wydaje mi się, żeby można tu coś wynająć bez wżeniania się w rodzinę, której nazwiskiem nazwano jakąś z głównych ulic. Randy siada na krzesełku w hali odlotów. Dziarscy celnicy w nieprawdopodobnie eleganckich kapeluszach wyszukują wzrokiem Filipińczyków obarczonych nadmiarem pakunków i poddają ich publicznemu rytuałowi wypełniania małych bagażowych przywieszek i oddawania bagaży. Filipińczycy przewracają oczami i tęsknie wyglądają przez okna. Lecz większość oczekujących to Nippończycy - kilku biznesmenów, reszta turyści. Oglądają film edukacyjny: jak dać się obrabować za granicą. - No, no. - Randy spogląda przez okno. - Leci następny jumbo jet do Manili. - W Azji żadnej porządnej linii nie interesują samoloty mniejsze niż 747 - rzuca Avi. - Jeśli ktoś będzie próbował zapakować cię do 737, albo, nie daj Boże, airbusa, to wyrywaj stamtąd biegiem, zadzwoń do mnie na mój sky pager, a ja wyślę po ciebie śmigłowiec. Randy śmieje się. - Posłuchaj - ciągnie Avi. - Ten twój hotel jest bardzo stary, bardzo wielki, ale leży mocno na uboczu. - Po co niby zbudowali wielki hotel na uboczu? - Kiedyś ta okolica była modniejsza. To nad samym brzegiem, na skraju Intramuros. Licealna hiszpańszczyzna Randy'ego wystarczy, by to przetłumaczyć: Za Murami. - Ale w 1945 Nippończycy zburzyli całe Intramuros - ciągnie Avi. - Metodycznie. Wszystkie hotele dla biznesmenów i biurowce mieszczą się w nowej dzielnicy, Makati. Dużo bliżej lotniska. - A więc, ty chcesz, żeby nasza firma mieściła się w Intramuros. - Skąd wiesz? - Normalnie nie mam za dobrej intuicji, ale trzynaście godzin siedziałem w samolocie, mózg mam wywrócony na lewą stronę i rozwieszony do wysuszenia. Avi zarzuca go przygotowanymi wcześniej wyjaśnieniami: lokale biurowe są w Intramuros o wiele tańsze. Bliżej do wszystkich ministerstw. Makati, nowa i modna dzielnica biurowa, jest zbyt odizolowana od prawdziwych Filipin. Randy nie słucha go. - Chcesz pracować w Intramuros, bo zostało metodycznie zburzone, a ty masz obsesję na punkcie holocaustu mówi w końcu Randy, cicho i bez złości. - No tak. I co z tego? Randy gapi się przez okno lecącego do Manili boeinga 747, popijając fluoryzujący zielony nippoński napój z pszczelego ekstraktu (przynajmniej na butelce są narysowane pszczoły) i przeżuwając coś, co stewardesa nazwała Japońską Przekąską. Niebo i woda mają ten sam kolor - odcień błękitu, który powoduje, że cierpną mu zęby. Samolot jest tak wysoko, że patrząc i w górę, i w dół, widzi skrócone perspektywą kipiące zwały cumulonimbusów. Chmury wydobywają się z rozgrzanego oceanu, jakby był pełen wybuchających pancerników. Szybkość wzrostu mają niesamowitą; przybierają kształty tak dziwaczne i rozmaite jak ryby głębinowe; przypuszcza, że są równie niebezpieczne dla samolotu jak bambusowe ostrza punji dla pieszego. Kiedy zauważa na skrzydle czerwono-pomarańczowe godło-słońce, jest zdumiony. *

Rok 1940 dobrze nadawał się na eksperymenty z chorobami wenerycznymi, ponieważ właśnie zaczęła pojawiać się penicylina w zastrzykach (przyp. aut.). 10 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Czuje się jak w starym filmie wojennym. Włącza laptopa. W jego skrzynce odbiorczej piętrzą się e-maile od Aviego, zaszyfrowane na dziesięć spustów. Są to króciutkie teksty z ostatnich trzech dni, wysyłane przezeń za każdym razem, gdy tylko przyszła mu do głowy jakaś myśl. Nawet gdyby Randy o tym nie wiedział, domyśliłby się, że Avi ma jakąś przenośną maszynkę do wysyłania poczty elektronicznej przez sieć radiową. Uruchamia kawałek oprogramowania nazywający się dokładnie Novus Ordo Seclorum, choć wszyscy mówią po prostu "Ordo”*. To prosta gra słów - Ordo, program szyfrujący, ustawia bity wiadomości w Nowy Ład, taki, że wscibskie rządy spędzą stulecia na jego odszyfrowywaniu. Pośrodku ekranu pojawia się zeskanowane zdjęcie piramidy Cheopsa. Na jej wierzchołku powoli materializuje się jedno oko. Ordo może pracować na dwa sposoby. Pierwszy, dość oczywisty: można kazać mu odszyfrować wszystkie wiadomości i zapisać je w plikach tekstowych na dysku, skąd potem dowolnie się je odczytuje. Jeśli jednak masz paranoję, czy manię prześladowczą, pojawia się problem: każdy, kto dorwie się do twardego dysku Randy'ego, może je przeczytać. Z tego, co wie, celnicy w Manili przeszukają mu komputer pod kątem pornografii dziecięcej. Otumaniony zmianą stref czasowych może też, zostawić laptopa w taksówce. Więc przełącza Ordo w tryb strumieniowy, kiedy pliki są deszyfrowane tylko na tyle, by je przeczytać, a potem, po zamknięciu okienek, znikają z pamięci komputera i jego dysku twardego. Temat pierwszej wiadomości od Aviego brzmi: "Wskazówka 1". Szukamy miejsca, gdzie odpowiadają nam liczby. Cóż to znaczy? Że liczba ludności za chwilę eksploduje - można to przewidzieć, patrząc na histogram wieku społeczeństwa - natomiast dochód na głowę poszybuje w górę, tak jak w Nipponie, na Tajwanie czy w Singapurze. Te dwie liczby pomnożone przez siebie dają wykładniczy wzrost, który powinien przynieść nam od cholery forsy, zanim dojdziemy do czterdziestki. Jest to aluzja do rozmowy Randy/Avi sprzed dwóch lat, kiedy to Avi naprawdę wyznaczył wartość liczbową „od cholery forsy". Nie była to stała liczba, ale wzór w komórce w arkuszu kalkulacyjnym, zależny od wielu stale fluktuujących wskaźników ekonomicznych. Czasem Avi, pracując na komputerze, zostawia w maleńkim okienku uruchomiony arkusz, żeby stale mieć na oku wartość "od cholery forsy". Druga wiadomość, wysłana kilka godzin później, nosiła miano "Wskazówka 2". Dwa: wybierz technologię, w której nikt nie stanowi dla nas konkurencji. W tej chwili są to sieci. Jeśli chodzi o sieci, kasujemy wszystkich fachowców na świecie. To nawet nie jest zabawne. Następnego dnia Avi przysłał pocztę zatytułowaną po prostu "Ciąg dalszy". Może stracił rachubę wysłanych wskazówek. Kolejna zasada: tym razem zachowujemy kontrolę nad firmą. A zatem zatrzymujemy co najmniej 50 procent udziałów - co oznacza zerowe lub niewielkie inwestycje zewnętrzne, dopóki nie zyskamy trochę na wartości. - Nie musisz mnie przekonywać - mruczy do siebie Randy. To narzuca nam profil działalności. Odpada wszystko, co wymaga dużych początkowych inwestycji. Luzon to czarnozielone góry posiekane rzekami, przypominającymi raczej lawiny mułu. Tam gdzie ocean graniczy z plażami w kolorze khaki, woda przybiera szokujący opalizujący odcień basenu z przedmieścia. Dalej na południe góry są poznaczone bliznami wypalonej ziemi - prześwituje spod nich jaskrawoczerwona gleba, wyglądająca jak rany. Większość pokrywa jednak roślinność, przypominająca ten węzełkowy zielony materiał, którym modelarze od kolejek pokrywają swe wzgórza z papier-mache; ich potężne łańcuchy nie noszą żadnych śladów ludzkiej ręki. Bliżej Manili niektóre stoki są już wykarczowane, zabudowane i powiązane sznurami linii wysokiego napięcia. Stawy obramowane ryżowymi poletkami. Miasta to skupiska chatynek, pogrupowanych wokół wielkich kościołów zbudowanych na planie krzyża i pokrytych porządnymi dachami. Nagle wykonują zwrot nad Zatoką Manilską, poznaczoną nieskończonymi szkarłatnymi włóknami - kwitną jakieś glony. Tankowce z ropą ciągną za sobą opóźnione tęcze, wyrastające z ich kilwaterów. Każdy zakątek wypełniają długie, cienkie łodzie o dwóch kadłubach, wyglądające jak jaskrawo umaszczone nartniki. A potem już siedzą na pasie lotniska NAIA, Ninoy Aquino International Airport. Snują się po nim strażnicy i wszelkiej maści gliniarze, z M16 lub strzelbami gładkolufowymi z pistoletową kolbą; na głowach mają burnusy z chustek do nosa, przyciśnięte amerykańskimi czapkami baseballowymi. Facet w olśniewająco białym mundurze stoi przed postrzępionym końcem lądowiska, opuszczając ręce z fluorescencyjnymi pomarańczowymi drążkami, jak Jezus obdarzający miłosierdziem świat pełen grzeszników. Siarczane, łatwopalne tropikalne powietrze zaczyna przeciekać przez wentylatory jumbo jęta. Wszystko wilgotnieje i więdnie. Jest w Manili. Wyjmuje paszport z kieszeni koszuli. Napis mówi: RANDALL LAWRENCE WATERHOUSE. Tak oto pojawiła się na świecie firma Epiphyte: - Ja kanalizuje to, co złe! - powiedział Avi. Numer telefonu pojawił się na pagerze Randy'ego, gdy siedział w knajpie na nabrzeżu, wśród tłumu znajomych jego dziewczyny. Był to lokal, gdzie codziennie drukowali na laserówce świeżutkie menu, na imitacji pergaminu wykonanej w stu procentach z surowców wtórnych, gdzie dania garnirowały oscyloskopowe zygzaki jaskrawych sosów, a jako przekąski podawano spiętrzone, architektoniczne sandwicze z rzadkich składników, wyrzeźbione w kształt przypominających drogie kamienie piramidek. Randy przez cały obiad walczył z pokusą wyciągnięcia jednego z przyjaciół Charlene (wszystko jedno którego) na chodnik i stoczenia z nim bójki na pięści. Zerknął na pager, spodziewając się numeru Centrum Komputerowego Trzech Braci, gdzie pracował (a z administracyjnego punktu widzenia - nadal pracuje). Drapieżne cyfry numeru Aviego przeszyły jego duszę tak, jak numer 666 przeszyłby duszę fundamentalisty. *

Ordo (łac.) - porządek, rząd, ład (przyp. tłum.). 11 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Piętnaście sekund później sam stał na chodniku, przeciągając kartą przez automat telefoniczny, jak zamachowiec podrzynający brzytwą gardło spasionemu politykowi. - Z Góry płynie moc - gadał Avi. - I tak się składa, biedaku, że dzisiaj płynie przeze mnie. - Co mam zrobić? - zapytał Randy, chłodnym, niemal wrogim tonem, maskując nieprzytomne podniecenie. - Kup bilet do Manili - rzekł Avi. - Najpierw muszę to obgadać z Charlene - odparł Randy. - Nawet sam w to nie wierzysz. - Charlene i ja jesteśmy od wielu lat w zwią... - Dziesięć lat. Nie ożeniłeś się z nią. Wypełnij ten cholerny formularz. (Siedemdziesiąt dwie godziny później będzie już w Manili patrzył na Flet o Jednej Nucie). - Cała Azja zastanawia się, kiedy wreszcie Filipiny pozbierają się do kupy - rzekł Avi. - To kwestia lat dziewięćdziesiątych. (Pierwsza rzecz, jaką widzisz po przejściu przez kontrolę paszportową, to właśnie Flet o Jednej Nucie). - Takiego olśnienia doznałem, stojąc w kolejce do kontroli na Lotnisku Ninoy Aquino. - Avi skleja te trzy wyrazy w jeden raptownie wyartykułowany dźwięk. - Wiesz, że oni tam mają oddzielne stanowiska? - Tak sądzę - odpowiedział Randy. Równoległościan suszonego tuńczyka wykonał beczkę w jego żołądku. Poczuł perwersyjny apetyt na podwójne lody. Nie podróżował tak wiele jak Avi, więc miał tylko mętne wyobrażenie "stanowiska". - No, wiesz. Jedno stanowisko dla miejscowych. Drugie dla obcokrajowców. Może i trzecie dla dyplomatów. (Teraz, oczekując na podstemplowanie paszportu, Randy widzi to wyraźnie. Przynajmniej raz nie niecierpliwi się w kolejce; staje tuż obok stanowiska dla EPK-ów i obserwuje ich. Są rynkiem dla firmy Epiphyte. Większość to młode kobiety, na ogół modnie ubrane, ale skromne, jakby właśnie opuściły katolicką szkołę z internatem. Wyczerpane długim lotem i oczekiwaniem, garbią się i osuwają, a potem nagle prostują i unoszą drobne podbródki, jakby wzdłuż kolejki szła niewidzialna zakonnica, waląc je linijką po wymanikiurowanych dłoniach). Ale siedemdziesiąt dwie godziny temu nawet nie zrozumiał, co Avi ma na myśli, mówiąc "stanowiska", więc odrzekł tylko: - No, wiem, co to stanowiska. - Ale w Manili mają oddzielne tylko dla wracających EPK-ów! - EPK-ów? - Emigracyjnych Pracowników Kontraktowych. Filipińczyków pracujących za granicą - z uwagi na to, że ich gospodarka jest tak kiepska. W Arabii Saudyjskiej - jako opiekunki i niańki. W Stanach - pielęgniarki i anestezjolodzy. Piosenkarze w Hongkongu, kurwy w Bangkoku. - Kurwy w Bangkoku? - Tam akurat Randy był. Zakręciło mu się w głowie na pomysł importowania prostytutek do Tajlandii. - Filipińskie kobiety są piękniejsze - spokojnie dodał Avi. - I mają w sobie tę drapieżność, która sprawia, że bardziej pociągają masochistycznych facetów na delegacjach niż te wyszczerzone i głupiutkie Tajki. - Obaj wiedzieli, że to gówno prawda; Avi, człowiek z rodziną, nie miał osobistych doświadczeń tego rodzaju. Lecz Randy nie wypomniał mu tego. Dopóki Avi zachowywał zdolność do improwizowanego wciskania ludziom nieprawdopodobnego kitu, dopóty mieli szansę na zarobienie "od cholery forsy". (A teraz, gdy już tu jest, kusi go zgadywanie, które z tych dziewczyn w kolejce dla EPK-ów są dziwkami. Stwierdza jednak, że nie ma to sensu, prostuje ramiona i rusza w kierunku żółtej linii). Wzdłuż linii wiodącej od kontroli paszportów do barierek rząd filipiński ustawił szklane gabloty z eksponatami głoszącymi chwałę kultury filipińskiej sprzed czasów Magellana. Pierwsza z nich zawiera gwóźdź programu: pierwotny, ręcznie wystrugany instrument, opatrzony długą i nieczytelną nazwą tagalską. Poniżej, mniejszymi literami, angielskie tłumaczenie: Flet o Jednej Nucie). - Filipiny są naturalnie odizolowanym środowiskiem, rozumiesz? - mówi Avi. - Wiesz, jakie to rzadkie? Kiedy znajdujesz coś takiego, nurkujesz tam jak norka w rurę pełną surowego miecha. Słówko na temat Aviego: rodzina jego ojca w ostatniej chwili uciekła z Pragi. Byli całkiem typowymi Żydami z Europy Środkowej. Nietypowa była tylko jedna cecha: wciąż żyli. Ale rodzina jej matki to niewiarygodne cudaki: Żydzi z nowego Meksyku, od trzystu lat mieszkający na stepie, uciekający przed jezuitami, polujący na grzechotniki i obżerający się ziarnkami bielunia; wyglądali jak Indianie, gadali jak kowboje. Dlatego Avi w stosunkach z ludźmi był nieprzewidywalny. Na ogół grzeczny i kulturalny, co robiło kolosalne wrażenie na biznesmenach - a zwłaszcza nippońskich - czasem nagle wybuchał, jakby się nażarł szaleju. Wtedy tylko Randy wiedział, jak go podejść, dlatego Avi w takich sytuacjach dzwonił właśnie do niego. - Oj, daj spokój! - rzucił Randy. Przyglądał się mijającej go opalonej dziewczynie na rolkach. Wracała z plaży. Naturalnie odizolowani? - Dopóki Filipiny nie pozbierają się do kupy, będą mieli pełno EPK-ów. A ci chcą się kontaktować z rodzinami - ci Filipińczycy są niesamowicie rodzinni. Przy nich Żydzi to banda wyalienowanych samotników. - No dobra. O jednych i drugich wiesz więcej niż ja. - Są tak sentymentalni i uczuciowi, że od razu patrzysz na nich szyderczo. - Nie musisz się od razu bronić - rzekł Randy. - Ja nie zamierzam się z nich nabijać. - Jak usłyszysz w ichnim radiu dedykacje piosenek, to na pewno się uśmiejesz - odparł Avi. - Ale szczerze mówiąc, w tym punkcie możemy się czegoś od nich nauczyć. - No, teraz to chyba zgrywasz świętoszka... - Przepraszam - zupełnie szczerze rzucił Avi. Przez cztery lata małżeństwa żona Aviego prawie cały czas była w ciąży. On zaś stawał się coraz bardziej religijny i w każdej rozmowie musiał choć raz wspomnieć o holocauście. A Randy był kawalerem u progu zerwania z dziewczyną, z którą mieszkał. - Avi, wierzę ci. Nie będzie problemu, jak polecę biznes klasą? Avi go nie usłyszał, Randy założył więc, że odpowiedź brzmi "tak". - Jeśli to nie zmieni się przez dłuższy czas, będziemy mieli wielki rynek na Pinogramy. - Pinogramy? - Rany boskie, nie mów tego na głos! Właśnie wypełniam wniosek o zastrzeżenie tej nazwy. - Istotnie, w słuchawce 12 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON rozbrzmiewał klekot klawiszy, tak gwałtowny, jakby Avi po prostu trzymał klawiaturę w swych szczupłych, bladych dłoniach i zawzięcie nią potrząsał. - Ale jeśli Filipiny pozbierają się do kupy, nastąpi boom w telekomunikacji, tak jak w każdym innym Ragu. - Ragu? - Rozwijającej się azjatyckiej gospodarce. Tak czy owak, wygrywamy. - Pewnie ma to coś wspólnego z telekomunikacją? - Trafiony, zatopiony. - W tle jakieś dziecko zaczęło kaszleć i popłakiwać. - Muszę kończyć - rzucił Avi. - Szlomo znów ma atak astmy. Zapisz mój odcisk palca. - Odcisk palca? - No, mój klucz do szyfrowania. Do wysyłania poczty. - Ordo? - Tak. Randy wyciągnął długopis i, nie znajdując w kieszeni żadnej karteczki, wycelował go we wnętrze dłoni. - Strzelaj. - 67 81A4 AE FF 40 25 9B 43 0E 29 8D 56 60 E3 2F. - Avi odłożył słuchawkę. Randy wrócił do restauracji. Po drodze poprosił kelnera o małą butelkę dobrego czerwonego wina. Charlene usłyszała to i rzuciła mu gniewne spojrzenie. Randy wciąż myślał o wrodzonym ludzkim okrucieństwie i przeoczył to; mentorstwo częste wśród wszystkich jej przyjaciół. O Boże! Trzeba będzie wyjechać z Kalifornii! - nagle zrozumiał. Wodorosty Kobieta z dzieckiem Błysk strzału w bladych oczach Brzęk zamarzłej łzy Czwarta Brygada Piechoty Morskiej maszeruje w dół przy melodii Johna Philipa Sousy, co powinno być drugą naturą każdego marine. Ale czwarta brygada siedziała w Szanghaju (a to nie pałac Montezumy ani nabrzeże Trypolisu) za długo, dłużej, niż powinni - Bobby już widział, jak jego sierżant, niejaki Frick, rzyga z braku opium. Orkiestra piechoty morskiej jest o kilka szanghajskich przecznic przed nimi. Pluton Bobby'ego słyszy łupanie wielkich bębnów i świdrujące dźwięki pikolo i dzwonków, ale nie rozróżnia melodii. Dowodzi nim kapral Shaftoe, ponieważ sierżant Frick do niczego się nie nadaje. Shaftoe maszeruje wzdłuż szyku, niby to nadzorując swych ludzi - przeważnie jednak gapi się na Szanghaj. Szanghaj zaś gapi się na nich. Przeważnie wita ich owacją na stojąco. Oczywiście są tacy uliczni cwaniacy, co poczytują sobie za punkt honoru pokazać marines, że się ich nie boją - z bezpiecznej odległości wykrzykują obelgi i odpalają fajerwerki, które nikomu nie uspokajają skołatanych nerwów. Europejczycy klaszczą - cały rządek rosyjskich tancerek od Delmonta pokazuje uda i przesyła pocałunki. Większość Chińczyków natomiast zachowuje kamienne twarze co według Bobby'ego oznacza, że ze strachu srają w gacie. Ale najgorsze są kobiety z półbiałymi dziećmi na ręku. Niektóre histeryzują i rzucają się pomiędzy żołnierzy. Nie powstrzymują ich nawet kolby karabinów. Pozostałe ze stoickim spokojem trzymają swe jasnookie niemowlęta i gapią się na pagony i szarże w poszukiwaniu winowajców. Wszystkie słyszały, co zaszło w Nankinie, kiedy przyszli Japońcy, i wiedzą, że kiedy to się skończy, złe wspomnienia w pamięci jakiegoś marine mogą być jedynym śladem po ich istnieniu. Przynajmniej tak jest w przypadku Shaftoe'a: polował na jelenie w Wisconsin i widział, jak kuśtykają po śniegu, wykrwawiając się. Widział, jak jeden z żołnierzy zginął podczas zwykłych ćwiczeń na wyspie Parris. Widział zwały splątanych ciał spływające rzeką z miejsca, gdzie Nippończycy rewanżowali się za Chiński Incydent; widział też, jak uchodźcy z Nankinu umierają z głodu w rynsztokach Szanghaju. Sam zabijał ludzi usiłujących wedrzeć się na łodzie, które miał rozkaz chronić. Ale wydaje mu się, iż nigdy nie widział czegoś tak przerażającego jak te Chinki z kamiennymi twarzami, piastujące swe białe dzieci, nieporuszone nawet eksplodującymi wokół petardami. Aż do momentu kiedy zerka w twarze niektórych żołnierzy - gapią się w tłum, gdzie ich spojrzenia odwzajemniają ich własne twarze, tylko pulchniejsze i zlane łzami. Niektórzy sądzą, że to żart. Ale niektórzy wymaszerowali z rana z koszar jako zdrowi i mocni mężczyźni, a zwariowali, zanim doszli do nabrzeża i oczekującej na nich kanonierki. Nie okazują tego. Jednak Shaftoe po samych oczach wie, że coś im w środku pękło. Najlepsi z żołnierzy są w podłym nastroju. Nawet ci, którzy, jak Shaftoe, nie związali się z Chinkami, musieli wiele zostawić: domy z pokojówkami, pucybutami i kulisami, kobiety i opium prawie za darmo. Nie wiedzą, dokąd ich wysyłają, ale można śmiało powiedzieć, że tam za te dwadzieścia jeden dolarów miesięcznie tyle sobie nie kupią. Zakwaterują ich w koszarach i znowu będą musieli nauczyć się glansować buty. Wciągnięcie trapów z kamiennej kei odcina ich od całego świata, którego już nigdy nie zobaczą - od świata, gdzie żyli jak królowie. A teraz są znowu w piechocie morskiej. Shaftoe jest zadowolony: on chciał być w marines. Lecz wielu spośród nich osiągnęło już wiek średni i odechciało im się. Marines z minami winowajców kryją się pod pokładem. Shaftoe zostaje na górze. Kanonierka odbija od nabrzeża i kieruje się w stronę oczekującego na redzie krążownika "Augusta". Nabrzeże pełne jest pstrokato odzianych gapiów, zatem plama jednolitego oliwkowego koloru natychmiast rzuca mu się w oczy: grupa nippońskich żołnierzy przyszła urządzić swoim jankeskim odpowiednikom ironiczne pożegnanie. Shaftoe wypatruje kogoś wysokiego i potężnego - i łatwo go znajduje. Goto Dengo macha do niego. Shaftoe zdejmuje hełm i także macha. A potem, spontanicznie, tak po prostu robi zamach i ciska hełm prosto w Goto Denga. Goto Dengo, żeby złapać go pośród rozszalałego tłumu, musi poprzewracać z tuzin swoich kolegów. Każdy z nich chyba uważa, że obalenie na ziemię przez Goto Denga to wielki zaszczyt, a oprócz tego znakomita zabawa. Dwadzieścia sekund później nad zatłoczonym nabrzeżem przelatuje kometa. Spada i odbija się po drewnianym pokładzie kanonierki. Niezły rzut. Goto Dengo popisał się swoim zamachem. Shaftoe podbiega do pocisku - kamienia obwiązanego białą szarfą - i chwyta go. To jedna z tych opasek o tysiącu splotów (prawdopodobnie; Shaftoe wprawdzie zdjął nieprzytomnym Nipom parę takich, ale nigdy nie chciało mu się liczyć nitek), które wiążą sobie na głowach jako talizmany; pośrodku ma ten ich czerwony kotlet, a po bokach jakieś nippońskie napisy. Odwiązuje ją od kamienia. Nagle zauważa, że to wcale nie kamień, tylko granat ręczny. Ale poczciwy Goto Dengo jedynie żartował - nie wyciągnął 13 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON zawleczki. Bobby Shaftoe będzie miał piękną pamiątkę. Pierwsze haiku Shaftoe'a było szybką i byle jaką trawestacją zawołania marines: To mój karabin Jest takich wiele ale Ten tutaj jest mój. Popełnił to w następujących okolicznościach: cała czwarta brygada stacjonowała w Szanghaju, pilnując postanowień traktatu i robiąc za fizycznych na kanonierkach patroli rzecznych na Jangcy. Jego pluton właśnie wrócił z ostatniego patrolu: tysiącipółkilometrowego rozpoznania bojowego, aż do samego Nankinu (a raczej jego ruin), Hankou i z powrotem. Piechota morska robiła to cały czas, od powstania bokserów, w czasie wojny domowej i później. Ale teraz, pod koniec roku 1940, kiedy Nipy* wałęsają się już po całych północno-wschodnich Chinach, politycy z dalekiego Waszyngtonu wreszcie rzucili ręcznik na ring i rozkazali chińskim marines nie pływać po Jangcy. Marines ze starego zaciągu jak Frick twierdzili, że potrafią odróżnić zorganizowanych bandytów od uzbrojonych band głodnych wieśniaków, nacjonalistów, komunistycznych partyzantów i nieregularnych sił opłacanych przez wojennych watażków. Ale dla Bobby'ego Shaftoe'a były to tylko pieprznięte, uzbrojone żółtki czatujące na patrol rzeczny. Ów ostatni patrol nie był wycieczką. Ale teraz miał go za sobą, siedział w Szanghaju, najbezpieczniejszym miejscu w Chinach, choć sto razy bardziej niebezpiecznym niż najniebezpieczniejsze miejsce w Ameryce. Sześć godzin temu zleźli z kanonierki, poszli do baru i dopiero teraz wyszli - zdecydowali, że najwyższy czas odwiedzić burdel. Po drodze przypadkiem przechodzili koło tej nipskiej restauracji. Bobby Shaftoe już przedtem zaglądał tam przez okno i obserwował faceta z nożem, próbując zrozumieć, co on u licha robi - zdaje się, cholera, że siekał surową rybę, kładł jej kawałki na kulkach ryżu i podawał Nipom po drugiej stronie lady. Oni zaś to żarli. To musi być jakieś złudzenie optyczne. Na pewno wcześniej ugotowali ją gdzieś na zapleczu. Ta kwestia nurtowała Shaftoe'a mniej więcej od roku. Kiedy teraz z gromadą innych napalonych i pijanych marines przechodził obok, zwolnił kroku i zerknął przez okno, próbując zebrać kolejne dowody. Przysiągłby, że niektóre z ryb były rubinowoczerwone - nie mogłyby mieć takiego koloru, gdyby je ugotowano. Jeden z jego towarzyszy, Rhodes ze Shreveport, zauważył to spojrzenie. Zaczął podpuszczać Shaftoe'a, żeby wszedł i zasiadł przy barze. Potem inny szeregowy, Gowicki z Pittsburgha, jeszcze podwoił stawkę! Shaftoe zagryzł wargi i zastanowił się. Już właściwie zdecydował: pójdzie tam. Był zwiadowcą-snajperem, takie szaleństwo leżało więc w jego naturze, ale uczono go także, że przed szturmem należy dokładnie zbadać teren. Restauracja była w trzech czwartych wypełniona - wyłącznie umundurowanymi nippońskimi żołnierzami. Oficerowie zebrali się przy barze, gdzie kucharz kroił tę niby surową rybę. Gdybyś miał tylko jeden granat, rzuciłbyś go właśnie tam. Reszta sali zastawiona była długimi stołami, przy których szeregowcy popijali rosół z parujących czarek. Na nich Shaftoe zwrócił szczególną uwagę, ponieważ to oni za jakieś sześćdziesiąt sekund mieli obijać mu mordę. Niektórzy siedzieli sami i coś czytali. W rogu jeden żołnierz opowiadał kawał czy jakąś historię, przyciągając uwagę grupki słuchaczy. Im dłużej przeprowadzał rozpoznanie, tym bardziej Gowicki i Rhodes upewniali się, że naprawdę chce to zrobić. Podekscytowani zawołali pozostałych marines, którzy oddalili się już w kierunku burdelu. Shaftoe zobaczył, że wracają - jego taktyczne odwody. "No, kurwa, raz się żyje" powiedział i wszedł do środka. Pozostali nie mogli w to uwierzyć: krzyczeli coś rozemocjonowani. Przechodząc przez próg restauracji, Shaftoe wszedł do legendy. Kiedy pojawił się w drzwiach, wszystkie Nipy spojrzały na niego. Jeśli nawet się zdziwili, nic nie okazali. Kucharz za kontuarem zaczął wygłaszać jakieś rytualne powitanie, które zachwiało się i urwało, gdy tylko nań spojrzał. Gość po drugiej stronie sali, wielki, rumiany Nip, wciąż opowiadał swój dowcip. Shaftoe kiwnął głową tak ogólnie, podszedł do najbliższego stołka barowego i usiadł. Inni marines zaczekaliby, aż zbierze się cały oddział. Potem przypuściliby masowy szturm na restaurację, połamali kilka krzeseł, rozlali trochę zupy. Ale Shaftoe przejął inicjatywę, zanim do tego doszło i wszedł tam sam, jak przystało na zwiadowcę-snajpera. Ale nie tylko dlatego, także dlatego, że był szczerze zaciekawiony tym lokalem; gdyby się dało, chętnie spędziłby w środku kilka spokojnych minut i nauczył się czegoś nowego, zanim zacznie się zabawa. Oczywiście pomógł też fakt, że Shaftoe po pijaku był spokojny i zamyślony, a nie zapalczywy i agresywny. Musiał nieźle cuchnąć piwem (te Szwaby z Tsingao pędziły całkiem niezłe, smak kojarzył mu się z Wisconsin i sprawiał, że tęsknił za domem). Ale nie darł się i nie rozbijał. Kucharz pochylił się nad kawałkiem ryby i udawał, że go nie widzi. Panowie przy kontuarze zmierzyli go zimnym wzrokiem, po czym zajęli się jedzeniem. Shaftoe patrzył na surowe ryby ułożone na tłuczonym lodzie, potem rozejrzał się po sali. Nip w rogu odczytywał z notatnika krótkie zdania - dziesięć, może dwanaście słów. Jego mała publiczność po każdej frazie spoglądała po sobie, uśmiechając się, krzywiąc, a czasem nawet tupiąc z podziwu. O kurwa! Gość czytał wiersze! Shaftoe nic nie rozumiał, ale po brzmieniu poznał, że to muszą być wiersze. Co prawda nie rymowały się, ale te Nipy wszystko robiły na odwrót. Zauważył, że kucharz gapi się na niego. Odchrząknął, co i tak nie miało sensu: nie mówił po nippońsku. Spojrzał na czerwone kawałki ryby, wskazał je, uniósł dwa palce. Wszyscy zdumieli się, że Amerykanin faktycznie coś zamówił. Napięcie nieco zelżało. Kucharz zabrał się do pracy i wyprodukował dwie porcje, które podał mu na drewnianej podstawce. Shaftoe nauczył się jeść owady i odgryzać głowy kurczakom, sądził więc, że i z tym sobie poradzi. Chwytał palcami kawałki ryby, tak jak oni, i zjadał. Były dobre. Poprosił dwie kolejne, tym razem innego gatunku. Gość w rogu ciągle czytał wiersze. Shaftoe zjadł i zamówił coś jeszcze. Mniej więcej przez dziesięć sekund czuł się tam bezpiecznie - pomiędzy smakiem ryby i brzmieniem poezji - i zapomniał, że przecież miał wszcząć brutalną bijatykę na tle rasowym. Trzecie zamówienie brzmiało inaczej: surowa ryba przykryta z wierzchu cienkim, prześwitującym plasterkiem *

Tak nieodmiennie nazywali Nippończyków żołnierze piechoty morskiej, nigdy nieużywający czterech sylab tam, gdzie wystarczą dwie (przyp. aut.). 14 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON czegoś wilgotnego i lśniącego. Wyglądało to jak papier pakowy nasączony olejem. Shaftoe przyglądał się przez chwilę, ale nie przypominało mu to niczego znajomego. Rozejrzał się na boki z nadzieją, że któryś z Nipów zamówił to samo, chcąc podejrzeć, jak się to właściwie je, ale bez skutku. Do cholery, przecież to są oficerowie. Może któryś zna trochę angielski. - P-szam. Co to jest? - zapytał, unosząc róg tej cudacznej błony. Kucharz spojrzał nań nerwowo, po czym pytającym wzrokiem zmierzył pozostałych klientów. Wywiązała się dyskusja. Wreszcie z końca baru odezwał się porucznik nippońskiej marynarki. - Wodorosty. Mrukliwy i wrogi ton porucznika nie spodobał się Shaftoe'owi. Mina towarzysząca słowom zdawała się mówić: I tak tego nie zrozumiesz, wieśniaku, więc niech ci będzie, że to wodorosty. Shaftoe splótł ręce na kolanach, przez chwilę przyglądał się wodorostom, a potem przeniósł wzrok na porucznika, który wciąż patrzył na niego bez wyrazu. - Jaki gatunek wodorostów, sir? Po sali zaczęły przelatywać znaczące spojrzenia, jak alfabet semaforowy przed bitwą morską. Przerwano recytację wierszy, szeregowcy z tyłu sali zaczęli podchodzić do baru. Porucznik tymczasem przetłumaczył pozostałym odpowiedź Shaftoe'a; zaczęli ją szczegółowo omawiać, jakby była to poważna polityczna oferta, złożona przez Franklina Delano Roosevelta. Porucznik zamienił słówko z kucharzem. Potem znów zwrócił się do Shaftoe'a: - Mówi, żebyś teraz zapłacił. Kucharz uniósł dłoń i potarł palce kciukiem. Po roku spędzonym na patrolach na Jangcy Bobby miał nerwy z tytanu i nieograniczone zaufanie do swych kolegów, zatem zwalczył pokusę odwrócenia głowy i zerknięcia w okno. Wiedział, co może zobaczyć: gotowych umrzeć za niego żołnierzy piechoty morskiej, ramię przy ramieniu. Podrapał się po niedawno wykonanym tatuażu w kształcie smoka. W ciszy, która zapadła, wyraźnie było słychać skrobanie brudnych paznokci o świeże strupy. - Nie odpowiedział pan na pytanie - powiedział Shaftoe, wymawiając słowa z typowo pijacką precyzją. Porucznik przetłumaczył to na nippoński. Kolejna dyskusja. Tym razem jednak krótka i stanowcza. Shaftoe domyślił się, że zamierzają go pobić. Wyprostował plecy. Nipy były niezłe; jeszcze zanim podnieśli rękę na Shaftoe'a, przeprowadzili natarcie mające związać przebywające na zewnątrz siły marines. Ów wyprzedzający atak uniemożliwił im otwarty najazd na restaurację, który mógłby przeszkodzić oficerom w spożywaniu posiłku, a przy odrobinie szczęścia spowodować także znaczne straty materialne. Potem Shaftoe poczuł, jak łapią go co najmniej trzy pary rąk i unoszą w powietrze. Pochwycił wzrok porucznika i wrzasnął: - Kit mi wciskasz z tymi wodorostami?! Co do samej bijatyki, niezwykły był tylko fakt, że Shaftoe, jeszcze zanim zaczął, został wyniesiony na ulicę. Potem już było tak, jak w innych bójkach z nippońskimi żołnierzami w Szanghaju. Wszystko sprowadzało się do meczu: amerykańska krzepa (nie brali cię do czwartej brygady, jeśli nie miałeś przynajmniej z metra osiemdziesięciu wzrostu) kontra nippońska sztuka naparzania. Shaftoe nie był bokserem, lecz zapaśnikiem. Na szczęście. Inni marines unosili pięści i usiłowali walczyć zgodnie z regułami markiza Queensberry - zerowe szanse przeciwko wschodnim sztukom walki. On zaś nie miał złudzeń co do swych bokserskich umiejętności, toteż po prostu opuszczał głowę i szarżował jak byk, po drodze kilka razy obrywał po gębie, ale przeważnie udawało mu się porządnie chwycić przeciwnika i cisnąć nim o bruk. Nip był po tym z reguły tak wstrząśnięty, że Shaftoe bez problemu zakładał mu nelsona lub wykręcał rękę do tyłu i zmuszał do kapitulacji. Na wynoszących go na zewnątrz żołnierzy natychmiast naskoczyli marines. Naprzeciw Shaftoe'a znalazł się przeciwnik co najmniej dorównujący mu wzrostem - co dość niespotykane. Był też solidnie zbudowany. Ale nie przypominał zapaśnika sumo, już raczej futbolistę: obrońcę i to z jajami. Skurwysyn był silny; Shaftoe od razu wiedział, że wpadł w niezłe tarapaty. Gość walczył w innym stylu niż Amerykanie, styl ów obejmował (jak boleśnie przekonał się Bobby) rozmaite niedozwolone chwyty, na przykład duszenie i silne, krótkie ciosy w główne sploty nerwowe. Rozziew między ciałem i duszą Bobby'ego, spory już po samym alkoholu, został tymi technikami poszerzony do rozmiarów otchłani. W końcu wylądował na chodniku; bezradny i sparaliżowany gapił się w pulchną twarz przeciwnika. Powalił go (jak zauważył) ten sam facet, który czytał wiersze w rogu restauracji. Całkiem dobry zapaśnik był z tego poety. Albo i na odwrót. - To nie są wodorosty - rzekł wielki Nip. Miał minę jak uczeń, któremu się upiekło. - To się po angielsku nazywa kalebasa czy jakoś tak. - Potem odwrócił się i wszedł z powrotem do restauracji. Tyle legendy. Żaden z pozostałych marines nie ma jednak pojęcia, że nie było to ostatnie spotkanie Bobby'ego Shaftoe'a i Goto Denga. Po tym zdarzeniu Bobby'ego nurtowało wiele pytań dotyczących problemów tak różnorodnych jak wodorosty, poezja i japońskie naparzanki. Odszukał Goto Denga, co nie było takie trudne - wynajął po prostu jakiegoś Chińczyka, żeby chodził za potężnym Nipem po mieście i codziennie zdawał raport. Dowiedział się zatem, że Goto Dengo codziennie spotyka się w parku ze swymi kamratami i ćwiczy jakieś sztuki walki. Uporządkowawszy sprawy testamentowe i napisawszy ostatni list do swych rodziców i rodzeństwa w Oconomowoc, Shaftoe udał się pewnego ranka do parku, przedstawił zaskoczonemu Goto Dengowi i umówił się, że będzie służył za żywy worek treningowy. Uznali, że jego umiejętności samoobrony są wręcz prymitywnie śmieszne, lecz podziwiali go za odporność; zatem za niewielką cenę kilku złamanych żeber i palców Bobby Shaftoe odbył wstępny kurs owej szczególnej sztuki naparzania, ulubionej przez Goto Denga. Zwało się to dżudo. Z czasem wynikło z tego kilka towarzyskich spotkań w barach i restauracjach, gdzie Shaftoe nauczył się rozpoznawać cztery rodzaje wodorostów, trzy gatunki rybiej ikry i kilka smaków nippońskich wierszy. Oczywiście nie rozumiał, ale potrafił liczyć sylaby. Wydawało mu się, że to wystarcza, by delektować się ich poezją. Jasne, że to mu nie pomoże - podobnie jak i pozostałe informacje o ich kulturze - jeżeli rozkażą mu zabijać Nipów. Shaftoe w rewanżu pokazał Goto Dengowi, jak się porządnie rzuca piłką. Wielu Nipów jest świetnych w baseballu nawet oni się śmieli, widząc, jak ich zwalisty przyjaciel bezsensownie wymachuje rękami. Ale Shaftoe nauczył go stawać w rozkroku, skręcać barki i podążać ciałem za piłką. Przez ostatni rok bardzo przykładał się do tych lekcji -może dlatego aż do Manili, a nawet potem, wciąż widział oczyma wyobraźni Goto Denga rozstawiającego stopy na kamieniach nabrzeża, zamierzającego się i ciskającego weń owiniętym wstążką granatem. 15 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Po kilkudniowej podróży wszyscy widzą, że sierżant Frick zapomniał, jak się czyści buty. Co noc wystawia je na pokład obok koi, jakby spodziewał się, że jakiś kulis zabierze je i wyglansuje. Co rano, budząc się, zastaje je w jeszcze gorszym stanie. Po kilku dniach zaczyna zbierać opieprz od kadry i dostawać dyżury przy obieraniu ziemniaków. To byłoby jeszcze do wybaczenia. Kariera Fricka zaczęła się na prerii od polowania na atakujących pociągi pocztowe, obwieszonych amunicją desperados. Poważnie. W 1927 z zaskoczenia wywieźli go do Szanghaju, musiał więc wykazać się pewną elastycznością. No dobrze. Teraz siedzi na tym nędznym przedwojennym krążowniku i ciężko mu. No dobra. Ale nie zachowuje przy tym godności, której marines wymagają od siebie. Narzeka. Pozwala się upokarzać. Wścieka się. Wielu innych chińskich marines zachowuje się podobnie. Pewnego razu, gdy Shaftoe rzuca sobie skórzanką z paroma innymi młodymi marines, widzi nagle grupkę tych starych na achterdeku. Po samych gestach i minach widać, że znowu narzekają. Shaftoe słyszy gadkę dwóch marynarzy. - Co się, kurwa, porobiło z tymi marines? - mówi jeden. Drugi w smutku kiwa głową, jak lekarz, któremu pacjent właśnie fajtnął oczami do tyłu. - Te biedaki całkiem zazjaciały. A potem obracają się i patrzą na Shaftoe'a. Tego wieczoru Shaftoe pochłania kolację dwa razy szybciej, wstaje i podchodzi do stołu, gdzie ponuro siedzą starzy marines. - Przepraszam, że przeszkadzam, panie sierżancie! - krzyczy. - Proszę o pozwolenie wyczyszczenia panu butów! Frickowi opada szczęka, ukazując na wpół przeżuty kawał gotowanej wołowiny. - Czego? Mesa zamilkła. - Panie sierżancie, proszę o pozwolenie wypastowania pańskich butów! Frick nawet na trzeźwo nie jest za bystry, a teraz wystarczy spojrzeć na jego źrenice, by stało się oczywiste, że wraz z kolegami przeszmuglował na pokład trochę opium. - Nu, myślę, że tak - odpowiada. Popatruje po swym plutonie zrzęd. Są trochę zmieszani, a trochę rozbawieni. Rozwiązuje sznurowadła. Bobby Shaftoe zabiera te obrzydlistwa; po chwili wraca z pięknie wyglansowanymi butami. W tym czasie Frick już się nawalił i rządzi wszystkimi. - Nu, nieźle wyglądają te buty, kapralu - mówi, zadzierając nosa. Niech mnie, jesteś w tym prawie tak dobry jak mój kulis. W nocy ktoś zaszywa kilku kolesiów Fricka w koce i robi im też inne, bardziej chamskie kawały. Jednemu nieznani sprawcy spuszczają kocówę. Z rana dowództwo przeprowadza niespodziewaną inspekcję i opieprza ich. Przez większość dnia "zazjaciali" siedzą w kącie i oglądają sobie nawzajem plecy. Około południa Frick wreszcie pojmuje, że wszystko to sprowokował gest Shaftoe'a i że Shaftoe od razu wiedział, co się stanie. Wali na pokład, podbiega do niego i próbuje wyrzucić go za burtę. Bobby'ego w ostatniej chwili ostrzega jeden z kolegów. Rzuca się w bok, o włos unikając ataku. Frick odbija się od relingu, odwraca i usiłuje złapać go za jaja. Shaftoe dźga go w oko. Frick się uspokaja. Odsuwają się od siebie. Formalnościom stało się zadość; unoszą pięści. Boksują przez kilka rund. Zbiera się wielki tłum marines. Większość stawia na Fricka. Wprawdzie jest tępy jak but, a teraz jeszcze wściekły, ale za to dobry w pięściach, no i waży ze dwadzieścia kilo więcej. Shaftoe wytrzymuje do momentu, kiedy ciężki cios Fricka rozbija mu wargę. - Ile jeszcze mamy do Manili? - krzyczy. Każde pytanie zaskakuje Fricka i wprawia w osłupienie. Na chwilę się prostuje. - Dwa dni - odpowiada jeden z oficerów. - Niech to szlag - mówi Bobby Shaftoe. - Jak, do cholery, mam całować moją kobietę z taką gębą? Frick odpowiada: - To idź na miasto i znajdź sobie tańszą. Tyle tylko trzeba. Shaftoe opuszcza głowę i szarżuje na Fricka, wrzeszcząc jak Nip. Zanim Frick się pozbierał, Shaftoe już zapakował go w jeden z tych chwytów od Goto Denga. Posuwa się w górę, w końcu łapie go za szyję i ściska, aż wargi Fricka przybierają barwę wnętrza ostrygi. Potem przewiesza go przez reling, trzymając za kostki. Frick przytomnieje na tyle, żeby zawołać: - Poddaję się! Szybko zbiera się sąd dyscyplinarny. Shaftoe zostaje uznany za winnego okazywania grzeczności (przez wyczyszczenie butów Fricka) i obrony żołnierza (siebie) przed rozwścieczonym napastnikiem. Rozwścieczony napastnik idzie prosto do paki. Już po kilku godzinach dochodzące stamtąd odgłosy informują wszystkich, jak się czuje człowiek po odstawieniu opium. A więc sierżant Frick nie zobaczy, jak wpływają do Zatoki Manilskiej. Shaftoe prawie go żałuje. Cały dzień mają po lewej burcie wyspę Luzon - ledwie widoczną przez mgłę czarną sylwetkę; czasem przelotnie błysną palmy i plaże. Wszyscy marines już tędy przepływali, znają więc Cordillero Central, na północ od nich, a za nim góry Zambale, spadające do morza nieopodal zatoki Subic. Subic wyzwala lawinę pieprznych anegdot. Nie wpływają tam jednak: podążają na południe, wokół półwyspu Bata'an, następnie biorąc kurs w kierunku lądu, wprost w Zatokę Manilską. Cały okręt zajeżdża pastą do butów, talkiem i płynem po goleniu; może i czwarta brygada specjalizuje się w chodzeniu na dziwki i nadużywaniu opium, ale wiadomo też, że to najprzystojniejsi marines w całym korpusie. Mijają Corregidor, wyspę w kształcie kropli wody na wypastowanym bucie, lekko zaokrągloną pośrodku, ale stromo opadającą ku morzu. Jeden z końców to długi, chudy i suchy ogon. Marines wiedzą, że jest zryta tunelami i najeżona straszliwymi działami, lecz jedyną widoczną fortyfikacją są betonowe koszary na wierzchołku, mieszczące fachowców od obsługi tej broni. Ponad szczytem wznosi się plątanina anten. Wyglądają znajomo - wiele z nich unosiło się poprzednio nad Stacją Alfa w Szanghaju, gdzie Shaftoe musiał je zdemontować i załadować na ciężarówkę. Niedaleko nich do morza opada olbrzymi wapienny klif. U podstawy jest wejście do kryjówki wszystkich tych szpionów i radiooperatorów. Nieopodal znajduje się port, dość oblężony w tej chwili: rozładowują towary z cywilnych frachtowców i ustawiają je na plaży. Każdy marine to widzi; pewny znak, że będzie wojna. "Augusta" kotwiczy w zatoczce. Przeładowują nakryte plandekami radiowe machiny na motorówki i zawożą do przystani, wraz z cienkoszyimi facetami, którzy opiekowali się nimi w Szanghaju. 16 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Kiedy mijają Corregidor i wchodzą do zatoki, zapach niknie. Pod powierzchnią wody pływają esy-floresy glonów. Nad nieruchomym morzem ciągną się brązowe sznury dymu z kominów statków. Nietknięte wiatrem, rozpływają się w półprzejrzyste, postrzępione łańcuchy górskie. Mijają wielką bazę wojskową w Cavite - spłacheć lądu tak płaskiego i nisko położonego, że gdyby nie palisada drzew palmowych, nie byłoby wiadomo, gdzie kończy się woda. Wznosi się tam kilka hangarów i wież ciśnień, a za nimi widać ciemne skupiska koszar. Manila leży wprost przed nimi, wciąż spowita mgiełką. Niedługo zapadnie wieczór. Później mgła się rozpływa; atmosfera staje się przejrzysta jak oczy dziecka, niemal przez godzinę widoczność sięga nieskończoności. Potem wpływają na otoczoną cumulonimbusami arenę; chmury przeszywają korkociągi błyskawic. Płaskie szare chmury, jak odłamki porozbijanych dachówek pomiędzy kowadłami. Za nimi następna warstwa chmur zamyka się w sklepienie w pół drogi do księżyca, żarząc się różowo i łososiowo w promieniach zachodzącego słońca. Jeszcze dalej kolejne chmury, opatulone deszczem jak ozdoby choinkowe bibułką, przebłyski czystego nieba, kolejne cumulonimbusy strzelające do siebie dwudziestokilometrowymi piorunami. Niebo wewnątrz nieba wewnątrz nieba. W Szanghaju było zimno, a całą drogę się ocieplało. Niektóre dni były upalne i duszne. Lecz kiedy na horyzoncie pojawia się Manila, pokład przewiewa ciepła bryza. Marines wzdychają, jakby wszyscy unisono dostali wytrysku. Zapach Manili Wachlowany palmami I uda Glory Płaskie dachy Manili mają mieszany styl, trochę hiszpański, trochę chiński. Miasto odgradza od morza wklęsły wał, z bulwarem na szczycie. Spacerowicze odwracają się i machają do marines, niektórzy przesyłają całusy. Po schodach kościoła schodzi na bulwar para młoda; robi sobie zdjęcie w rzucającym płaskie cienie brzoskwiniowym poblasku zachodzącego słońca. Faceci noszą pstrokate, zwiewne filipińskie koszule lub amerykańskie mundury, kobiety - piękne suknie. Marines gwiżdżą i drą się, kobiety spoglądają na nich, unosząc nieco spódnice, żeby się nie potknąć. Marines dostają zawrotów głowy i prawie wypadają za burtę. Kiedy zawijają, z wody wystrzeliwuje półksiężycowy szyk latających ryb. Oddala się ruchem wędrującej pustynnej wydmy. Rybki są srebrne, w kształcie liści. Po kolei z metalicznym stuknięciem uderzają w wodę. Dźwięki zlewają się w ostry terkot. Półksiężyc szybuje pod keją, przepływa między jej filarami i znika w mroku głębin. Manila, Perła Orientu, 7 grudnia 1941, wczesny niedzielny wieczór. Na Hawajach, po drugiej stronie linii zmiany daty, dopiero co minęła północ. Bobby Shaftoe i jego koledzy mają kilka godzin wolnego. Miasto jest nowoczesne, kwitnące, chrześcijańskie i zna angielski. Jest najbogatszym i najmniej zacofanym miastem w Azji, całkiem jakbyś był w domu, w Stanach. Pomimo katolickiej wiary są tu miejsca najwyraźniej od fundamentów zaprojektowane specjalnie na potrzeby napalonych marynarzy. Można tam trafić, skręcając raz w prawo, kiedy tylko stanie się na suchym lądzie. Bobby Shaftoe skręca w lewo, grzecznie wymawiając się legionowi rozgorączkowanych prostytutek, i obiera kurs na majaczące w ciemności ściany Intramuros. Przystaje tylko koło kwiaciarza w parku i kupuje bukiet róż. Facet ma niezły utarg. Park i mury pełne są przechadzających się kochanków; mężczyźni przeważnie w mundurach, kobiety w skromnych, ale eleganckich sukniach, kręcą przełożonymi przez ramię parasolkami. Kilku dorożkarzy chce z nim ubić interes, ale Bobby odmawia. Dorożka zawiozłaby go jeszcze szybciej, a on jest na to zbyt zdenerwowany. Przechodzi przez bramę w murze do starej hiszpańskiej dzielnicy. Intramuros to labirynt kamiennych ścian o barwie jasnej skóry, stromo wznoszących się ponad wąskimi uliczkami. Żelazne kraty strzegą okien parterów, wijąc się, pęczniejąc i wypuszczając precyzyjnie wykute liście. Pierwsze piętra przewieszają się nad ulicą, dźwigając latarnie gazowe, właśnie zapalane przez służących z długimi, kopcącymi prętami. Z okien na górze płynie śmiech i muzyka, a kiedy przechodzi przed otwierającymi się na wewnętrzne dziedzińce arkadami, czuje zapach kwiatów. Nie rozróżnia tych ulic. Pamięta nazwę "Magallanes", bo kiedyś Glory powiedziała mu, że to to samo co "Magellan". Pamięta widok katedry z okna domu państwa Pascual. Kilka razy obchodzi ten kwartał - jest pewien, że to już blisko. Wtem słyszy dochodzący z pierwszego piętra wybuch dziewczęcego śmiechu i leci ku niemu jak meduza wessana w rurę. Zgadza się. To tutaj. Dziewczyny po angielsku obgadują jednego ze swych nauczycieli. Nie słyszy wprawdzie głosu Glory, ale wydaje mu się, że odróżnia jej śmiech. - Glory - mówi. Potem powtarza to głośniej. Jeśli nawet go słyszą, nie zwracają uwagi. W końcu zamierza się i ciska bukietem róż, jak granatem w kształcie tłuczka, ponad drewnianą balustradą, przez wąską szczelinę w okiennicach z macicy perłowej, wprost do pokoju. Zapada niezwykła cisza, przeradzająca się po chwili w kaskadę śmiechu. Przeraźliwie nieśmiało rozsuwają się okiennice z macicy perłowej. Na balkon wychodzi dziewiętnastoletnia dziewczyna. Ma na sobie mundurek szkoły pielęgniarskiej, biały jak blask gwiazd na biegunie północnym. Włosy rozpuszczone do wyszczotkowania wiją się leniwie, poruszane wieczorną bryzą. Ostatni, rumiany promień zachodzącego słońca sprawia, że jej twarz żarzy się jak węgielek. Glory chowa się za bukietem, kryje w nim nos, głęboko wdycha zapach, czarnymi oczyma zerkając na Bobby'ego spomiędzy kwiatów. Potem powoli go opuszcza, ukazując wysokie kości policzkowe, doskonały maleńki nosek, fantastycznie wyrzeźbione wargi i ledwie widoczne zęby, białe, ale zachęcająco krzywe. - Matko z córką - mówi Bobby Shaftoe - kości policzkowe masz jak pług śnieżny. Ona przykłada palec do ust. Cokolwiek dotyka jej warg, przeszywa pierś Shaftoe'a niewidzialną włócznią. Przez chwilę przygląda mu się, ustala, czy skupił na niej uwagę i czy nigdzie sobie nie pójdzie. Potem odwraca się. Światło prześlizguje się po jej pośladkach, nie ukazując nic, ale sugerując wgłębienie pośrodku. Wraca do pokoju i zasuwa za sobą okiennicę. Nagle pokój pełen dziewcząt milknie, dochodzą tylko sporadyczne, tłumione chichoty. Shaftoe zagryza język. Wszystko spieprzą. Państwo Pascual zwrócą uwagę na tę ciszę i będą coś podejrzewać. Wielka brama otwiera się, szczękając żelastwem. Odźwierny zaprasza go do środka. Shaftoe idzie za tym starszym jegomościem przez czarny sklepiony wjazd. Twarde podeszwy lśniących butów ślizgają się na kamieniach. Koń w stajni na tyłach czuje zapach jego wody po goleniu i rży. Radio w służbówce portiera pobrzękuje senną amerykańską muzyką wolnymi tańcami z wojskowej rozgłośni. Kamienne ściany dziedzińca obrasta kwitnąca winorośl. Jest tu cicho, czysto i przytulnie, prawie jak we wnętrzu. 17 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Portier wskazuje mu schody wiodące na pierwsze piętro. Glory nazywa je entresuelo i mówi, że to półpiętro. Dla Bobby'ego wygląda jak normalne piętro. Wchodzi. Zadzierając głowę, widzi pana Pascual, drobnego, łysego mężczyznę z przystrzyżonym wąsikiem i w okularach. Nosi amerykańską koszulę z krótkimi rękawami, spodnie khaki i kapcie; w jednej dłoni ma kieliszek san miguel, w drugiej papierosa. - Miło znowu pana widzieć, szeregowy Shaftoe! - Przepraszam, panie Pascual, ale już jestem kapralem. Pan Pascual wtyka papierosa do ust i ściska rękę Bobby'ego. - No to gratuluję! W zeszłym tygodniu spotkałem się z pana wujem, Jackiem. Chyba nie spodziewał się pańskiego powrotu. - Sir, wszyscy byli całkiem zaskoczeni - odpowiada Bobby. Idą teraz nieco wyższym pasażem wokół dziedzińca. Pan Pascual prowadzi ich aż do drzwi wiodących na entresuelo. Ściany są tu z szorstkiego kamienia, podłoga to zwykłe malowane deski. Przechodzą przez mroczny, posępny gabinet. Niegdyś ojciec i dziadek pana Pascual przyjmowali tutaj zarządców swych hacjend i plantacji. Przez chwilę Bobby ma nadzieję. Na tym piętrze jest kilka pokoi, które kiedyś służyły wyższym służącym, wujom - starym kawalerom, i ciotuniom - podlotkom. Teraz hacjendy to już nie to co kiedyś, więc państwo Pascual wynajmują te pokoje uczennicom. Może pan Pascual prowadzi go od razu do Glory? Ale to tylko złudzenia wyposzczonego żołnierza; Shaftoe znajduje się u stóp olbrzymich schodów z polerowanego drewna nara. Widzi sufit z blachy falistej, żyrandole i imponującą sylwetkę pani Pascual, wbitą w potężny gorset, wyglądający tak, jakby wymyślili go konstruktorzy statków. Wchodzą do antesala, która według Glory służy do przyjmowania przypadkowych, niezapowiedzianych gości; choć i tak Bobby w życiu nie widział elegantszego pokoju. Wszędzie stoją stare wazy i wazony, pewnie antyczne i pewnie z Chin i Japonii. Powiewa świeży wietrzyk; Bobby wygląda przez okno i widzi dobrze wykadrowaną, zieloną kopułę katedry, zwieńczoną celtyckim krzyżem; dokładnie taką ją zapamiętał. Pani Shaftoe wyciąga dłoń, Shaftoe ją ściska. - Pani Pascual - odzywa się - serdecznie dziękuję za przyjęcie mnie. - Proszę usiąść - mówi. - Musi pan nam wszystko opowiedzieć. Shaftoe siada w wykwintnym fotelu koło fortepianu, nieznacznie poprawia spodnie, żeby nie uwierały sztywnego penisa, przesuwa ręką po policzku. Golenie starczy jeszcze na parę godzin. Nad głową brzęczy eskadra samolotów. Pani Pascual po tagalsku instruuje pokojówkę. Shaftoe bada pokryte strupami rany na kostkach palców i zastanawia się, co rzekłaby pani Pascual, gdyby rzeczywiście wszystko jej opowiedział. Może lody skruszyłaby jakaś anegdotka o walce wręcz z chińskimi rzecznymi piratami na rzece Jangcy. Przez drzwi i hol widzi róg domowej kaplicy, same gotyckie ostrołuki, złocony ołtarz i haftowany klęcznik, całkiem wyświechtany łękotkami pani Pascual. Podają papierosy, ułożone w dużej szkatule z laki jak pociski artyleryjskie w skrzynce. Popijają herbatę i gawędzą o byle czym, zdaje się, że przez jakieś trzydzieści sześć godzin. Panią Pascual trzeba wciąż zapewniać, że wszystko jest w najlepszym porządku i nie będzie wojny. Pan Pascual najwyraźnie sądzi, że wojna jest tuż-tuż i przez cały czas wpada w zadumę. Interesy szły ostatnio nieźle. Razem z Jackiem Shaftoe, wujem Bobby'ego, przewozili mnóstwo towaru do Singapuru. Ale niebawem pewnie sytuacja się pogorszy. Pojawia się Glory. Zmieniła szkolny mundurek na sukienkę. Bobby niemal wypada tyłem przez okno. Pani Pascual konwencjonalnie ponownie ich sobie przedstawia. Bobby Shaftoe całuje Glory w dłoń - sądzi, że to musi być bardzo szarmancki gest. Ma szczęście, że to uczynił - Glory ukrywa w dłoni maleńką, zwiniętą karteczkę, która ląduje w jego ręce. Glory siada i natychmiast otrzymuje filiżankę herbaty. Znów wieki całe gadki-szmatki. Pan Pascual osiemdziesiąty siódmy raz pyta, czy Bobby spotkał się już z wujem Jackiem, Shaftoe zaś powtarza, że dosłownie przed chwilą opuścił okręt, ale na pewno odwiedzi go jutro rano. Przeprasza i wymyka się do łazienki, staromodnej, z dwoma dziurami ponad głębokimi sztolniami, na pewno prowadzącymi aż do samego piekła. Rozwija i czyta karteczkę, zapamiętuje instrukcje, po czym drze ją i wrzuca do dziury. Pani Pascual pozwala parze zakochanych na trochę "prywatności", co oznacza, że rodzice wychodzą z pokoju i nie wpadają częściej niż co pięć minut. Potem następuje boleśnie długa i szczegółowa ceremonia pożegnalna, na której końcu Shaftoe ląduje na ulicy, a Glory powiewa mu chusteczką z balkonu. Pół godziny później ich języki trenują dżudo z tyłu dorożki galopującej po bruku w stronę nocnych klubów na Malate. Uwolnienie Glory z rezydencji państwa Pascual to prosta sprawa dla mającego silną motywację marine z Chin i szwadronu cwanych uczennic szkoły pielęgniarskiej. Lecz Glory chyba całuje go z otwartymi oczami, bo nagle uwalnia się i woła do fiakra: - Proszę stanąć! Proszę stanąć! - Co jest? - tępo pyta Shaftoe. Rozgląda się i nie widzi nic poza górującym nad nimi wielkim starym kościołem. Ukłucie strachu. Ale kościół jest ciemny, brak Filipinek w długich sukniach i marines w galowych mundurach, więc to nie może być jego ślub. - Chcę ci coś pokazać - mówi Glory i gramoli się z dorożki. Shaftoe goni za nią - do kościoła San Agustin. Tyle razy przechodził koło tej kupy kamieni, lecz nie sądził, że wejdzie do środka - na randkę. Glory zatrzymuje się u stóp potężnych schodów i mówi: - Widzisz? Shaftoe spogląda w mrok, myśląc, że może jest tam jakiś witraż, albo dwa, może Chrystusowe Rany, albo Przebicie Świętego Boku, ale... - Popatrz w dół - mówi Glory, postukując miniaturową stopą w pierwszy stopień schodów. Jest to jeden, gigantyczny kawał granitu. - Wygląda mi na jakieś dziesięć do dwudziestu ton - autorytatywnie oznajmia Bobby. - Pochodzi z Meksyku. - A tam, opowiadasz! Glory uśmiecha się do niego. - Zanieś mnie na górę. - I na wypadek, gdyby Shaftoe śmiał odmówić, niemal pada na niego; nie ma więc wyboru musi chwycić ją w ramiona. Glory kładzie szyję w zgięciu ramienia Bobby'ego, żeby jak najbardziej zbliżyć się do jego twarzy, lecz on najlepiej pamięta dotyk jedwabnego rękawa na świeżo ogolonej skórze. Zaczyna się wspinać. Choć Glory nie waży dużo, spocił się jak mysz już po czterech stopniach. Ona obserwuje go z 18 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON odległości dziesięciu centymetrów, wypatrując oznak zmęczenia. Czuje, że się rumieni. Dobrze, że na schodach palą się tylko ze dwie świece. Stoi tu piękne popiersie Chrystusa w koronie cierniowej; po twarzy ściekają mu długie, równoległe strużki krwi, a po prawej... - Te wielkie głazy, po których idziesz, zostały wydobyte w Meksyku kilkaset lat temu, zanim jeszcze Ameryka stała się państwem. Przypłynęły tutaj w manilskich galeonach, jako balast. - Wymawia to bajast. - Niech mnie. - Kiedy przybiły, wyciągnięto kamienie, przywieziono tutaj, do kościoła San Agustin i ułożono jeden na drugim. Co roku nowy głaz na zeszłorocznym. Wreszcie po wielu latach powstały takie schody. Po chwili Shaftoe myśli, że co najmniej tyle lat zajmie mu wejście na górę tego cholerstwa. Szczyt udekorowany jest naturalnej wielkości Chrystusem dźwigającym krzyż, chyba tak ciężki, jak jeden z tych kamiennych stopni. I co, Bobby miałby się skarżyć? Wtedy odzywa się Glory: - A teraz znieś mnie z powrotem, żeby dobrze zapamiętać tę historię. - Masz mnie za jakiegoś napalonego półgłówka, który nie zapamięta historii, jeśli nie ma w niej pięknej dziewczyny? - Tak - odpowiada Glory i śmieje mu się w twarz. Znosi ją. Potem, zanim cokolwiek innego przyjdzie jej do głowy, niesie ją wprost przez drzwi i do bryczki. Bobby Shaftoe w trakcie akcji bojowej nigdy nie traci głowy, ale reszta wieczoru jest dla niego rozmytym majakiem. Przez mgłę przebija się tylko kilka wrażeń: wysiadają z dorożki przed nadmorskim hotelem; wszyscy żołnierze gapią się na Glory; Bobby gapi się na nich, grożąc, że nauczy ich kultury; tańczą przytulańca w sali balowej, a spowite w jedwab udo Glory wsuwa się coraz bardziej między jego nogi; jej sprężyste ciało przyciska się doń coraz mocniej; spacerują po bulwarze pod rozgwieżdżonym niebem; zauważają, że jest odpływ; wymieniają spojrzenia; Bobby znosi ją na wąski pasek kamienistej plaży. Zanim rzeczywiście zaczął ją rżnąć, w mniejszym lub większym stopniu stracił świadomość, odleciał w jakiś fantastyczny, libidynalny sen. Rżną się bez najmniejszych zahamowań, bez wątpliwości, bez jakichkolwiek kłopotliwych myśli. Ich ciała same z siebie zlały się w jedno, jak para kropli deszczu na szybie. Jeśli w ogóle o czymś myśli, to o tym, że jest to kulminacyjny punkt całego życia. Narodziny w Oconomowoc, bal maturalny, polowania na jelenie na Półwyspie Górnym, poligon na wyspie Parris, wszystkie chińskie bijatyki i potyczki, pojedynek z sierżantem Frickiem, wszystko to jest drzewce za ostrzem włóczni. Gdzieś wyją syreny. Gwałtownie odzyskuje świadomość. Czyżby przez całą noc trzymał Glory opartą o falochron, a ona ściskała go udami w talii? To niemożliwe. W ogóle nie było przypływu. - Co to takiego? - pyta ona. Ręce ma zaciśnięte na jego szyi. Rozplata je i opuszcza na jego pierś. Wciąż unosząc ją na rękach splecionych pod nieskazitelnym i ciepłym tyłeczkiem, Shaftoe odsuwa się od skały i odwraca w stronę morza, patrząc na niebo. Widzi włączające się reflektory. I nie jest to hollywoodzka premiera. - To wojna, kochanie - odpowiada. Szturmy Foyer hotelu Manila jest mniej więcej wielkości boiska futbolowego. Pachnie zeszłorocznymi perfumami, egzotycznymi orchideami i sprayem na owady. Przy frontowych drzwiach stoi wykrywacz metali; tak się składa, że od kilku dni mieszka tu premier Zimbabwe. Wysocy Afrykanie w porządnych garniturach stoją tu i ówdzie, grupkami po dwóch, trzech. Stadka nippońskich turystów w bermudach, sandałach i białych skarpetkach gnieżdżą się w miękkich, szerokich i głębokich sofach, cicho oczekując na umówiony sygnał. Filipińskie dzieciaki z wyższych sfer dzierżą walcowate pojemniki po chipsach, jak wodzowie plemion swe berła. W bezpiecznej odległości krąży dystyngowany starszy boy z ręcznym rozpylaczem, spryskując podłogę środkiem owadobójczym. Wchodzi Randall Lawrence Waterhouse, ubrany w turkusową koszulkę polo, z wyszytym logo jednej z tych zbankrutowanych firm high-tech, które założyli wraz z Avim, luźne błękitne dżinsy na szelkach i potężne sportowe buty, niegdyś białe. Zaraz po przejściu wszystkich formalności na lotnisku zauważył, że Filipiny, podobnie jak Meksyk, są jednym z tych krajów, gdzie Liczą Się Buty. Szybko podbiega do recepcji, żeby zachwycająca młoda dziewczyna w morskiej liberii nie widziała jego stóp. Kilku fagasów wdaje się w żałosną, syzyfową przepychankę wokół jego walizy, która ma wymiary i ciężar dwuszufladowej szafki na akta. Avi powiedział mu: "Nie znajdziesz tam żadnych technicznych książek. Zabierz wszystkie, które mogą się przydać". Apartament Randy'ego składa się z sypialni i pokoju dziennego, oba mają ze cztery metry wysokości. Jest jeszcze korytarz z kilkoma szafkami i różnymi urządzeniami sanitarnymi. Całość wyłożono jakimś twardym tropikalnym drewnem, zabarwionym na piękny, kasztanowy kolor, co na północy wyglądałoby ponuro, ale tutaj tworzy przytulny, domowy nastrój. Dwa główne pokoje mają olbrzymie okna. Przy klamkach znajdują się maleńkie tabliczki ostrzegające przed tropikalnymi owadami. Każdy pokój odgrodzony jest od okien wielowarstwowym systemem barier: niesamowicie ciężkie drewniane okiennice, jeżdżące z łoskotem po szynach, jak manewrujące na rozjazdach pociągi towarowe; druga warstwa to pięciocentymetrowe kwadraty z macicy perłowej, oprawne w wypolerowaną drewnianą kratkę, wszystko to przesuwa się na kolejnych szynach; potem firanki i na koniec grube kotary, zawieszone na podzwaniających stalowych prętach. Zamawia wielką filiżankę kawy, która budzi go na krótko - ledwo zdąża się rozpakować. Jest późne popołudnie. Fioletowe chmury wyłaniają się z otaczających miasto gór z niemal namacalnym rozpędem wulkanicznych lawin błotnych, zamieniając połowę nieba w ciemny mur poprzecinany pionowymi piorunami; ściany pokoju błyskają, jakby pod oknem uwijali się paparazzi. Tam jednak po chodnikach pędzą sprzedawcy żywności z Rizal Park, uciekając przed deszczem, który pada, jak padał od pięciuset lat, na pochyłe, czarne ściany Intramuros. Gdyby nie biegły w linii prostej, można by wziąć je za naturalne dziwo geologiczne: nagie, ciemne wulkaniczne grzbiety wynurzające się z trawy niczym zęby z dziąseł. Mury mają klinowate wycięcia, ponad wyschłą fosą zbiegające się ku dawnym strzelnicom, tak by pola ostrzału poszczególnych dział zachodziły na siebie. Kiedy mieszkasz w Stanach, nigdy nie widzisz niczego starszego niż dwa, dwa i pół wieku, a i po to musisz pojechać na Wschodnie Wybrzeże. Świat służbowych podróży -lotnisk i taksówek - wszędzie wygląda tak samo. Randy nigdy nie może uwierzyć, że znalazł się w innym kraju, dopóki nie ujrzy czegoś takiego jak Intramuros, a wtedy musi 19 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON dłuższy czas stać tam jak kretyn i medytować. W tym samym momencie nad Oceanem Spokojnym w małym, sympatycznym wiktoriańskim miasteczku, leżącym w jednej trzeciej drogi z San Francisco do Los Angeles, zacinają się komputery, znikają z nich ważne pliki, poczta dryfuje w przestrzeń międzygalaktyczną, a wszystko to dlatego, że Randy nie ma ich na oku. Owo miasteczko mieści trzy małe college'e: jeden założony przez stan Kalifornia i dwa założone przez protestanckie odłamy, teraz przeklinane przez większość wykładowców. Wszystkie trzy – Trzej Bracia - stanowią do spółki ośrodek akademicki o średnim znaczeniu. Ich systemy komputerowe są połączone. Wymieniają między sobą studentów i profesorów, a od czasu do czasu urządzają konferencje naukowe. W tej części Kalifornii są plaże, góry, lasy sekwojowe, winnice, pola golfowe i rozległe instytucje penitencjarne. Jest tu też mnóstwo trzy- i czterogwiazdkowych hoteli, a Trzej Bracia dysponują w sumie tyloma aulami i salami, że mogą gościć kilka tysięcy uczestników. Avi zadzwonił jakieś osiem godzin temu, w trakcie poważnej interdyscyplinarnej konferencji: "Środkowa faza (1939-45) walki o panowanie nad światem w XX wieku n.e.". Trochę to przydługie, pojawił się więc zwięzły pseudonim: "Wojna jako Tekst". Goście przyjeżdżają z Amsterdamu, Mediolanu i tak dalej. Komitet organizacyjny konferencji, w którym zasiada również Charlene, dziewczyna (właściwie wszystkie objawy wskazują, że była dziewczyna) Randy'ego, kazał pewnemu artyście z San Francisco namalować plakat. Artysta zaczął od czarno-białego, półtonowego zdjęcia przedstawiającego wymizerowanego żołnierza piechoty z II wojny światowej, z papierosem zwisającym z kącika ust. Przepuścił je przez ksero, rozlewając kropki rastra w grube plamy, jak przeżute przez psa gumowe piłeczki, potem poddał jeszcze innym zniekształceniom, aż otrzymał postrzępiony, agresywny, wyrazisty obraz: blade oczy żołnierza stały się niesamowicie białe. Następnie dodał kilka kolorowych plam: czerwoną szminkę, błękitny cień do powiek oraz kawałek czerwonego paska od stanika, wyłażący spod rozchełstanej koszuli mundurowej. Zaraz po ukazaniu się plakat zdobył jakąś nagrodę. Napisano o nim w prasie, po czym został przez media okrzyknięty Oficjalnym Przedmiotem Kontrowersji. Pewien przedsiębiorczy dziennikarz zdołał wytropić żołnierza przedstawionego na oryginalnej fotografii - obwieszonego orderami weterana i starego ślusarza, który, jak się okazało, nie tylko cieszy się znakomitym zdrowiem, ale od czasu gdy rak zabrał mu żonę, objeżdża Południe swą półciężarówka, pomagając przy odbudowie podpalonych przez pijanych świrów murzyńskich kościołów. Artysta, który zaprojektował plakat, wyznał potem, że po prostu skopiował go z książki i nie starał się nawet o uzyskanie jakiegokolwiek pozwolenia - wszakże sama idea otrzymywania pozwoleń na wykorzystanie pracy innych ludzi jest błędna, ponieważ wszystkie dzieła sztuki są wtórne. Najdrożsi prawnicy, jak bombowce nurkujące, zlecieli się na małe miasteczko, gdzie na dachu murzyńskiego kościoła siedział gniewny weteran z gębą pełną gwoździ, wbijając je w laminowaną sklejkę i pomrukując "bez komentarza" w kierunku hordy reporterów na trawniku na dole. Po wielu naradach w sali miejscowego Holiday Inn weteran wyszedł w towarzystwie jednego z pięciu najsłynniejszych adwokatów na świecie i oznajmił, że wnosi pozew przeciwko Trzem Braciom; jeśli przegrają, zamienią się w dymiącą dziurę w skorupie ziemskiej. Obiecał podzielić odszkodowanie pomiędzy murzyńskie kościoły oraz różne stowarzyszenia inwalidów wojennych i badaczy raka piersi. Komitet organizacyjny wycofał plakat. Spowodowało to pojawienie się w Internecie, na stronach www, tysiąca nielegalnych kopii, i w ogóle zwróciło nań uwagę milionów ludzi, którzy w innym razie wcale by go nie zauważyli. Podali do sądu artystę; ten miał mniej więcej tysiąc dolarów i długi (przeważnie kredyty studenckie) opiewające na sześćdziesiąt dziewięć tysięcy. Wszystko to stało się, zanim jeszcze rozpoczęła się konferencja. Randy wiedział o tym tylko dlatego, że Charlene wrobiła go w zapewnienie konferencji obsługi komputerowej, czyli wykonanie witryny internetowej i udostępnienie gościom poczty elektronicznej. Kiedy informacje ukazały się w gazetach, poczta napłynęła szeroką strugą, szybko zapychając linie i zapełniając zainstalowane przez Randy'ego w ciągu ostatniego miesiąca dyski. Poczęli napływać uczestnicy. Większość zdaje się nocowała w domu, gdzie od siedmiu lat mieszkali Randy i Charlene. Dom był wielki, stary i wiktoriański, miejsca było więc w bród. Zjawiali się goście z Heidelbergu, Paryża, Berkeley, Bostonu, siadali wokół ich kuchennego stołu, popijali kawę i gadali o Spektaklu. Randy wywnioskował, że chodzi o tę aferę z plakatem, ale kiedy mówili dalej i dalej, wyczuł, że nie używają tego słowa w zwykłym znaczeniu, lecz jakimś slangowym, akademickim, i że zawiera ono wiele podtekstów i konotacji, których nigdy nie zrozumie, jeśli nie zostanie jednym z nich. Dla Charlene i pozostałych uczestników konferencji "Wojna jako Tekst" było oczywiste, że podający ich do sądu weteran jest najgorszym typem człowieka - właśnie takim, jakiego na swych spotkaniach wyszydzali, palili jego kukły i nurzali w popiołach posthistorycznej dyskusji. Randy spędzał wśród nich wiele czasu i trochę się przyzwyczaił, ale głowa pękała mu od zaciskania zębów. Ciągle zrywał się na równe nogi pośrodku posiłków czy rozmów i wychodził na samotne spacery. Robił to po części dlatego, żeby nie chlapnąć czegoś niedyplomatycznego, po części zaś był to dziecinny i bezowocny sposób na przyciągnięcie uwagi Charlene. Od samego początku wiedział, że historia z plakatem będzie totalną katastrofą. Ciągle ostrzegał Charlene i resztę. Słuchali go z absolutnym spokojem, jakby był badanym pacjentem po przeciwnej stronie weneckiego lustra. Randy zmusza się do czuwania, dopóki nie zapadnie ciemność. Potem przez kilka godzin leży w łóżku i usiłuje zasnąć. Terminal kontenerowy jest niedaleko, na północ od hotelu, toteż przez całą noc bulwar Rizal, biegnący tuż pod hiszpańskim murem, jest dokładnie zakorkowany ciężarówkami wiozącymi kontenery. Całe miasto zmieniło się w jeden wielki silnik spalinowy. Chyba ma więcej tłoków i rur wydechowych niż reszta świata. Nawet o drugiej w nocy pozornie nieporuszona masa hotelu drży i grzechocze od wylewającej się z silników energii sejsmicznej. Hałas włącza alarm w jednym z samochodów na parkingu. Później odpalają kolejne alarmy i tak dalej. Randy'ego budzi nie tyle samo wycie, ile totalny idiotyzm takiej reakcji łańcuchowej. Jest to lekcja przykładowa: rodzaj koszmarnego, lawinowego popieprzenia się techniki, przez które hakerzy nie śpią, nawet jeśli nie słyszą objawów. Otwiera schłodzonego heinekena, staje przy oknie i patrzy. Ciężarówki ozdabiają piękne choinki z wielobarwnych żarówek - choć nie tak jaskrawe jak te na jeepneyach -filipińskich mikrobusach - uwijających się i zygzakujących między nimi. Widok tak wielu czuwających i pracujących ludzi sprawia, że odechciewa mu się spać. Jest zbyt zamulony przesunięciem stref czasowych, żeby zrobić coś, co wymaga myślenia - ale jest pewna bezmyślna czynność, którą może się zająć. Ekran, idealny prostokąt koloru rozcieńczonego mleka o skandynawskim świcie, zdaje się lewitować pośrodku ciemnego pokoju. Światło dobywa się z małych jarzeniówek uwięzionych w poliwęglanowej trumnie wyświetlacza. Może się wydostać tylko przez skierowaną w stronę Randy'ego szybkę, w całości pokrytą małymi tranzystorami ułożonymi w siatkę; mogą one zatrzymywać lub przepuszczać fotony - wszystkie lub tylko 20 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON te o konkretnej długości fali, rozbijając białe światło na barwy. Włączając je i wyłączając według określonego planu, można przekazać Randy'emu Waterhouse'owi pewną treść. Przejmując na kilka godzin kontrolę nad tymi tranzystorami, dobry filmowiec mógłby opowiedzieć mu całą fabułę. Niestety, po świecie pałęta się o wiele więcej laptopów niż wartych uwagi reżyserów. Kontrola nad tranzystorami prawie nigdy nie trafia w ręce człowieka. Na ogół steruje nimi oprogramowanie. Kiedyś fascynowało Randy'ego, lecz teraz już nie. Wystarczająco trudno jest znaleźć fascynujących ludzi. Pojawia się piramida i oko. Randy spędza teraz z Ordo tyle czasu, że kazał swojemu komputerowi uruchamiać go automatycznie. Dzisiaj Randy ma dla laptopa tylko jedno zadanie: nawiązanie łączności z innymi ludźmi przez e-mail. Kiedy koresponduje z Avim, musi używać Ordo - narzędzia zamieniającego jego pomysły w strumienie bitów niemal nieodróżnialne od białego szumu, które można wysłać do Aviego z zachowaniem poufności. Obecnie jedyne aktywa firmy Epiphyte stanowi informacja - pomysły poparte pewną liczbą faktów i danych. Można ją więc ukraść. Dlatego szyfrowanie ma sens. Pytanie brzmi: ile paranoi to w sam raz? Avi przysyła mu zaszyfrowaną pocztę: Kiedy przyjedziesz do Manili, chciałbym, żebyś wygenerował 4096-bitową parę kluczy i zapisał ją na dyskietce. Masz ją cały czas nosić przy sobie. Nie trzymaj klucza na twardym dysku. Pod twoją nieobecność każdy może włamać się do pokoju i ukraść klucz. Randy rozwija więc menu i wybiera pozycję "Nowy klucz". Wyskakuje okienko zawierające kilka możliwych długości klucza: 768, 1024, 2048, 3072 oraz Własną. Wybiera tę ostatnią opcję i ze znużeniem wpisuje 4096. Nawet złamanie 768-bitowego klucza wymaga potężnych zasobów. Dodaj jeden bit -otrzymasz 769 - a stanie się to dwa razy trudniejsze. Klucz 770-bitowy jest z kolei dwa razy trudniejszy, i tak dalej. Użycie 768-bitowego klucza utajniłoby ich wiadomości przynajmniej na kilka dobrych lat prawie przed wszystkimi instytucjami na świecie, a złamanie klucza 1024-bitowego stanowi już gigantyczną trudność. Niektórzy używają nawet kluczy 2048- lub 3072-bitowych. Takie powstrzymają najlepszych łamaczy kodów na świecie na czas mierzony jednostkami astronomicznymi, pod warunkiem że nie powstaną technologie rodem z innego świata, na przykład komputery kwantowe. Większość programów szyfrujących, nawet tych napisanych przez mających hopla na punkcie poufności ekspertów od kryptografii, nie obsługuje dłuższych kluczy. Ale Avi upiera się, żeby korzystać z Ordo, uważanego zresztą za najlepszy pakiet do szyfrowania na świecie, ponieważ pozwala on na wybór dowolnej długości klucza - nieograniczonej, jeśli tylko możesz odpowiednio długo poczekać na zmielenie przezeń odpowiedniej liczby cyferek. Randy zaczyna pisać. Nawet nie patrzy na ekran; gapi się przez okno na światła ciężarówek i jeepneyów. Leniwie klepie w klawiaturę jedną ręką. Wewnątrz komputera znajduje się dokładny zegar. Gdy Randy uderza w klawisz, Ordo zapamiętuje aktualny czas z dokładnością do mikrosekund. Jeden wciska o 3.05.56.935788, drugi o 3.05.57.290664, czyli o 0,354876 sekundy później. Kolejny - po następnych 0,372307 sekundy. Ordo zapamiętuje wszystkie te odstępy czasowe i odrzuca najbardziej znaczące cyfry (w tym przykładzie 35 i 37), ponieważ one będą wykazywać największą regularność. Ordo pragnie losowości. Interesują go tylko najmniej znaczące cyfry, powiedzmy - 76 i 07 na końcu tych liczb. Potrzebuje mnóstwa liczb bardzo, bardzo losowych. Bierze te z grubsza losowe wartości, przepuszcza przez funkcje mieszające, które sprawiają, że stają się jeszcze bardziej losowe i poddaje je testom statystycznym, by sprawdzić, czy nie zawierają ukrytych prawidłowości. Ordo ma niebotycznie wysokie normy dotyczące losowości; dopóki zaś nie zostaną spełnione, wciąż każe Randy'emu łomotać w klawiaturę. Trwa to tym dłużej, im dłuższy klucz chcesz wygenerować. Randy próbuje wygenerować potwornie długi. W zaszyfrowanej wiadomości do Aviego zauważył, że jeśliby wykorzystać do budowy jednego kosmicznego superkomputera wszystkie cząsteczki wszechświata i gdyby tego superkomputera użyć do złamania 4096-bitowego klucza, to i tak potrwałoby to dłużej niż czas istnienia świata. - Przy dzisiejszym stanie techniki to prawda - broni się Avi. - Jednak jak pojawią się kwantowe komputery... Albo nowe techniki matematyczne, ułatwiające faktoryzację dużych liczb pierwszych... - Na jak długo chcesz utajnić te wiadomości? - zapytał Randy w ostatnim e-mailu wysłanym z San Francisco. - Na pięć lat? Dziesięć? Dwadzieścia pięć? Zaraz po wejściu do hotelu odszyfrował i przeczytał odpowiedź Aviego. Wciąż wisi mu przed oczyma jak utrwalony błyskiem powidok: Pragnę, żeby pozostały tajne tak długo, jak długo ludzie będą zdolni do wyrządzania zła. Wreszcie komputer wydaje sygnał dźwiękowy. Randy pozwala dłoni odpocząć. Ordo grzecznie uprzedza go, że przez chwilę będzie zajęty i zabiera się do pracy. Przeszukuje kosmos liczb, rozglądając się za dwiema wielkimi liczbami pierwszymi, które pomnożone przez siebie dadzą wynik długości 4096 bitów. Jeśli chcesz, by twoje sekrety pozostały tajne dłużej, niż będziesz żył, przy wybieraniu długości klucza musisz być futurologiem. Musisz ocenić, ile razy szybsze komputery powstaną w ciągu tego czasu. Musisz także wziąć pod uwagę politykę. Albowiem jeśli cały świat stanie się państwem policyjnym z obsesją na punkcie odkrywania starych tajemnic, może skierować znaczne siły do rozwiązania problemu faktoryzacji - rozkładu na czynniki - dużych liczb pierwszych. Zatem długość używanego przez ciebie klucza też jest czymś w rodzaju kodu. Gdyby zorientowany w temacie rządowy podsłuchiwacz zauważył, że Randy i Avi używają 4096-bitowego klucza, wyciągnąłby takie wnioski: 1. Avi nie wie, o co chodzi. Ten wniosek można obalić, zbadawszy pokrótce dotychczasowe osiągnięcia Aviego. 2. Avi jest klinicznym paranoikiem. To również można obalić po drobnym wywiadzie. 3. Avi jest nadmiernym optymistą, jeżeli chodzi o przyszły rozwój technologii komputerowych, bądź też pesymistą, jeżeli chodzi o klimat polityczny. 4. Avi planuje posunięcia co najmniej sto lat naprzód. 21 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Kiedy komputer przelatuje przez liczbowy wszechświat, Randy przechadza się po pokoju. Kontenery na tych wszystkich ciężarówkach noszą takie same znaki firmowe jak w południowym Seattle, kiedy rozładowywano tam statek. Randy odczuwa dziwną satysfakcję, jakby wykonując ten wariacki skok przez ocean, wprowadził do swego życia nowy rodzaj symetrii. Przyjechał z kraju, gdzie produkty są konsumowane, do kraju, gdzie są produkowane, z kraju, gdzie onanizm został wyniesiony na ołtarze przez najwyższe warstwy społeczne, do kraju, gdzie samochody mają w oknach nalepki "Stop antykoncepcji!". I wydaje mu się to dziwnie właściwe. Ostatni raz czuł się tak, kiedy dwanaście lat temu zakładał z Avim pierwszą, skazaną na klęskę firmę. Randy dojrzewał w college'u na wschodzie stanu Waszyngton, zrobił dyplom na Uniwersytecie Jerzego Waszyngtona w Seattle i wylądował w bibliotece, a dokładnie w wypożyczalni międzybibliotecznej, jako referent. Jego zadaniem było przetwarzanie rewersów nadchodzących z mniejszych bibliotek, i na odwrót - wysyłanie zamówień gdzie indziej. Gdyby dziewięcioletni Waterhouse mógł zerknąć w przyszłość i ujrzeć siebie w tej roli, byłby w siódmym niebie: głównym narzędziem pracy w wypożyczalni międzybibliotecznej był rozszywacz. W czwartej klasie Randy zobaczył takie narzędzie w rękach nauczyciela, oczarowało go swym pomysłowym i złowrogim kształtem, gdyż przypominało szczęki jakiegoś futurystycznego smoka-robota. Zaczął nawet celowo źle zszywać różne rzeczy, żeby potem prosić nauczyciela o usunięcie zszywek i po raz kolejny podziwiać groźne żuchwy w akcji. Posunął się do tego, że rąbnął rozszywacz z niezamkniętego biurka i wmontował go w erektora - morderczego robota, którym sterroryzował wszystkie dzieciaki z sąsiedztwa; jego wężowa paszcza zniszczyła wiele tanich plastikowych zabawek. Wreszcie kradzież wykryto i Randy musiał przykładnie pojednać się z Bogiem. W wypożyczalni międzybibliotecznej miał w szufladzie nie jeden, lecz kilka rozszywaczy, przy tym do jego obowiązków należało używanie ich codziennie przez godzinę czy dwie. Ponieważ biblioteka uniwersytecka była dobrze zaopatrzona, czytelnicy nie zamawiali książek z innych bibliotek, chyba że chodziło o pozycje, które zostały ukradzione albo były dość szczególne. Wymiębib (jak pieszczotliwie nazywali wypożyczalnię Randy i jego współpracownicy) miał swoich stałych bywalców - gości, którzy wypisywali na rewersach całe tony szczególnych książek. Byli na ogół męczący, przerażający, albo jedno i drugie. U Randy'ego zwykle lądowali przedstawiciele podgrupy "jedno i drugie" - on jeden nie zamierzał pracować tu dożywotnio. Wydawało się oczywiste, że Randy, po astronomii, ze znakomitą znajomością komputerów, pewnego dnia pójdzie dalej, natomiast jego współpracownicy nie żywią takich ambicji. Miał szerszą sferę zainteresowań i szersze granice tego, co uważał za normalne, przydawało się to zwłaszcza przy niektórych czytelnikach. Dla wielu i on był męczącym, obsesyjnym, przerażającym typem. Jego obsesją były nie tylko nauki ścisłe, lecz także gry role-playing, czyli fabularne, w scenerii fantasy. Jedynie dlatego mógł znosić przez tyle lat tę głupią pracę, że w czasie wolnym całkiem zajmowało go odgrywanie scenariuszy fantasy o złożoności i głębi gimnastykującej wszystkie podzespoły mózgu, tak wyraźnie marnujące się podczas pracy w Wymiębibie. Należał do grupy, która spotykała się w każdy piątek wieczorem i kończyła grę w niedzielę. Innymi filarami tej grupy byli: Chester, studiujący na dwóch fakultetach - muzyce i informatyce, oraz Avi, kończący historię. Kiedy pewnego dnia w Wymiębibie pojawił się nowy magistrant Andrew Loeb i wyciągnął ze złachmanionego plecaka dziesięciocentymetrowy stos precyzyjnie wypisanych na maszynie rewersów, natychmiast został rozpoznany jako pewien typ klienta i skierowany do Randy'ego Waterhouse'a. Te dwa umysły nawiązały kontakt w jednej chwili, choć Randy w pełni zdał sobie z tego sprawę dopiero wtedy, gdy z sali pocztowej zaczęły przyjeżdżać zamówione przez Loeba książki. Celem pracy Andy'ego Loeba było ustalenie budżetów ekonomicznych miejscowych szczepów Indian. Aby zachować temperaturę ciała i podtrzymywać oddychanie, ludzkie ciało musi zużywać pewną ilość energii. Wartość ta rośnie, kiedy robi się zimno albo rzeczone ciało wykonuje jakąś pracę. Jedynym sposobem uzyskania tej energii jest pobranie go z pokarmu. Niektóre produkty mają większą wartość energetyczną niż inne. Na przykład pstrąg jest bardzo pożywny, ale tak ubogi w tłuszcz i węglowodany, że spożywając go trzy razy dziennie, można umrzeć z głodu. Inne substancje mogą dawać więcej energii, lecz ich zdobycie i przygotowanie może wymagać jej tyle, że z kalorycznego punktu widzenia jest to nieopłacalne. Andy Loeb próbował ustalić, co w przeszłości jadły pewne szczepy północnozachodnich Indian, ile energii zużywały na zdobycie tego prowiantu i ile dawał on im energii. Chciał przeprowadzić te obliczenia dla Indian nadbrzeżnych, jak Salisze (z łatwym dostępem do owoców morza) i Cayuse (niemający takowego), w ramach jakiegoś niesłychanie zawiłego planu porównania ich względnych standardów życia oraz wpływu owych standardów na kulturę (nadmorskie plemiona tworzyły niezwykle misterne dzieła sztuki, śródlądowe zaś od czasu do czasu maznęły coś na skale). Dla Andy'ego było to ćwiczenie w ramach stypendium z metahistorii. Dla Randy'ego brzmiało to jak początek niesamowitej gry. Złapiesz szczura piżmowego, dostaniesz 136 Punktów Energii. Nie złapiesz - temperatura rdzenia znowu ci spadnie o jeden stopień. Andy był piekielnie metodyczny: po prostu wyszukiwał wszystkie książki na dany temat, jakie kiedykolwiek powstały, potem wszystkie wspomniane w bibliografiach tamtych książek, no pewnie, i tak przez cztery czy pięć poziomów; sprawdzał, czy wszystkie są dostępne na miejscu, a pozostałe zamawiał w Wymiębibie. Te przechodziły przez biurko Randy'ego, który kilka przeczytał, a pozostałe przekartkował. Dowiedział się, ile tłuszczu wielorybiego musieli zjeść polarnicy, żeby nie umrzeć z głodu. Przejrzał dokładne specyfikacje wojskowych żelaznych racji. Niebawem zaczął kserować kluczowe informacje. W realistycznej grze role-playing należało notować ilość jedzenia zdobywaną przez poszczególne postacie - oraz trudność jego zdobycia. Postacie wędrujące po pustyni Gobi w listopadzie roku 5000 p.n.e. musiały bardziej martwić się żywnością niż, dajmy na to, poruszające się po środkowym Illinois w roku 1950. Randy nie był pierwszym projektantem gier, który to zauważył. Było kilka niebywale głupich gier, pomijających ów problem; Randy i jego koledzy pogardzali nimi. Te, w których brał udział, i te, które sam zaprojektował, zmuszały do poświęcenia na zdobywanie pożywienia realistycznej ilości czasu. Lecz niełatwo było ustalić, co jest "realistyczne". Randy, jak większość projektantów, przezwyciężył ten problem, klecąc kilka prymitywnych równań, które po prostu wyssał z palca. Lecz w książkach, artykułach i pracach wypożyczanych przez Andy'ego Loeba znalazł właśnie dane potrzebne do opracowania skomplikowanego, naukowego, opartego na faktach systemu reguł. Symulowanie wszystkich fizycznych procesów zachodzących w ciele każdej postaci było w ogóle nie do zrobienia, zwłaszcza gdy w grze pojawiały się armie liczące setki tysięcy ludzi. Nawet prostacka symulacja, z kilkoma zmiennymi i prostymi równaniami, robiona "na piechotę" wymagałaby koszmarnych obliczeń. Ale rzecz działa się w połowie lat 22 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON osiemdziesiątych - komputery osobiste taniały i stawały się wszechobecne. Komputer mógłby automatycznie śledzić dużą bazę danych i mówić, czy dany osobnik jest syty, czy też głoduje. Nie było przeciwwskazań, żeby tego nie skomputeryzować. Chyba że miałeś, jak Randy Waterhouse, gównianą pracę i nie było cię stać na komputer. Oczywiście każdy problem można obejść. Uczelnia komputerów miała od cholery. Gdyby Randy załatwił sobie konto na jednym z nich, mógłby tam napisać program i uruchamiać go za darmo. Na nieszczęście konta były dostępne tylko dla studentów i nauczycieli akademickich. Randy nie był ani jednym, ani drugim. Na szczęście mniej więcej wtedy zaczął umawiać się ze studentką ostatniego roku o imieniu Charlene. Jak, do cholery, udało się facetowi o posturze beczki od piwa, pracującemu w ślepym zaułku jako bibliotekarz i spędzającemu cały wolny czas w kompletnie pokręconym środowisku gier role-playing, zadzierzgnąć więź ze zgrabną i niebrzydką studentką sztuk wyzwolonych, w wolnym czasie pływającą kajakiem i chodzącą na zagraniczne filmy? Pewnie polegało to na przyciąganiu przeciwieństw - tak zwany związek komplementarny. Spotkali się oczywiście w Wymiębibie: bardzo inteligentny, ale spokojny i łagodny Randy pomógł bardzo inteligentnej, ale roztrzepanej i kapryśnej Charlene uporządkować stertę rewersów. Powinien od razu się z nią umówić, lecz był zbyt nieśmiały. Druga i trzecia okazja nadarzyła się, gdy zamówione przez nią książki zaczęły się przesączać z sali pocztowej. Tym razem uczynił to. Poszli do kina. Oboje okazali się nie tyle chętni, ile wręcz rozpaczliwie spragnieni. Zanim się zorientowali, Randy już dał Charlene klucz do swego mieszkania, a ona mu hasło do swojego konta w sieci komputerowej. I wszystko było pięknie. Uniwersytecki system komputerowy był lepszy niż żaden. Ale Randy czuł się upokorzony. Podobnie jak inne poważne akademickie sieci komputerowe, ta pracowała pod kontrolą ciężkiego, przemysłowego systemu operacyjnego zwanego Unix, który miał krzywą uczenia stromą jak Matterhorn, natomiast nie dysponował żadnymi bajerami i ułatwieniami rodem z właśnie wchodzących w modę komputerów osobistych. Randy trochę z niego korzystał na wcześniejszych latach i mniej więcej wiedział, o co chodzi. Ale i tak poświęcił sporo czasu, żeby nauczyć się pisać dobry kod. Już pojawienie się Charlene zmieniło jego życie, a teraz zmiany poszły znacznie dalej: całkiem wypadł z towarzystwa gier fabularnych, przestał chodzić na spotkania Stowarzyszenia Twórczego Anachronizmu i cały wolny czas spędzał albo z kobietą, albo przed ekranem terminalu. I była to, per saldo, chyba zmiana na lepsze. Przy Charlene odkrył nowe rozrywki, jak na przykład ćwiczenia fizyczne albo chodzenie na koncerty. Przy komputerze uczył się czegoś nowego, coś tworzył. Może coś zupełnie bezużytecznego, ale tworzył. Mnóstwo czasu poświęcał na gadki z Andrew Loebem, on naprawdę robił te rzeczy, do których Randy pisał programy: znikał na kilka dni, wracał zmizerniały i drżący, z rybimi łuskami w brodzie albo zaschniętą posoką pod paznokciami. Pożerał kilka big maców, spał przez całą dobę, a potem spotykał się z Randym w barze (Charlene nie czuła się pewnie, przyjmując go w domu) i ze swadą opowiadał o trudnościach codziennego życia człowieka pierwotnego. Spierali się, czy ludzie pierwotni jedli obrzydliwe części ciała zwierząt, czy też wyrzucali je. Andrew głosował za "tak", Randy nie zgadzał się - fakt, że byli prymitywni, nie oznaczał przecież, że nie mieli smaku. Andy wypominał mu romantyzm. W końcu, żeby zakończyć dyskusję, wybrali się razem w góry, uzbrojeni tylko w noże i kolekcję wykonanych przez Andy'ego misternych pułapek. W trzecią noc Randy zauważył, że poważnie myśli o zjedzeniu paru owadów. "Czego należało dowieść" - powiedział Andrew. W każdym razie ukończenie programu zabrało Randy'emu pół roku. Ale efekt podobał się Chesterowi i Aviemu. Randy był umiarkowanie zadowolony, że tak skomplikowana rzecz naprawdę działa, ale nie miał złudzeń co do jej użyteczności. Wręcz zawstydził się, że zmarnował na to tyle czasu i energii umysłowej. Wiedział jednak, że gdyby nie pisał kodu, spędziłby tyle samo czasu, grając w gry albo chodząc w średniowiecznym kostiumie na spotkania Stowarzyszenia Twórczego Anachronizmu. Prawdopodobnie siedzenie przed komputerem wyszło mu na dobre - wypolerowało jego umiejętności programowania, już przedtem całkiem niezłe. Z drugiej strony wszystko to zrobił pod systemem Unix, nadającym się dla naukowców i inżynierów - niezbyt roztropny ruch w epoce, w której wszystkie pieniądze ładowano w komputery osobiste. Chester i Randy przezwali Aviego "Entuzjastą", ponieważ naprawdę kochał gry fantasy. Avi zawsze twierdził, że gra pozwala mu zrozumieć, jak rzeczywiście żyło się w dawnych czasach; był też maniakalnym stróżem historycznej autentyczności. I w porządku, wszyscy mieli jakieś głupawe wytłumaczenia, a historyczne obycie Aviego też często się przydawało. Wkrótce Avi obronił dyplom i znikł. Wypłynął kilka miesięcy później w Minneapolis, gdzie dostał pracę u jednego z głównych wydawców gier role-playing. Zaproponował Randy'emu, że kupi jego program za szokująco dużą sumę tysiąca dolarów plus mały udział w przyszłych zyskach. Randy na podstawie ogólnego opisu przyjął ofertę, poprosił Aviego, by przysłał mu umowę, a potem wyszedł poszukać Andy'ego. Znalazł go na dachu bloku - pichcił tam jakieś rybie flaki w naczyniu z kory brzozowej. Pragnął podzielić się z nim tą rewelacją i odpalić mu jakąś dolę. Wyszła z tego jednak bardzo nieprzyjemna rozmowa, na dodatek prowadzona wśród zimnego, zacinającego deszczu. Albowiem Andrew potraktował całą sprawę o wiele poważniej niż Randy. Dla Randy'ego był to fuks, szczęśliwy traf. Andrew, syn prawnika, traktował to jak fuzję potężnych korporacji, zadał wiele upierdliwych, szczegółowych pytań na temat kontraktu, który jeszcze nie istniał, a pewnie i po napisaniu zmieściłby się na jednej kartce. Nie zdawał sobie sprawy, że Andrew, zadając tak wiele pytań, na które on nie umie odpowiedzieć, w istocie uzurpuje sobie stanowisko dyrektora zarządzającego. Milcząco zakładał, że są z Randym wspólnikami, co oczywiście nie było prawdą. Ponadto Andrew nie miał zielonego pojęcia, jak wiele czasu i wysiłku włożył Randy w napisanie tego kodu. Albo (jak później zrozumiał Randy) może i miał. W każdym razie momentalnie założył, że podzielą się po połowie - całkiem niewspółmiernie do wkładu pracy. Innymi słowy, postępował tak, jakby wszystkie jego badania na temat zwyczajów dietetycznych ludzi pierwotnych były częścią przedsięwzięcia, co dawało mu prawo do połowy zysków. Zanim Randy wykręcił się od dalszej rozmowy, czacha mu dymiła. Przyszedł z własnym punktem widzenia, a pogląd jego adwersarza był najoczywiściej absurdalny; ale po godzinie bicia piany przez Andrew sam zaczął mieć wątpliwości. Po dwóch czy trzech bezsennych nocach postanowił, że odwoła całą transakcję. Nędzne kilkaset dolarów nie było warte tych tortur. Lecz Andrew (teraz już reprezentowany przez jednego prawnika z firmy ojca) stanowczo zaoponował. Według adwokata stworzyli wspólnie coś mającego wartość ekonomiczną, jeśli zatem Randy zaniecha sprzedania tego po cenie rynkowej, to Andrew traci pieniądze. Wszystko wyglądało jak niewiarygodny kafkowski koszmar; Randy mógł jedynie 23 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON wycofać się do narożnego stolika w ulubionym pubie, popijać ciemne piwo (często w towarzystwie Chestera) i obserwować rozwój tej fantastycznej psychodramy. Teraz już zdawał sobie sprawę, że dotknęła go osobliwość rodziny Andrew. Okazało się, że jego rodzice kiedyś się rozwiedli, a potem zajadle walczyli o opiekę nad jedynakiem. Mamusia zabrała go, stała się hipiską i przystała do jakiejś sekty w Oregonie. Plotki głosiły, że owa sekta wykorzystuje dzieci seksualnie. Tatuś wynajął prywatnych szpicli do odbicia Andrew, a potem udowadniał swoją miłość, zasypując go dobrami materialnymi. Wywiązała się przewlekła bitwa sądowa, w trakcie której tatuś opłacił jakiegoś podejrzanego psychoterapeutę, by Andrew zahipnotyzował i wydusił z niego poddane wyparciu nieopisanie przerażające wspomnienia. To tylko streszczenie dziwacznego życia, o którym Randy dowiadywał się tego i owego, w miarę jak mijały lata. Później miał stwierdzić, że życie Andy'ego było dziwacznie fraktalne - to znaczy, że można było wziąć dowolnie mały fragment, dokładnie zbadać - a okazałoby się to równie skomplikowane i cudaczne jak całość. W każdym razie Randy przypadkiem zaplątał się w to życie i jego dziwactwa. Jeden z bardziej gorliwych cwaniaków w firmie prawniczej ojca Andy'ego postanowił w ramach uprzedzającego ciosu uzyskać kopie wszystkich komputerowych plików Randy'ego, wciąż znajdujących się w uczelnianym systemie. Nie trzeba mówić, że zabrał się do tego bez zbędnych ceregieli, a kiedy uczelnia zaczęła otrzymywać jego ponure pisma, zawiadomiła zarówno adwokata Andy'ego, jak i Randy'ego, że ktokolwiek stworzy komercyjny produkt przy użyciu komputerów uczelni, musi się z nią podzielić zyskiem. Randy zaczął więc otrzymywać listy z pogróżkami nie od jednej, lecz od dwóch grup groźnych prawników. A potem Andy zagroził, że pozwie go do sądu za sprowokowanie całej afery, która zmniejszyła o połowę wartość jego udziałów w przedsięwzięciu! W końcu, żeby zapobiec dalszym stratom i wydostać się z tarapatów, Randy sam musiał wziąć adwokata. W sumie kosztowało go to prawie pięć tysięcy dolarów. Oprogramowania nigdy nikomu nie sprzedał, bo nie dałoby się: było obciążone taką wadą prawną, że łatwiej poszłaby sprzedaż zardzewiałego garbusa, rozkręconego na części, które ukrył w budach psów obrończych na całym świecie. Wtedy to pierwszy i jedyny raz w życiu pomyślał o samobójstwie. Niezbyt intensywnie ani poważnie, ale pomyślał. Kiedy to wszystko się skończyło, Avi wysłał mu odręcznie napisany liścik, następującej treści: „Współpraca z Tobą bardzo mi się podobała. Bardzo chciałbym, abyśmy pozostali przyjaciółmi, a także, w razie nadarzającej się okazji wspólnikami w interesach". Indygo Pewnego ranka Lawrence Pritchard Waterhouse, i reszta orkiestry, stoi na pokładzie „Nevady", gra hymn narodowy i przygląda się łopoczącej na maszcie banderze, gdy nagle ze zdumieniem zauważa, że okrąża ich sto dziewięćdziesiąt nieznajomych samolotów. Niektóre lecą poziomo, tuż nad wodą, inne wysoko, nurkując niemal pionowo w dół. Te drugie pędzą tak szybko, że chyba się rozlatują - odpadają od nich jakieś elementy. Aż żal na to patrzeć - jakieś wyjątkowo nieudane manewry. Lecz po pewnym czasie piloci wyprowadzają maszyny z samobójczego lotu nurkowego. Części, które od nich odpadły, lecą gładko i sensownie - nie kręcą się i nie wirują jak jakieś śmieci. Pełno ich wszędzie. Wydają się mierzyć prosto w cumujące okręty. To bardzo niebezpieczne - mogą spaść na kogoś! Lawrence jest wściekły. Potem na jednym z bardziej odległych okrętów zachodzi jakieś krótkotrwałe zjawisko. Lawrence patrzy na nie. Jest to pierwsza eksplozja w jego życiu, sporo czasu zajmuje mu więc rozpoznanie, co to takiego. Umie grać nawet najtrudniejsze kawałki bez patrzenia na nuty, a „Gwiaździsty sztandar" jest łatwiejszy do zagrania niż zaśpiewania. Jego rozbiegane oczy ogniskują się nie na miejscu wybuchu, lecz na kilku nadlatujących tuż nad wodą samolotach. Każdy z nich rzuca podłużne, cienkie jajeczko, potem ich stery ogonowe wyraźnie poruszają się - maszyny przelatują nad nimi. Wschodzące słońce świeci prosto przez ich kabiny. Lawrence może dosłownie spojrzeć w oczy jednemu z pilotów. Zauważa, że jest to azjatycki dżentelmen. Całe ćwiczenia są nadzwyczaj realistyczne - nawet piloci są odpowiedniej rasy, a na okrętach pozorowane eksplozje. Lawrence całym sercem przytakuje. Ostatnio rzeczywiście straszne tu było rozprzężenie. Pokładem okrętu szarpie potworny wstrząs; nogi uginają mu się, jakby skoczył z trzech metrów na beton. Ale przecież tylko sobie stoi, na równych nogach. Bez sensu. Orkiestra skończyła hymn narodowy i przygląda się przedstawieniu. Wszędzie rozlegają się syreny i wycie głośników, na "Nevadzie", na "Arizonie" w sąsiednim basenie, w budynkach na brzegu. Lawrence nie widzi wcale ognia artylerii przeciwlotniczej, nie widzi w powietrzu żadnych samolotów o znajomych sylwetkach. Wciąż tylko wybuchy. Podchodzi do relingu i gapi się na "Arizonę" przez kilka metrów otwartej wody. Następny nurkujący samolot wypuszcza pocisk, który leci wprost na pokład "Arizony", a potem, co dziwne, gdzieś znika. Lawrence mruga i widzi w pokładzie otwór idealnie o kształcie bomby; postać w kreskówce Warner Brothers zostawia taki za sobą, uciekając w panice przez coś płaskiego - ścianę lub sufit. Z dziury bucha ogień, a mikrosekundę później cały pokład wybrzusza się, rozpada i zamienia w puchnącą kulę ognia i czerni. Waterhouse ma niejasną świadomość, że bardzo szybko leci na niego dużo odłamków. Są tak wielkie, że czuje, jakby sam wpadał między nie. Zamiera. Przelatują nad nim, obok i przez niego. Straszliwy hałas przewierca mu czaszkę, losowo uderzony akord, dysonans, lecz nie bez pewnej szalonej harmonii. Pominąwszy wartości muzyczne, jest tak cholernie głośny, że niemal go zabija. Zakrywa uszy dłońmi. Hałas trwa dalej, jak rozżarzone do czerwoności igły wbijając się w bębenki. Piekielne Dzwony. Odwraca się, ucieka, ale hałas podąża za nim. Wokół szyi Lawrence ma szeroki pas, zszyty w pętlę na wysokości krocza, gdzie opiera się na nim kielich. Na kielichu zaś wznosi się środkowa belka glockenspiel, wiszącego przed nim jak puklerz w kształcie liry, z dyndającymi na końcach frędzlami. Zabawne: jeden z frędzli się pali. Ale coś jeszcze jest z instrumentem nie tak. Trudno mu zobaczyć co, ponieważ wciąż coś mu wpada do oczu. Wie tylko, że glockenspiel pochłonął gigantyczny kwant czystej energii, i przeskoczył w niezwykle wysokoenergetyczny stan, którego nigdy dotąd nie osiągnął przez żaden z takich instrumentów: palące się, świecące, jazgoczące i promieniujące monstrum, kometę, archanioła, bryłę płonącej magnezji przyczepioną pasem do jego krocza. Brzęcząca, wibrująca centralna oś przekazuje energię wprost do jego genitaliów, co w innych warunkach byłoby drażniące. Przez pewien czas wędruje bez celu po pokładzie. Wreszcie musi komuś pomóc w otwarciu luku i zdaje sobie sprawę, że wciąż przyciska ręce do uszu, cały czas, tylko z przerwami na przecieranie oczu. Kiedy odtyka uszy, dzwonienie ustaje. Nie słyszy już samolotów. Pomyślał, że ukryje się pod pokładem, ponieważ groźne rzeczy spadają z nieba, więc 24 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON lepiej oddzielić się od nich kilkoma solidnymi, ciężkimi blachami, ale większość marynarzy ma dokładnie odwrotny punkt widzenia. Dowiaduje się, że dostali jedną czy dwoma tak zwanymi torpedami i że teraz próbują podnieść ciśnienie pary. Różni oficerowie i podoficerowie, czarni i czerwoni od sadzy i krwi, wciąż kierują go do niezwykle pilnych zadań, których zupełnie nie pojmuje, po części dlatego, że wciąż zatyka uszy dłońmi. Dopiero po półgodzinie wpada na pomysł pozbycia się glockenspiel, który już tylko przeszkadza. Otrzymał go od marynarki wraz z licznymi poważnymi ostrzeżeniami dotyczącymi konsekwencji zniszczenia instrumentu. Lawrence pamięta o takich rzeczach, odkąd po raz pierwszy pozwolono mu zagrać na organach w West Point. Ale kiedy widzi palącą się i tonącą „Arizonę", po raz pierwszy w życiu mówi sobie: „A, pies go trącał!" - zdejmuje dzwonki z pasa i rzuca na nie ostatnie spojrzenie - już nigdy w życiu nie tknie takiego instrumentu. Zauważa, że i tak nic z niego nie będzie: kilka płytek jest zgiętych. Odwraca go i widzi, że do niektórych przyspawały się poczerniałe metalowe odłamki. Zwracając uwagę na kierunek wiatru, ciska glockenspiel za burtę, mniej więcej w stronę „Arizony". Wojskowa lira z osmolonej stali przygrywa tysiącowi marynarzy w swej drodze na spoczynek na dnie portu. Kiedy znika w plamie płonącej ropy, nadlatuje druga fala samolotów. Wreszcie odzywają się działka przeciwlotnicze i zaczynają sypać pociskami po otoczeniu, niektóre budynki mieszkalne eksplodują. Po ulicach biegają człekokształtne płomienie, ścigane przez ludzi z kocami. Przez pozostałą część dnia Lawrence Pritchard Waterhouse wraz z resztą marynarki próbuje przejść do porządku dziennego nad faktem, że wiele stalowych płaszczyzn mających z założenia oddzielać od siebie rozmaite substancje (np. paliwo i powietrze) zostało podziurawionych i pali się, podobnie jak wszystko naokoło. Pełno dymu. Pewne elementy, które powinny 1) leżeć poziomo i 2) podpierać ciężkie konstrukcje, już nie spełniają tego zadania. Mechanikom "Nevady" udaje się podnieść ciśnienie pary w kilku kotłach, kapitan usiłuje więc wyprowadzić okręt z portu. Natychmiast staje się celem wściekłego ataku bombowców nurkujących, które bardzo chętnie zatopiłyby go w kanale, w ten sposób blokując port. Aby temu zapobiec, kapitan kieruje w końcu okręt na mieliznę. Niestety "Nevada" podobnie jak większość innych okrętów wojennych nie jest zaprojektowania do walki w nieruchomej pozycji - dlatego bombowce trafiają ją jeszcze trzy razy. Poranek jest zatem pełen wrażeń. Lawrence stracił instrument i nie bardzo wiadomo, jakie ma obowiązki - spędza więcej czasu, niż powinien na obserwowaniu samolotów i wybuchów. Kiedy na pokład jego okrętu z kaligraficzną precyzją rzucają się fala za falą nippońskie bombowce, kiedy śmietanka amerykańskiej floty staje w płomieniach, wybucha i tonie, niemal nie stawiając oporu, staje się dlań jasne, że jego społeczeństwo będzie musiało raz jeszcze przemyśleć niektóre sprawy. W pewnej chwili parzy sobie o coś dłoń. Na szczęście to prawa ręka - Waterhouse jest mańkutem. Uświadamia sobie także, że jakiś fragment okrętu próbował go oskalpować. Bardzo lekkie obrażenia, jak na Pearl Harbor - nie zabawia więc zbyt długo w szpitalu. Lekarz ostrzega go, że skóra dłoni może się ściągnąć i ograniczyć zakres ruchów. Dlatego, kiedy nie ma nic innego do roboty, przegrywa sobie kawałki z Kunst der Fuge Bacha. Większość tych melodyjek zaczyna się bardzo prosto; łatwo można sobie wyobrazić, jak w chłodny lipski poranek stary Johann Sebastian siedzi przed klawiaturą, wyciągnięte ze dwa rejestry od fletu blokowego, lewa ręka na kolanach, w kącie gruby kalikant, albo dwóch, pochyla się nad miechami, wszystkie nieszczelności urządzenia posapują cichutko, a prawa dłoń Johanna bez celu przemierza wielki manuał, z jego oszukańczą prostotą, uderzając w spękaną i pożółkłą kość słoniową na klawiszach w poszukiwaniu jakiejś jeszcze niewymyślonej melodii. Lawrence'owi podoba się to: prawą ręką powtarza ruchy Johanna; choć dłoń ma zabandażowaną, klawiaturę zastępuje odwróconą tacą, a muzykę musi sobie pomrukiwać pod nosem. Kiedy zapamiętuje się, jego nogi poczynają poruszać się tam i z powrotem, naciskając klawisze pedału. Wtedy skarżą się' ranni z łóżek obok. Po kilku dniach wychodzi stamtąd, w samą porę, by wraz z pozostałymi muzykami z "Nevady" stawić się do nowego wojennego przydziału. Dla gości zajmujących się w marynarce kadrami stanowią niezłą zagwozdkę. Ci muzycy byli przecież (z nippońskiego punktu widzenia) całkiem nieprzydatni. A teraz, po 7 grudnia ich okręt nie jest już na chodzie, a większość pogubiła także swe klarnety. Ale wojna nie polega tylko na ładowaniu pocisków i pociąganiu za spust. Żadna duża instytucja nie zdoła w systematyczny sposób zabijać Nipów, nie wykonując przy tym niewiarygodnej roboty papierkowej. Logicznie rzecz biorąc, goście grający na klarnetach nie będą specjalnie pogardzać taką robotą - przynajmniej nie bardziej niż inni. Zatem Waterhouse i jego koledzy dostają przydział do jakiegoś biura marynarki. Mieści się ono w budynku, a nie na okręcie. Paru marynarzy śmieje się z pomysłu pracy w budynku i Lawrence oraz kilku innych świeżych rekrutów, aby się nie wyróżniać, przyjęli ten sam stosunek. Lecz właśnie zobaczyli, co dzieje się z okrętem, gdy eksploduje na nim, w nim lub obok niego kilkadziesiąt kilogramów silnych materiałów wybuchowych. Czas zmienić zdanie na temat budynków; Lawrence z kolegami meldują się w nowej jednostce z wysokim morale. Ich nowy dowódca nie jest taki miły, a jego stosunek do nich zdaje się podzielać cała reszta kadry. Witają ich tu niezbyt serdecznie i niezbyt chętnie. Pracownicy tego budynku nie tylko nie żywią dla nich podziwu - a przecież siedzieli do niedawna na prawdziwym okręcie, znajdowali się bardzo blisko wybuchów, pożarów, itd., i to niespowodowanych rutynowymi pomyłkami podczas manewrów, lecz umyślnym działaniem nieprzyjaciela - ale najwyraźniej nie sądzą, żeby Lawrence z kolegami zasługiwali na powierzenie im tego nowego zadania, jakiekolwiek ono jest. Z ponurą miną, na pograniczu rozpaczy, dowódca usadza ich byle gdzie. Nie ma wprawdzie wystarczającej liczby biurek, ale każdy znajduje przynajmniej miejsce siedzące przy stole czy ławie. Kadra wykazuje w tym dużą pomysłowość. Jasno widać, że starają się, jak mogą, by wykonać to z pozoru beznadziejne zadanie. Potem następuje wykład na temat tajności. Bardzo dogłębny wykład. Robią im testy na umiejętność poprawnego wyrzucania rzeczy do kosza. Trwa to ogromnie długo i jest coraz bardziej tajemnicze; nikt nie wyjaśnił im, o co chodzi. Muzycy, z początku trochę wkurzeni chłodnym przyjęciem, zaczynają snuć domysły - w jaką to mianowicie operację wpakowali się teraz. Wreszcie pewnego ranka zwołują ich do sali wykładowej z najczystszą tablicą, jaką Waterhouse widział w życiu. Ostatnie dni zasiały w nim tyle paranoi, iż podejrzewa, że ta czystość nie jest całkiem przypadkowa: podczas wojny nie należy lekceważyć poprawnego wycierania tablicy. Usadzają ich w małych krzesełkach z przymocowanymi pulpitami. Pulpity są przeznaczone dla praworęcznych. Lawrence kładzie notatnik na kolanach, prawą dłoń opiera na pulpicie i zaczyna grać temat z Kunst der Fuge, krzywiąc się i pojękując z bólu, gdy poparzona skóra na dłoni rozciąga się i przesuwa wokół kostek. Ktoś szturcha go w łokieć. Otwiera oczy i widzi, że jest jedyną osobą, która nie wstała. Oficer na pokładzie. Wstaje, 25 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON a jego osłabiona noga niemal się załamuje. Kiedy w końcu udaje mu się wyprostować, zauważa, że oficer (o ile to w ogóle oficer) jest bez munduru. Zupełnie bez munduru. Nosi szlafrok i pali fajkę. Szlafrok jest doszczętnie wytarty - nie w tym sensie jak szpitalny czy hotelowy szlafrok, od częstego prania. Ten nie był prany od dłuższego czasu, ale za to używany był często. Wytarł się na łokciach, a prawy rękaw jest od spodu całkiem szary i lśniący od grafitu - widocznie dziesiątki tysięcy razy przesuwał się po papierach gęsto zapisanych miękkim ołówkiem. Materiał wygląda na obsypany łupieżem, lecz nie jest to złuszczona skóra głowy; płatki są zbyt duże i zbyt geometryczne: prostokątne i okrągłe konfetti, wycięte odpowiednio z perforowanych kart i taśm. Fajka zgasła wieki temu, a oficer (czy ktokolwiek to jest) nawet nie udaje, że się tym przejął. Po prostu ma w ustach coś do gryzienia i czyni to zajadle, niczym żołnierz z wojny secesyjnej podczas amputacji nogi. Drugi facet, któremu chciało się wykąpać, ogolić i wbić w mundur, przedstawia Szlafroka jako komandora Szejnpisze-się-s-c-h-o-e-n, Schoen jednak nie zwraca na niego uwagi. Odwraca się tyłem, ukazując plecy szlafroka, na pośladkach przetarte do przezroczystości, jak damski negliż. Zerkając do notesu, wielkimi literami pisze na tablicy, co następuje: 19 17 17 19 14 20 23 18 19 8 12 16 19 8 3 21 8 25 18 14 18 6 3 18 8 15 18 22 18 11 Gdy na tablicy pojawia się czwarta czy piąta liczba, Waterhouse czuje, jak mu się jeżą włosy na karku. Przy trzeciej grupie nie omieszkał zauważyć, że żadna z liczb nie jest większa niż 26 - tyle liter ma angielski alfabet. Serce bije mu szybciej niż wtedy, gdy nippońskie bomby kreśliły parabole i spadały na unieruchomioną "Nevadę". Wyciąga z kieszeni ołówek. Nie znalazłszy pod ręką kartki, wypisuje liczby od 1 do 26 na pulpicie. Facet w szlafroku jeszcze wypisuje ostatnie cyfry, a Lawrence już od dobrej chwili liczy częstotliwość. Kończy ją, gdy Szlafrok mówi coś w rodzaju "dla was może to wyglądać jak bezsensowny ciąg liczb, ale dla nipponskiego oficera marynarki może to znaczyć coś całkiem innego”. Potem nerwowo chichocze, kiwa głową ze smutkiem, zdecydowanie wysuwa szczękę i wypluwa litanię innych nacechowanych emocjami zwrotów - żaden nie wydaje się stosowny do przytoczenia tutaj. Liczenie częstotliwości polega po prostu na podsumowaniu, ile razy dana liczba pojawia się na tablicy. Wygląda to tak:

Najciekawszy w tym jest fakt, że dziesięć symboli (1, 2, 4, 5, 6, 9, 10, 13, 24 i 26) w ogóle nie zostało użytych. Wiadomość zawiera tylko szesnaście różnych liczb. Zakładając, że każda z tych szesnastu reprezentuje jedną i tylko jedna literę alfabetu, wiadomość ma (Lawrence szacuje w pamięci) 111136315345735680000 możliwych znaczeń. To zabawna liczba - zaczyna się od czterech jedynek, kończy czterema zerami. Lawrence chichocze, wyciera nos i leci dalej. Najczęściej występuje 18. Pewnie jest to litera E* . Jeśli podstawi E do wiadomości wszędzie, gdzie widzi 18, to... Zaraz, zaraz, szczerze mówiąc, trzeba będzie przepisać cały komunikat, zastępując wszystkie osiemnastki literami E, zabierze to trochę czasu, a może zgadł źle i cały wysiłek na nic? Ale jeśli po prostu przestawi swój umysł tak, by postrzegał "18" jako "E" - operacja taka wydaje mu się troszeczkę podobna do wciśnięcia guzika kombinacji w organach wtedy patrząc na tablicę, ujrzy oczyma wyobraźni coś takiego: 19 17 17 19 14 21 8 25 E 14

20 23 E 19 8 12 16 19 8 3 E 6 3 E 8 15 E 22 E 11

co ma tylko 101033013995066880000 możliwych znaczeń. To też zabawna liczba, z tymi jedynkami i zerami - ale ten zbieg okoliczności jest zupełnie bez znaczenia. - Nauka o tworzeniu szyfrów nazywa się kryptografią - powiada komandor Schoen - natomiast nauka o ich łamaniu - kryptoanalizą. - Potem wzdycha, widocznie walcząc z kilkoma sprzecznymi uczuciami i z rezygnacją zagłębia się w ćwiczenie obowiązkowe: rozbicie tych terminów na greckie albo łacińskie słowa. (Lawrence nie dba o to; w ogóle nie zwraca uwagi, kątem oka zauważa tylko wypisane wielkimi literami słowo "CRYPTO"). Ten początek, "19 17 17 19" jest dość szczególny. 19, a także 8 to dwie liczby na liście, zajmujące drugie miejsce *

W języku angielskim. W polskim najczęściej występuje A, potem I, E, O, Z, N, W, R, S, Y, C, T, D, M, K, P, Ł, L, U, J, B, G, Ę, Ą, H, Ż, O, S, Ć, F, Ń, Z, V, X, Q. (W angielskim zaś kolejno: E, T, A, O, N, I, S, R, H, L, D, C, U, P, F, M, W, Y, B, G, V, K, X, Q, J, Z); (przyp. tłum.). 26 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON pod względem częstotliwości występowania. 17 zaś występuje tylko dwa razy rzadziej. W angielskim raczej nie może być czterech samogłosek ani spółgłosek z rzędu (no, chyba że to jest po niemiecku), więc albo 17 jest samogłoską, a 19 spółgłoską, albo na odwrót. Skoro 19 pojawia się częściej (4 razy), jest bardziej prawdopodobnym kandydatem na samogłoskę niż 17 (pojawiające się tylko dwa razy). Najczęściej pojawiającą się samogłoską po E jest A, zakładając więc, że 19 = A, Waterhouse otrzymuje: A 17 17 A 14 20 23 E A 8 21 8 25 E 14 E 6 3 E 8

12 16 A 8 3 15 E 22 E 11

To znów zawęża liczbę kombinacji, do ledwie 841941782922240000. Udało mu się już zredukować dziedzinę rozwiązań o kilka rzędów wielkości! Schoen tak się teraz rozgadał, że aż się spocił i niemal fizycznie rzuca się na historyczny rys KRYPTOLOGII, jak nazywa się nauka będąca połączeniem kryptografii i kryptoanalizy. Wspomina o Angliku nazwiskiem Wilkins i księdze "Cryptonomicon", którą dawno temu napisał, ale (być może dlatego, że nie ceni zbyt wysoko inteligencji publiczności) prześlizguje się tylko po tym temacie i przeskakuje bezpośrednio do kodu Paula Revere ("jeden" znaczy "lądem", "dwa" znaczy "morzem"). Puszcza nawet branżowy matematyczny żart, że jest to jedno z najwcześniejszych praktycznych zastosowań notacji dwójkowej. Lawrence śmieje się służbiście, przyciągając pełne wstrętu spojrzenie siedzącego tuż przed nim saksofonisty. Wcześniej Schoen wspomniał, że wiadomość (w tym zmyślonym scenariuszu, którego celem jest zainteresowanie ćwiczeniem bandy muzyków, zapewne mających matematykę w głębokim poważaniu) jest adresowana do nippońskiego oficera marynarki. W tym kontekście Lawrence nie może nie odgadnąć, że pierwsze słowo to ATTACK. Znaczy to, że 17 to T, 14 - C, a 20 - K. Podstawiwszy te litery, otrzymuje: AT T AC 21 8 25 E C

K 23 E A 8 E 6 3 E 8

12 16 A 8 3 15 E 22 E 11

reszta zaś jest tak oczywista, że nawet nie chce mu się tego pisać. Nie może się powstrzymać: zrywa się na równe nogi. Jest tak podekscytowany, że zapomina o zdrętwiałych nogach i z wielkim rumorem zaczepia o kilka pulpitów najbliższych sąsiadów. - W czym problem, marynarzu? - pyta oficer w rogu; jeden z tych, którym chciało się włożyć mundur. - Sir! Wiadomość jest: "Attack Pearl Harbor December Seven* ", sir! - krzyczy Lawrence i siada. Cały trzęsie się z podniecenia. Znajduje się we władaniu adrenaliny. Mógłby na miejscu zadusić dwudziestu zapaśników sumo. Komandor Schoen jest całkiem nieporuszony, jedynie raz, bardzo powoli mruga oczami. Odwraca się do jednego ze swych podwładnych, stojącego pod ścianą z rękoma do tyłu i mówi: - Załatwcie temu tutaj egzemplarz "Cryptonomiconu". I biurko - jak najbliżej ekspresu do kawy. No i jak już jesteście przy tym, to może awansujcie skurczybyka. Ta gadka o awansie okazuje się albo wojskowym żartem, albo też kolejnym dowodem umysłowej niestabilności komandora Schoena. Poza tym żartem przez kolejne dziesięć miesięcy historia Waterhouse'a nie jest bardziej skomplikowana niż historia bomby wypuszczonej z nurkującego samolotu. Przeszkody stojące mu na drodze (przebicie się przez "Cryptonomicon", złamanie Kodu Meteorologicznego Nippońskiego Lotnictwa, szyfru maszynowego marynarki Corala, Szyfru Bez Nazwy 3A Nippońskiej Floty Transportowej, szyfru Ministerstwa Azji Wschodniej) stawiają mniej więcej tyle oporu, co kolejne pokłady przeżartej przez korniki drewnianej fregaty. Po kilku miesiącach właściwie już pisze nowe rozdziały "Cryptonomiconu". Mówi się, że to książka, ale to nieprawda. To raczej kompilacja wszystkich papierów i notatek, które w ciągu dwóch lat służby komandora Schoena w Stacji Hypo † zdryfowały w pewien róg jego gabinetu. Jest tam wszystko, co komandor wie o łamaniu szyfrów, co równa się wszystkiemu, co o łamaniu szyfrów wiedzą Stany Zjednoczone. Gdyby do pokoju dostała się sprzątaczka i zrobiła trochę porządku, "Cryptonomicon" mógłby natychmiast przestać istnieć. Dlatego korpus oficerów Stacji Hypo opracował rygorystyczne procedury zabraniające jakiegokolwiek sprzątania w całym skrzydle budynku mieszczącym gabinet komandora Schoena. Innymi słowy: wiedzą tyle, by zdawać sobie sprawę, że "Cryptonomicon" jest niezwykle ważny, i są na tyle mądrzy, by podjąć kroki go chroniące. Niektórzy faktycznie zaglądają doń od czasu do czasu, korzystają z zawartych w nim mądrości przy łamaniu nippońskich wiadomości albo nawet całych kryptosystemów. Lecz Waterhouse jest pierwszym człowiekiem na tyle dobrym, by (na początku) wskazać błędy w notatkach Schoena, złożyć (zaraz potem) ten stos papierów w coś przypominającego pracę naukową i (w końcu) uzupełniać go własnymi materiałami. Pewnego dnia Schoen zabiera go do podziemi i prowadzi długim korytarzem bez okien do strzeżonych przez dwóch wielkich Myrmidonów pancernych drzwi, po to, by ujrzał drugą najfajniejszą rzecz, jaką mają w Pearl Harbor - pokój pełen maszyn firmy Electrical Till Corporation, używanych głównie do zliczania częstotliwości w przechwyconych nippońskich radiogramach. Jednakże najbardziej niezwykła maszyna‡ Stacji Hypo - i najfajniejsza rzecz w Pearl Harbor - kryje się jeszcze głębiej w czeluściach budynku, w pomieszczeniu, które mogłoby uchodzić za bankowy skarbiec, gdyby nie było naszpikowane materiałami wybuchowymi, umożliwiającymi zniszczenie zawartości na wypadek totalnego najazdu Nipów. Ta maszyna, wykonana przez komandora Schoena, służy do łamania nippońskiego kodu Indygo. Na początku roku * Atak

na Pearl Harbor: 7 grudnia (przyp. tłum.).

†

"Hypo" to wojskowy sposób wymawiania litery H. Waterhouse, bystry chłopak, dedukuje, że jest co najmniej siedem innych stacji - Alfa, Bravo, Charlie itd. (przyp. aut.). ‡

Jeśli tymczasowo założymy, że Alan się myli i ludzkie mózgi nie są maszynami (przyp. aut.). 27 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON 1940 Schoen był zapewne zdrowym na umyśle i zrównoważonym młodzieńcem, któremu na kolana zwalono stos kartek zapisanych liczbami, przechwyconymi przez stacje nasłuchowe wokół oceanu (być może, sądzi Waterhouse, były to Alfa, Bravo, Charlie itd.). Owe liczby stanowiły nippońskie komunikaty, w jakiś sposób zaszyfrowane - poszlaki sugerowały, że przez jakąś maszynę. Lecz absolutnie nic nie było wiadomo o tej maszynie: czy miała tryby, obrotowe przełączniki, czy tablice rozdzielcze, a może wszystkie trzy rzeczy naraz albo jeszcze inny mechanizm, na który biali ludzie do tej pory nie wpadli. Jedyną informacją był fakt nadania, być może nawet niepoprawnie, owych cyfr. Poza tym Schoen nie miał żadnych danych. A potem, w połowie 1941 roku, w podziemiach Stacji Hypo pojawiła się ta maszyna. Idealnie odszyfrowywała wszystkie komunikaty z Indygo wychwycone przez stacje nasłuchu. Była więc doskonalą funkcjonalną kopią nippońskiej maszyny kodującej Indygo, choć Schoen ani żaden inny Amerykanin w życiu nie widział jej na oczy. Skonstruował ją, patrząc na te sążniste listy liczb losowych i ustalając pewne rzeczy na drodze rozumowania indukcyjnego. Gdzieś po drodze wypalił się psychicznie i zaczął cierpieć na regularne depresje, nachodzące go raz na tydzień czy dwa. Kiedy Ameryka rzeczywiście wypowiada Japonii wojnę, Schoen siedzi na zwolnieniu i szprycuje się lekami. Waterhouse spędza z nim wtedy cały wolny czas, ponieważ jest pewien, że to, co wydarzyło się w jego głowie, od czasu kiedy dostał szeregi pozornie przypadkowych liczb, do chwili gdy skończył budowę maszyny, jest przykładem procesu niepoliczalnego. Uprawnienia Waterhouse'a są podwyższane z grubsza co miesiąc, aż wreszcie osiągają najwyższy wyobrażalny poziom (tak mu się przynajmniej wydaje): Ultra/Magie. Angole nazywają Ultra odszyfrowane informacje z niemieckiej maszyny Enigma. Jankesi mówią Magie na informacje z szyfru Indygo. W każdym razie teraz Lawrence ogląda streszczenia dokumentów Ultra/Magie - oprawne tomiszcza z groźnymi, na przemian czarnymi i czerwonymi akapitami na okładce. Paragraf trzeci oznajmia: NA PODSTAWIE INFORMACJI ZAWARTYCH W NINIEJSZYM DOKUMENCIE NIE WOLNO PODEJMOWAĆ ŻADNYCH DZIAŁAŃ PRZYNOSZĄCYCH JAKIEKOLWIEK KRÓTKOTERMINOWE KORZYŚCI, JEŻELI DZIAŁANIA TE MOGŁYBY SPOWODOWAĆ UJAWNIENIE WROGOWI ISTNIENIA TEGO ŹRÓDŁA INFORMACJI. To chyba jasne, nie? Lecz Waterhouse nie jest wcale pewien. ...JEŻELI DZIAŁANIA TE MOGŁYBY SPOWODOWAĆ UJAWNIENIE... Mniej więcej wtedy Lawrence poczynił pewne spostrzeżenie na swój temat. Zauważył, że najlepiej pracuje mu się, kiedy nie jest napalony, czyli dzień lub dwa po ejakulacji. A więc w ramach służby Stanom Zjednoczonym zaczął spędzać mnóstwo czasu w burdelach. Wciąż dostaje żołd muzyka; nie stać go więc aż na tyle pełnych seansów, ogranicza się więc do tak zwanych, eufemistycznie, masaży. ...DZIAŁANIA... MOGŁYBY SPOWODOWAĆ... UJAWNIENIE... Te słowa uczepiają się go jak tryper. Podczas masażu leży na plecach, zakrywając oczy dłońmi i mruczy do siebie. Coś go martwi. Wie już, że jeśli coś go tak właśnie nurtuje, zwykle niebawem napisze nową pracę. Ale najpierw musi trochę uporządkować myśli. Wreszcie podczas bitwy o Midway, gdy wraz z kolegami spędza dwadzieścia cztery godziny na dobę między maszynami ETC, odszyfrowując radiogramy Yamamota, mówiąc Nimitzowi, gdzie dokładnie znajduje się flota nippońskiego admirała, wtedy właśnie następuje olśnienie. Jakie jest prawdopodobieństwo, że Nimitz przypadkowo znajdzie tę flotę? Takie właśnie pytanie musi zadawać sobie Yamamoto. To pytanie (dziwne, nie?) z dziedziny teorii informacji. ...DZIAŁANIA... Cóż to jest działanie? Cokolwiek. Coś oczywistego, na przykład zbombardowanie nippońskiej bazy wojskowej. Każdy zgodziłby się, że jest to działanie. Ale działanie to również, na przykład, zmiana kursu lotniskowca o pięć stopni albo i brak takiej zmiany. Albo wyekspediowanie pod Midway właśnie takich sił, jakich potrzeba do zmiażdżenia nippońskiej floty inwazyjnej. Albo coś dużo mniej dramatycznego, na przykład odwołanie jakiejś operacji. W tym sensie działaniem może być nawet całkowite niedziałanie. Wszystko to może być sensowną reakcją jakiegoś dowódcy na INFORMACJE ZAWARTE W NINIEJSZYM DOKUMENCIE. Lecz każde z tych posunięć może być zauważone przez Nippończyków - zatem każde niesie dla nich pewną informację. Ciekawe, czy oni są dobrzy w ekstrahowaniu informacji z przekazu pełnego szumów? Czy mają swoich Schoenów? ...SPOWODOWAĆ... A gdyby Nipy zauważyły to? Jaki dokładnie byłby skutek? I w jakich okolicznościach skutkiem byłoby UJAWNIENIE WROGOWI ISTNIENIA TEGO ŹRÓDŁA INFORMACJI? Gdyby było to takie działanie, które nigdy by się nie zdarzyło, gdyby Amerykanie nie złamali Indygo, wówczas stanowiłoby to dla Nippończyków dowód, że kod został złamany. Ujawniłoby się istnienie źródła - maszyny zbudowanej przez komandora Schoena. Waterhouse wierzy, że Amerykanie nie będą tak głupi. Ale jeśli posunięcia nie będą tak oczywiste? Co będzie, gdy dane posunięcie będzie jedynie mało prawdopodobne w razie niezłamania kodu przez Amerykanów? Co będzie, jeśli na dłuższą metę Amerykanie będą po prostu mieli za dużo szczęścia? I jak daleko można się posunąć w takiej grze? Parę obciążonych kości, która za każdym razem daje siedem, można wykryć po kilku rzutach. Trudniej wykryć parę, która daje siedem tylko o jeden procent częściej niż "uczciwa" para kości trzeba by wykonać znacznie więcej rzutów, by przeciwnikowi cokolwiek udowodnić. Jeżeli Nipy wciąż będą wpadać w zasadzki - jeżeli ich zasadzki nigdy nie będą się udawać - jeśli ich statki handlowe częściej, niż wynika z prawdopodobieństwa, trafiać będą na amerykańskie okręty podwodne - ile czasu upłynie, zanim się domyśla? Waterhouse wciąż pisze o tym artykuły i nęka nimi ludzi. Wtem, pewnego dnia, otrzymuje całkiem nowe rozkazy. Rozkazy przychodzą zaszyfrowane, w grupach po pięć liter wyglądających na losowe, wydrukowane na błękitnej bibułce, zastrzeżonej dla ściśle tajnych depesz. W Waszyngtonie zaszyfrowano je przy użyciu jednorazowego klucza; metoda jest wolna i pracochłonna, ale - teoretycznie - nie do złamania. Waterhouse wie o tym, ponieważ jest jedną z dwóch osób w Pearl Harbor mających uprawnienia, by ją zdeszyfrować. Druga to komandor Schoen, który jest dzisiaj na prochach uspokajających. Oficer dyżurny otwiera odpowiedni sejf i daje mu dzisiejszy klucz jednorazowy - arkusz papieru w kratkę 28 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON zapełniony piątkowymi grupami liczb. Liczby te wylosowały waszyngtońskie sekretarki, tasując karty lub wyciągając kartki z kapelusza. Stanowią czysty szum. Jeden egzemplarz czystego szumu znajduje się w rękach Waterhouse'a, a drugiego używa osoba, która zaszyfrowała tę wiadomość w Waszyngtonie. Waterhouse zabiera się do pracy, odejmując szum od tekstu zaszyfrowanego, by otrzymać tekst jawny. Najpierw zauważa, że wiadomość ma całkiem nową klasę: nie Ściśle Tajne, nawet nie Ultra, tylko ULTRA MEGA. Rozkaz brzmi: po dokładnym zniszczeniu tej wiadomości Lawrence Pritchard Waterhouse ma udać się do Anglii, do Londynu, najszybszym z możliwych środkiem transportu. Udostępnia mu się wszystkie okręty, pociągi, samoloty, a nawet okręty podwodne. Choć przynależy do marynarki, zostanie zaopatrzony w drugi mundur - mundur sił lądowych - na wypadek gdyby to miało uprościć sprawę. W żadnym razie nie wolno mu tylko dopuścić do sytuacji, w której mógłby zostać przechwycony przez wroga. W pewnym sensie zatem dla Lawrence'a Pritcharda Waterhouse’a wojna się skończyła. Potomstwo Onana W grubych ścianach i sufitach hotelu kryje się plątanina rur grubości tunelu pod kanałem La Manche, olbrzymich i niezmierzonych jak Internet. Wydają z siebie stłumione dźwięki sugerujące, że gdzieś w czeluściach hotelu mieszczą się hamownie silników odrzutowych, kuźnie z epoki żelaza, wynędzniali więźniowie pobrzękujący łańcuchami i gniazda wijących się węży. Randy wie, że system nie działa w obiegu zamkniętym - to znaczy, łączy się gdzieś z atmosferą ponieważ z zewnątrz dostają się słabiutkie zapachy ulicy. Ocenia, że przedostanie się do pokoju zabiera im godzinę. Mieszka tu od kilku tygodni i zapachy te stanowią dlań olfaktoryczny budzik. Zasypia przy woni dieslowskich spalin, ponieważ przepisy drogowe w Manili stanowią, że kontenerowce mogą być rozładowywane tylko w nocy. Manila jest położona nad ciepłą i nieruchomą zatoką - nieskończonym magazynem wilgoci, a ponieważ powietrze jest ciężkie, nieprzejrzyste i gorące jak szklanka mleka prosto od krowy, kiedy wstaje słońce, zaczyna się żarzyć. Wtedy pieją pułki i dywizje walczących kogutów, uwięzione w prowizorycznych klatkach na każdym dachu, balkonie i podwórku. Budzą się ludzie i zaczynają palić w piecach. Randy'ego budzi zapach węglowego dymu. Randy Waterhouse jest w nie najgorszej kondycji fizycznej. Jego lekarz powtarza mu rytualnie, że powinien zrzucić dziesięć kilogramów, ale nie bardzo wiadomo, skąd te kilogramy miałyby pochodzić - nie ma ani fałdów tłuszczu, ani mięśnia piwnego. Pewnie są równo rozłożone po jego beczkowatym korpusie. Przynajmniej tak sobie mówi co dzień rano, stając przez lustrem wielkości tablicy reklamowej, w jakie wyposażony jest apartament. W domu Randy'ego i Charlene w Kalifornii prawie nie ma luster; dlatego zdążył zapomnieć, jak wygląda. Teraz widzi, że stał się atawistycznie włochaty, a upstrzona siwymi włosami broda połyskuje. Codziennie próbuje się sprowokować do zgolenia brody. W tropikach najlepiej wystawiać na powietrze jak najwięcej skóry, aby chłodził ją pot. Pewnego razu, kiedy podejmowali obiadem Aviego z rodziną, Randy próbując wyjaśnić ich wzajemną relację w biznesie, powiedział: "Ja jestem brodą, a Avi to garnitur". Charlene nie trzeba było więcej. Niedawno skończyła uczoną rozprawę dekonstruującą brody. Celowała w szczególności w brodach północnokalifornijskich informatyków. We wstępie do pracy niby to rozprawiła się z poglądem, że brody są bardziej "naturalne" czy też łatwiejsze w utrzymaniu niż gładko ogolona twarz - dokładniej, zamieściła statystykę wyprodukowaną przez dział badawczo-rozwojowy Gillette, porównującą ilość czasu spędzanego w łazience przez brodatych i niemających brody mężczyzn i dowodzącą, że różnica w czasie nie jest statystycznie znacząca. Randy miał kilka obiekcji co do rzetelności tych danych, Charlene nie miała żadnych. "To wbrew intuicji" - zamknęła spór. Spieszyła się, by przejść do sedna dyskusji. Pojechała do San Francisco i wydała kilkaset dolców w budzie z pornografią dla fetyszystów golenia. Przez kilka tygodni Randy, wracając wieczorem do domu, nieodmiennie zastawał ją przed telewizorem, z miską popcornu i dyktafonem, oglądającą nagranie brzytwy przesuwającej się po mokrym, namydlonym ciele. Nagrała też parę sążnistych wywiadów z prawdziwymi fetyszystami golenia, którzy detalicznie opisali, jakie uczucie nagości i bezbronności daje im ta czynność i jak podnieca, zwłaszcza gdy świeżo ogolone części ciała są bite lub chłostane. Opracowała też szczegółowe porównanie ikonografii z pornoli dla fetyszystów golenia z reklamami maszynek i kremów nadawanymi w publicznej telewizji w przerwach meczów. Udowodniła, że są one niemal nie do odróżnienia (tam gdzie kupuje się ową pornografię, można kupić także pirackie nagrania reklam sprzętu do golenia). Wyciągnęła raporty na temat zarostu wśród różnych ludzkich ras. Indianie nie hodowali bród, Azjaci prawie nie, Afrykanie to szczególny przypadek, ponieważ codzienne golenie bardzo podrażnia ich skórę. Napisała więc: "Możliwość hodowania z wyboru obfitych, pełnych bród wydaje się przywilejem przyznanym przez naturę wyłącznie białym mężczyznom". Gdy Randy trafił na to zdanie, w jego głowie włączyły się dzwonki alarmowe, klaksony i czerwone światła. "Lecz to twierdzenie podpada pod kategorię zwodniczych. «Natura» to pojęcie uwarunkowane społecznie, nie zaś obiektywna rzeczywistość [tu mnóstwo przypisów]. W przypadku «natury» pozwalającej na pełny zarost pewnej szczególnej mniejszości - białym mężczyznom z północnej Europy - jest to podwójnie prawdziwe. W strefie klimatycznej, gdzie wyewoluował Homo sapiens, zarost na twarzy nie miał większego znaczenia praktycznego. Wykształcenie podgatunku, w którym samce mają gęste brody, było odpowiedzią ewolucji na chłodny klimat. I to nie klimat podbił w «naturalny» sposób tereny zamieszkiwane przez praczłowieka - to ludzie opanowali tereny o takim klimacie. Ta geograficzna transgresja była zdarzeniem li tylko socjokulturowych, a przeto wynikające z niej cechy przystosowawcze należy umieścić w tej samej kategorii - w tym również wykształcenie zarostu na twarzy". Charlene przytoczyła wyniki własnej ankiety, w której zbadała opinię kilkuset kobiet. Wszystkie stwierdziły, iż wolą mężczyzn gładko ogolonych niż szczeciniastych lub brodatych. W skrócie, wykazała, że posiadanie brody jest jeszcze jednym elementem mocno skorelowanym z poglądami seksistowskimi i rasistowskimi, a także z emocjonalną niedostępnością, na którą tak często uskarżają się partnerki białych mężczyzn, zwłaszcza tych zajmujących się technologią. "Granica pomiędzy osobowością a otoczeniem jest społeczną konwencją. W kulturach Zachodu uważa się ją za ostrą i wyraźną. Broda jest zewnętrznym symbolem tejże granicy i zarazem sposobem stwarzania dystansu. Zgolenie brody (czy też innego zarostu na ciele) ma symbolicznie likwidować ową zaiste cenną granicę oddzielającą człowieka od innych". I tak dalej. Recenzenci, ujrzawszy pracę, wpadli niemal w ekstazę i natychmiast skierowali ją do publikacji w poważnym międzynarodowym piśmie. Kilka wybranych zagadnień Charlene zreferuje na konferencji "Wojna jako Tekst": "Nieogolenie jako symbol w filmach o II wojnie światowej". Dzięki pracy o brodach trzy renomowane uniwersytety walczą 29 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON o prawo zatrudnienia Charlene. Randy nie chce przeprowadzać się na Wschodnie Wybrzeże. Co gorsza, ma brodę; kiedy wychodzi z Charlene, uznawane jest to za potwornie niewłaściwe. Proponował jej, że napisze oświadczenie dla prasy, zawiadamiające, że resztę ciała goli codziennie. Nie rozśmieszyło jej to. Dopiero w połowie drogi przez Ocean Spokojny zrozumiał, że wszystkie jej poczynania były skomplikowanym proroctwem zagłady ich związku. Teraz zastanawia się nad zgoleniem brody. Mógłby też od razu zabrać się do włosów na czaszce i torsie. Randy wyrobił sobie nawyk energicznego spacerowania. Według norm cielesnych faszystów, pieniących się w Kalifornii i Seattle, to tylko trochę lepsze niż, powiedzmy, siedzenie przed telewizorem, odpalanie jednego papierosa bez filtra od drugiego i zażeranie się smalcem. Lecz on chodził na spacery z uporem, systematycznie, podczas gdy jego koledzy zapisywali się na najnowsze, najmodniejsze ćwiczenia i zaraz je rzucali. Stał się z tego dumny i nie zrezygnuje ze spacerów tylko dlatego, że akurat mieszka w Manili. Tylko ten cholerny upał. Dobrze byłoby nie mieć włosów. Z Pierwszego Szturmu na Biznes Randy wyniósł tylko dwie dobre rzeczy. Po pierwsze, odstraszył go skutecznie od wchodzenia w jakikolwiek interes, jeżeli nie ma o nim choć cienia pojęcia. Po drugie, na wiele lat zaprzyjaźnił się z Avim, swym dawnym partnerem od gier, który wykazał się uczciwością i poczuciem humoru. Za podpowiedzią swego adwokata (w tym momencie będącego także jednym z poważniejszych wierzycieli) Randy ogłosił bankructwo i przeprowadził się z Charlene do środkowej Kalifornii. Ona zrobiła doktorat i wylądowała na jednym z Trzech Braci w roli adiunkta. Randy zapisał się do innego z Braci, chcąc zrobić magisterium z astronomii. Stał się dyplomantem, a dyplomanci nie mieli uczyć się czegokolwiek, lecz ulżyć profesorom w męczących zadaniach, takich jak nauczanie i prowadzenie badań. W miesiąc potem Randy pomógł jednemu z dyplomantów rozwiązać jakiś trywialny problem z komputerem. Nie minął tydzień, gdy wezwał go dziekan wydziału astronomii i powiedział: "A więc to ty jesteś tym guru od Uniksa". Wówczas Randy był na tyle głupi, by mu to pochlebiło; powinien zrozumieć, jak złowrogie to słowa. Trzy lata później opuszczał wydział astronomii bez dyplomu, nie mogąc pochwalić się niczym oprócz sześciuset dolarów na koncie i niesamowitą wiedzą na temat systemu Unix. Później miał obliczyć, że przy obowiązujących obecnie stawkach dla programistów, wydział wyciągnął zeń jakieś ćwierć miliona dolarów, dając w zamian niecałe dwadzieścia tysięcy. Jedyna pociecha w tym, że ta wiedza nie wydawała się już tak bezużyteczna. Astronomia stała się bardzo sieciową dyscypliną: można było sterować teleskopem na innym kontynencie albo i na orbicie, po prostu wklepując polecenia z klawiatury, a obrazy z nich oglądało się na monitorze. Teraz Randy wiedział wszystko o sieciach. Parę lat temu nic by mu z tego nie przyszło. Nastała jednak epoka aplikacji sieciowych, zaranie World Wide Web. Nie mógł lepiej trafić. Tymczasem Avi przeniósł się do San Francisco i założył nową firmę, mającą wydobyć gry role-playing z getta maniaków i skierować do masowego odbiorcy. Zatrudnił Randy'ego jako głównego specjalistę od technologii. Randy próbował zwerbować Chestera, ale ten już pracował w firmie software'owej w Seattle. Wynaleźli więc faceta, który robił coś w kilku koncernach zajmujących się grami wideo, potem jeszcze kilku gości od sprzętu i telekomunikacji, po czym zbudowali działający prototyp gry. Z tym na przynętę udali się do Hollywood i znaleźli chętnego do wyłożenia około dziesięciu milionów dolarów. Wynajęli biuro w Gilroy, zapchali je po sufit stacjami graficznymi, zatrudnili całe stado zdolnych programistów, kilku grafików i zabrali się do pracy. Sześć miesięcy wymieniano ich wśród wschodzących gwiazd Doliny Krzemowej, a nieduża fotografia Randy'ego pojawiła się w magazynie "Time" - w artykule o Siliwood, czyli zacieśniającej się współpracy między Doliną Krzemową a Hollywood. Rok później firma padła i nakryła się nogami. Była to historia epicka, niewarta opowieści. We wczesnych latach dziewięćdziesiątych mądrość ludowa głosiła, że guru od technologii z północnej Kalifornii połączą siły z kreatywnymi mózgami południowej, tworząc w połowie drogi zupełnie nową jakość. Pogląd ten miał źródła w naiwnym postrzeganiu Hollywood. Hollywood to zaledwie wyspecjalizowany bank, konsorcjum wielkich finansowych korporacji, wynajmujące talenty - niemal zawsze za stałą stawkę - i polecające im stworzenie produktu, a potem sprzedające ten produkt aż do bólu, na całym świecie, we wszystkich wyobrażalnych mediach. Celem jest znalezienie produktu, który zarabiałby pieniądze do końca świata, jeszcze długo po tym, jak talent został spłacony i odesłany do domu. "Casablanca", na przykład, wciąż zapełniała fotele, dziesiątki lat po tym, jak Bogart został spłacony i zapalił się na śmierć. Komputerowcy z Doliny Krzemowej byli, z punktu widzenia Hollywood, szczególnie naiwną formą talentu. Kiedy więc wynalazek osiągnął pewien punkt krytyczny - punkt, w którym można go było z sowitym zyskiem odsprzedać nippońskiemu koncernowi elektronicznemu - inwestorzy błyskawicznie zadali cios. Z pewnością musiał być z pietyzmem zaplanowany. Randy'emu i pozostałym dano wybór; albo odchodzą z firmy i zachowują udziały, wciąż sporo warte, albo zostają - w tym wypadku będą sabotowani przez piątą kolumnę, która zinfiltrowała już kluczowe stanowiska. Jednocześnie wystawieni będą na ataki ich prawników, żądających ich głów za to, że firma ponosi klęskę za klęską. Niektórzy z założycieli zostali w charakterze dworskich eunuchów. Większość odeszła i sprzedała akcje, ponieważ wyraźnie było widać, że ich kursy już tylko polecą w dół. Transfer technologii do Japonii wypatroszył firmę, a pusta skorupa z czasem wyschła i rozpadła się. Nawet dzisiaj tamte pomysły wypływają w najdziwniejszych miejscach, na przykład w reklamach nowych konsoli do gier. W Randym zawsze wzbudza to obrzydzenie. Kiedy wszystko zaczęło się pieprzyć, Nippończycy chcieli go zatrudnić; zarobił nawet jakieś pieniądze, latając tam na tydzień czy miesiąc jako konsultant. Lecz ich programiści nie umieli poskładać nowej technologii do kupy, nigdy więc nie wykorzystano jej potencjału. Na tym Randy zakończył swój Drugi Szturm na Biznes. Wyciągnął zeń kilkaset tysięcy dolarów, z czego większość władował we współdzielony z Charlene dom. Nie chciał posiadać tak wielkiej ilości płynnych pieniędzy, nie ufał sobie; zamrożenie ich w ten sposób dało mu poczucie bezpieczeństwa - jak powrót na własną połowę boiska w jakiejś szalonej, brutalnej grze zespołowej. Kolejne lata spędził w Trzech Braciach, administrując ich systemem komputerowym. Nie zarabiał wiele, ale też zanadto się nie stresował. Randy co chwila powtarzał ludziom, bez złości, że są gówno warci. Przy pisaniu programów tylko tak można było coś wskórać. Nikt nie brał tego do siebie. Banda Charlene zdecydowanie brała to do siebie. Jednak nie irytowało ich samo stwierdzenie, że nie mają racji, lecz niejawne założenie, że ktokolwiek w ogóle mógłby mieć lub nie mieć racji w jakiejkolwiek sprawie. W Ów Wieczór 30 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON wieczór z owym znaczącym telefonem od Aviego - Randy uczynił to co zwykle, to znaczy przestał udzielać się w rozmowie. W sensie tolkienowskim - nie endokrynologicznym czy rodem z Królewny Śnieżki - Randy jest krasnoludem *. Krasnoludowie Tolkiena to krępe, milkliwe, lekko obdarzone magią postaci, przez większość czasu przebywające w mroku, wykuwające cudowne przedmioty, na przykład Pierścienie. To bardzo pomogło Randy'emu w zachowaniu równowagi umysłowej przez wszystkie te lata - myślał o sobie jako o krasnoludzie, który zawiesił na kołku swój topór wojenny i udał się na wycieczkę do Shire, gdzie otaczało go towarzystwo rozdyskutowanych hobbitów (tzn. przyjaciół Charlene). Zdawał sobie doskonale sprawę, że gdyby utknął na uczelni, traktowałby ich słowa jako wielce znaczące. Ale tam, skąd przychodził, od dawna nikt ich poważnie nie brał. Zatem Randy po prostu wycofywał się z rozmowy, popijał wino, spoglądał na ocean i bardzo się starał nie robić nic ostentacyjnego - nie kręcić głową ani nie przewracać oczyma. A potem wykluł się temat Superautostrady Informacyjnej. Randy poczuł, jak twarze zwracają się ku niemu jak reflektory, promieniując nań niemal odczuwalnym ciepłem. Parę rzeczy do powiedzenia na temat Superautostrady Informacyjnej miał doktor G.E.B. Kivistik, około pięćdziesięcioletni wykładowca z Yale. Właśnie przyleciał z jakiegoś miejsca, którego nazwa robiła niesamowite wrażenie, kiedy czynił dygresje, specjalnie, by wymienić ją po raz kolejny. Nazwisko miał fińskie, był jednak tak brytyjski, jak tylko może być niebrytyjski anglofil. Oficjalnie przyjechał na konferencję "Wojna jako Tekst". Naprawdę miał zwerbować Charlene, a naprawdę naprawdę - rżnąć ją, jak podejrzewał Randy. To podejrzenie zresztą pewnie było fałszywe - ale podpowiada nam, jaki pogięty tok myślenia miał w tamtym momencie Randy. Doktor G.E.B. Kivistik wciąż pojawiał się w telewizji. Doktor G.E.B Kivistik wydał parę książek. W skrócie, doktor G.E.B Kivistik promował swoje poglądy zdecydowanego przeciwnika Superautostrady Informacyjnej w takiej ilości czasu antenowego, której nie dostałby nawet człowiek oskarżony o wysadzenie w powietrze przedszkola. Krasnolud bawiący w Shire prawdopodobnie chodziłby na wiele przyjęć zapełnionych nudnymi, nadętymi hobbitami. Gadałyby coś właśnie w tym stylu. On traktowałby to jako rozrywkę, wiedząc, że w każdej chwili może wrócić do świata rzeczywistego, o wiele większego i bardziej skomplikowanego, niż wyobrażają sobie hobbity, zasiec kilku trolli i przypomnieć sobie, co się w życiu liczy naprawdę. To właśnie powtarzał sobie Randy. Lecz Owego Wieczoru to nie zadziałało. Po części dlatego, że Kivistik był zbyt rzeczywisty i zbyt wielki jak na hobbita. On i w realnym świecie pewnie był bardziej wpływowy niż Randy. Po części zaś, ponieważ inny małżonek ciała pedagogicznego - Jon, sympatyczny, nieszkodliwy maniak komputerowy - postanowił zmierzyć się z jednym z twierdzeń Kivistika i został z uśmiechem odstrzelony. W powietrzu czuło się krew. Związek Randy'ego z Charlene zepsuł się, bo Randy chciał mieć dzieci. Dzieci rodzą problemy. Charlene, podobnie jak większość jej przyjaciół, unikała problemów. Problemy to różnice zdań. Różnice zdań z kolei są formą konfliktu. Konflikt, rozgrywany otwarcie i publicznie, jest męskim sposobem interakcji społecznej - fundamentem społeczeństwa patriarchalnego, które sprowadziło na ludzkość standardową litanię straszliwych katastrof. Niemniej Randy zdecydował podejść do Kivistika na sposób patriarchalny. - Ile slumsów trzeba będzie zrównać z ziemią, żeby zbudować Superautostradę Informacyjną? - rzekł Kivistik. Na tę głęboką myśl wszyscy przy stole z namysłem pokiwali głowami. Jon wiercił się w krześle, jakby Kivistik właśnie wrzucił mu kostkę lodu za kołnierz. - Co to znaczy? - zapytał. Uśmiechał się przy tym, usiłując nie być konfliktogennym, patriarchalnym hegemonistą. W odpowiedzi Kivistik podniósł brwi i rozejrzał się po sali, jakby mówiąc: Kto tu zaprosił tego cieniasa? Jon próbował uciec przed skutkami swego taktycznego błędu, Randy natomiast zamknął oczy i starał się nie wzdrygać. Jon jeszcze się nie urodził, kiedy Kivistik już sparringował z naprawdę bystrymi przeciwnikami. - Nic nie trzeba równać z ziemią. Naprawdę nic - oświadczył. - No dobrze, ujmę to zatem w ten sposób - szlachetnie odparł Kivistik. Nie miał nic przeciwko spłaszczaniu swych tez na użytek osób pokroju Jona. - Ile wjazdów połączy światowe getta z Superautostradą Informacyjną? No, teraz wyraził się jaśniej, pomyśleli wszyscy. Punkt dla ciebie, Geb! Nikt już nie spojrzał na Jona, pariasa dyskusji. Jon bezradnie patrzył na Randy'ego, błagając o pomoc. Jon był hobbitem, który sporo czasu spędził poza Shire, wiedział więc, że Randy jest krasnoludem. A teraz zamierzał spieprzyć mu życie, nawołując, by wskoczył na stół, odrzucił pelerynę i dobył oburęcznego topora. Usta Randy'ego poruszyły się, zanim zdążył się zastanowić: - Superautostradą to tylko taka popieprzona metafora! Dajcie sobie z tym spokój! Zapadła cisza. Wszyscy obecni się wzdrygnęli. Teraz kolacja już oficjalnie zmieniła się w katastrofę. Mogli tylko chwycić się za kostki, wetknąć głowę między kolana i czekać, aż wrak się zatrzyma. - To nic nie wyjaśnia - rzekł Kivistik. - Wszystko jest metaforą. Słowo "widelec" jest metaforą tego przedmiotu. Uniósł widelec. - Każde rozumowanie dyskursywne opiera się na metaforach. - Nie ma usprawiedliwienia na używanie błędnych metafor. - Błędnych? Błędnych? Kto decyduje, co jest błędne? - powiedział Kivistik, robiąc swą najlepszą minę: sapiącego dyplomanta o opuchniętych powiekach. Po sali przebiegło kilka chichotów; parę osób rozpaczliwie chciało rozładować napięcie. Randy wiedział, dokąd to zmierza. Kivistik sięgnął po tradycyjnego akademickiego asa w rękawie: wszystko jest względne, to tylko różne punkty widzenia. Goście zaczęli już wdawać się w drobne rozmówki z sąsiadami, gdy wypalił nagle: - Kto decyduje, co jest błędne? Ja. Nawet Kivistik się zdenerwował. Nie wiedział, czy Randy żartuje, czy nie. - Słucham? Randy nie spieszył się z wyjaśnieniem. Skorzystał z okazji: rozwalił się w fotelu i pociągnął trochę wina. Miał świetny humor. - Widzi pan - powiedział - czytałem pana książkę. Widziałem pana w telewizji. Słyszałem, co mówił pan dzisiaj. Osobiście przepisywałem listę pana tytułów i publikacji, kiedy przygotowywałem materiały dla prasy. Stąd wiem, że nie ma pan odpowiednich kwalifikacji, by wygłaszać opinie o sprawach technicznych. *

Polskie słowa "karzeł", "krasnoludek" i "krasnolud" wszystkie odpowiadają angielskiemu "dwarf' (przyp. tłum.). 31 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Och jej... - Kivistik udał zmieszanie. - Nie wiedziałem, że trzeba mieć kwalifikacje. - To chyba jasne. Jeśli o jakiejś sprawie nie ma pan pojęcia, pana zdanie jest kompletnie bezwartościowe. Kiedy jestem chory, nie radzę się hydraulika. Idę do lekarza. I tak samo, jeśli mam pytania dotyczące Internetu, pytam o zdanie ludzi, którzy się na tym znają. - Ciekawe, że wy wszyscy technokraci tak jesteście za tym Internetem - pogodnie rzucił Kivistik, prowokując śmiechy. - Właśnie wypowiedział pan zdanie, które jest oczywistą nieprawdą - kulturalnie odparł Randy. - Wielu ekspertów od Internetu napisało książki, w których ostro go krytykują. I sensownie to uzasadniają. Kivistik zaczynał się wkurzać. Wyparował zeń cały dystans. - Więc wróćmy do początku: Superautostrada Informacyjna jest błędnym określeniem, bo ja tak twierdzę. Na Ziemi jest może z tysiąc ludzi, którzy orientują się w temacie Internetu tak dobrze jak ja. Większość znam osobiście. Nikt z nich nie bierze tej metafory poważnie. Quod erat demonstrandum. - Ach, teraz rozumiem - z zaciętą miną powiedział Kivistik. Znalazł lukę. - A więc mamy polegać na technokratach, którzy podyktują nam, co i jak mamy myśleć o tej technologii. Wyraz pozostałych twarzy zdawał się mówić, że to decydujący, nokautujący cios. - Nie bardzo wiem, kto to taki, technokrata - rzekł Randy. - Czyż ja jestem technokratą? Jestem facetem, który zaszedł do księgarni, kupił kilka książek o TCP/IP, czyli podstawowym protokole internetowym, i przeczytał je. Potem zasiadłem do komputera, co teraz może zrobić każdy, i bawiłem się nim kilka lat, aż wreszcie wiem o tym wszystko. Czyżby to czyniło mnie technokratą? - Zanim kupiłeś tę książkę, już należałeś do technokratycznej elity - odparł Kivistik. - Zdolność czytania ze zrozumieniem technicznego tekstu jest przywilejem. Przywilejem nadawanym przez wykształcenie, dostępne jedynie członkom elitarnej kasty. Ich właśnie rozumiem pod pojęciem technokratów. - Uczyłem się w państwowej szkole - powiedział Randy. - Następnie na stanowym uniwersytecie. A potem uczyłem się sam. Wtrąciła się Charlene. Od początku dyskusji rzucała mu gniewne spojrzenia, on zaś ją ignorował. Teraz mu się odpłaci. - A twoi rodzice? - zapytała chłodno. Randy powstrzymał westchnienie. Zrobił głęboki wdech. - Ojciec jest inżynierem. Uczy w stanowym college'u. - A jego ojciec? - Był matematykiem. Charlene uniosła brwi. Wszyscy pozostali również. Sprawa zamknięta. - Stanowczo sprzeciwiam się klasyfikowaniu mnie, etykietowaniu i szufladkowaniu jako technokraty - powiedział Randy, umyślnie korzystając ze słownictwa osób traktowanych opresywnie; może jest to próba pobicia towarzystwa ich własną bronią, ale najpewniej (jak myśli, leżąc w łóżku w Manili, o trzeciej nad ranem) niepowstrzymywalna złośliwość. Niektórzy przy stole nagle spojrzeli nań trzeźwo: etykieta nakazywała współczuć osobom w opresji. Inni dławili się z wściekłości, słysząc, jak te słowa wygłasza oczywisty i osądzony już biały męski technokrata. - Nikt w mojej rodzinie nigdy nie miał ani władzy, ani pieniędzy - dodał. - Sądzę, że Charlene chodzi o coś innego - powiedział Tomasz, jeden z ich gości. Przyjechał z Pragi, z żoną Niną. Postanowił, że będzie rozjemcą. Przerwał, by rzucić Charlene ciepłe spojrzenie. - Dlatego że miałeś szczęście pochodzić z wykształconej rodziny, jesteś członkiem uprzywilejowanej elity. Nie jesteś tego świadomy - ale członkowie uprzywilejowanych elit rzadko są świadomi własnych przywilejów. Randy dokończył myśl: - Chyba że pojawią się ludzie tacy jak ty i wyjaśnią im, jakimi są głupcami, żeby nie powiedzieć - moralnymi bankrutami. - Właśnie ta fałszywa tożsamość, o której wspomniał Tomasz, powoduje, że zamknięte elity władzy są takie zamknięte. - No, ja nie czuję się specjalnie zamknięty - powiedział Randy. - Harowałem jak osioł, żeby osiągnąć to, co osiągnąłem. - Wielu ludzi ciężko pracuje przez całe życie i nic nie osiąga - ktoś rzucił oskarżycielsko. Uwaga! Zaczęły się strzały. - No cóż, przykro mi bardzo, że nie miałem tego szczęścia, by nic nie osiągnąć - odparł Randy, teraz już trochę rozdrażniony - ale dowiedziałem się, że jeśli ciężko pracujesz, kształcisz się i zastanawiasz nad tym i owym, możesz w tym społeczeństwie żyć. - Ale to prosto z jakichś dziewiętnastowiecznych opowiastek Horatio Algera! - wypalił Tomasz. - No i co z tego? Jak idea jest stara, to koniecznie od razu musi być zła? - spytał Randy. Na końcach stołu uformowała się już grupa szturmowa kelnerów. Uzbrojeni w talerze z daniami, zerkali po sobie, próbując ustalić, czy dałoby się przerwać potyczkę i podać jedzenie. Jeden z nich nagrodził Randy'ego wigwamem ułożonym z kawałków prawie surowego tuńczyka. Wtedy kontrolę nad dyskusją przejął element nastawiony prokonsensusowo i antykonfrontacyjnie, rozbijając rozmówców na kilkanaście małych grupek żywiołowo zgadzających się ze sobą. Jon rzucił Randy'emu wilgotne spojrzenie, jakby pytał: Tobie też to dobrze zrobiło? Charlene zajadle go ignorowała. Dostała się w jedną grupkę konsensusową z Tomaszem. Jego dziewczyna, Nina, próbowała pochwycić spojrzenie Randy'ego, ten jednak unikał jej wzroku, obawiając się, że chce go obdarzyć ognistym, zapraszającym spojrzeniem, a on pragnął tylko wreszcie stąd wyjść. Dziesięć minut później zadzwonił jego pager i wyświetlił numer Aviego. Pożar Amerykańska baza w Cavite, podpalona przez Nipów, pali się całkiem elegancko. Bobby Shaftoe i reszta czwartej brygady może się jej dobrze przyjrzeć, kiedy przepływają obok, uciekając w nocy - jak złodzieje. Bobby nigdy się bardziej nie wstydził. Inni marines też. Nipy wylądowały już na Malajach i zmierzają w stronę Singapuru jak uciekający pociąg, 32 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON oblegają Guam i Wake, i Hongkong, i Bóg wie co jeszcze; powinno być jasne, że Filipiny będą następne. A więc przydałby się tam z pułk zaprawionych w boju chińskich marines. Lecz MacArthur chyba myśli, że obroni Luzon sam, stojąc na murach Intramuros z coltem.45. Dlatego odpływają. Nie mają pojęcia dokąd. Większość wolałaby wylądować na plażach Nipponu niźli zostać tutaj - na terenie należącym do armii, a nie marynarki. Kiedy zaczęła się wojna, Bobby Shaftoe najpierw odstawił Glory na łono rodziny. Altamira mieszkają w Malate, kilka kilometrów na południe od Intramuros i niedaleko miejsca, gdzie Shaftoe właśnie spędził owe pół godzinki sam na sam z Glory. Miasto oszalało, zdobycie dorożki jest niemożliwe. Żołnierze, marines i marynarze wypadają z barów, klubów nocnych i potańcówek, rekwirując pojazdy grupami po cztery czy sześć pełen obłęd, całkiem jak w sobotnią noc w Szanghaju - jak gdyby wojna toczyła się tuż obok. W końcu Shaftoe musi zanieść Glory do domu, ponieważ jej buty nie nadają się do chodzenia. Rodzina Altamira jest tak olbrzymia, że mogłaby sama stanowić grupę etniczną. I prawie wszyscy mieszkają w tym samym domu, a właściwie w jednym pokoju. Parę razy Glory próbowała wytłumaczyć Bobby'emu owe koligacje. Shaftoe'ów też jest sporo - większość w Tennessee - ale ich drzewo genealogiczne zmieściłoby się na tamborku do wyszywania. Rodzina Shaftoe jest w porównaniu z rodziną Altamira pojedynczą, osamotnioną sadzonką wobec dżungli. Filipińskie rody są gigantyczne i katolickie, a ponadto połączone ze sobą relacjami ojciec chrzestny-chrześniak jak zwieszającymi się od gałęzi do gałęzi lianami. Glory, gdy ją o to poprosić, chętnie, a nawet z radością opowie o koligacjach rodu Altamira, przez sześć godzin non stop - i będzie to zaledwie ogólny zarys tematu. Mózg Shaftoe'a zawsze wyłącza się po pierwszych trzydziestu sekundach. Prowadzi ją do domu. Nawet gdy państwo nie jest w stanie wojny z Cesarstwem Nipponu, panuje tam rozpaczliwy rozgardiasz. Pomimo to pojawienie się Glory w chwilę po wybuchu wojny, w dodatku w ramionach żołnierza amerykańskiej piechoty morskiej, robi na rodzinie takie wrażenie, jak materializujący się pośrodku salonu Jezus Chrystus z Matką Boską przerzuconą przez ramię. Kobiety w średnim wieku padają na kolana, jakby ktoś wpuścił do domu gaz musztardowy. Lecz one chcą tylko zakrzyknąć "Alleluja!". Glory zręcznie staje w swych butach na wysokich obcasach; spływające strugi łez badają regularność jej policzków. Obcałowuje rodzinkę. Choć jest trzecia nad ranem, żadne dziecko nie śpi. Shaftoe spogląda na pluton chłopców w wieku mniej więcej od trzech do dziesięciu lat, uzbrojony w drewniane szable i karabiny. Wszyscy w osłupieniu gapią się na niego i jego szykowny mundur; każdemu mógłby spokojnie wetknąć w rozdziawione usta piłkę baseballową. Kątem oka spostrzega kobietę w średnim wieku, spokrewnioną z Glory jakimiś niesamowicie skomplikowanymi więzami. Już ma na policzku ślady szminki Glory, a teraz zmierza ku niemu kursem na zderzenie, twardo i stanowczo pragnąc go ucałować. Bobby wie, że musi się stąd natychmiast wydostać albo utknie tu na zawsze. Dlatego ignoruje ciotkę i odwzajemniając spojrzenie zdumionych chłopaków, staje na baczność i perfekcyjnie salutuje. Dzieci odsalutowują, nierówno, ale dumnie. Bobby obraca się na pięcie i wymaszerowuje z pokoju jak tnący powietrze bagnet. Myśli, że jutro, kiedy trochę się uspokoi, znów pojawi się w Malate i złoży wizytę Glory i rodzinie Altamira. Już nigdy jej nie ujrzy. Melduje się z powrotem na okręcie i odtąd nie dostaje przepustek na ląd. Udaje mu się jednak pogadać z wujem Jackiem, który przepływa motorówką obok nich; czasu wystarcza na wykrzyczenie do siebie paru zdań. Wuj Jack jest ostatnim manilskim Shaftoe'em - tę gałąź zapoczątkował Nimrod Shaftoe, zaciągnąwszy się do Ochotników z Tennessee. Gdzieś pod Quingua oberwał kulkę w ramię od rebelianckiego strzelca filipińskiego. Kurując się w szpitalu w Manili, Mańkut - tak bowiem zwano Nimroda - stwierdził, że podoba mu się męstwo tych Filipińczyków; po to, by ich zabijać, trzeba było wynaleźć nową klasę absurdalnie potężnej broni ręcznej - colta .45. Ale nie tylko: podobają mu się także oczy ich kobiet. Zaraz zwolnił się ze służby, dowiedziawszy się, że siła nabywcza jego renty inwalidzkiej będzie tu całkiem pokaźna. Założył firmę eksportową nad brzegiem rzeki Pasig, ożenił się z pół-Hiszpanką i spłodził syna (Jacka) i dwie córki. Córki wylądowały w Stanach, w górach stanu Tennessee - kolebce rodu Shaftoe, odkąd w XVII wieku jego członkowie wydostali się z pańszczyźnianych tarapatów. Jack został w Manili i odziedziczył rodzinny interes, choć na zawsze pozostał kawalerem. Jak na Filipiny, ma pokaźne dochody. Zawsze był dziwacznym połączeniem rubasznego kupca morskiego i uperfumowanego eleganta. Jego partnerem w interesach jest pan Pascual; dlatego zna go Bobby; dzięki niemu po raz pierwszy spotkał Glory. Gdy Bobby Shaftoe powtarza ostatnie plotki, twarz wuja Jacka tężeje. Nikt tutaj nie chce uświadomić sobie, że będą ich okupować Nipy. Powinien odpowiedzieć: "Cholera, to ja stąd spieprzam. Przyślę ci pocztówkę z Australii". Lecz mówi tak: "Za kilka dni znowu cię odwiedzę". Bobby gryzie się w język i nie mówi, że jest przecież żołnierzem piechoty morskiej, kwateruje na okręcie, jest wojna, a marines na okrętach w czasie wojny, jak wiadomo, nie bawią dłużej w jednym miejscu. Stoi, milczy i przygląda się, jak wuj odpływa w swej małej łódeczce, co chwila odwracając się i machając do niego swą elegancką panamą. Koledzy przyglądają mu się z rozbawieniem, ale i podziwem. Nabrzeże roi się od żołnierzy - wszystko, co wojskowe, a niewbetonowane w ziemię, jest ładowane na okręty i wysyłane na Bata'an albo Corregidor. Wuj Jack, wyprostowany, w swym kremowym garniturze i panamie, sprawnie lawiruje wśród ciżby łodzi. Bobby patrzy za nim. W końcu znika za zakrętem, u ujścia rzeki Pasig. Bobby wie, że jest zapewne ostatnim z rodu Shaftoe'ów, który widzi żywego wuja Jacka. Pomimo wszystkich tych ostrzeżeń jest zaskoczony, gdy odbijają - już po kilku dniach wojny, w środku nocy, bez żadnych pożegnalnych ceremonii. W Manili prawdopodobnie roi się od nippońskich szpiegów, a Nipom nic nie sprawiłoby większej przyjemności niż zatopienie transportowca wypełnionego doświadczonymi żołnierzami piechoty morskiej. Manila znika w mroku. Świadomość, że od tamtej nocy nie widział Glory, świdruje go jak rozżarzone, wolnoobrotowe wiertło dentystyczne. Ciekaw jest, co tam u niej. Może kiedy wojna trochę się uspokoi, a linie frontu ustabilizują, wykombinuje coś, żeby stacjonować właśnie w tej części świata. MacArthur to stary twardziel i nie da się Nipom tak łatwo. A nawet jeśli odda Filipiny, FDR nie pozwoli wrogom cieszyć się nimi zbyt długo. Przy odrobinie szczęścia Bobby już za sześć miesięcy będzie maszerował Taft Avenue w Manili, w galowym mundurze, może z jedną czy dwoma niegroźnymi ranami wojennymi. Defilada dojdzie do ulicy zamieszkanej, na przestrzeni powiedzmy kilometra, wyłącznie przez rodzinę Altamira. Mniej więcej w połowie drogi tłum rozstąpi się i wybiegnie Glory. Rzuci mu się w ramiona i obsypie pocałunkami. Zaniesie ją na rękach po schodach jakiegoś ładnego kościółka, gdzie już czeka wyszczerzony ksiądz w białej komży... 33 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Wyśniony obraz rozpływa się w pomarańczowej łunie stojącej nad amerykańską bazą w Cavite. Pali się już cały dzień. Właśnie wyleciał w powietrze kolejny zbiornik paliwa. Z odległości wielu kilometrów czuć żar. Bobby Shaftoe siedzi na pokładzie, uzbrojony w kamizelkę ratunkową na wypadek, gdyby ich storpedowano. Przy blasku pożaru spogląda na długi szereg marines w kamizelkach ratunkowych, wpatrzonych w ogień. Na ich spoconych, znużonych twarzach maluje się zdumienie. Manila leży zaledwie o pół godziny rejsu, ale równie dobrze mogłoby to być milion mil. Bobby wspomina Nankin i to, co Nipy zrobiły tam z kobietami. Dawno, dawno temu, było sobie miasto. Zwało się Manila. Mieszkała tam jedna dziewczyna. Jej twarz i imię najlepiej zapomnieć. Bobby Shaftoe zaczyna zapominać, jak umie najlepiej. Pieszy "Szanuj pieszego" - mówią znaki drogowe w Manili. Gdy tylko Randy je ujrzał, wiedział, że będzie miał kłopoty. Przez pierwsze tygodnie w Manili jego praca polegała na chodzeniu pieszo. Łaził po całym mieście z odbiornikiem GPS w ręku, zapisując długości i szerokości geograficzne. W hotelu szyfrował te dane i e-mailował do Aviego. Stawały się intelektualnymi aktywami firmy Epiphyte - ich kapitałem. Teraz już załatwili sobie prawdziwe biuro. Randy z uporem maniaka drałuje do niego na piechotę. Wie, że gdy pierwszy raz weźmie taksówkę, już nigdy nie będzie chodził. SZANUJ PIESZEGO - mówią tablice, ale kierowcy, tubylcy i całe otoczenie kierują się zwyczajami; sama topografia miejsca sprzysięgła się, by traktować pieszego z niechęcią, na którą zasługuje. Randy byłby traktowany z większym szacunkiem, gdyby skakał do pracy na szczudle ze sprężyną, a na głowie miał czapeczkę ze śmigiełkiem. Codziennie rano boje pytają go, czy chce taksówkę, i prawie mdleją, gdy odpowiada, że nie. Codziennie rano oparci o swe wozy taksówkarze wołają za nim: "Taxi? Taxi?" - a kiedy odmawia, wymieniają po tagalsku kąśliwe uwagi i ryczą ze śmiechu. Na wypadek gdyby Randy jeszcze nie zrozumiał aluzji, nad Rizal Park przelatuje nowiutki czerwono-biały helikopter, okręca się raz czy dwa jak pies moszczący legowisko i ląduje wśród drzew palmowych przed samym hotelem. Randy przyzwyczaił się, że idzie do Intramuros na skróty, przez Rizal Park. Nie jest to jednak najkrótsza droga. Najkrótsza wiedzie przez ziemię niczyją: olbrzymie, niebezpieczne skrzyżowanie, obramowane lepiankami bezdomnych (niebezpieczeństwo stanowią samochody, a nie bezdomni). Z drugiej strony, idąc przez park, cały czas trzeba się opędzać od kurew. Ale Randy już się nauczył. Dla nich to nie do pomyślenia, by facet, którego stać na hotel Manila, z własnej woli chodził na piechotę, uznały go więc za wariata i zrezygnowały. Przeniósł się w domenę rzeczy irracjonalnych, nad którymi przechodzi się do porządku dziennego, a na Filipinach jest takich niemal nieskończenie wiele. Randy nie miał pojęcia, czemu tu tak śmierdzi, aż trafił na wielką, idealnie prostokątną dziurę w chodniku i wpatrzył się w płynącą pod spodem rzekę ścieków. Chodniki to tylko pokrywy na kanałach ściekowych. Dostęp do otchłani zapewniają betonowe płyty z żelaznymi uszami do podnoszenia. Włóczędzy przyczepiają do nich druciane uprzęże, żeby je unieść. Powstaje wtedy publiczna toaleta. Często mają wyryte inicjały, nazwę brygady lub znaki graficzne ludzi, którzy je wyprodukowali - ich umiejętności i przywiązanie do szczegółów są różne, ale esprit de corps mają wysoki. Do Intramuros prowadzi tylko kilka bram. Randy musi przetrzymać napastliwość dorożkarzy - niektórzy z nich nie mają nic lepszego do roboty, niż jechać za nim przez kwadrans, pomrukując: "Sir? Sir? Taxi? Taxi?". Zwłaszcza jeden z nich jest najbardziej zatwardziałym kapitalistą, jakiego Randy kiedykolwiek widział. Za każdym razem, gdy jedzie równolegle z nim, z brzucha konia dobywa się strumień moczu, z sykiem i parą strzelający w bruk. Maleńkie komety uryny trafiają na nogawki spodni Randy'ego. Zawsze nosi długie spodnie, nawet w największy upał. Intramuros jest okolicą dziwnie cichą i opustoszałą. Głównie dlatego, że podczas wojny zostało zrujnowane i do tej pory go nie "odrujnowano". Dominują tu obszary gęsto porośnięte chwastami, co bardzo dziwnie wygląda w samym centrum wielkiego, zatłoczonego miasta. Kilka kilometrów na południe, w stronę lotniska, pomiędzy ładnymi przedmieściami leży Makati. Logicznie rzecz biorą, firma Epiphyte powinna ulokować się właśnie tam. W każdym kwartale stoi tam kilka olbrzymich pięciogwiazdkowych hoteli, czystych i ładnych wysokich biurowców oraz nowoczesnych apartamentowców. Lecz Avi ze swym zboczonym gustem do nieruchomości zdecydował się poświęcić to wszystko na rzecz czegoś, co opisał przez telefon jako "charakter". Powiedział: "Nie lubię wynajmować ani kupować nieruchomości, kiedy ich ceny są w szczycie". Zrozumieć motywy Aviego to jak obrać cebulę jedną chińską pałeczką. Randy wie, że kryje się za tym więcej: może winien jest przysługę tutejszemu właścicielowi biur do wynajęcia. A może przeczytał poradnik jakiegoś guru od zarządzania, który radzi młodym przedsiębiorcom zanurzyć się głęboko w miejscowej kulturze. Ale Avi nigdy nie przepadał za guru. Najnowsza teoria Randy'ego mówi, że motyw ma coś wspólnego z granicą widoczności, szerokością i długością geograficzną. Czasem Randy przechadza się po murze. Przy Calle Victoria, gdzie przed wojną MacArthur miał kwaterę główną, jest szeroki jak czteropasmowa ulica. W trapezoidalnych strzelnicach moszczą się kochankowie, dyskretnie osłaniając się parasolkami. Poniżej i na lewo leży fosa, szeroka na jeden czy dwa kwartały i na ogół wyschnięta. Bezdomni pobudowali w niej lepianki. Tam gdzie wciąż stoi woda, kopią w poszukiwaniu krabów mangrowych i rozciągają zaimprowizowane sieci pomiędzy fioletowymi i liliowymi kwiatami lotosu. Po prawej stronie ma Intramuros. Z chaotycznego rumowiska potrzaskanego kamienia wystaje kilka budynków. Wszędzie rozrzucone są na wpół pogrzebane w ziemi części hiszpańskich dział. Gruzowiska porasta roślinność z dżungli i zamieszkują bezdomni. Ich drągi do suszenia prania i anteny telewizyjne są oblepione tropikalnymi pnączami i prowizorycznymi przewodami elektrycznymi. Słupy elektryczne sterczą w powietrze pod dziwnymi kątami, jak czyhające na drwali pnie w spalonym lesie, niemal całkiem zasłonięte szklanymi bąblami liczników prądu. Co kilkanaście metrów, zupełnie bez powodu, pali się kupa śmieci. Kiedy mija katedrę, goni go banda dzieciaków, żałośnie jęcząc o pieniądze, dopóki nie wetknie im garści pesos. Wtedy rozpromieniają się, a czasem obdarzają go pogodnym "dziękuję" z idealnym akcentem wprost z amerykańskiego supermarketu. Manilscy żebracy chyba nie traktują swej pracy zbyt poważnie, ponieważ nawet ich zainfekował grzybek ironii - zawsze wydaje się, że powstrzymują uśmiech, jakby nie mogli uwierzyć, że robią coś tak beznadziejnego i staroświeckiego. 34 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Nie zdają sobie sprawy, że on pracuje. To dobrze. Pomysły przychodzą Randy'emu do głowy szybciej, niż znajduje dla nich zastosowanie. Pierwsze trzydzieści lat życia spędził w pościgu za pomysłem, który w danej chwili wydawał się pociągający, porzucając go natychmiast, gdy pojawiał się lepszy. Teraz znów pracuje dla firmy i czuje się trochę zobowiązany wykorzystywać swój czas produktywnie. Pomysły ma równie często jak przedtem, ale nie może spuszczać piłki z oka. Jeśli dany koncept nie ma nic wspólnego z Epiphyte, musi go szybko zanotować i zapomnieć. Jeśli zaś ma - musi się powstrzymać przed zanurkowaniem weń i zastanowić się: czy ktoś już na to wpadł? Czy można po prostu zakupić taką technologię? Czy można powierzyć to zadanie programiście na umowę-zlecenie w Stanach? Idzie powoli, trochę dlatego że w przeciwnym razie mógłby dostać zawału i zwalić się martwy do rynsztoka. Mógłby także wpaść do ścieków, gdyż część pokryw zdjęto, albo dotknąć dzikich przewodów pod napięciem, które dyndają nad głową jak cierpliwe żmije. Stałe zagrożenie porażeniem prądem od góry i utonięciem w gównie od dołu sprawia, że rozgląda się na wszystkie strony. Nigdy nie czuł się bardziej uwięziony pomiędzy kapryśnym i niebezpiecznym niebem a piekielnym podziemiem. Ten kraj jest równie nasiąknięty religią jak Indie, choć w stu procentach katolicki. Na północnym krańcu Intramuros znajduje się niewielka dzielnica biurowa, wciśnięta między katedrę manilską a Fort Santiago, wzniesiony przez Hiszpanów, by strzegł ujścia rzeki Pasig. Można poznać, że to dzielnica biurowa - po drutach telefonicznych. Podobnie jak w innych Rozwijających się Azjatyckich Gospodarkach, trudno powiedzieć, czy są to pirackie druty, czy po prostu wyjątkowo niechlujnie zainstalowane. Stanowią studium ilustrujące, dlaczego inkrementalizm to błędna koncepcja. W niektórych miejscach wiązki są tak grube, że Randy chyba nie objąłby ich obiema rękami. Ich ciężar i naprężenie zaczynają wyginać słupy telefoniczne, zwłaszcza na zakrętach, gdzie przewody biegną wokół narożnika i wywierają na słup siłę o zwrocie po przekątnej. Wszystkie budynki mają najtańszą konstrukcję z możliwych: beton wylewany w drewnianych szalunkach, na siatkach z ręcznie giętych prętów zbrojeniowych. Są klockowate, szare i niczym się od siebie nie różnią. Na okolicę rzuca cień kilka znacznie wyższych biurowców, dwudziesto- czy trzydziestopiętrowych, stojących nieopodal przy wielkim skrzyżowaniu. W ich powybijanych oknach hula wiatr i stada ptaków. Zostały poważnie zniszczone przez trzęsienie ziemi w latach osiemdziesiątych i do tej pory nie przywrócono ich do ładu. Mija restaurację, przed którą stoi przysadzista betonowa szopa z oknami przesłoniętymi poczerniałymi stalowymi kratami. Zardzewiałe rury doprowadzają powietrze do zainstalowanego wewnątrz generatora spalinowego. ZAWSZE MAMY PRĄD - dumnie głoszą wymalowane od szablonu napisy. Dalej jest powojenny czteropiętrowy budynek, wyróżniający się szczególnie grubą wiązką kabli telefonicznych. Do drzwi ma przykręcone logo banku. Przed nim - ukośny parking. Dwa miejsca przed samym wejściem są zastawione ręcznie namalowanymi tabliczkami: ZAREZERWOWANE BANKOWÓZ oraz ZAREZERWOWANE - DYREKTOR BANKU. Kilku strażników ściska grube pistoletowe kolby krótkich strzelb, wyglądających jak akcesoria komiksowych figurek superbohaterów. Jeden z nich stoi w kuloodpornej budce z napisem: PROSZĘ ZOSTAWIĆ BROŃ U STRAŻNIKA. Randy wymienia z nim skinienia głową i zmierza do holu budynku, gdzie jest równie gorąco jak na zewnątrz. Mija bank, ignorując zawodne windy, i przechodzi przez stalowe drzwi wiodące do wąskiej, studziennej klatki schodowej. Dziś jest tu ciemno. Elektryka budynku to łatanina - kilka różnych systemów koegzystujących w tym samym miejscu, sterowanych różnymi szafkami rozdzielczymi, niektóre zasilane generatorami, inne nie. Dlatego zaniki napięcia zaczynają się i kończą etapami. Gdzieś u wierzchołka klatki schodowej ćwierkają ptaki, stają w zawody z dochodzącym z zewnątrz wyciem alarmów samochodowych. Epiphyte wynajmuje najwyższe piętro budynku, choć Randy jest na razie jedyną pracującą tu osobą. Otwiera kluczami dziesięć zamków. Dzięki Bogu, klimatyzacja cały czas działała. Warto było wydać forsę na własny generator prądotwórczy. Wyłącza systemy alarmowe, idzie do lodówki i wyciąga dwie litrowe butelki wody. Ma taką praktyczną zasadę: po spacerze pije wodę, dopóki znów nie zechce mu się sikać. Wtedy może zastanowić się nad innymi czynnościami. Jest zbyt spocony, by usiąść. Musi się ruszać, żeby suche, zimne powietrze opływało jego ciało. Wytrząsa z brody krople potu i kręci się tam i z powrotem, wyglądając przez okna, sprawdzając granice widoczności. Wyciąga ze spodni saszetkę z balistycznego nylonu, niech powisi na pasku, tak by skóra pod nią też mogła odetchnąć. W środku jest paszport, dziewicza karta kredytowa, dziesięć nowiutkich studolarówek i dyskietka z 4096-bitowym kluczem do szyfru. Na północy widzi porośnięte zielenią wały obronne Fortu Santiago, gdzie trudzą się falangi nippońskich turystów, rejestrując swe uciechy z detektywistyczną precyzją. Dalej - rzeka Pasig, dławiąca się kożuchem śmieci. Za rzeką widać gęstą zabudowę Quiapo: wielopiętrowe apartamentowce i biurowce zwieńczone ozdobnymi nazwami firm i talerzami anten satelitarnych. Randy jeszcze nie chce się zatrzymać, chodzi więc po biurze w kółko. Intramuros otacza pierścień zieleni niegdysiejsza fosa. Chwilę temu szedł jej zachodnim brzegiem. Wschodni wypełniają ciężkie neoklasycystyczne budynki mieszczące rozmaite ministerstwa. Urząd Pocztowo-Telekomunikacyjny leży nad brzegiem Pasig, tam gdzie z zakrętu rzeki promieniście rozchodzą się trzy mosty. Pośród wielkich budowli po drugiej stronie, w Quiapo i przyległym doń San Miguel, widać także inne olbrzymie instytucje: dworzec kolejowy, stare więzienie, wiele uczelni, a także, dalej w górę rzeki, pałac Malacanang. Po tej stronie na pierwszym planie znajduje się Intramuros (katedry i kościoły otoczone uśpioną ziemią), potem instytucje państwowe, szkoły i uczelnie, a dalej zadymione miasto wyglądające na nieskończone kłębowisko. Wiele kilometrów na południe majaczy dzielnica biurowa Makati, zbudowana wokół skrzyżowania dwóch wielkich szos, przecinających się pod kątem ostrym, tak samo jak pasy startowe lotniska NAIA leżące jeszcze dalej na południe. Obok Makati leży szmaragdowe miasteczko wielkich willi rozmieszczonych pośrodku potężnych trawników, tu mieszkają ambasadorowie i prezesi firm. Idąc dalej, zgodnie z ruchem wskazówek zegara, może zobaczyć zmierzający od nabrzeża wprost ku niemu Roxas Boulevard, wyróżniający się szpalerem wysokich drzew palmowych. W zatoce tłoczą się potężne statki handlowe, wypełniając ją jak spławiane kłody drewna. Port kontenerowy leży tuż poniżej, na zachód: siatka magazynów na polderze, wyglądającym mniej więcej tak równo i naturalnie jak płyta wiórowa. Spoglądając na zachód, ponad kontenerami i dźwigami, z trudem dostrzega górzystą sylwetkę półwyspu Bata'an, odległego o jakieś sześćdziesiąt kilometrów. Podążając wzrokiem na południe wzdłuż tego czarnego kształtu - czyli idąc po śladach Nippończyków z roku 1942 - może niemal odróżnić bryłę leżącą u jego południowego krańca. To musi być 35 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Corregidor. Widać go po raz pierwszy. Zapewne powietrze jest dziś wyjątkowo przejrzyste. Na powierzchnię jego roztopionego mózgu wypływa odłamek jakiejś historycznej ciekawostki. Galeon z Acapulco. Ognisko sygnałowe na Corregidorze. Wystukuje numer komórki Aviego. Ten odbiera telefon gdzieś w wielkim świecie. Sądząc po odgłosach, siedzi w taksówce, w jakimś kraju, gdzie trąbienie jest wciąż niezbywalnym prawem człowieka. - Co tam, Randy? Coś ci przyszło do głowy? - Granice widoczności - odpowiada Randy. - Uch! - sapie Avi, jakby dostał w żołądek piłką lekarską. - Domyśliłeś się! Guadalcanal Krew i oddech nie wypełniają już ciał szturmowców marines. Ciężar ekwipunku wciska ich w piach. Przyspieszająca fala zaczęła już zasypywać ich osadem; strugi krwi jak komety rozpływają się w oceanie - czerwone powitalne dywany dla patrolujących linię brzegową rekinów. Tylko jeden z nich to wielki jaszczur, ale kształt wszystkie mają podobny: gruby pośrodku i opływowy na końcach, wygładzonych przez fale. Przez zatoczkę płynie mały konwój nippońskich łodzi holujących barki załadowane stalowymi beczkami z zaopatrzeniem. Shaftoe i jego pluton powinni teraz walić do nich z moździerzy. Kiedy pojawiają się amerykańskie samoloty i dają im w dupę, Nipy wyrzucają beczki za burtę i uciekają. Mają nadzieję, że przynajmniej część z nich fale wyrzucą na Guadalcanal. Dla Bobby'ego Shaftoe'a wojna się skończyła; i to nie pierwszy, i nie ostatni raz. Łazi wśród ciał swego plutonu. Fale uderzają go w kolana, rozlewając się w latające dywany piany i wodorostów, całkiem jakby grunt odpływał mu spod nóg. Dlatego ciągle zatacza się i pada. Wreszcie dociera do zwłok sanitariusza i pozbawia go wszystkich pakunków z czerwonym krzyżem. Odwraca się plecami do nippońskiego konwoju i spogląda na zbiegający ku morzu stok. Równie dobrze mógłby to być Mount Everest widziany z dolnego obozu. Shaftoe postanawia podjąć wyzwanie, na łokciach i kolanach. Co chwilę wielka fala poklepuje go po tyłku, wpływa orgazmicznie między nogi i obmywa mu twarz. To przyjemne; dzięki niej nie przewraca się twarzą w piach i nie zasypia poza granicą przypływu. Następne kilka dni to garstka migawek fotograficznych, wciąż na nowo tasowanych i rozdawanych: zalana wodą plaża, pozycje trupów znaczone stojącymi falami. Pusta plaża. Znów zalana wodą. Plaża usiana czarnymi bryłkami, jak plasterek babcinej drożdżówki z rodzynkami. Fiolka morfiny na wpół zagrzebana w piasku. Małe, czarne ludziki, na ogół nagie, chodzące po plaży podczas odpływu i obszukujące zwłoki. - Ej, czekajcie no! - Shaftoe jakoś wstaje, unosząc swego springfielda. Dżungla nie chce go puścić; leżał tu tyle czasu, że wokół nóg zdążyły mu wyrosnąć pnącza. Kiedy wstaje, ciągnąc za sobą łodygi, jak ozdobiona taśmami z dalekopisów platforma na paradzie, słońce zalewa go ciepłym, lepkim syropem przeczyszczającym. Widzi, jak ziemia leci ku niemu. Padając, obraca się - dostrzega wielkiego faceta z karabinem - a potem wciska twarz w piach. W czaszce ma ryk oceanu; owacja na stojąco od anielskiej publiczności; wszyscy oni kiedyś umarli, więc umieją poznać dobrą śmierć. Drobne dłonie przetaczają go na wznak. Jedno oko ma zaklejone piaskiem. Drugim widzi stojącego nad nim wielkiego faceta z karabinem przez ramię. Ma rudą brodę, dzięki czemu jest mniej prawdopodobne, że to nippoński żołnierz. Więc kto? Rusza się jak lekarz, a modli jak ksiądz - bo po łacinie. Siwe włosy ostrzyżone tuż przy opalonej skórze. Shaftoe szuka na jego ubraniu jakichś dystynkcji. Ma nadzieję zobaczyć Semper fidelis* , lecz czyta: Societas Eruditorum oraz Ignoti et quasi occulti. - Ignoti et... tego... co to, kurwa, znaczy? - pyta. - Nieznane i ukryte, mniej więcej - odpowiada facet. Ma dziwny akcent, trochę australijski, a trochę niemiecki. Teraz z kolei on sprawdza dystynkcje Shaftoe'a. - Co to takiego Raiders? Jakaś nowa formacja? - Tak jak marines, tylko bardziej - mówi Shaftoe. Brzmi to jak bufonada. Trochę i tak jest. Lecz uwaga ta zawiera sporą dozę ironii: jego mundur jest utytłany w piachu; w tym momencie historii marine Shaftoe nie jest po prostu twardzielem - jest twardzielem, który utknął gdzieś na zadupiu (Guadalcanal), bez prowiantu i broni (jak wytłumaczy każdy marine, na skutek podstępnej kolaboracji generała MacArthura z Nipami), musi radzić sobie sam, klecić jakąś broń ze znalezionych przedmiotów, w dodatku otumaniony chorobą i lekami mającymi ją łagodzić. A w każdym z tych znaczeń, marine raider jest (według Shaftoe'a) taki jak marine, tylko bardziej. - A ty jesteś jakimś komandosem czy coś takiego? - pyta Shaftoe, przerywając Rudemu jego mamrotanie. - Nie. Mieszkam w górach. - Ach, tak? A tutaj co robisz, Rudy? - Obserwuję. I nadaję przez radio, szyfrem. - Rudi znów zaczyna coś mruczeć. - Do kogo niby gadasz? - Teraz po łacinie czy przez radio? - Chyba jedno i drugie. - Przez radio nadaję do dobrych ludzi. - A kto to jest? - Długa historia. Jeśli przeżyjesz, może zapoznam cię z nimi - odpowiada Rudy. - A teraz, po łacinie? - Rozmawiam z Bogiem. Ostatnie namaszczenie, na wypadek gdybyś nie przeżył. To przypomina mu o pozostałych. Już wie, dlaczego zdecydował się na ten szaleńczy krok. - Ej! Czekaj! - Próbuje usiąść. To niemożliwe, więc tylko się wije. - Te kutasy okradają zwłoki! Oczy nie chcą się zogniskować. Jedno trzeba oczyścić z piasku. Naprawdę ogniskują się całkiem dobrze. To, co wyglądało na rozrzucone po plaży metalowe beczki, okazuje się metalowymi beczkami rozrzuconymi po plaży. Tubylcy wyciągają je z grząskiego piasku, kopiąc rękoma, po psiemu, i *

"Zawsze wierni" (łac.) - dewiza amerykańskiej piechoty morskiej (przyp. tłum.). 36 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON toczą je do dżungli. Shaftoe traci świadomość. Kiedy się budzi, na plaży stoi rząd krzyży - związanych pnączami żerdzi, ozdobionych leśnymi kwiatami. Rudy wbija je kolbą karabinu. Nie ma ani beczek, ani tubylców. Shaftoe chce morfiny. Mówi o tym Rudemu. - Wydaje ci się, że już jej potrzebujesz? Po prostu poczekaj - odpowiada Rudy. Rzuca karabin tubylcowi, podchodzi do Shaftoe'a i chwytem strażackim zarzuca go na ramię. Shaftoe wrzeszczy. Kiedy zanurzają się w dżunglę, nad głowami przelatuje kilka myśliwców Zero. - Nazywam się Enoch Root - mówi Rudy - ale mów mi "bracie". Galeon Pewnego dnia Randy Waterhouse zrywa się skoro świt, bierze długi, gorący prysznic, rozsiada się przed lustrem w apartamencie i goli twarz, zacinając się do krwi. Zastanawiał się, czy nie powierzyć tego zadania specjaliście - fryzjerowi na dole. Lecz jego twarz będzie widoczna po raz pierwszy od dziesięciu lat, chce zatem być pierwszą osobą, która ją ujrzy. Bije mu serce, częściowo z pierwotnego lęku przed ostrzem, częściowo zaś z ciekawości. Przypomina to scenę ze staroświeckich filmów, kiedy z twarzy pacjenta zdejmuje się wreszcie bandaże i podstawia mu lusterko. Randy, spoglądając na swą nową twarz, odczuwa przede wszystkim silne deja vu, jakby ostatnie dziesięć lat było tylko snem, a teraz może przeżyć je jeszcze raz. Potem zaczyna zauważać subtelne zmiany, które zaszły od momentu ostatniego wystawienia twarzy na światło i powietrze. Jest lekko zaskoczony, że nie wszystkie są zmianami na gorsze. Nigdy nie uważał się za specjalnie przystojnego, nigdy też nie dbał o urodę. Lecz pokrwawiona fizjonomia w lustrze raczej wygląda lepiej niż ta, która dekadę temu znikła pod szczeciną. Jest to twarz dorosłego. Minął tydzień od czasu, kiedy z Avim przedłożyli cały plan wysokim urzędnikom z UPT: Urzędu PocztowoTelekomunikacyjnego. UPT to nazwa pospolita, którą specjaliści od telekomów przylepiają jak żółtą karteczkę do zajmującej się tą branżą instytucji państwowej, w każdym kraju, który akurat odwiedzają w tym tygodniu. W rzeczywistości na Filipinach nazywa się to jakoś inaczej. Amerykanie wprowadzili Filipiny w XX wiek, a przynajmniej w tym pomogli; skonstruowali machinę rządu centralnego. Gigantyczne neoklasycystyczne budynki, mocno przypominające Dystrykt Kolumbii, okalają luźnym pierścieniem Intramuros. Mieszczą rozmaite części tej machiny. W jednym z nich, trochę na południe od Pasig, znajduje się główna siedziba UPT. Randy i Avi są na miejscu za wcześnie, ponieważ Randy, przyzwyczajony do manilskich korków, nalega, by zarezerwowali sobie godzinę na dojazd. Ale korków, jak na złość, prawie nie ma - zostaje im do zabicia całe dwadzieścia minut. Idą wzdłuż ściany biurowca, a potem przez trawiastą groblę. Avi celuje palcem w budynek Epiphyte, po prostu upewniając się, że nic nie przesłania widoczności. Randy już to widzi i tylko stoi ze splecionymi rękami, patrząc na rzekę. Jest zupełnie zakryta unoszącymi się na wodzie śmieciami: trochę szczątków roślin, lecz w większości stare materace, poduszki, kawałki plastiku, płaty styropianu, a przede wszystkim torby-reklamówki we wszystkich kolorach. Woda ma konsystencję wymiocin. Avi marszczy nos. - Co to? Randy węszy i czuje, między innymi, palony plastik. Wskazuje w dół rzeki. - To obozowisko bezdomnych. Wyławiają z wody plastiki na opał. - Kilka tygodni temu byłem w Meksyku - mówi Avi. - Tam są plastikowe lasy! - To znaczy? - Po zawietrznej stronie miasta drzewa odcedzają z powietrza torebki plastikowe. Całe są nimi oblepione. Potem umierają, bo do liści nie dochodzi światło i powietrze. Ale wciąż stoją, całkiem zakryte kolorowymi, trzepoczącymi plastikowymi strzępami. Randy strząsa z siebie blezer i podwija rękawy; Avi jakby nie zauważał upału. - A więc to jest Fort Santiago - mówi Avi i rusza ku budowli. - Słyszałeś o nim? - pyta Randy. Idzie za nim i wzdycha. Powietrze jest tak gorące, że kiedy wypuszczasz je z płuc, w istocie ochłodziło się o kilka stopni. - Jest na wideo. - Avi wyciąga kasetę i obraca nią. - A, no tak. Niebawem stają przed bramą fortu, strzeżoną przez dwóch strażników, wyrzeźbionych z porowatego wulkanicznego tufu. To Hiszpanie, z halabardami, w hełmach konkwistadorów. Stoją tutaj od pięciu wieków, wygładzeni do połysku przez setki tysięcy tropikalnych burz. Avi ma krótszą perspektywę czasową - widzi tylko kratery po pociskach, zniekształcające żołnierzy bardziej niż upływ czasu i wody. Wtyka w nie palce jak niewierny Tomasz. Potem robi krok w tył i zaczyna mamrotać po hebrajsku. Przez bramę spacerowym krokiem wychodzi para niemieckich turystów z kucykami, w rustykalnych sandałach. - Mamy pięć minut - przypomina Randy. - No dobra, później tu wrócimy. Charlene miała trochę racji. Z niewidocznych, bezbolesnych ranek na twarzy i szyi Randy'ego jeszcze przez jakiś kwadrans sączy się krew. Chwilę przedtem pędziła przez jego naczynia krwionośne lub przesączała się przez części mózgu, które czynią go świadomą istotą. Teraz wydobywa się na światło dzienne; może wyciągnąć rękę i wytrzeć ją. Granica pomiędzy Randym a otoczeniem została zniszczona. Wyciąga tubę ciężkiego, wodoodpornego filtra przeciwsłonecznego i smaruje nim twarz, ręce, ramiona, a także mały fragment na czubku głowy, gdzie rzedną mu włosy. Potem nakłada spodnie khaki, buty żeglarskie, luźną bawełnianą koszulę oraz pas z saszetką mieszczącą odbiornik GPS i kilka innych niezbędnych rzeczy, jak zwój papieru toaletowego i jednorazowy aparat fotograficzny. Ciska klucze na kontuar recepcji, obsługa kłania się i szczerzy zęby. Jego metamorfoza wprawiła ich w zachwyt. A może chodzi o buty - pierwszy raz ma na nogach skórzane buty i to do pół łydki; zawsze myślał, że nadają się tylko dla szpanujących uczniaków, ale dzisiaj naprawdę mogą mu się przydać. Boje przygotowują się do otwarcia drzwi, Randy jednak skręca na tyły hotelu, mija basen i idzie wzdłuż szpaleru palm do kamiennej poręczy nad nabrzeżem. Poniżej leży hotelowa przystań, wychodząca na małą zatoczkę otwierającą się do Zatoki Manilskiej. 37 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Nie widzi swojej łodzi, czeka więc chwilę przy balustradzie. Przeciwległy brzeg zatoczki jest dostępny z Rizal Parku. Na ławkach wyleguje się kilku żylastych filipińskich włóczęgów. Gapią się na niego. W dole, pod falochronem, starszy facet ubrany tylko w bokserki stoi po kolana w wodzie. Trzyma zaostrzony kij, wpatrując się z kocią intensywnością w falującą powierzchnię. Czarny helikopter zatacza powolne kręgi na tle cukrowo białego nieba, przechylając się na boki. To huey, jeszcze z wojny wietnamskiej, z łomocącym łup-łup-łup silnikiem, posykujący jak gad prześlizgujący się nad głową. Z unoszących się nad zatoką oparów materializuje się łódź, zwalnia i zmierza ku przystani, pchając przed sobą falę jak zmarszczkę na grubym dywanie. Na dziobie stoi wysoka, szczupła kobieta, żywy galion. Trzyma zwój grubej liny. Wielkie talerze anten satelitarnych na dachu siedziby UPT są wycelowane prawie w zenit. Wyglądają jak poidła dla ptaków. To dlatego, że Manila jest tak blisko równika. Na kamiennych ścianach biurowca z zaszpachlowanych po wojnie dziur po pociskach i odłamkach odłupuje się gips. Z okiennych klimatyzatorów zainstalowanych pośrodku romańskich łuków kapie woda na wapienne balustrady, stopniowo je erodując. Wapień poczerniał od jakiegoś organicznego nalotu; zryły go także systemy korzeniowe małych roślinek; prawdopodobnie wysiały się z nasion przeniesionych w guanie ptaków, które zbierają się tutaj, by napić się i zażyć kąpieli - powietrzni bezdomni. W wyłożonej boazerią sali konferencyjnej czeka dwanaście osób dzielących się równo na siedzące przy stole grube ryby i podpierających ściany pachołków. Kiedy wchodzą Randy i Avi, następuje wielkie zamieszanie, pełne uścisków dłoni i podawania wizytówek. Wszystkie imiona i nazwiska przemykają przez umysł Randy'ego jak ponaddźwiękowy myśliwiec mijający przestarzałe systemy obrony przeciwlotniczej jakiegoś państwa z Trzeciego Świata. Zostaje mu tylko kupka wizytówek. Układa je na swoim fragmencie stołu jak podstarzały dziwak stawiający pasjansa na tacy ze śniadaniem. Avi oczywiście już wszystkich zna - z większością jest najwyraźniej po imieniu, zna imiona i wiek ich dzieci, ich hobby, grupy krwi, wie, na co chronicznie chorują, jakie książki czytają i na jakich bywają przyjęciach. Wszyscy są tym zachwyceni i dlatego, dzięki Bogu, całkiem ignorują Randy'ego. Z szóstki ważnych osób w tej sali trzy to Filipińczycy w średnim wieku. Jeden to wysoki oficjel z UPT. Drugi prezes FiliTela, nowej, szybko rozwijającej się firmy telekomunikacyjnej, próbującej konkurować z odwiecznym monopolistą. Trzeci - wiceprezes firmy 24 Jam, sieci obejmującej prawie połowę wszystkich sklepów spożywczych na Filipinach i jeszcze trochę w Malezji. Randy z trudnością ich odróżnia, ale przysłuchując się ich rozmowom z Avim i dzięki indukcji, wkrótce potrafi dopasować twarz do każdej z wizytówek. Pozostała trójka to dwoje Amerykanów i Nippończyk. Amerykanka ma na sobie lawendowe rybaczki pasujące kolorem do eleganckiego kostiumu i lakieru na paznokciach. Wygląda, jakby wyszła prosto z telezakupów, gdzie reklamowała sztuczne paznokcie albo domowy zestaw do trwałej ondulacji. Według wizytówki nazywa się Mary Ann Carson i podobno jest wiceprezesem firmy AVCLA - Asia Venture Capital Los Angeles; Randy niejasno przypomina sobie, że to firma inwestująca w Rozwijające się Azjatyckie Gospodarki. Amerykanin, blondyn, ze swą wielką szczęką wygląda paramilitarnie: czujny, zdyscyplinowany, opanowany - banda Charlene orzekłaby, że to agresja, której podłożem są ukryte poważne zaburzenia umysłowe. Reprezentuje Port Wolnocłowy Zatoka Subic. Nippończyk jest zarządzającym wiceprezesem filii absurdalnie olbrzymiego koncernu produkującego elektronikę. Ma prawie metr osiemdziesiąt wzrostu, drobne ciało, wielką głowę w kształcie odwróconej gruszki bery, gęste szpakowate włosy i szkła w drucianych oprawkach. Często się uśmiecha i emanuje niezbitą pewnością siebie osoby, która wykuła na pamięć dwa tysiące stron encyklopedii biznesowego savoir-vivre'u. Avi dłuższy czas próbuje puścić nagranie, które w tym momencie stanowi jakieś siedemdziesiąt pięć procent aktywów firmy Epiphyte. Zamówił je w świeżo założonej firmie multimedialnej w San Francisco - ten kontrakt to sto procent jej tegorocznych przychodów. "Tort kruszy się, gdy go kroić zbyt cienko" - mawia Avi. Zaczyna się od ukradzionego z zapomnianego filmu telewizyjnego ujęcia hiszpańskiego galeonu prującego przez pełne morze. Napis: Morze Południowochińskie, A. D. 1699. Pierwotna monofoniczna ścieżka dźwiękowa została podkręcona i przepuszczona przez Dolby. Teraz robi wrażenie. (- Połowa inwestorów z AVCLA interesuje się żeglarstwem - wyjaśnił Avi). Cięcie na (wyprodukowane przez firmę multimedialną i gładko wmontowane) ujęcie brudnego i wyczerpanego marynarza w bocianim gnieździe, patrzącego przez mosiężną lunetę i wykrzykującego po hiszpańsku: "Ziemia, ziemia!". Cięcie. Kapitan galeonu, ogorzały, brodaty, wybiega z kajuty, by z Keatsowskim dzikim oczekiwaniem wpatrzeć się w horyzont. "Corregidor!" - wykrzykuje. Cięcie. Kamienna wieża na szczycie zielonej tropikalnej wyspy. Strażnik zauważa (komputerowo wklejony) galeon na horyzoncie. Zwija ręce w trąbkę i woła po hiszpańsku: "Galeon! Galeon! Rozpalcie ogień!". (- Rodzina prezesa UPT pasjonuje się lokalną historią - powiedział Avi. - To oni prowadzą Muzeum Filipin). Hiszpanie (naprawdę meksykańscy aktorzy) z radosnym okrzykiem ciskają płonące głownie na wielki stos suchego drewna, z którego bucha potężny płomień. Wystarczyłby, żeby w mgnieniu oka upiec wołu. Cięcie. Blanki Fortu Santiago (pierwszy plan: rzeźbiony styropian, tło: cyfrowo wygenerowany krajobraz). Kolejny konkwistador zauważa ogień na horyzoncie. "Mira! El galleon!" - krzyczy. Cięcie. Kilka ujęć mieszkańców Manili spieszących na nabrzeże, by podziwiać ogień sygnałowy. Wśród nich augustianin zaciskający owinięte różańcem dłonie i wykrzykujący coś kościelną łaciną (- rodzina prowadząca FiliTela ufundowała kaplicę w manilskiej katedrze) oraz elegancka rodzina chińskich kupców, rozładowująca bele jedwabiu z dżonki. (- 24 Jam, ta sieć sklepów spożywczych, jest własnością chińskich mieszańców). Odzywa się narrator, głębokim, autorytatywnym głosem. Mówi po angielsku z filipińskim akcentem. (- Ten aktor jest bratem ojca chrzestnego wnuka prezesa UPT). Pod spodem pokazują się napisy po tagalsku. (- Goście z UPT są bardzo wrażliwi na punkcie swojego języka). - W epoce świetności imperium hiszpańskiego przybycie galeonu z Acapulco zawsze było tu wydarzeniem roku. Wyładowany srebrem z bogatych amerykańskich złóż - płacił nim za azjatyckie jedwabie i korzenie. To srebro uczyniło Filipiny źródłem bogactwa dla całej Azji. Przybycie galeonu obwieszczało światło z Corregidoru, wysepki u wrót Zatoki Manilskiej. Cięcie (nareszcie!) z rozświetlonych chciwością twarzy mieszkańców Manili na trójwymiarową grafikę przedstawiającą zatokę, półwysep Bata'an i wysepki u jego czubka, a wśród nich Corregidor. Kamera przelatuje przez zatokę i wykonuje zbliżenie Corregidoru, gdzie płonie sztuczny, źle wykonany ogień. Promień żółtego światła, jak strzał z fazera w "Star Treku", leci nad wodą. Kamera śledzi go. Uderza w ścianę Fortu Santiago. 38 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Sygnały ogniowe to prosta technologia, znana już starożytnym. W języku nowoczesnej nauki to światło jest formą promieniowania elektromagnetycznego, rozchodzącego się w linii prostej, przez Zatokę Manilską, niosącego pojedynczy bit informacji. Lecz w epoce skąpej informacji ów jeden bit był dla mieszkańców Manili wszystkim. Leci muzyka funky. Cięcie. Panorama dzisiejszej ruchliwej Manili. Centra handlowe i luksusowe hotele w Makati. Fabryki elektroniczne, uczniowie przed monitorami komputerów. Talerze satelitarne. Rozładunek statków w wielkim wolnocłowym porcie nad zatoką Subic. Mnóstwo, mnóstwo uśmiechów i uniesionych kciuków. - Dzisiejsze Filipiny są obiecującym ekonomicznym dynamo. Gdy gospodarka się rozwija, zwiększa się także głód informacji - nie pojedynczych bitów, ale setek miliardów bitów. Lecz technologia ich przesyłania nie zmieniła się aż tak bardzo. Znów trójwymiarowa animacja zatoki. Tym razem, zamiast ogniska, w najwyższym punkcie Corregidoru stoi wieża, a na niej tuba anteny mikrofalowej, i strzela w stronę stolicy neonowobłękitnymi falami sinusoidalnymi. - Promieniowanie elektromagnetyczne - tutaj są to mikrofale - rozchodzą się po liniach prostych, do granicy widoczności i pozwalają szybko transmitować ogromne ilości informacji. Nowoczesne technologie szyfrujące zabezpieczają sygnał przed ewentualnym podsłuchaniem. Cięcie. Znów galeon i strażnik. - Dawniej położenie Corregidoru, u wejścia do zatoki, czyniło go naturalnym punktem obserwacyjnym - miejscem, gdzie zbierano informacje o nadpływających statkach. Cięcie na barkę w zatoczce, wypuszczającą za burtę gruby, nasmołowany kabel; uwijający się nurkowie ze sznurami kulistych pomarańczowych boi. - Dzisiaj lokalizacja Corregidoru czyni go idealnym miejscem do ułożenia głębinowych kabli światłowodowych. Płynące nimi informacje - z Tajwanu, Hongkongu, Malezji, Nipponu i Stanów Zjednoczonych - mogą być przesłane linią mikrofalową bezpośrednio do centrum Manili. Z szybkością światła! Kolejna grafika 3-D. Tym razem komputerowo wymodelowana panorama Manili. Randy zna ją na pamięć, ponieważ to on, łażąc po mieście z odbiornikiem GPS, zebrał dane do tego cholerstwa. Strumień bitów z Corregidoru leci prosto przez zatokę i trafia w dziesiątkę - antenę na dachu zwyczajnie wyglądającego czteropiętrowego biurowca pomiędzy katedrą a Fortem Santiago. To siedziba firmy Epiphyte; na antenie widnieje jej dyskretne logo i nazwa. Potem inne anteny retransmitują informację do budynku UPT i po okolicy: do drapaczy chmur z Makati, instytucji rządowych w Quezon i bazy lotnictwa wojskowego na południe od miasta. Boje hotelowi przerzucają na łódź wyściełany dywanem trap. Kiedy schodzi po nim Randy, kobieta wyciąga do niego dłoń. Randy wita się z nią. - Randy Waterhouse. Ona chwyta go za rękę i wciąga na pokład - nie tyle w geście powitalnym, ile chroniąc go przed wpadnięciem do wody. - Cześć. Jestem Amy Shaftoe - mówi. - Witamy na glorii. - Słucham? - "Glory". Ta dżonka nazywa się "Glory" - wyjaśnia. Mówi bardzo wyraźnie, jakby porozumiewała się przez szumiącą krótkofalówkę. - Właściwie to "Glory IV" - ciągnie. Ma akcent ze Środkowego Zachodu, odrobinę nosowy, jak z Południa, troszeczkę też filipiński. Gdyby spotkało się ją na ulicy jakiegoś amerykańskiego miasteczka, można by nie zauważyć śladów azjatyckiego pochodzenia w jej oczach. Ma ciemnobrązowe włosy z pasemkami od słońca, w sam raz tak długie, by dało się je związać w koński ogon - nie dłuższe. - Sekundkę - mówi, wtyka głowę do sterówki i mówi coś do pilota, mieszaniną angielskiego i tagalskiego. Pilot kiwa głową, rozgląda się i zaczyna manipulować sterami. Fagasi zaczynają wciągać trap. - Hej - spokojnie odzywa się Amy i rzuca każdemu z nich paczkę marlboro. Łapią je w powietrzu, szczerzą zęby i dziękują. "Glory IV" zaczyna odbijać od kei. Przez kilka minut Amy kręci się po pokładzie, jakby sprawdzała kolejne elementy z listy w pamięci. Randy naliczył, oprócz niej i pilota, jeszcze czterech członków załogi - dwóch białych i dwóch Filipińczyków. Dłubią coś przy silnikach i sprzęcie do nurkowania; Randy pomimo wielu kulturowych i technologicznych barier odgaduje, że sprawdzają, czy nie ma błędów. Amy mija go kilka razy. Unika jego wzroku. To nie z nieśmiałości. Jej mowa ciała jest czytelna: "Dobrze wiem, że mężczyźni gapią się na każdą kobietę, jaka przypadkiem znajdzie się w okolicy, mając nadzieję, że jej fizyczne piękno, włosy, strój, zapach czy makijaż sprawią im przyjemność. Dopóki tego nie przezwyciężysz, będę to grzecznie i cierpliwie znosić". Amy ma długie, szczupłe nogi i ręce, nosi poplamione farbą dżinsy, koszulkę bez rękawów i winylowe sandały. Po łodzi porusza się swobodnie. W końcu podchodzi do niego, przez chwilę patrzy mu w oczy, a potem, jakby znudzona, odwraca wzrok. - Dzięki za przejażdżkę. - Nie ma sprawy. - Głupio mi, że nie dałem napiwku tym fagasom na przystani. Mogę ci to jakoś wynagrodzić? - Możesz mi to wynagrodzić informacją - natychmiast odpowiada Amy. Amy wyciąga rękę i drapie się po karku. Łokieć wystawia w powietrze. Randy zauważa pod pachą mniej więcej miesięczne owłosienie, potem zerka na wystający spod koszulki tatuaż. - W końcu pracujesz w branży informatycznej, nie? - Obserwuje go, z nadzieją, że pojmie aluzję i roześmieje się, a przynajmniej uśmiechnie. Lecz on jest zbyt zatopiony w myślach, by to wyłapać. Amy znów odwraca wzrok, teraz ma sardoniczną minę - nie rozumiesz mnie, Randy, to całkiem normalne, wcale się nie przejęłam. Przypomina mu kilka znajomych lesbijek, zrównoważonych, pracujących fizycznie. Kasowały pod każdym względem wielkomiejskie lesby z ich kotami i nartami biegówkami. Prowadzi go do klimatyzowanej kajuty z mnóstwem okien i ekspresem do kawy. Boazeria z imitacji drewna wygląda jak w podmiejskiej suterenie. Na ścianach pełno oprawnych w ramki oficjalnych dokumentów - licencji, rejestracji, a także czarno-białych zdjęć przedstawiających ludzi i łodzie. Pachnie kawą, mydłem i ropą. Jest też przywiązany gumowymi linami radiomagnetofon i pudło z butami pełne kompaktów, przeważnie albumów amerykańskich alternatywnych piosenkarek-kompozytorek, tych niezrozumianych przez nikogo, inteligentnych, ale uczuciowych, które

39 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON bogacą się, sprzedając muzykę konsumentom, rozumiejącym, jak to jest być niezrozumianym*. Amy nalewa dwa kubki kawy, stawia je na przyśrubowanym do podłogi stole, grzebie w ciasnych kieszeniach dżinsów, dobywa wodoodporny plastikowy portfel, wyciąga dwie wizytówki i puszcza je po stole do Randy'ego. Chyba to ją bawi - na jej ustach pojawia się mały, prywatny uśmiech, znika jednak, gdy tylko spostrzega go Randy. Na wizytówkach widnieje logo Semper Marine Services i nazwisko: America Shaftoe. - Masz na imię America? - pyta Randy. Amy ze znudzeniem wygląda przez okno. Obawia się, że uczepi się tego tematu. - No. - Gdzie chodziłaś do szkoły? Najwyraźniej jest zafascynowana widokiem: jak okiem sięgnąć, wielkie frachtowce rozsiane po Zatoce Manilskiej. Randy wnioskuje, że obserwacja wielkich, pordzewiałych kadłubów jest ciekawsza niż rozmowa z nim. - To jak, powiesz mi, o co tu chodzi? - pyta nagle Amy. Odwraca się doń twarzą, unosi kubek do ust i patrzy Randy'emu prosto w oczy. Randy nie wie, co powiedzieć. Takie pytanie, zadawane przez nią, Amerikę Shaftoe, należałoby uznać za bezczelność. Jej firma, Semper Marine Services jest podwykonawcą na najniższym poziomie wirtualnej korporacji Aviego - jednym z tuzina ewentualnych kompletów nurków i łodzi do wynajęcia - a więc to trochę tak, jakby indagował cię dozorca albo szofer. Lecz ona jest niezwykłą, inteligentną osobą i jest śliczna - wbrew własnym staraniom. Jako interesująca kobieta, w dodatku Amerykanka, domaga się wyższego statusu. Randy próbuje zachować ostrożność. - Co konkretnie cię niepokoi? Amy odwraca wzrok z obawą, że wyraziła się niewłaściwie. - Nic szczególnego - wyjaśnia. - Po prostu jestem wścibska. Lubię, jak się mi opowiada. Nurkowie zawsze sobie siadają i opowiadają różne rzeczy. Randy siorbie kawę. America ciągnie: - W tej branży nigdy nie wiesz, kto da ci następną fuchę. Niektórzy mają naprawdę dziwne powody, żeby robić coś pod wodą, i to mnie właśnie interesuje. Bo to fajne! - zamyka kwestię, jakby był to faktycznie jedyny powód. Randy patrzy na to jak na wysoce profesjonalne robienie z niego wała. Postanawia, że sprzeda Amy tylko wiadomości z biuletynu dla prasy. - Wszyscy Filipińczycy mieszkają w Manili. Tam potrzebne są informacje. Jest drobny kłopot z ich dostarczeniem, bo ze wszystkich stron są góry, a z przodu Zatoka Manilska. Układanie w niej kabli jest koszmarem... Kiwa głową. Oczywiście dawno to wie. Randy wciska przewijanie w przód. - Świetnie nadaje się Corregidor. Z niego można strzelić w prostej linii łącze mikrofalowe, przez zatokę, do centrum Manili. - Czyli że ty przedłużasz kabel idący z północnego Luzonu do zatoki Subic aż na Corregidor? - Hm... dwie uwagi - mówi Randy i odczekuje, aż odpowiedź zgromadzi mu się w buforze wyjściowym. - Po pierwsze, uważaj z zaimkami. Co znaczy: "ty"? Pracuję dla firmy Epiphyte, którą od podstaw zaprojektowaliśmy tak, żeby działała nie sama dla siebie, lecz jako element wirtualnej korporacji, tak jakby... - Wiem, co to takiego "epifit" - przerywa Amy. - A po drugie? - No dobra. - Randy jest nieco zbity z tropu. - Dwa: mamy nadzieję, że przedłużenie kabla północnoluzońskiego to dopiero pierwsze z kilku łączy. Z czasem chcemy na Corregidor doprowadzić więcej kabli. W głowie Amy zaczynają kręcić się trybiki. Przesłanie jest jasne: jeśli dobrze wykonają pierwsze zadanie, Semper Marine może podłapać kolejne zlecenia. - W tym wypadku prace realizuje konsorcjum składające się z nas, FiliTela, 24 Jam i wielkiego nippońskiego koncernu elektronicznego. - A co ma do tego 24 Jam? Przecież to sieć marketów. - Oni są punktami sprzedaży detalicznej produktu firmy Epiphyte. - Czyli czego? - Pinogramów. - Randy gryzie się w język; już miał jej powiedzieć, że ta nazwa jest zastrzeżona. - Pinogramów? - To działa tak. Jesteś Emigracyjnym Pracownikiem Kontraktowym. Zanim wyjedziesz do Arabii Saudyjskiej, Singapuru, Seattle czy gdziekolwiek indziej, kupujesz od nas lub wynajmujesz takie urządzonko. Wielkości małej książki. Siedzi tam kamera wideo o wymiarach naparstka, ekranik i dużo, dużo kości pamięci. Te części są tu sprowadzane zewsząd - dostarczamy je do wolnocłowego portu nad Subic i montujemy w nippońskiej fabryce. Całość kosztuje więc tyle, co nic. W każdym razie zabierasz je ze sobą. Jak masz ochotę nagrać coś dla rodziny, włączasz to, celujesz kamerą w siebie i filmujesz. Taka wideopocztówka. Nagranie ląduje w pamięci. Jest bardzo mocno skompresowane. Potem podłączasz urządzonko do linii telefonicznej i pozwalasz mu odprawić czary. - Jakie czary? Że wysyła wideo przez telefon? - Właśnie. - Przecież już od dawna ludzie bawią się wideotelefonami? - Różnica polega na naszym oprogramowaniu. Nie próbujemy przesyłać obrazu w czasie rzeczywistym - to byłoby za drogie. Zapisujemy dane na naszych serwerach i wykorzystujemy czas poza szczytem, kiedy ruch w sieci jest mały. Wtedy przepychamy dane przez kable. To wychodzi taniej. W końcu lądują w naszym biurze w Intramuros. Stamtąd technologią bezprzewodową możemy je przesłać do sklepów 24 Jam w całej Manili. Do odebrania wystarcza mała okrągła antenka na dachu, dekoder i zwyczajny magnetowid pod ladą. Tutaj pinogram nagrywa się na zwykłą kasetę wideo. Kiedy mama wpada do sklepiku po jajka albo tata po papierosy, sklepikarz mówi: "O, dzisiaj przyszedł do was pinogram" i daje im kasetę. Mogą ją zabrać do domu i obejrzeć nowiny od syna z zagranicy. A kiedy się nacieszą, przynoszą kasetę z powrotem do 24 Jam. Mniej więcej w połowie tej gadki Amy łapie, o co chodzi, znów wbija wzrok w okno i zaczyna językiem wydobywać kawałek jedzenia spomiędzy zębów. Robi to z kulturalnie zamkniętymi ustami; mimo to wydaje się zajęta tym *

Oczywisty paradoks, ale nic nadzwyczajnego - Randy'emu, odkąd wyjechał z Ameryki, łatwiej przychodzą takie spostrzeżenia (przyp. aut.). 40 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON bardziej niż wykładem na temat pinogramów. Randy'ego paraliżuje niesamowity, szalony strach, że ją znudzi. Nie żeby go zauroczyła - według niego istnieje jakieś pięćdziesiąt procent prawdopodobieństwa, że jest lesbijką - a on wie swoje. Jest tak otwarta i prostolinijna, iż czuje, że w nagrodę powinien wszystko jej powiedzieć. Dlatego właśnie nie cierpi biznesu. Zawsze chce wszystkim wszystko powiedzieć. Chce się z ludźmi zaprzyjaźniać. - Niech zgadnę - mówi Amy. - Ty jesteś gościem od oprogramowania. - Tak - przyznaje Randy, przybierając nieco obronną postawę - ale oprogramowanie to jedyna ciekawa rzecz w tym całym przedsięwzięciu. Cała reszta to tłoczenie tablic rejestracyjnych. To trochę ją pobudza. - Tłoczenie tablic? - Tak mówimy z moim wspólnikiem. W każdym projekcie jest coś twórczego - trzeba opracować nową technologię albo coś takiego. Cała reszta - dziewięćdziesiąt dziewięć procent - to podpisywanie umów, zdobywanie kapitału, chodzenie na spotkania, marketing i sprzedaż. To właśnie nazywamy tłoczeniem tablic. Kiwa głową, wyglądając przez okno. Randy już prawie ma jej powiedzieć, że Pinogramy mają zapewnić im odpowiednie przychody, tak żeby mogli przejść do części drugiej biznesplanu. To na pewno wyniosłoby go trochę ponad nudnego programistę. Lecz Amy mocno dmucha na filiżankę z kawą, jakby gasiła świeczkę, i mówi: - Okay. Dzięki. To chyba było warte tych trzech paczek papierosów. Koszmar Bobby Shaftoe stał się koneserem koszmarów. Właśnie został wykatapultowany, jak pilot płonącego samolotu, z jednego koszmaru w drugi, jeszcze lepszy - niepokojąco pozbawiony dosłowności, bez żadnych olbrzymich jaszczurów. Zaczyna się od uczucia gorąca na twarzy. Kiedy weźmie się wystarczającą ilość paliwa, by statek o wyporności 50 tysięcy ton mógł przepłynąć Pacyfik z prędkością 25 węzłów, wleje to do jednego zbiornika, a potem przylecą Nipy i podpalą go w kilka sekund, ty zaś stoisz na tyle blisko, by widzieć, jak triumfalnie szczerzą zęby, to wtedy możesz na twarzy poczuć gorąco. Bobby Shaftoe otwiera oczy. Spodziewa się, że w ten sposób podniesie kurtynę najlepszego z koszmarów gwoździa programu. Może będzie to finał jego ulubionego, pod tytułem "Bombowce z północnego wschodu" albo zaskakujący początek "Nalotu żółtych ludzi XVII". Ale chyba nie puścili ścieżki dźwiękowej. Jest cicho jak w zasadzce. Siedzi na szpitalnym łóżku, otoczony plutonem egzekucyjnym gorących jupiterów, które uniemożliwiają zobaczenie czegokolwiek. Shaftoe mruga i skupia się na wiszącym w powietrzu obłoku papierosowego dymu, przypominającym parę rozlanej benzyny w tropikach. Pachnie nieźle. Koło jego łóżka siedzi młody człowiek. Bobby widzi tylko asymetryczną aureolę tam, gdzie światło odbija się od jego natłuszczonej fryzury w mandolinie. Oraz czerwony ognik papierosa. Przyglądając się uważniej, może wyłowić zarysy munduru. Nie jest to mundur piechoty morskiej. Na jego ramionach połyskują galony porucznika; zza podwójnych drzwi błyska światło. - Chcesz jeszcze papierosa? - pyta porucznik. Głos ma szorstki, ale dziwnie delikatny. Shaftoe spogląda na własną dłoń i widzi wetknięty między palce niedopałek lucky strike'a. - Proszę o trudniejsze pytanie - wykrztusza z trudem. Głos ma niski i niewyraźny, jak z gramofonu, który zaraz trzeba będzie nakręcić. Niedopałek jest wymieniany na nowego papierosa. Shaftoe unosi go do ust. Na ręce ma bandaże, a pod nimi wyczuwa poważne rany, usiłujące porazić go bólem. Ale coś blokuje te sygnały. Aha, morfina. Nie taki zły ten koszmar, skoro jest w nim morfina, prawda? - Gotowy? - pyta głos. - Sir, proszę o trudniejsze pytanie! - Już to mówiłeś. - Sir, jeśli pyta pan marine, czy chce następnego papierosa albo czy jest gotowy, odpowiedź jest jedna! - Tak każe etos! - mówi głos. - Kamera. Gdzieś w ciemności, poza firmamentem jupiterów, odzywa się terkot. - Jest kamera - odpowiada głos. Coś wielkiego opada ku niemu. Shaftoe rozpłaszcza się na łóżku: to coś wygląda dokładnie jak te złowrogie jajeczka składane w powietrzu przez nippońskie bombowce nurkujące. Lecz zatrzymuje się nagle i zawisa tuż przed nim. - Dźwięk - odzywa się inny głos. Shaftoe przygląda się baczniej i widzi, że to nie bomba, ale zawieszony na tyczce wielki mikrofon w kształcie pocisku. Porucznik z ulizaną fryzurą pochyla się, instynktownie wchodząc w światło, jak podróżnik w mroźną zimową noc. To ten gość z filmów, jak-mu-tam, no... Ronald Reagan trzyma na kolanach plik fiszek. Wyciąga nową: - Jako najmłodszy Amerykanin odznaczony jednocześnie Krzyżem Marynarki i Srebrną Gwiazdą, jaką dałbyś radę innym młodym żołnierzom piechoty morskiej wysyłanym na Guadalcanal? Shaftoe nie musi się namyślać. Te wspomnienia są równie świeże, jak jedenasty koszmar z ostatniej nocy: dziesięciu walecznych Nipów w filmie "Samobójczy szturm". - Najpierw zabijać tego z mieczem. - Aha. - Reagan unosi swe nawoskowane i pocieniowane brwi, potrząsając nad Bobbym koafiurą. - Rrrrracja, celujesz w nich, bo to oficerowie, prawda? - Nie, palancie! - krzyczy Shaftoe. - Trzeba ich zabić, bo mają te pierdolone miecze! Ktoś kiedyś leciał na ciebie i wymachiwał takim, kurwa, mieczem? Reagan wycofuje się. Jest przerażony; mimo że przez okno wlatuje chłodna bryza od zatoki, rozpuszcza mu się makijaż. Chciałby odwrócić się na pięcie, wrócić do Hollywood i szybko przydusić jakąś aktoreczkę. Ale tkwi w Oakland i robi wywiad z bohaterem wojennym. Kartkuje fiszki. Odrzuca dwadzieścia z rzędu. Shaftoe się nie spieszy - zdaje mu się, 41 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON że będzie leżał na wznak w tym szpitalnym łóżku do końca życia. Jednym długim wdechem spopiela pół papierosa, trzyma dym w płucach, puszcza kółko. Kiedy walczyli w nocy, wielkie działa okrętowe wypuszczały kółka łatwopalnego gazu. Nie grube obwarzanki, lecz cienkie, kręcące się jak lassa. Ciało Shaftoe'a jest nasycone morfiną. Powieki opadają mu jak lawiny, chroniąc podrażnione reflektorami i dymem papierosowym gałki oczne. On i jego pluton uciekają przed przypływem, próbując ominąć nabrzeżne umocnienia. Są w szturmowej piechocie morskiej i od dwóch tygodni polowali na pewną nippońską jednostkę na Guadalcanal. W końcu pocięli ich na plasterki. A skoro są w okolicy, dostali rozkaz przedostania się w pewien punkt przylądka, skąd będą mogli ostrzelać moździerzami nadpływający Ekspres Tokio. Głupkowata i lekkomyślna taktyka - nie na darmo nazywa się operacja Sznurówka, w końcu jest to od początku do końca partyzancka improwizacja. Mają opóźnienie, bo ta garstka Nipów jest wyjątkowo uparta: organizuje zasadzki za każdym zwalonym drzewem, wali do nich jak do kaczek, gdy tylko wysypią się na otwartą plażę... Coś wilgotnego uderza go w czoło - to makijażysta czymś go smaruje. Shaftoe z powrotem ląduje w koszmarze z jaszczurem. - Mówiłem ci o jaszczurze? - pyta. - Kilka razy - odpowiada rozmówca. - No, jeszcze tylko minutkę. - Ronald Reagan ściska w palcach nową kartę, próbując teraz czegoś trochę spokojniejszego: - A co robiliście z towarzyszami broni wieczorem, po dniu wypełnionym walką? - Spychaliśmy buldożerami zwłoki Nipów na kupę - mówi Shaftoe. - A potem podpalaliśmy. Później szliśmy na plażę ze słoikiem bimbru i przyglądaliśmy się, jak torpedy zatapiają nasze okręty. Reagan krzywi się. - Cięcie! - odzywa się cicho, ale rozkazująco. Terkot kamery ustaje. - No i jak wypadłem? - pyta Bobby, kiedy z twarzy zeskrobują mu makijaż, a reszta ekipy pakuje sprzęt. Wyłączono już reflektory, przez okna wpada światło dzienne północnej Kalifornii. Cała scena jest tak prawdziwa, jakby wcale nie była koszmarem. - Świetnie. - Reagan nie patrzy mu w oczy. - Niesamowicie podniesiesz morale naszych żołnierzy. - Zapala papierosa. - Możesz już iść spać. - Hę? - odzywa się Shaftoe. - Przecież cały czas spałem, nie? Wychodząc ze szpitala, czuje się znacznie lepiej. Dostaje kilka tygodni urlopu. Udaje się prosto na dworzec w Oakland i łapie najbliższy pociąg do Chicago. Pasażerowie rozpoznają go ze zdjęć w gazetach, stawiają mu drinki i pozują z nim do fotografii. Godzinami gapi się w okno na mijającą go Amerykę - wszystko jest czyste i wspaniałe. Może i są w tym kraju dzikie ostępy, puszcze, nawet niedźwiedzie grizzly i kuguary, ale wszystko jest rozgraniczone, a reguły (nie baw się z niedźwiedziątkami, w nocy wieszaj jedzenie na gałęzi) są znane i wydrukowane w Podręczniku Skauta. Na tych pacyficznych wyspach jest za dużo żywych stworzeń, wszystkie one ciągle pożerają się i są pożerane, a gdy tylko postawisz wśród nich stopę, od razu sam w tym uczestniczysz. Już kilkudniowa jazda tym pociągiem, stopy w czystych białych bawełnianych skarpetkach, nieobgryzane żywcem, znacznie oczyszcza mu umysł. Tylko raz, no, może dwa lub trzy czuje, że musi zamknąć się w kiblu i strzelić w żyłę morfinę. Lecz kiedy zamyka oczy, widzi siebie na Guadalcanal, gdy rozchlapując wodę, ucieka przed przypływem wokół ostatniego umocnienia. Na plażę wtaczają się wielkie fale, łapią jego ludzi i ciskają nimi o skały. Wreszcie skręcają za róg i widzą zatoczkę: drobne wycięcie w linii brzegowej Guadalcanal. Sto metrów naniesionych przez fale osadów, osłoniętych wysokim klifem. Jeśli przypływ ma ich nie zmyć, muszą pokonać te bagna i osiągnąć podnóże urwiska. Shaftoe'owie pochodzą z gór Tennessee i zajmują się między innymi górnictwem. Mniej więcej wtedy, gdy Nimrod Shaftoe pojechał na Filipiny, kilku jego braci przeprowadziło się do zachodniego Wisconsin, by pracować w kopalniach ołowiu. Jeden z nich - dziadek Bobby'ego - awansował na sztygara. Czasem jeździł do Oconomowoc, w odwiedziny do właściciela kopalni, który miał letni domek nad jednym z jezior. Wypływali łódką na szczupaki. Często spotykali także sąsiadów właściciela kopalni - posiadaczy banków i browarów. Tak oto Shaftoe'owie przenieśli się do Oconomowoc i z górników przeobrazili się w przewodników wędkarzy i myśliwych. Rodzina skrupulatnie pielęgnowała swój regionalny akcent i pewne inne tradycje - jak w wojsku. Jedna z jego sióstr i dwaj bracia wciąż mieszkają z rodzicami, a dwóch starszych braci jest w armii. To nie Bobby pierwszy dosłużył się Srebrnej Gwiazdy, choć pierwszy dostał Krzyż. Bobby składa wizytę drużynie skautów. Zostaje marszałkiem miejskiej parady. Poza tym przez dwa tygodnie niemal nie rusza się z domu. Czasem wychodzi na podwórko i bawi się w berka z młodszymi braćmi. Pomaga tacie zreperować przegniłą rampę. Ciągle odwiedzają go koledzy i koleżanki ze szkoły, a Bobby uczy się tej rzeczy, którą znali wszyscy jego wujowie i dziadkowie: nigdy nie opowiada się szczegółowo o tym, co się działo na wojnie. Nikt nie chce słyszeć o tym, jak ostrzem bagnetu wydłubywałeś sobie z nogi zęby trzonowe kolegi. Wszystkie te dzieciaki wydają mu się teraz idiotami i przygłupami. Jedyną osobą, której towarzystwo dobrze znosi, jest pradziadek Shaftoe; ma dziewięćdziesiąt cztery lata i jest bystry jak młodzieniec. Był w Petersburg, kiedy Burnside zdetonował minę zakopaną pod liniami Konfederatów, a potem wysłał swych ludzi na szturm w lej, gdzie zostali wyrżnięci. Oczywiście nigdy o tym nie wspomina, podobnie jak Bobby nigdy nie opowiada o jaszczurze. Niebawem urlop się kończy, następuje wielkie pożegnanie na dworcu w Milwaukee, Bobby ściska mamę i siostrę, wymienia uścisk dłoni z tatą, braćmi i odjeżdża. Nie ma pojęcia, co go czeka. Wie tylko, że awansował na sierżanta i został przeniesiony ze swej poprzedniej jednostki (nic dziwnego, z plutonu ocalał tylko on) do jakiejś formacji marines w Waszyngtonie, o której nigdy nie słyszał. W Waszyngtonie wprawdzie wiele się dzieje, ale kiedy Bobby ostatni raz czytał gazetę, nie toczyły się tam żadne walki, oczywiste więc, że nie dostanie przydziału do jednostki frontowej. W końcu swoje już zrobił, zabił więcej Nipów, niż na niego przypadało, dostał medale i był ranny. Ponieważ do pracy biurowej nie ma odpowiedniego wykształcenia, spodziewa się, że będzie jeździł po kraju w charakterze bohatera wojennego, podnosząc morale i opowiadając młodym chłopakom pierdoły, aby zaciągnęli się do korpusu. Melduje się, zgodnie z rozkazem, w koszarach marines w Waszyngtonie. To najstarsza siedziba korpusu, cały kwartał w połowie drogi między Kapitolem a portem marynarki, zielony czworokąt, po którym maszeruje orkiestra dęta, i gdzie kompania defiladowa ćwiczy musztrę. Prawie spodziewa się ujrzeć wielkie, strategiczne magazyny pełne szczoteczek do zębów do mycia podłóg. 42 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON W gabinecie siedzi dwóch marines: major, jego nowy nominalny dowódca, oraz pułkownik, który wygląda i zachowuje się tak, jakby się tu urodził. Jest zszokowany, że dwóch oficerów takiej rangi wita tutaj jego, skromnego sierżanta. Może to Krzyż Marynarki zwrócił ich uwagę. Ale oni przecież mają własne Krzyże - i to po dwa albo trzy. Major przedstawia pułkownika w taki sposób, że Shaftoe'owi nie wyjaśnia to nic a nic. Pułkownik prawie się nie odzywa, ma tylko obserwować. Major dłuższą chwilę kartkuje jakieś wypisane na maszynie papiery. - Piszą tutaj, że jesteście gung-ho. - Tak jest, sir! - Co to, do cholery, znaczy? - Sir, to jest chińskie słowo! Jest tam taki komunista, nazywa się Mao i ma swoją armię. Raz czy dwa naparzaliśmy się z nimi, sir. Gung-ho to ichni okrzyk wojenny, to znaczy "wszyscy razem" albo jakoś tak, no i kiedy już im dołożyliśmy, to ukradliśmy ten okrzyk, sir! - Czy macie na myśli, Shaftoe, że zazjacialiście, tak jak inni chińscy marines? - Sir, jest wręcz przeciwnie! Myślę, że to będzie w dokumentach! - Tak sądzicie? - pyta major. - Mamy tu interesujący raport z wywiadu do kroniki filmowej, który przeprowadził z wami pewien żołnierz*, porucznik Reagan. - Sir! Marine przeprasza za swoje nieodpowiednie zachowanie podczas tego wywiadu, sir! Marine pohańbił siebie i cały korpus, sir! - Chcecie się usprawiedliwić? Byliście ranni. W szoku pobitewnym. Naćpani lekami. Chorzy na malarię. - Sir! Nie mam żadnego usprawiedliwienia! Major i pułkownik kiwają do siebie aprobująco głowami. Te odzywki "Sir! Tak jest, sir!", brzmiące zapewne jak pierdoły w uszach każdego rozsądnego cywila, dla Shaftoe'a i oficerów mają głęboki sens. Shaftoe, jak inni, na początku miał problemy z wojskową etykietą. Trochę nią nasiąknął, dorastając w rodzinie wojskowych, ale dorosłe życie to inna sprawa. Teraz, doświadczywszy wszystkich etapów militarnej egzystencji, z wyjątkiem tych ostatecznych (śmierci, sądu wojennego, emerytury) wreszcie zrozumiał, po co wykształciła się taka kultura: ta etykieta umożliwia grupom mężczyzn wspólne życie przez lata, podróżowanie na koniec świata i wykonywanie niesamowicie popieprzonych zadań, tak by przy tym nie pozabijali się wzajemnie ani nie zwariowali. Ekstremalnie formalny sposób, w jaki odzywa się do oficerów, ma istotny podtekst: pana problem, sir, postanowić, co mam robić. Mój problem, sir, wykonać to. Moja postawa gung-ho gwarantuje, że po wydaniu rozkazu nie będę pana nękał żadnymi szczegółami - a z pana strony oczekuję, że zostanie pan po swojej stronie linii i nie będzie mnie męczyć tą gównianą polityką, którą zajmuje się pan na co dzień. Odpowiedzialność kryjąca się za taką gorliwością podwładnego do wykonywania rozkazów jest ciężkim brzemieniem dla każdego rozumnego oficera: Shaftoe nieraz widział, jak starzy wyjadacze zamieniają niedoświadczonych poruczników w trzęsącą się galaretę, stając przed nimi na baczność i radośnie zgadzając się wykonać ich rozkaz. - Ten Reagan skarżył się, że cały czas próbowaliście opowiadać mu o jaszczurze -mówi major. - Tak jest, sir! Wielki jaszczur, sir! Bardzo ciekawa historia, sir! - odpowiada Shaftoe. - Nie obchodzi mnie to. Pytanie brzmi: czy była to właściwa historia w takich okolicznościach? - Sir! Szturmowaliśmy wybrzeże wyspy, próbowaliśmy się dostać między tych Nipów a lądowisko Ekspresu Tokio... - zaczyna Shaftoe. - Milczeć! - Tak jest, sir! Zapada wymuszona cisza, którą w końcu przerywa pułkownik. - Kazaliśmy łapiduchom przejrzeć twój raport, Shaftoe. - Tak jest, sir! - Sądzą, że cała ta historia z olbrzymim jaszczurem to klasyczny przypadek projekcji. - Sir! Mógłby mi pan wyjaśnić, co to takiego? Pułkownik rumieni się, odwraca plecami i zerka przez żaluzje na skąpy ruch uliczny. - No więc, oni twierdzą, że naprawdę nie było żadnego jaszczura. Że zabiłeś tego Japa† w walce wręcz. I że wspomnienie o tym całym jaszczurze ujawnia twoje id. - Id, sir? - No, macie tam w głowie to id i ono przejęło kontrolę, kiedy zabijaliście tego Japońca gołymi rękami. A potem wasza wyobraźnia wyśniła sobie cały ten szajs o jaszczurze, żeby to wyjaśnić. - Mówi pan, sir, że jaszczur to tylko taka przenośnia! - Tak. - Sir! W takim razie, z całym szacunkiem, chciałbym dowiedzieć się, kto przegryzł tego Nipa na pół, sir! Pułkownik wykrzywia twarz w grymasie niechęci. - Sierżancie, zanim uratował was ten obserwator wybrzeża, siedzieliście nad tą zatoką trzy dni, razem z trupami. W klimacie tropikalnym, przy tych wszystkich owadach i padlinożercach, trudno było powiedzieć, czy ten Jap został przegryziony przez jaszczura, czy zmielony w sieczkarni. Rozumiecie, co mam na myśli? - Tak jest, sir, rozumiem! Major wraca do raportu. - Ten cały Reagan twierdzi, że czyniliście także pogardliwe uwagi na temat generała MacArthura. - Tak jest, sir! Ten skurwiel nienawidzi korpusu, sir! Próbuje nas wszystkich zabić, sir! Major i pułkownik spoglądają po sobie. Wyraźnie podjęli, bez słowa, jakąś decyzję. - Ponieważ chcecie wrócić do wojska, typowym zadaniem byłby dla was objazd po kraju. Pokazywalibyście medale i rekrutowali młodych chłopaków do korpusu. Ale sprawa z jaszczurem jakby to wyklucza. * †

Pogardliwe określenie wojskowego, który nie jest na tyle dobry, by znaleźć się w marines (przyp. aut.).

Ludzie znający Azję używają stówa "Nip". Fakt, że pułkownik mówi "Jap" sugeruje, że stużyt na Atlantyku bądź też Karaibach (przyp. aut.). 43 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Sir, nie rozumiem! - Biuro Rekrutacji przejrzało wasze akta. Widzieli raport Reagana. Boją się, że w Zadupiu Dolnym, Arkansas, kiedy będziecie w galowym mundurze szli w pochodzie na Dzień Poległych, nagle zaczniecie opowiadać te bzdury o jaszczurze. A wtedy wszyscy ze strachu narobią w gacie, co zakłóci przebieg działań wojennych. - Sir! Z całym szacunkiem... - Nie udzieliłem wam głosu - mówi major. - Nie wspomnę nawet o waszej obsesji co do generała MacArthura. - Sir! Generał to morderca i... - Milczeć! - Tak jest, sir! - Mamy dla was inne zadanie. - Tak jest, sir! - Przydzielimy was do wyjątkowo szczególnej jednostki. - Sir! Szturmowcy marine to już jest szczególna jednostka w ramach szczególnego korpusu! - Nie o to mi chodzi. Chodzi mi o to, że to zadanie jest... niezwykłe. - Major zerka na pułkownika. Nie wie, jak zacząć. Pułkownik wkłada rękę do kieszeni, brzęka monetami, potem wyjmuje ją i gładzi się po policzku. - To nie jest zadanie tylko naszego korpusu - mówi w końcu. - Będziecie należeli do specjalnego międzynarodowego oddziału. Będzie w nim amerykański pluton szturmowców marine, pluton Special Air Service z Anglii, działające razem pod jednym dowództwem. Grupa twardych ludzi, którzy wykazali, że poradzą sobie z każdym problemem, w każdych warunkach. Czy ten opis pasuje do was? - Tak jest, sir! - Jest to bardzo niezwykła jednostka - w zadumie rzuca pułkownik - sami wojskowi nigdy by na coś takiego nie wpadli. Rozumiecie, co mam na myśli, Shaftoe? - Nie, sir! Ale wyczuwam teraz silny smród polityki! Pułkownik błyska spojrzeniem, a potem zerka przez okno na kopułę Kapitolu. - Ci politycy potrafią być naprawdę upierdliwi, jeżeli chodzi o wykonywanie rozkazów. Wszystko musi być zapięte na ostatni guzik. Nie lubią usprawiedliwień. Rozumiecie mnie, Shaftoe? - Tak jest, sir! - Korpus musiał walczyć, żeby to dostać. Mieli to przydzielić armii. Ale pociągnęliśmy za sznurki u paru byłych oficerów marynarki na wysokich stołkach. Teraz zadanie należy do nas. Niektórzy powiedzieliby: my mamy szansę je spieprzyć. - Sir! Nie pozwolę tego spieprzyć! - Ten skurwysyn MacArthur zabija marines jak muchy właśnie dlatego, że nie zawsze jesteśmy dobrzy w tych politycznych rozgrywkach. Jeśli wy i wasza nowa jednostka nie wykonacie zadania na medal, ta sytuacja tylko się pogorszy. - Sir! Może pan polegać na marine! - Waszym dowódcą będzie porucznik Ethridge. Skończył Annapolis. Nie ma za wiele doświadczenia bojowego, ale wie, jak poruszać się we właściwych kręgach. On będzie waszym kontaktem w sferze politycznej. Odpowiedzialność za to, co dzieje się na ziemi, spada wyłącznie na was, sierżancie. - Tak jest, sir! - Będziecie blisko współpracować ze Special Air Service. Brytyjczycy są bardzo dobrzy. Lecz wy i wasi ludzie macie ich przyćmić. - Sir! Może pan na to liczyć, sir! - No to przygotujcie się do odjazdu - mówi major. - Do północnej Afryki, sierżancie Shaftoe. Londinium Potężne brytyjskie monety podzwaniają mu w kieszeni jak cynowe talerze. Lawrence Pritchard Waterhouse idzie ulicą umundurowany jak komandor Marynarki Wojennej Stanów Zjednoczonych. Nie wynika z tego, że jest komandorem ani że służy w amerykańskiej marynarce, chociaż służy. Łatwo zgadnąć przynajmniej "Stany Zjednoczone", ponieważ na każdym skrzyżowaniu niemal przejeżdża go hamujący z piskiem samochód; musi skierować pociąg myśli na bocznicę, ku zdziwieniu jego obsługi i pasażerów, a następnie znaczną część mocy przerobowych mózgu poświęcić na lustrzane odwracanie obrazu rzeczywistości. Bo tutaj obowiązuje ruch lewostronny. Wiedział o tym przedtem. Widział zdjęcia. No i Alan w Princeton narzekał, że zawsze wpada prawie pod koła, kiedy zatopiony w myślach wchodzi na jezdnię, patrząc w niewłaściwą stronę. Krawężniki są ostre i prostopadłe, nie przypominają amerykańskich, obłych, gładkich krzywizn. Granica jezdni i chodnika jest wyraźna i pionowa. Gdyby umieścić na głowie Waterhouse'a zieloną lampkę, a potem obserwować go z boku, podczas zaciemnienia, tor jego ruchu przypominałby przebieg prostokątny na ekranie jednokanałowego oscyloskopu: w górę, w dół, w górę, w dół. Gdyby szedł tak w rodzinnym mieście, krawężniki pojawiałyby się w równych odstępach, mniej więcej dwanaście sztuk na półtora kilometra, ponieważ to miasto jest ułożone porządnie, na kwadratowej siatce.

Tu, w Londynie, ulice są nieregularne, dlatego przeskoki w fali prostokątnej zachodzą jakby losowo, czasem bliżej, czasem dalej od siebie.

44 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Obserwujący tę falę badacz prawdopodobnie rozpaczliwie szukałby w niej jakiejś prawidłowości: wyglądałaby, jakby generował ją układ losowy napędzany szumem, sterowany być może promieniami kosmicznymi z głębi wszechświata, albo rozpadem izotopów radioaktywnych. Lecz gdyby był pomysłowy i miał głębsze dane do dyspozycji, to co innego. Głębokość można uzyskać, przytwierdzając zieloną lampkę na głowie każdego londyńczyka, a potem zapisując ich przebiegi w ciągu kilku nocy. Otrzymalibyśmy grubą stertę wykresów na papierze milimetrowym, każdy z nich z pozoru równie przypadkowy jak pozostałe. Im grubsza sterta, tym większa głębokość. Z pomysłowością to zupełnie inna sprawa. Nie ma na nią żadnej systematycznej metody. Jeden człowiek patrzyłby na stertę wykresów i nie widział nic poza szumem. Inny zafascynowałby się nią w całkiem irracjonalny sposób, niemożliwy do wyjaśnienia komukolwiek stojącemu z boku. Pewne ukryte głęboko części mózgu, potrafiące wychwytywać prawidłowości (a także istnienie prawidłowości), pracowałyby cały czas i słałyby do owych tępych fragmentów mózgu zawiadujących praktycznymi sprawami sygnał nakazujący ciągle patrzeć na ten stos papieru milimetrowego. Ów cichy sygnał nie zawsze dochodzi do głosu, ale wtedy każe odbiorcy spędzać nad wykresami całe dnie, tasować je jak chory na autyzm, rozścielać na podłodze, układać w kupki według jakichś niezrozumiałych zasad, opisywać na rogach cyferkami i literami z martwych alfabetów, zapisywać odsyłacze jednych do drugich, znajdować prawidłowości i weryfikować je na innych danych.

45 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON

Ten człowiek pewnego dnia wyszedłby z pokoju, trzymając w dłoniach bardzo dokładny plan Londynu, zrekonstruowany na podstawie informacji zawartej w wykresach fal prostokątnych. Takim właśnie człowiekiem jest Lawrence Pritchard Waterhouse. Dlatego właśnie rząd jego ojczyzny, Stanów Zjednoczonych, kazał mu złożyć uroczyste przysięgi, stale zaopatruje go w nowe mundury rozmaitych formacji i stopni, a teraz wysłał go do Londynu. Schodzi z krawężnika, popatrując w zamyśleniu na lewo. W prawym uchu rozlega mu się dzwonienie, piszczą hamulce roweru. To tylko brytyjski komandos (Waterhouse zaczyna już rozpoznawać mundury) załatwiający jakieś sprawy, ale ma za sobą wsparcie taktyczne w postaci pomalowanego na zgniłozielono autobusu, upstrzonego nieczytelnymi wojskowymi kodami. - Przepraszam, sir! - wesoło rzuca marine i omija go, sądząc pewnie, że autobus załatwi sprawę. Waterhouse rzuca się naprzód, prosto pod nadjeżdżającą z drugiej strony czarną taksówkę. Jednakże przedostawszy się przez tę ulicę, dociera do celu, nie narażając więcej życia, jeśli pominąć fakt, że znajduje się o kilka minut lotu samolotem od morderczej hordy świetnie zorganizowanych Niemców wyposażonych w najlepszą broń na świecie. Znalazł się w dzielnicy przypominającej nieco pewne mroczne zakamarki Manhattanu: wąskie uliczki obstawione dziesięciopiętrowcami. Tu i ówdzie widzi starodawne, potężne gotyckie bryły, przypominające o minionej wielkości. Ludzie, jak na Manhattanie, pędzą szybko, czymś zaaferowani. Podkute wojenne buty przechodniów stukają metalicznie. Każdy pieszy ma dość jednostajny chód i tyka niemal z dokładnością metronomu. Podsłuchiwacz, ukrywszy w chodniku mikrofon, usłyszałby kakofonię stuknięć, z pozoru losowych, jak szum z licznika Geigera. Ale właściwa osoba na właściwym miejscu mogłaby wyekstrahować z tego szumu sygnał - policzyć pieszych, podać liczby mężczyzn i kobiet, wykreślić histogram długości nóg... Musi o tym zapomnieć. Chciałby skoncentrować się na tym, co do niego należy, ale wciąż nie wie, jak to ugryźć. Nad wejściem do stacji metra St. James's Park stoi potężna, kanciasta, nowoczesna rzeźba, przez całą dobę pilnująca Broadway Buildings, które są naprawdę jednym budynkiem. Jego widok rozczarowuje, podobnie jak wszystkie inne odwiedzane przez Waterhouse'a siedziby wywiadu. W końcu to tylko budynek, pomarańczowy kamień, chyba dziesięciopiętrowy, za ostatnie trzy liczy się bezsensownie wysoki mansardowy dach, jakieś drobne klasyczne ozdóbki nad oknami, które jak wszystkie szyby w Londynie podzielone są paskami taśmy klejącej na osiem trójkątów prostokątnych. Waterhouse uważa, że ta dekoracja lepiej pasuje do stylu klasycystycznego niż, na przykład, gotyku. Zna się co nieco na fizyce i nie chce mu się wierzyć, że kiedy odpali się nieopodal paręset kilogramów trójnitrotoluenu, a powstała fala uderzeniowa przejdzie przez szybę, ludziom po drugiej stronie pomoże ta gwiazdka papierowej taśmy. To zabobonny gest, podobny do tych znaczków malowanych w obejściach Niemców z Pensylwanii. Pewnie jego widok przypomina ludziom o wojnie. Na niego to chyba nie działa. Ostrożnie przedostaje się na drugą stronę ulicy, intensywnie myśląc o kierunku ruchu, 46 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON zakładając, że coś tam wewnątrz mózgu będzie się samo pilnować. Wchodzi do środka, przepuszczając w drzwiach najpierw energiczną młodą kobietę w paramilitarnym kostiumie, wyraźnie sugerującą, że Waterhouse nie powinien spodziewać się, że takim gestem Coś Wskóra, a potem siedemdziesięcioletniego, zmęczonego pana z siwym wąsem. Hall jest mocno strzeżony - Waterhouse musi przedstawić swe dokumenty i rozkazy. Potem obowiązkowo myli się trafia na złe piętro, ponieważ w tym kraju inaczej się je numeruje. Byłoby to znacznie zabawniejsze, gdyby nie znajdował się w siedzibie wywiadu wojskowego w trakcie jednej z największych wojen w historii. Ale za to właściwe piętro, gdy w końcu na nie trafia, wygląda znacznie ekskluzywniej. Oczywiście tutaj w Anglii ekskluzywność to kluczowa sprawa, ci ludzie nie uznają półśrodków. Żeby znaleźć budkę telefoniczną, trzeba przejść kilometr, ale kiedy już na nią trafisz, wygląda, jakby w przeszłości poważnym problemem było chuligańskie wysadzanie automatów telefonicznych dynamitem. A brytyjska skrzynka pocztowa pewnie zatrzymałaby niemiecki czołg. Nikt tu nie ma samochodu, ale jak już ma, to jest to trzytonowy, ręcznie zbudowany potwór. Nie do pomyślenia jest wypuszczenie spod sztancy całej masy wozów - panie Ford, trzeba przestrzegać pewnych spraw w rodzaju ręcznego chromowania chłodnic albo tradycyjnego rzeźbienia opon w pełnych blokach kauczuku. Wszystkie zebrania są takie same: Waterhouse zawsze jest Gościem, nigdy w życiu jeszcze nie był Gospodarzem. Gość przybywa do nieznanego budynku, siedzi w poczekalni, odmawiając miłym, choć cnotliwym kobietom częstującym go kofeinowymi napitkami, a o czasie jest wprowadzany do Sali, gdzie oczekują go Główny Facet i Inni Faceci. Gość nie musi też przejmować się systemem przedstawiania się ludzi, ponieważ działa w trybie biernym i powinien tylko reagować na bodźce, ściskać wszystkie podawane dłonie, znów odrzucać propozycje podania napojów kofeinowych oraz (teraz już) alkoholowych, siadać, gdzie i kiedy go poproszą. W tym wypadku i Główny Facet, i większość Pozostałych Facetów to Brytyjczycy, dobór napojów jest nieco inny, a Sala, z racji brytyjskości, zbudowana jest z bloków kamienia przywodzących na myśl grobowiec faraona; okna zaś ozdabiają standardowe, nieprzekonujące paski taśmy. Faza Przewidywalnego Humoru jest znacznie krótsza niż w Ameryce, natomiast Faza Gadu-Gadu - dłuższa. Waterhouse zapomniał już wszystkie nazwiska. Zawsze od razu zapomina nazwiska. Nawet gdyby je pamiętał, z niczym by ich nie skojarzył, ponieważ nie ma przed sobą schematu organizacyjnego ani Ministerstwa Spraw Zagranicznych (które rządzi wywiadem), ani armii. Wciąż mówią "łotr Haus", ale kiedy już zaczyna mu być szkoda tego Hausa, ktokolwiek to jest, nagle spostrzega się, że tak wymawiają "Waterhouse". Poza tym dociera doń tylko jeden komentarz: jeden z Pozostałych mówi coś o premierze, co sugeruje pewną zażyłość. I to nawet nie jest Główny Facet. Główny jest znacznie starszy i bardziej dystyngowany od reszty. Waterhouse'owi wydaje się więc (mimo iż całkiem przestał ich słuchać), że co najmniej z połowa zebranych rozmawiała niedawno z Winstonem Churchillem. Wtem w rozmowie pojawiają się pewne słowa. Waterhouse nie zwracał uwagi, lecz jest prawie pewien, że w ciągu ostatnich dziesięciu sekund padło słowo "Ultra". Mruga i siada prosto. Główny wygląda na zakłopotanego, Pozostali Faceci na zdziwionych. - Czy ktoś parę minut temu wspominał o kawie? - odzywa się Waterhouse. - Panno Stanhope, kawa dla pana Łotr Hausa - mówi Główny Facet do elektrycznego interkomu. To jeden z sześciu interkomów w całym Imperium Brytyjskim. Ale za to jest odlany w jednej, pięćdziesięciokilogramowej bryle żeliwa i zasilany grubymi na palec czterystudwudziestowoltowymi kablami. - I poproszę także o herbatę, jeśli można. Waterhouse zna więc teraz nazwisko sekretarki Głównego. Na początek dobre i to. Teraz odrobina namysłu i mógłby zrekonstruować nazwisko samego Głównego. Chyba trafili znów w Fazę Gadu-Gadu. Amerykańscy oficjele byliby w tej sytuacji nieco wkurzeni; Angole czują wyraźną ulgę. Zamawiają u panny Stanhope jeszcze więcej napojów. - Widział pan ostatnio doktora Szyna? - pyta Główny Facet lekko zaniepokojonym głosem. - Kogo? - Waterhouse nagle zdaje sobie sprawę, że chodzi o komandora Schoena, którego nazwisko tu w Londynie widocznie wymawia się prawidłowo - Szyn, a nie Szejn. - Komandorze Waterhouse? - mówi Główny Facet kilka minut później. Waterhouse właśnie próbował w pamięci wynaleźć nowy system szyfrowania oparty na różnych sposobach wymawiania słów, dlatego się nie odzywał. - Co? A, tak, zanim wsiadłem na statek, wpadłem do niego na chwilę. Oczywiście, kiedy czuje się, hmm, niedobrze z powodu pogody, wszyscy mają bezwzględny zakaz rozmawiania z nim o kryptologii. - Naturalnie. - Problem polega na tym, że kiedy cała znajomość z człowiekiem opiera się na kryptologii, nie można nawet wetknąć głowy do pokoju, żeby nie złamać tego zakazu. - Tak, to bardzo kłopotliwe. - Zdaje się, że czuje się nie najgorzej. - Waterhouse nie mówi przekonująco, przy stole zapada więc cisza. - Kiedy miał lepszy nastrój, bardzo chwalił pana wkład w "Cryptonomicon" - odzywa się jeden z Pozostałych. Dotychczas prawie nie zabierał głosu. Waterhouse klasyfikuje go jako nieznanego, wpływowego gościa w świecie kryptologii maszynowej. - To niekiepski facet - mówi Waterhouse. Główny traktuje to jako zagajenie. - Ponieważ pracował pan przy Indygo doktora Schoena, jest pan z definicji na liście Magie. A skoro nasze państwa zgodziły się - przynajmniej zasadniczo - współdziałać na polu kryptoanalizy, znalazł się pan automatycznie na liście Ultra. - Ultra i Magie są bardzo symetryczne względem siebie. W obu wypadkach złowroga siła wynalazła maszynowy szyfr i uważa go za niemożliwy do złamania. W obu wypadkach siły aliantów zdołały złamać ten szyfr. W Ameryce doktor Schoen i jego ludzie odkodo-wali Indygo i skonstruowali maszynę Magie. Tutaj zespół doktora Knoxa złamał Enigmę i wymyślił Bombę. Głównym umysłem był tu doktor Turing. U was zaś - Schoen, będący, jak pan mówi, w depresji z powodu pogody. Lecz, komandorze Waterhouse, on przyrównuje pana do Turinga. - To zbyt uprzejme z jego strony - mówi Waterhouse. - Ale studiował pan z Turingiem w Princeton, prawda? - Jeśli o to panu chodzi, studiowaliśmy w tym samym czasie. Jeździliśmy razem na rowerach. Jego badania były o wiele bardziej zaawansowane. - On przecież był na studiach podyplomowych, a pan tylko na magisterskich. - Pewnie. Ale nawet zważywszy na to, był o wiele bardziej lotny niż ja. - Zbytek skromności, komandorze Waterhouse. Ilu magistrantów publikowało w międzynarodowych periodykach? - My tylko razem jeździliśmy na rowerach - Waterhouse nie ustępuje. - Einstein nawet nie chciał ze mną gadać. 47 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Doktor Turing bardzo się wykazał na polu teorii informacji - mówi przedwcześnie postarzały facet z długimi, obwisłymi siwymi kudłami; Waterhouse domyśla się, że to jakiś belfer z Oksfordu czy Cambridge. - Na pewno dyskutował z panem o tym. Belfer odwraca się do pozostałych i mówi belferskim tonem: - Teoria informacji ożywia mechaniczne maszyny liczące w ten sam sposób jak, powiedzmy, hydrodynamika ożywia kadłub statku. - Potem odwraca się tyłem do Waterhouse'a i mówi trochę mniej urzędowo: - Doktor Turing kontynuował prace w tej dziedzinie, kiedy zniknął z pana horyzontu w świecie poufnych informacji. Szczególnie interesowało go ustalenie, ile dokładnie informacji można wyekstrahować z pozornie losowych danych. Nagle wszyscy zebrani znów wymieniają rozbawione spojrzenia. - Wnioskuję z pana reakcji - mówi Główny Facet - że ten problem i pana wielce interesował. Waterhouse zachodzi w głowę, co to była za reakcja. Wysunął zęby? A może napluł do kawy? - To dobrze - ciągnie Główny Facet, zanim Waterhouse zdąży odpowiedzieć - ponieważ i my bardzo się nim interesujemy. Wie pan, że staramy się - i muszę tu podkreślić dalece niewystarczający zakres tych starań w chwili obecnej staramy się koordynować informacje wywiadowcze pomiędzy Ameryką a Wielką Brytanią, znajdując się tym samym w najdziwniejszej sytuacji, jaka może spotkać podczas wojny parę sojuszników. Komandorze Waterhouse, my wiemy wszystko. Otrzymujemy osobiste radiogramy Hitlera adresowane do dowódców frontowych, często wcześniej niż oni sami. Ta wiedza jest niewątpliwie potężnym narzędziem. Równie niewątpliwe jest to, że nie pomoże nam ona w wygraniu wojny, jeżeli nie zmienimy dzięki nim naszych działań. A zatem: jeśli z informacji Ultra dowiemy się o konwoju, który wyrusza z Taranto i wiezie zaopatrzenie dla Rommla w północnej Afryce, ta wiedza w niczym nam się nie przysłuży, dopóki nie zaatakujemy go i nie zatopimy. - Naturalnie - mówi Waterhouse. - A teraz: jeśli wysłano dziesięć konwojów, a my wszystkie zatopiliśmy, nawet te w ciemnościach i pod osłoną chmur, Niemcy zadadzą sobie pytanie: skąd wiedzieliśmy, gdzie one są. Zrozumieją, że znamy szyfr Enigma, zmienią go i stracimy nasze narzędzie. Można mieć pewność, że pan Churchill będzie niezadowolony z takiego obrotu wydarzeń. Główny Facet zerka na pozostałych, którzy potakują ze znajomością rzeczy. Waterhouse wyczuwa, że pan Churchill mocno akcentował tę kwestię. - Sformułujmy to w języku teorii informacji - mówi belfer. - Informacja płynie od Niemców do nas, przez system Ultra w Bletchley Park. Przychodzi jako z wyglądu losowe radiowe transmisje alfabetem Morse'a. Ale ponieważ służą u nas bardzo inteligentni ludzie, którzy potrafią wychwycić prawidłowości w pozornie losowych wiadomościach, potrafimy wydobyć z nich informacje, które są bardzo ważne dla naszych poczynań. Natomiast Niemcy nie złamali naszych podstawowych szyfrów. Mogą jednak obserwować nasze działania - trasy konwojów na północnym Atlantyku, rozmieszczenie naszych sił. Jeśli konwoje zawsze unikną U-Bootów, jeśli lotnictwo zawsze będzie trafiać prosto na niemieckie okręty, to dla Niemców stanie się jasne - mówię tu o bardzo inteligentnych Niemcach, o profesorach - że nie ma w tym żadnej losowości. Ci Niemcy potrafią obliczyć korelacje. Dowiedzą się, że wiemy więcej, niż powinniśmy. Innymi słowy, jest pewien punkt, w którym informacja zaczyna płynąć od nas do Niemców. - Musimy wiedzieć, gdzie znajduje się ten punkt - oznajmia Główny. - Dokładnie. I nie możemy poza niego wykroczyć - żeby wyglądało, że działania aliantów są przypadkowe. - Tak - mówi Waterhouse - i musi być to taka losowość, która przekonałaby gościa w rodzaju Rudolfa von Hacklhebera. - Właśnie jego miałem na myśli - odpowiada belfer - doktor Rudolf von Hacklheber, według ostatnich danych. - O! To Rudi zrobił doktorat! - wykrzykuje Waterhouse. Ponieważ Rudi został wezwany w objęcia Tysiącletniej Rzeszy, Waterhouse założył najgorsze: wyobraził go sobie w szynelu, śpiącego w zaspach, oblegającego Leningrad albo inne miasto. Ale najwyraźniej faszyści mają dobre oko do talentów (jeśli nie są żydowskie) i załatwili mu pracę za biurkiem. Ale i tak to ryzykowne zachowanie: okazać zadowolenie, że z Rudim wszystko w porządku. Jeden z Pozostałych Facetów, próbując przerwać konsternację, żartuje, że gdyby ktoś miał głowę i zamknął Rudiego na New Jersey na czas wojny, nie byłoby potrzeby tworzyć nowej kategorii tajności Ultra Mega. Nikomu nie wydaje się to zabawne, więc Waterhouse uznaje, że to prawda. Potem pokazują mu schemat organizacyjny Specjalnej Jednostki RAF nr 2701, który zawiera nazwiska wszystkich dwudziestu czterech osób na liście Ultra Mega. Na górze tłoczą się takie nazwiska jak Winston Churchill i Franklin Delano Roosevelt. Potem pojawiają się inne, dziwnie znajome - może to nazwiska tu obecnych? Poniżej, niejaki Chattan, dość młody pułkownik, który (jak zapewniają Waterhouse'a) wykazał się podczas Bitwy o Anglię. Jeszcze niżej pojawia się Lawrence Pritchard Waterhouse i dwie inne osoby: jeden to kapitan RAF, drugi - kapitan marines. Przerywana linia idzie na bok, wskazując nazwisko "dr Alan Mathison Turing". W sumie ten schemat to chyba najbardziej bałaganiarska i dziwaczna ad-hoc-kracja kiedykolwiek utworzona w strukturach armii. Na samym dole schematu są dwie grupy po sześć osób, upchnięte pod nazwiskami kapitana RAF-u i kapitana marines. To ramię wykonawcze organizacji: jeden z zebranych w Broadway Buildings nazywa ich "facetami na przodku", a Amerykanin tłumaczy to Waterhouse'owi: "tutaj opona styka się z drogą". - Ma pan jakieś pytania? - odzywa się Główny. - Czy to Alan wybrał ten numer? - Chodzi panu o doktora Turinga? - Tak. Czy to on wybrał liczbę 2701? Ten poziom szczegółowości jest wyraźnie kilka stopni poniżej poziomu ludzi z Broadway Buildings. Są zaskoczeni i niemal urażeni, jakby Waterhouse nagle kazał im pisać dyktando. - Być może - odpowiada Główny. - Dlaczego pan pyta? - Ponieważ liczba 2701 jest iloczynem dwóch liczb pierwszych, a te liczby, 37 i 73, wyrażone w zapisie dziesiętnym, są, jak zapewne widzicie, symetryczne względem siebie. Wszystkie głowy zwracają się ku belfrowi, który wydaje się zbity z tropu. - Lepiej to zmieńmy - mówi - doktor von Hacklheber na pewno by taką rzecz zauważył. - Wstaje, wyciąga z kieszeni wieczne pióro Mont Blanc i koryguje schemat, wpisując 2702 zamiast 2701. Kiedy to robi, Waterhouse rozgląda się po sali i widzi, że wszyscy są usatysfakcjonowani. To jasne: zatrudnili go właśnie po to, aby pokazywał takie sztuczki. 48 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Corregidor Pomiędzy wodami Zatoki Manilskiej a wilgotnym powietrzem ponad nią nie ma wyraźnej granicy - jedynie bezkształtny, szarobłękitny całun wiszący o kilka kilometrów od nich. "Glory IV" przez pół godziny ostrożnie manewruje wśród mnogości kotwiczących statków handlowych, potem zaś przyspiesza, biorąc kurs na środek zatoki. Powietrze przeczyszcza się trochę, pozwalając Randy'emu dokładnie widzieć Bata'an po prawej burcie: czarne góry spowite mgłą i poplamione grzybkowatymi chmurkami oznaczającymi prądy wznoszące. Przeważnie nie ma tam plaż, jedynie stromo schodzące ku morzu czerwone klify. Kiedy jednak zbliżają się ku końcowi półwyspu, ląd wygładza się trochę, robiąc miejsce kilku bladozielonym polom. Na samym czubku Bata'an Randy widzi parę ostrych wapiennych urwisk, które pamięta z wideo Aviego. Lecz teraz patrzy przede wszystkim na Corregidor, leżący kilka kilometrów od końca półwyspu. America Shaftoe, albo Amy, jak woli być nazywana, spędza cały rejs na uganianiu się po pokładzie i wdawaniu z filipińskimi i amerykańskimi nurkami w poważne rozmowy; czasem siada po turecku na pokładzie i przegląda jakieś papiery bądź wykresy. Nałożyła wystrzępiony słomkowy kapelusz dla ochrony przed promieniami słonecznymi. Randy nie zamierza się na nie wystawiać. Snuje się po klimatyzowanej kajucie, sączy kawę i ogląda zdjęcia na ścianach. W swej naiwności spodziewa się ujrzeć fotografie nurków wyciągających na plaże podmorskie kable. Semper Marine Services kładzie sporo kabli - i zna się na tym, przecież sprawdzał referencje, zanim ich wynajął - ale najwyraźniej takie prace nie są dla nich wystarczająco ciekawe, by je fotografować. Większość zdjęć ilustruje podwodne prace wydobywcze: wyszczerzeni od ucha do ucha nurkowie triumfalnie prezentują obrośnięte mięczakami wazy, jak hokeiści dzierżący Puchar Stanleya. Z oddali Corregidor jest soczewkowatą plamą dżungli wystającą z wody, z płaską półką po jednej stronie. Z map wie, że w rzeczywistości ma kształt plemnika. To, co stąd wygląda na półkę, jest ogonem wijącym się na wschód, jakby plemnik próbował wypłynąć z zatoki i zapłodnić Azję. Amy otwiera drzwi i wpada do kajuty. - Chodź na mostek. Powinieneś to zobaczyć. Randy idzie za nią. - Kto to jest ten gość na wszystkich zdjęciach? - pyta. - Ten groźny, obcięty na jeża? - No. - To mój ojciec - odpowiada. - Doug. - Czyżby Douglas MacArthur Shaftoe? - pyta Randy. Widział to nazwisko na papierach firmowych Semper Marine. - Otóż to. - Były komandos z SEAL? - Tak. Ale nie lubi, jak się o nim tak mówi. To taki frazes... - A dlaczego wydaje mi się znajomy? Amy wzdycha. - W 1975 miał swoje pięć minut. - Nie przypominam sobie. - Znasz Comstocka? - Paula Comstocka? Prokuratora generalnego? Tego, co nienawidzi szyfrów? - Chodzi o jego ojca. Earla Comstocka. - Gość od polityki zimnowojnnej - mózg wojny wietnamskiej. Ten? - Nigdy nie słyszałam, żeby ktoś tak o nim mówił. No tak, to ten. Może pamiętasz, że w 1975 Earl Comstock wypadł albo ktoś go wypchnął z wyciągu krzesełkowego w Kolorado i połamał sobie ręce. - No, tak jakbym coś sobie przypominał... - Mój stary... - Amy nieznacznie kiwa głową w stronę jednego ze zdjęć - przypadkiem siedział wtedy obok niego. - Przypadkiem czy... - Zbieg okoliczności. Nieplanowany. - Można na to patrzeć i tak - mówi Randy - ale z drugiej strony, jeśli Earl Comstock często jeździł na nartach, to było dość duże prawdopodobieństwo, że wcześniej czy później okaże się, że siedzi, dwadzieścia metrów nad ziemią, obok weterana wojny wietnamskiej. - Mniejsza o to. Ja tylko mówię... właściwie to o tym nie chciałam mówić. - Spotkam go? - pyta Randy, zerkając na zdjęcie. Amy zagryza wargę i wbija wzrok w horyzont. - W dziewięćdziesięciu procentach przypadków jego pojawienie się oznacza, że dzieje się coś dziwnego. - Otwiera schodnię prowadzącą na mostek i przytrzymuje mu drzwiczki, wskazując na strome stopnie. - A pozostałe dziesięć procent? - Albo się nudzi, albo gdzieś idzie ze swoją kobietą. Pilot "Glory" siedzi skupiony i nie zwraca na nich uwagi; Randy uznaje to za oznakę profesjonalizmu. Na mostku stoi mnóstwo stołów. Blaty mają zrobione z drzwi albo grubych drewnianych łat. Wszystkie zatłoczone są elektroniką: jest tu faks, mniejsze urządzenie wypluwające prognozy pogody, trzy komputery, telefon satelitarny, kilka komórek wetkniętych w ładowarki, echosonda do mierzenia głębokości. Amy prowadzi go ku maszynie z wielkim ekranem pokazującym coś przypominającego czarno-białe zdjęcie pagórkowatego terenu. - To sonar boczny - wyjaśnia - jedno z najlepszych narzędzi do takich robót. Pokazuje, co jest na dnie. - Sprawdza na jednym z monitorów aktualną pozycję i wykonuje w pamięci jakieś obliczenia. - Ernesto, zmień kurs o pięć stopni w prawo. - Dobrze, proszę pani - odpowiada Ernesto i wykonuje polecenie. - Czego szukasz? - To darmowa atrakcja, jak te papierosy w hotelu - odpowiada Amy. - Dodatkowa premia za zawarcie z nami umowy. Czasem lubimy zabawić się w przewodnika. Widzisz to? Przyjrzyj się. - Wskazuje palcem coś, co dopiero pojawia się na ekranie. Randy nachyla się i wpatruje w monitor. Jest to z pewnością coś sztucznego: gmatwanina linii i kątów prostych. 49 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Wygląda jak sterta śmiecia - mówi. - Teraz tak - odpowiada Amy - ale kiedyś był to spory kawałek filipińskiego skarbca. - Co? - Podczas wojny, już po Pearl Harbor, ale zanim Japończycy zdobyli Manilę, rząd opróżnił skarbiec. Spakowali całe złoto i srebro do skrzyń i wywieźli je na Corregidor, rzekomo po to, aby je zabezpieczyć. - Co masz na myśli, mówiąc "rzekomo". Wzrusza ramionami. - Tu są Filipiny. Mam przeczucie, że większość złota wylądowała gdzie indziej. Ale srebro - przeważnie tutaj. Prostuje się i wskazuje przez okienko na Corregidor. - Wtedy myśleli, że Corregidor jest nie do zdobycia. - Kiedy to się mniej więcej działo? - W grudniu czterdziestego pierwszego albo styczniu czterdziestego drugiego. W każdym razie stało się jasne, że Corregidor upadnie. Na początku lutego przypłynął okręt podwodny i zabrał cale złoto. Potem drugi zabrał ludzi, którzy nie mogli wpaść w ręce wroga, na przykład łamaczy szyfrów. Ale nie mieli tyle okrętów podwodnych, żeby wywieźć całe srebro. W marcu wyjechał MacArthur. Zaczęli wywozić srebro w skrzyniach na morze, w nocy, i wrzucać do wody. - Opowiadasz! - Zawsze można wrócić i spróbować je znaleźć - mówi Amy. - Zresztą lepiej je stracić, niż oddać Japończykom, prawda? - Chyba tak. - Japończycy znaleźli sporo srebra - na Bata'an i Corregidorze schwytali wielu amerykańskich nurków, kazali im zejść na dno, właśnie tu, gdzie teraz jesteśmy, i wyciągnąć je. Lecz tym samym nurkom udało się ukryć przed strażnikami dużo srebra i przemycić je na Filipiny, gdzie stało się tak pospolite, że zupełnie zepsuło okupacyjną japońską walutę. - To na co my teraz patrzymy? - Szczątki skrzyń, które rozwaliły się, uderzając w dno. - Czy po wojnie zostało tu jeszcze jakieś srebro? - No pewnie - żywo potwierdza Amy. - Większość poszła na dno tutaj i nurkowie je wyciągnęli, ale część zatopiono gdzie indziej. Mój tata wyciągnął trochę już w latach siedemdziesiątych. - O kurczę. To bez sensu! - Czemu? - Nie mogę uwierzyć, że srebro tak sobie leżało na dnie oceanu przez trzydzieści lat i każdy mógł je wziąć. - No to nie znasz za dobrze Filipin - rzuca Amy. - Wiem, że to biedny kraj. Dlaczego ktoś po prostu nie przypłynął tutaj i nie wyciągnął tego srebra? - Większość poszukiwaczy skarbów w tej części świata gra o wyższą stawkę - mówi Amy - albo łatwiejszą. Randy nie wie, co powiedzieć. - Kupa srebra na dnie zatoki wydaje mi się łatwa i wartościowa. - Niestety. Srebro nie jest warte aż tak dużo. Waza z dynastii Sung, porządnie oczyszczona, może pójść za więcej złota, niż sama waży. Złota. A w dodatku łatwiej ją znaleźć - szukasz po prostu na dnie czegoś w kształcie dżonki. Zatopiona dżonka wyraźnie wyróżnia się na sonarze. A stara skrzynia obrośnięta koralami i małżami wygląda przeważnie jak kamień. Gdy podpływają bliżej do Corregidoru, Randy widzi, że koniec wyspy jest pagórkowaty - tu i ówdzie wystają z niej skały. Kolor ziemi stopniowo blaknie - od ciemnej tropikalnej zieleni, do bladej zieleni, a potem wysuszonego czerwonawego brązu - w miarę jak ogon oddala się od centrum wyspy, a gleba staje się suchsza. Jego wzrok przyciąga jedna z tych skał, na której stoi nowy stalowy maszt. Na szczycie ma tubę anteny mikrofalowej wycelowaną na wschód, w stronę budynku Epiphyte w Intramuros. - Widzisz te jaskinie wzdłuż brzegu? - odzywa się Amy. Chyba żałuje, że wspomniała już na początku o zatopionych skarbach i teraz chce zmienić temat. Randy przerywa podziwianie anteny mikrofalowej, której jest współwłaścicielem, i wiedzie wzrokiem za ręką Amy. Wapienny brzeg wyspy, pionowo spadający z kilku metrów do wody, jest zryty otworami. - No. - Zbudowali je Amerykanie. Na działa obrony wybrzeża. Japończycy je powiększyli, żeby wypuszczać z nich łodzie kamikaze. - Nieźle. Nagle słyszy basowy gulgot, rozgląda się i dostrzega zbliżającą się do nich łódź. Ma kształt kajaka, ze dwanaście metrów długości i potężne wysięgniki na każdej burcie. Z krótkiego masztu powiewa parę postrzępionych flag, a z rozwieszonych nad pokładem sznurów dynda pstrokate pranie. Pośrodku kadłuba znajduje się wielki nieosłonięty silnik diesla, który zasnuwa powietrze czarnym dymem. Z przodu w cieniu jasnoniebieskiej plandeki kilkoro Filipińczyków, w tym kobiety i dzieci, spożywa posiłek. Na rufie kilku mężczyzn majstruje przy sprzęcie do nurkowania. Jeden z nich trzyma coś przy ustach: mikrofon. Z radia "Glory" rozbrzmiewa głos. Mówi po tagalsku. Ernesto dusi śmiech, unosi mikrofon i mówi coś krótko. Randy nie ma pojęcia co, ale podejrzewa, że coś w stylu "później se pogadamy, teraz na mostku jest klient". - Współpracownicy - sucho wyjaśnia Amy. Mowa jej ciała sugeruje, że chciałaby zostawić Randy'ego i wrócić do pracy. - Dzięki za wycieczkę - mówi Randy. - Jedno pytanie. Amy unosi brwi, próbuje wyglądać na cierpliwą. - Ile dochodów Semper Marine pochodzi z poszukiwania skarbów? - W tym miesiącu? W tym roku? W ostatnich dziesięciu latach? Przez całe istnienie firmy? - pyta Amy. - Wszystko jedno. - Takie dochody są sporadyczne - odpowiada. - "Glory" spłaciliśmy zyskami ze skorup, które wyciągnęliśmy z zatopionej dżonki. Potem jeszcze trochę. Lecz w niektórych latach zarabiamy wyłącznie na takich pracach jak ta. - Innymi słowy, na pracach nudnych i gównianych? - wypala Randy. Zwykle kontroluje swój język nieco lepiej. Ale zgolenie brody rozmyło granice jego ego albo coś w tym stylu. Spodziewa się, że się zaśmieje albo przynajmniej puści oko, lecz ona bierze to bardzo poważnie. Ma twarz 50 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON pokerzysty. - Możesz uważać to za tłoczenie tablic rejestracyjnych. - A więc wy jesteście po prostu bandą poszukiwaczy skarbów. Tłoczycie trochę tablic, żeby ustabilizować przychody. - Jeśli chcesz, możesz nas tak nazwać. Randy, dlaczego ty zajmujesz się biznesem? -Amy odwraca się gniewnie i odchodzi. Randy wciąż spogląda za nią, kiedy słyszy, jak Ernesto klnie pod nosem, nie tyle zły, ile zdumiony. "Glory" właśnie mija czubek Corregidoru; po raz pierwszy widać południową stronę wyspy. Ostatni kilometr ogona zakrzywia się, tworząc półkolistą zatoczkę. Pośrodku kotwiczy biały statek, który Randy najpierw bierze za liniowiec oceaniczny o niesamowicie opływowej linii. Potem zauważa wymalowaną na rufie nazwę: RUI FALEIRO - SANTA MONICA, KALIFORNIA. Randy staje obok Ernesta, obaj przez dłuższą chwilę gapią się na statek. Randy słyszał o nim, a Ernesto wie o nim, jak każdy Filipińczyk. Lecz ujrzenie go na własne oczy to inna sprawa. Na achterdeku siedzi helikopter. Wygląda jak zabawka. Z żurawików zwisa gotowa do użycia łódź wiosłowa o sylwetce sztyletu. Śniady człowiek w lśniąco białym uniformie poleruje mosiężną poręcz. - Rui Faleiro był kosmografem Magellana - mówi Randy. - Kosmografem? - Mózgiem operacji. - Randy poklepuje się po głowie. - Przypłynął tu z Magellanem? - pyta Ernesto. Większość świata sądzi, że Magellan pierwszy opłynął świat. Tutaj wszyscy wiedzą, że dopłynął tylko do wyspy Mactan, gdzie zabili go Filipińczycy. - Kiedy Magellan wypływał, Faleiro został w Sewilli - mówi Randy. - I zwariował. - Sporo pan wie o Magellanie, co? - Nie - odpowiada Randy. - Wiem sporo o Dentyście. - Nigdy nie rozmawiaj z Dentystą. Przenigdy. Nawet o sprawach technicznych. Każde techniczne pytanie, jakie ci zadaje, jest tylko koniem trojańskim jakiejś biznesowej taktyki, która przekracza twoje możliwości pojmowania tak dalece, jak dowód Godla jest niezrozumiały dla kaczora Daffy. Avi powiedział mu to spontanicznie pewnego wieczoru, nad kolacją w restauracji w centrum Makati. Avi nie prowadzi rozmów o czymkolwiek ważnym w promieniu kilometra od hotelu Manila, ponieważ sądzi, że tam każdy pokój i każdy stół jest na podsłuchu. - Dzięki za okazane mi zaufanie - odparł Randy. - No, no. Próbuję po prostu oznaczyć swój teren - uzasadnić swoją obecność w tym projekcie. Ja zajmuję się sprawami biznesowymi. - Nie za dużo tej paranoi? - Posłuchaj. Dentysta ma przynajmniej miliard własnych dolarów i jeszcze z dziesięć miliardów, którymi obraca; połowa pieprzonych ortodontów w całych Stanach poszła na emeryturę w wieku czterdziestu lat, bo Dentysta w dwa czy trzy lata pomnożył ich forsę razy dziesięć. Nie osiąga się takich wyników, będąc porządnym facetem. - Może miał trochę szczęścia. - Miał. Ale to nie znaczy, że jest porządnym facetem. Ja uważam, że ładował pieniądze w skrajnie ryzykowne inwestycje. Grał w rosyjską ruletkę oszczędnościami swych klientów, trzymając ich w nieświadomości. Rozumiesz, gość zainwestowałby w gang porywaczy z Mindanao, gdyby tylko stopa zwrotu była dobra. - Ciekawe, czy on wie, że miał szczęście? - Sam jestem ciekaw. Stawiałbym, że nie. Pewnie uważa się za instrument Opatrzności Bożej, tak jak generał MacArthur. "Rui Faleiro" jest dumą przemysłu superjachtowego z Seattle, który ostatnio rozkwita, choć dyskretnie. Randy uzyskał kilka informacji o nim z ulotki marketingowej, wydanej, zanim jeszcze kupił go Dentysta. Wie zatem, że helikopter i motorówka były wliczone w cenę, której nigdy nie ujawniono. Jacht zawiera między innymi dziesięć ton marmuru. Główna sypialnia ma dwie oddzielne łazienki: dla niego - wyłożoną czarnym marmurem i dla niej - różowym, żeby Dentysta i Diva nie musieli przepychać się nad umywalką, gdy stroją się na bankiet w ogromnej sali balowej jachtu. - Dentysta? - pyta Ernesto. - Kepler. Doktor Kepler - odpowiada Randy. - W Stanach niektórzy nazywają go Dentystą. - Goście z przemysłu high-tech. Ernesto kiwa głową. Wie. - Taki człowiek mógłby mieć każdą kobietę, ale wybrał Filipinkę. - Tak - ostrożnie przyznaje Randy. - Ludzie w Stanach znają historię Victorii Vigo? - No cóż, muszę powiedzieć, że tam nie jest tak sławna jak tutaj. - Oczywiście. - Ale niektóre jej piosenki są bardzo popularne. Sporo ludzi wie, że wydobyła się z wielkiej nędzy. - Ludzie w Stanach wiedzą, co to Dymiąca Góra? Wysypisko śmieci w Tondo, gdzie dzieci polują na jedzenie? - Niektórzy wiedzą. Wszyscy się dowiedzą, kiedy w telewizji pokażą film o życiu Victorii Vigo. Ukontentowany Ernesto skinął głową. Tutaj wszyscy słyszeli, że powstaje film o życiu Divy, z nią samą w głównej roli. Ale na ogół nie wiedzą, że to przedsięwzięcie tylko dla rozgłosu, finansuje je sam Dentysta, i że ten film nadawać będzie tylko telewizja kablowa w środku nocy. Lecz zapewne wiedzą, że wszystkie ciekawsze kawałki zostały pominięte. - Jeśli chodzi o Dentystę, mamy pewną przewagę - powiedział Avi. - W sprawach filipińskich będzie całkiem przewidywalny. Spokojny, nawet posłuszny. - Jak to? - Victoria Vigo wykurwiła się z Dymiącej Góry, co nie? - No cóż, wszyscy mrugają i poszturchują się łokciami, ale nikt jeszcze mi tego nie powiedział tak wprost. - Randy nerwowo rozejrzał się wokół. - Uwierz mi, to jedyny sposób, żeby się stamtąd wydostać. Stręczycielstwem zajmowali się Bolobolo. To grupa z 51 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON północnego Luzonu, która dopchała się do władzy wraz z Marcosem. Do nich należy ta część miasta - policja, przestępczość zorganizowana, samorząd, co tylko chcesz. I dlatego ona też należy do nich - mają zdjęcia i nagrania z czasów, gdy była nieletnią prostytutką i gwiazdką porno. Randy pokręcił głową z niesmakiem i osłupieniem. - Skąd ty, do cholery, o tym wiesz? - Nieważne. Uwierz mi: w pewnych kręgach jest to znane równie dobrze, jak wartość pi. - Nie w moich. - W każdym razie dowcip polega na tym, że jej interesy są tożsame z interesami Bolobolo i zawsze będą. A Dentysta zawsze posłusznie postąpi tak, jak powie mu żona. - Można tak założyć? - rzekł Randy. - To twardy gość. Pewnie ma więcej forsy i wpływów niż Bolobolo. Może robić, co zechce. - Ale nie zrobi. - Avi znów leciutko się uśmiechnął. - Zrobi, co każe mu żona. - Skąd wiesz? - Posłuchaj. Kepler ma świra na punkcie władzy - tak jak większość bogatych, wpływowych gości. Prawda? - Tak. - Jeśli masz takiego świra, na jakie preferencje seksualne to się przekłada? - Mam nadzieję, że nigdy się nie dowiem. No, chyba chcesz dominować nad kobietą. - Źle! - odrzekł Avi. - Seks to coś bardziej skomplikowanego, Randy. W seksie wychodzą najbardziej skrywane pragnienia. Ludzie podniecają się najbardziej, gdy ujawnia się ich najgłębsze tajemnice... - Cholera! Kepler jest masochistą? - Jest takim masochistą, że był z tego znany. Przynajmniej w branży erotycznej Azji Południowo-Wschodniej. Alfonsy i mamusie w Hongkongu, Bangkoku, Shenzhen, Manili - wszyscy mieli jego gusta w dokumentach. Dokładnie wiedzieli, czego potrzebuje. No i w taki właśnie sposób poznał Victorię Vigo. Był w Manili i pracował nad sprawami FiliTela. Siedział kupę czasu, a mieszkał w hotelu należącym do Bolobolo. Hotel był zapluskwiony. Bolobolo studiowali jego nawyki erotyczne jak entomolodzy badający rozmnażanie mrówek. Przygotowali Victorię Vigo - ich asa w rękawie, bombę, seksualnego Terminatora - żeby dała mu dokładnie to, czego pragnie. Potem wystrzelili ją w jego życie jak sterowany pocisk do pieprzenia i pierdut! - prawdziwa miłość. - No, chyba by coś podejrzewał, nie? W ogóle dziwię się, że zadał się z kurwą. - Nie miał pojęcia, że jest kurwą! Na tym polega piękno tego planu! Bolobolo załatwili jej fałszywą tożsamość recepcjonistki w hotelu, w którym mieszkał Kepler! Skromnej dziewczyny z katolickiej szkoły! Na początku załatwia mu bilety do teatru, a po roku on jest przywiązany do łóżka na tym cholernym megajachcie, na dupie ma ślady po baciku, a ona stoi nad nim. Na palcu ma pierścionek wielkości dyni, sto trzydziesta ósma kobieta na liście najbogatszych na świecie. - Sto dwudziesta piąta - poprawił go Randy. - Ostatnio akcje FiliTela ostro poszły do góry. Następne dni schodzą Randy'emu na unikaniu Dentysty. Mieszka w małym prywatnym pensjonacie na szczycie wyspy, co rano spożywając kontynentalne śniadanie w towarzystwie amerykańskich i nippońskich weteranów wojennych, którzy przyjechali tutaj wraz z żonami w celu rozwiązania (jak podejrzewa Randy) problemów emocjonalnych milion razy poważniejszych niż cokolwiek, z czym on się w życiu spotkał. "Rui Faleiro" rzuca się w oczy jak cholera - dzięki niemu Randy dość dobrze wie, czy Dentysta jest na pokładzie: po prostu śledzi ruchy helikoptera i ślizgacza. Kiedy sądzi, że jest bezpieczny, schodzi na plaże poniżej anteny mikrofalowej i obserwuje pracujących nad kablem nurków Amy. Niektórzy działają przy brzegu, skręcając śrubami segmenty żeliwnego pancerza wokół kabla, inni kilka kilometrów w głąb morza, współpracując z barką wtykającą kabel bezpośrednio w muliste dno gigantycznym, podobnym do tasaka narzędziem. Brzegowy koniec kabla wbiega do nowego, żelbetowego budynku, ustawionego około stu metrów od granicy przypływu. W środku ma jedno pomieszczenie, wypchane akumulatorami, generatorami, klimatyzatorami i sprzętem elektronicznym. Randy odpowiedzialny jest za chodzące na tym sprzęcie oprogramowanie, dlatego spędza tam w środku mnóstwo czasu. Gapi się w monitor i pisze. Stamtąd linie transmisyjne biegną pod górę do wieży z anteną mikrofalową. Drugi koniec kabla jest właśnie przedłużany w kierunku boi, kołyszącej się parę mil dalej na Morzu Południowochińskim. Doczepiony do niej jest koniec kabla północnoluzońskiego, biegnącego po wybrzeżu wyspy i należącego do FiliTela. Idąc za nim wystarczająco długo, doszłoby się do budynku na północnym przylądku wyspy, skąd odchodzi gruby kabel na Tajwan. Z kolei Tajwan jest połączony ze światem gęstą siecią podmorskich kabli. Na Tajwan i z Tajwanu można łatwo i tanio przesłać dane. W prywatnym łączu, które FiliTel i Epiphyte starają się przeprowadzić pomiędzy Tajwanem a centrum Manili, jest tylko jedna przerwa i zwęża się z dnia na dzień, w miarę jak kładąca kabel barka posuwa się w kierunku boi. Kiedy tam wreszcie dociera, "Rui Faleiro" podnosi kotwicę i sunie barce na spotka nie. Do akcji wkraczają helikopter, ślizgacz i flotylla wynajętych łodzi: zwożą z Manili dygnitarzy i dziennikarzy. Pojawia się Avi z dwoma nowiutkimi smokingami, prosto od szanghajskiego krawca (- Wszyscy ci sławni krawcy z Hongkongu to uchodźcy z Szanghaju). Wraz z Randym rozdzierają bibułki, nakładają nowe stroje i jadą nieklimatyzowanym jeepneyem na przystań, gdzie oczekuje ich "Glory". Dwie godziny później Randy po raz pierwszy może spojrzeć na Dentystę i jego Divę - w wielkiej sali balowej "Rui Faleiro". Dla niego to takie przyjęcie jak każde inne: podaje ręce kilku osobom, zapomina ich nazwiska, szuka miejsca do siedzenia i w błogiej samotności rozkoszuje się winem i potrawami. Tylko jedna rzecz jest tu niezwykła, na pokładzie leży para nasmołowanych kabli, grubości mniej więcej kija do baseballu. Gdyby podejść do relingu i zerknąć w dół, można by dostrzec, że zbiegają do morza. Ich końce spotykają się na stole pośrodku pokładu, gdzie przybyły z Hongkongu technik, też wbity w smoking, z walizeczką narzędzi walczy z ich połączeniem. Zmaga się też z potężnym kacem, ale Randy nie robi z tego problemu, bo wie, że to wszystko pic na wodę i fotomontaż; to tylko ścinki kabla kończące się w wodzie tuż za jachtem. Prawdziwe połączenie dokonało się wczoraj przez spoczywający na dnie morza kabel już lecą bity. Pewien facet na pokładzie rufówki gapi się głównie na Bata'an i Corregidor, ale Randy'ego też ma na oku. Kiedy Randy go zauważa, ten kiwa głową, jakby odfajkowywał coś na liście spraw do załatwienia, wstaje i podchodzi do niego. Nosi wyjątkowo strojny mundur, który jest w marynarce wojennej chyba odpowiednikiem stroju wieczorowego. Prawie nie ma włosów, a ich resztki są stalowoszare i ścięte na długość około pięciu milimetrów. Gdy zbliża się ku niemu, kilku Filipińczyków ciekawie odwraca za nim głowy. 52 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Randy - odzywa się. Kiedy potrząsa jego prawą dłonią, medale podzwaniają. Ma chyba około pięćdziesiątki, ale skórę jak osiemdziesięcioletni Beduin. Na piersi mnóstwo baretek, większość żółtych i czerwonych, co Randy niejasno kojarzy z Wietnamem. Nad kieszenią przyczepił mały plastikowy identyfikator z nazwiskiem SHAFTOE. - Nie daj się nabrać, Randy - mówi Douglas MacArthur Shaftoe. - Nie jestem już w wojsku. Od wieków w stanie spoczynku. Ale mam prawo nosić ten mundur. A to o wiele łatwiejsze, niż szukać cholernego smokingu, który by na mnie pasował. - Miło mi pana poznać. - Cała przyjemność po mojej stronie. A skąd pan ma swój, że tak zapytam? - Mój smoking? - No, tak. - Mój partner zamówił go. - Pana partner seksualny czy partner w interesach? - W interesach. Aktualnie nie mam partnera seksualnego. Doug Shaftoe niecierpliwie potrząsa głową. - To oznacza, że nie przygruchał pan sobie żadnego partnera w Manili. Tak jak, nie przymierzając, nasz gospodarz. Randy zerka przez salę balową na Victorię Vigo; gdyby była jeszcze bardziej rozpromieniona, ze ścian łuszczyłaby się farba, a szyby w oknach topiłyby się jak karmel. - Chyba po prostu jestem nieśmiały - odpowiada. - Zbyt nieśmiały, aby wysłuchać oferty biznesowej? - Nie, skądże. - Moja córka sądzi, że pan oraz gospodarz przyjęcia być może będziecie niedługo kłaść w okolicy jakieś kable. - W biznesie rzadko planuje się robić coś tylko jeden raz. To bruździ potem w księgowości. - Już pan wie, że wody tutaj są płytkie. - Tak. - Wie pan także, że nie można układać kabli w płytkiej wodzie, jeśli nie zrobi się bardzo szczegółowych badań sonarem bocznym o wysokiej rozdzielczości. - Tak. - Chciałbym wykonać dla was takie badania. - Rozumiem. - Nie, nie sądzę. Ale zależy mi, by pan zrozumiał. Postaram się wyjaśnić. - Dobrze - odpowiada Randy. - Czy mam przyprowadzić swego partnera? - Mój pomysł jest bardzo prosty i rozważenie go nie wymaga dwóch pierwszorzędnych umysłów - mówi Doug Shaftoe. - No dobra. Co to za pomysł? - Szczegółowy skan będzie zawierał od cholery informacji na temat tego, co ewentualnie się na dnie znajduje. Niektóre takie informacje mogą być cenne. Cenniejsze, niż się panu wydaje. - Ach. Znaczy: mogą być tam takie rzeczy, na których pana firma potrafi się wzbogacić. - Otóż to. Jeżeli wynajmiecie do badania dna któregoś z naszych konkurentów, a oni trafią na coś w tym stylu, to nic wam nie powiedzą. Wyciągną to sami. Nie będziecie wiedzieć, że coś znaleźli i nic na tym nie zarobicie. Lecz Semper Marine Services, czyli my, powiemy wam o wszystkich znaleziskach i zagwarantujemy udział w ewentualnych zyskach. - Hmmmm - mruczy Randy. Próbuje przybrać twarz pokerzysty, ale wie, że Shaftoe widzi przezeń na wylot. - Pod jednym warunkiem - dodaje Doug Shaftoe. - Podejrzewałem, że musi być jakiś warunek. - Każdy porządny haczyk ma zadzior. To jest zadzior. - Mianowicie? - pyta Randy. - Zachowamy to przed tym skurwysynem w tajemnicy. - Doug wskazuje kciukiem Huberta Keplera. - Jeśli Dentysta się dowie, to razem z Bolobolos podzielą się naszymi zyskami, a my nie zobaczymy nic. Możliwe nawet, że skończymy w charakterze zwłok. - Rzeczywiście, to należy wziąć pod uwagę - zgadza się Randy. - Postaram się przekazać pana propozycję mojemu partnerowi. Metro Waterhouse oraz kilkudziesięciu nieznajomych stoją lub siedzą w wyjątkowo długim, wąskim pomieszczeniu, które kołysze się na boki. Są tu okna, ale nie wpuszczają światła, tylko dźwięk: turkot, łoskot i zgrzyty. Wszyscy są zatopieni w myślach i milczą, jakby siedzieli w kościele i czekali na rozpoczęcie nabożeństwa. Waterhouse stoi, trzymając się przyśrubowanej do sufitu wypukłości, dzięki czemu nie pada na siedzenie. Przez ostatnie kilka minut studiował plakat instruujący, jak nałożyć maskę przeciwgazową. Tak jak wszyscy, ma przy sobie takie urządzenie w brązowo-szarej brezentowej torbie na ramię. Maska Waterhouse'a wygląda trochę inaczej, bo jest amerykańska i wojskowa. Przyciągnęła już parę spojrzeń. Na plakacie widnieje piękna i modna kobieta o śnieżnobiałej cerze i kasztanowych włosach - wyglądają, jakby dobry salon fryzjerski rozpuścił je środkami chemicznymi, a potem uformował w obecny kształt. Jest wyprostowana, plecy proste jak maszt, podbródek uniesiony, zgięte łokcie, ręce w rytualnym geście - rozcapierzone palce, kciuki sterczące w górę tuż przed twarzą. Pomiędzy dłońmi zwisa złowrogi zwój, podtrzymywany kocią kołyską gumowych pasków w kolorze khaki. Uniesione kciuki stanowią zawleczki zabezpieczające tę szykowną sieć. Waterhouse jest już czas jakiś w Londynie, dlatego zna ciąg dalszy. Poznałby ten gest wszędzie - to pozycja wyjściowa do zaatakowania podbródkiem maski przeciwgazowej. Kiedy na miasto spadnie gaz, zabrzęczą specjalne dzwonki, a czubki pancernych skrzynek pocztowych, pomalowane specjalną farbą, sczernieją. W zielonkawe trujące niebo wzniesie się dwadzieścia milionów kciuków, a dziesięć milionów podbródków wsunie się w maski. Może sobie wręcz wyobrazić piękny, uwodzicielski dźwięk, który wyda biała, delikatna skóra tej kobiety, wsuwając się w ciasną komorę z czarnej gumy. Kiedy uda się wsunięcie podbródka, wszystko jest w porządku. Trzeba ładnie ułożyć paski wokół kasztanowej 53 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON ondulacji i schować się w budynku, ale najgorsze niebezpieczeństwo minęło. Angielskie maski mają na przedzie okrągły otwór wydechowy, który wygląda dokładnie jak świński ryj - żadna kobieta w życiu by tego nie włożyła, gdyby modelki na plakatach propagandowych nie były ucieleśnieniem piękna z wyższych sfer. Coś w mroku za oknem przyciąga jego wzrok. Pociąg wjechał w część Podziemia, gdzie skąpe światło przesącza się z góry niczym przez lufę karabinu, zdradzając hadesowe tajemnice Metra. Wszyscy w wagonie mrugają, rozglądają się i łapią oddech. Wokół nich na chwilę znów zmaterializował się Świat. W przestrzeni unoszą się fragmenty ścian, omszałe dźwigary i wiązki kabli, obracając się powoli w miarę ruchu pociągu. Jego uwagę przykuwają zwłaszcza kable: elegancko, równolegle przypięte do kamiennych ścian. Są jak pędy jakiegoś plutonicznego bluszczu, który ukradkiem rozrasta się w ciemnościach Metra, kiedy ekipy remontowe nie widzą. Szuka drogi na powierzchnię, ku światłu. Idąc po ulicy Nadziemia, widzi się niekiedy pierwsze macki wpełzające w górę po starych ścianach. Pokryte neoprenem pnącza, rosnące po liniach prostych wzdłuż murów i wciskające się przez otwory w ramach okiennych, celują głównie w biura. Niekiedy osłania się je metalowymi rurkami. Czasem właściciele budynku malują je farbą. Lecz wszystkie one mają jeden wspólny system korzeniowy, rozrastający się w nieużywanych tunelach i czeluściach Metra, zbiegający się w gigantycznych centralach ukrytych w głębokich schronach przeciwlotniczych. Pociąg wjeżdża do katedry wyblakłego żółtego światła i z jękiem staje, wypełniając peron. W niszach i grotach jarzą się groźnie symbole brytyjskiej paranoi: na jednym końcu moralnego kontinuum znajduje się anielska kobieta z maską przeciwgazową, na drugim - sukub w obcisłej spódniczce, rozwalony na sofie pośrodku przyjęcia, uśmiechający się afektowanie spod sztucznych rzęs i podsłuchujący paplaninę młodych, naiwnych żołnierzyków. Gustowna antykwa tablic na ścianach oznajmia "Dworzec Euston", co aż promieniuje urzędową wiarygodnością. Waterhouse i większość pasażerów wysiada. Po kwadransie rykoszetowania po zaułkach stacji, pytania o drogę i analizowania rozkładów jazdy, Waterhouse ląduje w pośpiesznym do Birmingham. Po drodze, jak mu obiecano, zatrzyma się w miejscowości Bletchley. Jedną z przyczyn zamieszania jest fakt, że z sąsiedniego toru odjeżdża inny pociąg, bezpośrednio do Bletchley, bez żadnych przystanków. Jak się zdaje, siedzą w nim wyłącznie kobiety w paramilitarnych mundurach. Żołnierze RAF-u ze stenami trzymają straż przy każdych drzwiach tego pociągu, sprawdzają dokumenty i przepustki i nie chcą go tam wpuścić. Przez żółtawy poblask okien widać dziewczęta z Bletchley, siedzące naprzeciw siebie rzędami po cztery albo pięć; wyciągają z torebek robótki i przeobrażają kłębki szkockiej wełny w kominiarki i rękawice dla załóg północnoatlantyckich konwojów, piszą listy do braci na froncie i rodziców w domu. Strażnicy stoją przy drzwiach, dopóki wszystkie nie zostaną zamknięte, a pociąg nie ruszy. Kiedy nabiera szybkości, rzędy plotkujących, piszących i robiących na drutach dziewcząt zlewają się razem, tworząc coś, co zapewne bardzo przypomina obiekt często widywany w snach przez żołnierzy lub marynarzy. Waterhouse nigdy nie będzie takim frontowym żołnierzem, mającym kontakt z nieprzyjacielem. Posmakował owocu wiedzy zakazanej. Nie wolno mu znaleźć się tam, gdzie mógłby być schwytany przez wroga. Wagony wyłaniają się z mroku w ceglanym kanionie i zmierzają na północ. Jest około trzeciej; ów specjalny pociąg do Bletchley pewnie wiózł dziewczyny na drugą zmianę. Waterhouse przeczuwa, że on nie będzie pracował na jakichkolwiek zmianach czy w określonych godzinach. Wór marynarski - który spakowano za niego - jest aż ciężki od podpowiadanych przez ubrania sugestii: grube impregnowane wełniane swetry, tropikalne mundury armii i marynarki, czarna maska narciarska, prezerwatywy. Pociąg powoli wydostaje się z miasta i wjeżdża na teren usiany małymi miastami-sypialniami. Waterhouse czuje, jak wciska go w siedzenie i podejrzewa, że jedzie trochę pod górę. Przejeżdżają przez jakby wyrąbane siekierą wycięcie w łańcuchu niewysokich wzgórz i wślizgują się w piękny krajobraz, lekko wznoszących się szmaragdowych pól, losowo upstrzonych małymi, białymi kapsułkami - sądzi, że to owce. Oczywiście ich rozkład zapewne wcale nie jest losowy - prawdopodobnie odzwierciedla zmiany w składzie chemicznym gleby, dające trawę, która smakuje owcom mniej lub bardziej. Mając zdjęcia lotnicze, Niemcy mogliby nakreślić mapę składu chemicznego brytyjskich gleb, opartą na analizie rozkładu owiec. Pola otaczają stare żywopłoty, kamienne murki albo, zwłaszcza na wyżynach, długie zagony lasu. Mniej więcej po godzinie po lewej stronie pojawia się las, pokrywający powoli wznoszące się nad torami zbocze. Pociąg z sykiem hamuje i pojękując, zatrzymuje się na małej stacyjce. Tory są jednak trochę bardziej splątane i porozgałęziane niż na innych małych stacjach. Waterhouse wstaje, rozstawia nogi, przybiera postawę zapaśnika sumo i atakuje wór marynarski, który chyba wygrywa, bo wypycha Waterhouse'a przez drzwi wagonu na peron. Trochę mocniej niż wszędzie pachnie tu węglem, a gdzieś z pobliża dobiega głośny łoskot. Waterhouse rozgląda się wzdłuż torów i odkrywa rozłożony pomiędzy mnóstwem bocznic wielki zakład przemysłowy. Gapi się nań przez kilka minut, gdy jego pociąg odjeżdża na północ, i widzi, że na stacji Bletchley naprawiają parowozy. Waterhouse lubi pociągi. Ale nie dlatego otrzymał darmowy worek ciuchów i bilet do Bletchley, zatem jeszcze raz atakuje wór i taszczy go po schodach na kryty mostek biegnący nad torami. Na dworcu widzi mnóstwo zmierzających ku niemu dziewcząt z Bletchley, WAAF-ek i WREN-ek *; właśnie skończyła się dzienna zmiana, polegająca na przetwarzaniu pozornie losowych liter i cyfr na skalę wielkoprzemysłową. Nie chcąc narazić się w ich oczach na śmieszność, wreszcie zarzuca wór na plecy, przekłada ręce przez paski i pozwala, by jego ciężar popychał go naprzód, przez mostek. WAAF-ki i WREN-ki niespecjalnie interesują się nowo przybyłym oficerem amerykańskim. A może są po prostu przesadnie skromne. W każdym razie Waterhouse wie, że jest jednym z nielicznych, ale nie pierwszym. Wór popycha go przez jednoizbową stacyjkę jak gruby policjant prowadzący pijaka przez hol podłego hotelu. Potem wyrzuca go na pas otwartej przestrzeni wzdłuż drogi biegnącej z północy na południe. Naprzeciw niego wyrasta puszcza. Wszelkie złudzenia, że jest otwarta i zapraszająca, niszczą intensywne pobłyski światła z jej skraju - nisko stojące słońce zdradza, że obszar ten jest wypełniony ostrymi metalowymi przedmiotami. Przesieka w lesie wypluwa WAAF-ki i WREN-ki jak wąski wylot gigantycznego gniazda szerszeni. Waterhouse musi iść naprzód. W przeciwnym razie wór obali go na plecy i tak już zostanie na tym parkingu, bezradnie przebierający kończynami jak przewrócony chrząszcz. Dlatego rusza chwiejnie, przechodzi przez drogę i celuje *

WAAF i WREN (właściwie WRNS) - brytyjskie kobiece formacje pomocnicze, odpowiednio w lotnictwie wojskowym i marynarce wojennej (przyp. tium.). 54 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON w szeroką ścieżkę pośrodku przesieki. Otaczają go dziewczęta z Bletchley. Uczciły fajrant, malując się szminką. Wojenna szminka jest na pewno posklejana z odpadków i resztek, po tym jak wszystko, co najlepsze, zużyto do pokrywania wałów śmigieł. Aby ukryć jej paskudne mineralno-zwierzęce pochodzenie, potrzebny jest krzykliwy, zbyt intensywny aromat. To zapach wojny. Waterhouse nie został jeszcze oprowadzony po Bletchley Park, ale wie z grubsza, o co chodzi. Wie, że te nieśmiałe dziewczęta, posłusznie, zmiana za zmianą, przepuszczające przez swe maszyny ryzy zapełnionego bzdurami papieru, zabiły razem więcej żołnierzy niż Napoleon. Powoli, z pokorą posuwa się naprzeciwko fal odjeżdżającej pierwszej zmiany. W pewnym momencie zwyczajnie się poddaje, odchodzi krok w bok, rzutem ciała zwala wór w zarośla, zapala papierosa i czeka, aż minie go grupa stu dziewcząt. Coś szturcha go w kostkę - łodyga maliny z gniewnymi cierniami. Dźwiga nienaturalnie wielką i regularną sieć pajęczą; jej koncentryczne nitki lśnią w promieniach niskiego popołudniowego słońca. Pośrodku siedzi flegmatyczny brytyjski pająk, całkiem niewzruszony nieskoordynowanymi jankeskimi ruchami Waterhouse'a. Waterhouse wyciąga rękę i łapie spadający właśnie żóltobrązowy liść wiązu. Kuca, wtyka papierosa w kącik ust, po czym oburącz (dla stabilności) przeciąga zębatą krawędzią liścia po jednej z promienistych nitek sieci - wie, że na nich nie będzie tej kleistej substancji. Liść wzbudza dość regularną wibrację sieci, jak smyczek na strunie. Pająk odwraca się twarzą do niego, obracając się momentalnie, jak postać na źle pociętym filmie. Waterhouse jest tak zaskoczony szybkością tego ruchu, że cofa się nieco, dopiero potem przeciąga liść jeszcze raz po nitce. Pająk sztywnieje, odbierając wibracje. W końcu wraca do pierwotnej pozycji i robi to, co przedtem, zupełnie go ignorując. Pająki potrafią poznać po drganiach sieci, jaki owad się złapał, i trafić do niego. Dlatego sieci są promieniste, a pająk zawsze siedzi pośrodku. Nici służą mu za przedłużenie układu nerwowego. Informacja płynie po jedwabiu do wnętrza pająka, gdzie przetwarza ją jakaś maszyna Turinga. Waterhouse próbował wielu różnych sztuczek, ale nie udało mu się zmylić pająka. Zły omen! Podczas eksperymentu naukowego chyba skończyły się godziny szczytu. Znów atakuje wór. W walce pokonują kolejne sto metrów ścieżki, która w końcu wychodzi na drogę; dokładnie w miejscu, gdzie przegradza ją żelazna brama wetknięta między głupawe obeliski z czerwonej cegły. Strażnicy to znów żołnierze RAF-u ze stenami, właśnie sprawdzają dokumenty faceta w ciężkiej płóciennej pelerynie i goglach, który przed chwilą przyjechał tu na wojskowym zielonym motocyklu z sakwami po bokach tylnego koła. Sakwy nie są specjalnie wypchane, ale za to starannie zabezpieczone; znajduje się w nich amunicja, którą dziewczęta ładują w klekocące paszcze swych żarłocznych maszyn. Machnięciem ręki wpuszczają go. Natychmiast skręca w lewo w wąską alejkę. Straż skupia się na Lawrensie. Po stosownych salutach okazuje swe papiery. Musi wybrać jeden z kilku zestawów, czego nie udaje mu się ukryć przed strażnikami. Ale ci nie są tym zaniepokojeni ani nawet zaciekawieni, co bardzo różni ich od większości strażników, z którymi stykał się Waterhouse. Oczywiście, nie są na liście Ultra Mega, więc wyjaśnienie im, że przyjechał tu w sprawie Ultra Mega, byłoby ciężkim wykroczeniem przeciwko bezpieczeństwu. Ale wygląda, że przyjmowali tutaj już wielu gości, którzy nie umieli podać prawdziwego celu podróży, bo nawet nie mrugną okiem, kiedy Waterhouse udaje, że jest jednym z oficerów łącznikowych z Baraku 4 lub 8. W Baraku 8 deszyfruje się radiogramy Enigm z Kriegsmarine. Barak 4 otrzymuje te komunikaty i analizuje je. Jeśli Waterhouse uda, że jest z Baraku 4, kłamstwo będzie miało krótkie nogi; ci faceci muszą znać się trochę na marynarce. Natomiast charakterystyka faceta z Baraku 8 doskonale doń pasuje; oni nie muszą znać się na niczym z wyjątkiem czystej matematyki. Jeden z wartowników studiuje jego papiery, potem wchodzi do małej budki i kręci korbką telefonu. Waterhouse stoi niespokojnie, podziwiając broń zwisającą z ramion żołnierzy. Jeśli dobrze widzi, to tylko stalowa rurka z zamocowanym na jednym końcu spustem. Wąskie okienko wycięte wzdłuż rury ukazuje zwiniętą wewnątrz sprężynę. Kilka uchwytów i wihajstrów przyspawanych tu i ówdzie sprawia, że całość wygląda jak zmajstrowana przez niechluja na zajęciach praktyczno-technicznych. - Kapitanie Waterhouse? Ma pan iść prosto do Dworku - mówi strażnik, który telefonował. - Na pewno pan pozna. Waterhouse przechodzi kilkanaście metrów i zauważa, że Dworku rzeczywiście nie można przeoczyć. Przystaje i zaczyna się gapić, próbując zgłębić, o co też architektowi chodziło. Budowla jest niesamowicie skomplikowana, z ogromną liczbą ścian szczytowych pod dachem. Można tylko przypuszczać, że architekt miał w planach ogromny wolno stojący dom, ale chciał zakamuflować go w postaci kilku bardzo do siebie niepasujących miejskich szeregowców, w niewytłumaczalny sposób ściśniętych pośrodku dwustuhektarowego pola w Buckinghamshire. Domostwo wygląda na zadbane, choć gdy podchodzi bliżej, widzi pnące się po murach czarne liany. Ten sam system korzeniowy, który zauważył w metrze, dotarł aż tutaj, pod lasami i pastwiskami, i zaczął wypuszczać nad ziemię neoprenowe pędy. Lecz ten organizm nie jest fototropiczny - nie dąży do światła, rosnąc ku słońcu. Jest infotropiczny. I przywędrował tutaj z tego samego powodu, dla którego pojawili się tu infotropiczni ludzie, na przykład Lawrence Pritchard Waterhouse i doktor Alan Mathison Turing: ponieważ Bletchley Park ma w świecie informacji z grubsza taką pozycję jak Słońce w Układzie Słonecznym. Wokół niego krążą armie, nacje, premierzy, prezydenci i geniusze, nie po jednostajnych orbitach planet, ale po zwariowanych, koślawych elipsach i hiperbolach komet oraz zbłąkanych asteroid. Doktor Rudolf von Hacklheber nie wie o Bletchley Park, ponieważ to druga z najściślej strzeżonych tajemnic obok Ultra Mega. Ale siedząc w swym berlińskim gabinecie, przesiewając doniesienia z Beobachtung Dienst *, może czasem ustalić fragmenty owych trajektorii i stawiać hipotezy, dlaczego są takie, a nie inne. Jeśli jedyna logiczna hipoteza brzmi: alianci złamali Enigmę, oznacza to, że Jednostka 2702 poniosła klęskę. Lawrence znów okazuje papiery i wchodzi pomiędzy parę zniszczonych niepogodą gryfów. Kiedy już nie widać zewnętrznej strony, dworek jest całkiem, całkiem. Kształt pseudoszeregówek sprzyja wstawianiu wielu okien w wykuszach, co daje wiele tak potrzebnego tutaj światła. Sklepienie holu wspierają gotyckie łuki i kolumny wykonane z wyraźnie podłego gatunku marmuru, przypominającego z wyglądu zestalone ścieki. Jest tu zadziwiająco głośno - pospieszny klekot, przypominający burzliwą owację, przenika ściany i drzwi, niesioną prądami gorącego powietrza o ostrej oleistej woni. To szczególny zapach - zapach teleksów albo dalekopisów, jak je nazywają Angole. Woń i ciepło sugerują, że gdzieś na dole musi ich być z kilkadziesiąt. *

Służba kryptoanalityczna niemieckiej marynarki wojennej w czasie II wojny światowej (przyp. red.). 55 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Waterhouse wchodzi wyłożoną drewnem klatką schodową na pierwsze piętro. Okazuje się cichsze i chłodniejsze. Tutaj są gabinety wielkich szych Bletchley Park. Jeśli ta instytucja jest zarządzana według wzorowych form biurokratycznych, po wstępnej rozmowie Waterhouse już nigdy nie ujrzy tego miejsca. Znajduje gabinet pułkownika Chattana (na widok tabliczki na drzwiach coś mu przeskakuje w pamięci), który znajdował się na szczycie schematu organizacyjnego Jednostki 2702. Chattan wstaje na powitanie. Jest rudawym, błękitnookim facetem. Pewnie miałby także rumiane policzki, gdyby nie ciemna pustynna opalenizna. Nosi galowy mundur: w Anglii mundury szyje się u krawca, to jedyny sposób, by je uzyskać. Waterhouse nie dba specjalnie o stroje, ale nawet on od razu widzi, że tego munduru nie uszyła mamusia w kilka wieczorów przed płonącym kominkiem. Nie, nie, Chattan ma własnego, porządnego krawca. Pułkownik nie wymawia jego nazwiska "łotr Haus" jak ci goście z Broadway Buildings. "R" jest twarde i chrupiące, a "house" wydłużone na kształt "huus". Dziwaczny ma akcent ten Chattan. Wraz z nim siedzi drobniejszy facet w brytyjskim mundurze roboczym - obcisłym w nadgarstkach i kostkach, a gdzie indziej zbluzowanym, z grubej flaneli khaki, która byłaby niesamowicie ciepła, gdyby nie mieli tu idealnie stałej temperatury - około trzynastu stopni. Ogólny efekt wizualny zawsze przywodzi Waterhouse'owi na myśl doktora Dentona* . Zostaje przedstawiony jako porucznik Robson; dowodzi jednym z oddziałów Jednostki 2702 - ludźmi z RAF-u. Ma szorstki, siwo-kasztanowy wąsik, bardzo krótko przycięty. Jest jowialny, przynajmniej w obecności wyższych stopniem, i często się uśmiecha. Jego zęby wystają z dziąseł promieniście - obie szczęki kojarzą się z puszkami kawy, w których eksplodował niewielki granat. - To jest człowiek, na którego czekaliśmy - mówi Chattan do Robsona. - Ten, który przydałby się nam w Algierii. - Tak! - mówi Robson. - Witamy w Jednostce Specjalnej 2701, kapitanie Waterhouse. - 2702 - mówi Waterhouse. Chattan i Robson są łagodnie zdziwieni. - Nie możemy użyć liczby 2701, ponieważ jest iloczynem dwóch liczb pierwszych. - Co takiego? - mówi Robson. Jedna rzecz, która się Waterhouse'owi podoba w tych Angolach: kiedy nie kapują, o czym mówisz, przynajmniej dopuszczają możliwość, że to ich wina. Robson wygląda na faceta, który awansował na oficera od samego dołu. Jankes tego typu byłby już obrażony i arogancki. - Których? - pyta Chattan. To nieźle; przynajmniej wie, co to jest liczba pierwsza. - 73 i 37 - odpowiada Waterhouse. Robi to na Chattanie głębokie wrażenie. - Ach tak, rzeczywiście. - Kręci głową. - Będę musiał trochę ponabijać się z Profesora. Robson przekrzywił głowę, prawie kładąc ją na grubym wełnianym berecie zatkniętym za pagon. Mruży oczy i wygląda na skonsternowanego. Jego hipotetyczny jankeski odpowiednik prawdopodobnie zażądałby teraz kompletnego wykładu na temat liczb pierwszych, a na koniec zawyrokował, że wszystko to jedno wielkie gówno. Ale Robson puszcza to mimo uszu. - Czy dobrze zrozumiałem, będziemy zmieniać numer naszej jednostki? Waterhouse przełyka ślinę. Z reakcji Robsona jasno wynika, że będzie to wymagało od jego ludzi mnóstwa roboty: tygodni zamalowywania, przemalowywania oraz prób przepchnięcia nowego numeru przez armijną biurokrację. Upierdliwe jak cholera. - Ma być 2702 - pogodnie rzuca Chattan. W przeciwieństwie do Waterhouse'a nie ma kłopotów z wydawaniem trudnych, niepopularnych poleceń. - No dobrze, muszę iść i załatwić parę spraw. Miło było pana poznać, kapitanie Waterhouse. - Cała przyjemność po mojej stronie. Robson znów ściska dłoń Waterhouse'a i przeprasza. - Mamy dla pana przepustkę do jednego z baraków stojących na południe od kantyny - mówi Chattan. - Nominalnie naszą kwaterą główną jest Bletchley Park, ale sądzę, że najczęściej będziemy przebywać tam, gdzie najwięcej korzysta się z Ultra. - Rozumiem, że był pan w Afryce Północnej. - Tak. - Chattan unosi brwi, a raczej fragmenty twarzy, gdzie prawdopodobnie znajdują się brwi; ich włosy są bezbarwne i przezroczyste jak nylonowa żyłka. - Niewiele brakowało... - Otarliście się o śmierć, tak? - Nie, nie o to mi chodziło. Mówię o zachowaniu Ultra w tajemnicy. Wciąż nie jesteśmy pewni, czy to się udało. Ale Profesor machnął jakieś rachunki, z których wynika, że żyjemy. - Mówicie Profesor na doktora Turinga? - Tak. Widzi pan, on osobiście pana polecił. - Kiedy otrzymałem rozkazy, domyśliłem się czegoś takiego. - Turing pracuje w tej chwili przynajmniej na dwóch innych frontach wojny informacyjnej i nie mógł uczestniczyć w naszej pogawędce. - Panie pułkowniku, co się działo w Afryce Północnej? - Ciągle się dzieje - w zadumie rzuca Chattan. - Nasz oddział komandosów wciąż jest na froncie i poszerza krzywą dzwonową. - Poszerza krzywą dzwonową? - Hm, wie pan lepiej niż ja, że zdarzenia losowe mają przeważnie rozkład w kształcie dzwonu. Wzrost, na przykład. Podejdzie pan tu do okna, kapitanie. Waterhouse staje obok Chattana w oknie wykuszowym, skąd roztacza się widok na to, co niegdyś było łagodnie pofałdowanym terenem uprawnym. Patrząc na odległe wzgórza ponad drewnianym ogrodzeniem, można się domyślić, jak zapewne niegdyś wyglądał Bletchley Park: zielone pola usiane grupkami małych domków. Teraz wygląda zupełnie inaczej: w promieniu kilometra nie ma kawałka ziemi, który nie byłby ostatnio wybrukowany bądź zabudowany. Poza Dworkiem i jego cudacznymi dobudówkami, Park składa się z jednopiętrowych *

Arthur Cooley Denton (1920-), wybitny amerykański chirurg. W czasie II wojny światowej prawdopodobnie jeszcze nie zdołał skończyć medycyny (przyp. tłum.). 56 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON ceglanych budowli, nic poza długim korytarzem z wieloma transeptami: + + + + + + +, a nowy + pojawia się tak szybko, jak szybko murarze nadążają ze stawianiem cegieł na błotnistym gruncie. (Waterhouse zastanawia się leniwie, czy Rudi widział zdjęcia lotnicze tego miejsca i czy nie wydedukował z tych wszystkich plusów jego matematycznej natury). Zygzakowate odstępy między budynkami są bardzo wąskie, zwężone jeszcze dzielącymi je w połowie dwumetrowej wysokości pancernymi betonowymi ścianami, tak by Szwaby musiały poświęcić jedną bombę na każdy z budynków. - W tym tutaj - Chattan wskazuje na mały domek nieopodal, a właściwie nędzną ceglaną stodołę - mieszczą się Bomby Turinga. Pisze się "Bombe", z "e" na końcu. To maszyny liczące, wynalazł je pana przyjaciel, Profesor. - Czy to naprawdę Uniwersalne Maszyny Turinga? - wyrywa się Waterhouse. Jest pod wpływem zdumiewającej wizji, że Bletchley Part może być w istocie tym tajemnym królestwem, gdzie Alan znalazł środki na realizację swego marzenia. Królestwa nie rządzonego przez ludzi, ale informację, gdzie skromne budyneczki zrobione z plusów mieszczą Uniwersalne Maszyny, które można skonfigurować do wykonywania każdej policzalnej operacji. - Nie - odpowiada Chattan z delikatnym, smutnym uśmiechem. Waterhouse robi długi wydech. - Ach. - Może za rok albo dwa. - Być może. - Bomby zostały wykonane przez Turinga, Welchmana i innych na podstawie projektu wymyślonego przez polskich kryptoanalityków. Składają się z wirujących bębnów, które bardzo szybko testują wiele możliwych kluczy do Enigmy. Profesor na pewno to panu wyjaśni. Ale dowcip polega na tym, że mają te olbrzymie łącznice, jak w centralach telefonicznych, a niektóre z naszych dziewczyn muszą wtykać właściwe kołeczki we właściwe dziurki i okablowywać je na nowo codziennie. Wymaga to dobrego wzroku, skupienia i wzrostu. - Wzrostu? - Zauważy pan, że zatrudnione przy tym dziewczyny są niezwykle wysokie. Jeśli w łapy Niemców jakimś sposobem dostałyby się dane personalne wszystkich pracowników Bletchley Park, a oni wyrysowaliby histogram wzrostu, ujrzeliby normalną krzywą Gaussa w kształcie dzwonu, przedstawiającą większość pracowników, ale z nienormalnym garbem po jednej stronie, oznaczającym wszystkie wysokie dziewczyny pracujące przy łącznicach. - Rozumiem - mówi Waterhouse. - A ktoś w rodzaju Rudiego, doktora von Hacklhebera, zauważyłby tę anomalię i dałoby mu to do myślenia. - Właśnie. A potem Jednostka 2702 - grupa Ultra Mega - musiałaby podłożyć fałszywe informacje, które zbiłyby z tropu pana przyjaciela Rudiego. - Chattan odwraca się od okna, podchodzi do biurka i otwiera wielką papierośnicę, świeżo załadowaną amunicją. Podsuwa papierosy Waterhouse'owi; ten przyjmuje jednego tak dla towarzystwa. Kiedy Chattan podaje mu ognia, zerka przez płomień w oczy Waterhouse'a i mówi: - Teraz spytam pana o to. Jak ukryłby pan przed Rudim, że mamy tutaj za dużo wysokich dziewczyn? - Zakładając, że już ma te dane personalne? - Tak. - Jest zatem za późno, żeby cokolwiek ukryć. - Jasne. No to załóżmy, że Rudi ma jakiś kanał informacyjny, który przekazuje mu dane osobowe, po kilka za jednym razem. Ten kanał cały czas działa. Nie możemy go odciąć. A może nie chcemy, ponieważ nawet brak tego kanału powiedziałby Rudiemu coś bardzo ważnego. - No to proszę bardzo. Preparujemy parę fałszywych kart osobowych i podkładamy je w naszym kanale. Na ścianie gabinetu Chattana wisi mała tablica. Nie jest zbyt dobrze starta i przypomina palimpsest; na pewno sprzątaczki mają absolutny zakaz ścierania jej, gdyż można by stracić przypadkiem coś ważnego. Zbliżając się, widzi ułożone warstwami starsze obliczenia, stopniowo czerniejące, jak rozchodzące się w przestrzeni kosmicznej białe światło. Wszędzie rozpoznaje pismo Alana. Z dużym wysiłkiem powstrzymuje się od rozpoczęcia rekonstrukcji tych obliczeń z duchów majaczących na łupkowej powierzchni. Z niechęcią je zmazuje. Waterhouse kreśli na tablicy oś rzędnych i odciętych, po czym zamaszyście rysuje krzywą Gaussa. Na prawo od szczytu dorysowuje mały garbek.

- Oto wysokie dziewczyny. Problemem jest to wycięcie. - Wskazuje na dolinę pomiędzy głównym szczytem a garbem. Potem rysuje kolejny szczyt, na tyle wysoki i szeroki, by objąć jedno i drugie:

- Można to osiągnąć, podrzucając Rudiemu fałszywe karty personalne, gdzie wzrost będzie wyższy niż nasza średnia, ale niższy niż u dziewcząt od maszyn dekryptażowych. - Ale w ten sposób ładuje się pan w następną pułapkę - mówi Chattan. Odchyla się do tyłu w obrotowym fotelu, a 57 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON przed twarzą trzyma papierosa, spoglądając na Waterhouse'a przez nieruchomą chmurę dymu. - Ta nowa krzywa jest trochę lepsza - mówi Waterhouse - ponieważ wypełniłem to zniekształcenie, ale tak naprawdę nie ma kształtu dzwonu. Końce są nie takie jak trzeba. Doktor Hacklheber zauważyłby to i wiedziałby, że ktoś manipulował przy jego kanale informacyjnym. Aby temu zapobiec, należy dodać kolejne fałszywe dane, gdzie wzrost będzie wyjątkowo mały lub wyjątkowo duży. - Wymyślić kilka niezwykle niskich lub wysokich dziewcząt - dodaje Chattan.

- Tak jest. W ten sposób krzywa będzie się kończyć dokładnie tak, jak powinna. Chattan wciąż patrzy nań oczekująco. Waterhouse mówi: - Zatem dodanie niewielkiej liczby tego, co w innym wypadku byłoby dziwacznymi anomaliami, powoduje, że całość wygląda idealnie normalnie. - Jak powiedziałem, nasz oddział w Afryce Północnej - nawet teraz, gdy rozmawiamy - zajmuje się poszerzaniem krzywej Gaussa. Tak aby nie wzbudzała podejrzeń. Mięso No dobra, starszy szeregowy Gerald Hott z Chicago nie zrobił kariery w ciągu piętnastoletniej służby w Siłach Lądowych Stanów Zjednoczonych. Ale za to wycinał z polędwicy niesamowite steki. Nożem rzeźnickim posługiwał się tak sprawnie, jak Bobby Shaftoe bagnetem. Kto powie, że wojskowy rzeźnik, oszczędnie gospodarując skąpą wołową tuszą i skrupulatnie przestrzegając sanitarnych regulaminów, nie może uratować tylu dusz, co stalowooki wojownik? Wojna to nie tylko zabijanie Szwabów, Nipów i Italiańców. To także bicie świń - i zjadanie ich. Gerald Hott służył na froncie, jego chłodnia była czysta jak sala operacyjna, a więc to, że skończył właśnie w niej, pasuje do kompozycji. Bobby Shaftoe układa w myślach tę drobną elegię, kiedy trzęsie się w subpolarnym mrozie niegdyś francuskiej, a teraz amerykańskiej chłodni do mięsa o wielkości i temperaturze Grenlandii, otoczony doczesnym szczątkami kilku stad bydła i jednego masarza. Podczas swej krótkiej służby zdążył być na wielu pogrzebach i zawsze podziwiał zdolność kapelanów do układania wzruszających przemówień. Słyszał, że kiedy armia powoła kiepskiego ucznia, a potem odkryje u niego mózg, uczy go pisać na maszynie i każe mu od rana do nocy klepać te rzeczy. Niezła praca, jeśli się ją otrzyma. Z haków dyndają długimi rzędami zamrożone tusze. Bobby, idąc między nimi, spina się coraz bardziej, stara się uodpornić na ten paskudny widok. To już chyba lepiej, gdy głowa kolegi wybuchnie przy zapalaniu papierosa - przy takim stopniowaniu napięcia można zwariować. Wreszcie dochodzi do końca rzędu i odkrywa śpiącego na podłodze człowieka, ściskającego w objęciach wieprzową tuszę, którą chyba miał zamiar porcjować, kiedy zmarł. Leży tu od około dwunastu godzin i ma temperaturę ciała w granicach minus 23 stopni. Bobby Shaftoe zwraca się twarzą do nieboszczyka i bierze głęboki wdech mroźnego, pachnącego mięsem powietrza. Składa sine dłonie na swej piersi na sposób modlitewny i dobry zarazem, by je ogrzać. - Panie Boże - mówi głośno. Jego głos nie odbija się echem, dźwięk pochłaniają połcie mięsa. - Wybacz temu marine uczynek, który zamierza popełnić, i przy okazji wybacz także jego przełożonym, którymi w swej nieskończonej mądrości uznałeś za stosowne go pobłogosławić, oraz ich przełożonym, którzy to wszystko wymyślili. Zamierza ciągnąć to dalej, ale w końcu postanawia, że to nic gorszego niż nadziewanie Nipów na bagnet, więc zabiera się do roboty. Podchodzi do splecionych zwłok starszego szeregowego Geralda Hotta i Prosiaka Mrożonego i bezskutecznie próbuje je rozdzielić. Kuca obok i przygląda się temu pierwszemu. Hott jest blondynem. Oczy ma półotwarte; Shaftoe, błysnąwszy latarką w szczelinę, spostrzega błękitny odblask. Hott to potężny facet, w dobrej formie pewnie ważył sto kilo, a teraz to chyba ze sto dwadzieścia. Zycie w kuchni wojskowej nie ułatwia zachowania linii ani (na nieszczęście dla Hotta) zachowania w należytej sprawności układu krążenia. Kiedy przyszedł atak serca, Hott był suchy i jego mundur także, więc dzięki Bogu materiał nie przymarzł do skóry. Shaftoe'owi udaje się zdjąć większość ubrania kilkoma długimi cięciami naostrzonego jak brzytwa noża V-44 Gung-ho. Ale jego maczetowate, dwudziestopięciocentymetrowe ostrze kompletnie nie nadaje się do walk wewnętrznych na bliskim dystansie, to znaczy pod pachami i w kroczu - a ostrzegano go, żeby nie zrobił zadrapań, musi więc dobyć sztyletu Marine Raiders, którego cienka, osiemnastocentymetrowa klinga mogła zostać stworzona specjalnie do tego rodzaju zadań, choć rybokształtna rączka odlana z metalu już po chwili zaczyna mu przymarzać do dłoni. Porucznik Ethridge wałęsa się za grobowymi drzwiami chłodni. Shaftoe mija go i wali prosto do wyjścia z budynku, nie zwracając uwagi na pytania: - No, Shaftoe? Jak tam? Dopiero kiedy wybiega poza cień budynku, zatrzymuje się. Blask północnoafrykańskiego słońca wylewa się na niego jak wanna pełna morfiny. Zamyka oczy i zwraca twarz ku niemu, ściska razem przemarznięte dłonie, gromadząc w nich ciepło, by spłynęło po przedramionach i ściekło z łokci. 58 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - No, jak tam? - powtarza Ethridge. Shaftoe otwiera oczy i rozgląda się. Port to błękitny półksiężyc z kilometrowej długości spękanymi molo wijącymi się wokół siebie, jak na diagramach kroków tanecznych. Jedno z nich pokrywają rozsypujące się ruiny starej twierdzy. Obok leży wpółzatopiony francuski pancernik, wciąż kipiąc parą i dymem. Wokół, niemożliwie szybko rozładowuje się statki operacji Pochodnia. Z transportowców unoszą się ładunki, lądując z plaskiem na kejach, jak gigantyczne plwociny. Dokerzy dźwigają ciężary, ciężarówki wywożą je, żołnierze maszerują, francuskie dziewczyny palą jankeskie papierosy, Algierczycy proponują wspólne interesy. Pomiędzy tymi statkami a teatrem operacji Mięso, tam na skałach, leży chyba miasto Algier. Dla jego dyskryminującego oka z Wisconsin nie wygląda na zbudowane ludzką ręką - raczej wyrzucone na brzeg podczas przypływu. Mnóstwo powierzchni poświęcono na osłanianie się przed cholernym słońcem, dlatego z góry to wygląda jak pełno pozamykanych okiennic - mnóstwo czerwonych kafelków, udekorowanych kwiatami i Arabami. Wygląda, że Francuzi, w trakcie jakiejś żywiołowej akcji likwidowania slumsów, postawili tu parę nowoczesnych betonowych budowli (jak na przykład ta chłodnia). Lecz zostało ich jeszcze od cholery do zlikwidowania - cel numer jeden to ten ludzki ul albo mrowisko, zaraz na lewo. Nazywają go kazbą. Może to dzielnica. A może jeden źle zorganizowany budynek. Żeby uwierzyć, trzeba to zobaczyć na własne oczy. Arabowie tłoczą się tam niczym ulotki z apelem o pomoc w budce telefonicznej. Shaftoe odwraca się i jeszcze raz spogląda na chłodnię z mięsem, niebezpiecznie wystawioną na atak lotniczy. Wszystkim to zwisa, bo kto się przejmie, jeśli Szwaby wysadzą trochę ścierwa? Porucznik Ethridge, spalony słońcem prawie jak Bobby, mruży oczy. - Blondyn - mówi Shaftoe. - Dobrze. - Niebieskie oczy. - Dobrze. - Ryjek, nie grzybek. - Hmm? - Nie jest obrzezany, sir! - Świetnie! Inne znaki szczególne? - Jeden tatuaż, sir! Shaftoe delektuje się stopniowo narastającym napięciem w glosie Ethridge'a: - Sierżancie, proszę opisać tatuaż! - Sir, to wzór popularny w wojsku! Serce z wpisanym imieniem kobiety. - Co to za imię, sierżancie? - Ethridge zaraz zleje się w spodnie. - Sir! Na tatuażu jest następujące imię: Griselda! - Uuufff! - Porucznik Ethridge wypuszcza z siebie głębokie westchnienie ulgi. Kobiety w czadorach przystają i odwracają się. W kazbie wychudzeni, nieogoleni turbaniarze wychylają się ze spiczastych wież i jodłują fałszywie. Ethridge zamyka się i zadowala zaciskaniem pięści do białości. Kiedy odzywa się ponownie, głos ma zduszony z emocji: - Sierżancie, bitwy zależały już od mniejszych łutów szczęścia niż ten! - Pan mi to mówi? - odpowiada Shaftoe. - Sir, kiedy byłem na Guadalcanal, zamknęli nas w tej małej zatoczce i przycisnęli... - Sierżancie, nie chcę już słyszeć o tym jaszczurze! - Tak jest, sir! Kiedyś, jeszcze w Oconomowoc, Bobby Shaftoe musiał pomóc bratu we wniesieniu materaca po schodach. Nabrał przy tym szacunku dla trudu, który trzeba włożyć w manipulowanie ciężkimi i miękkimi przedmiotami. Hott, wieczny odpoczynek racz mu dać Panie, to kawał chłopa, całe szczęście więc, że jest zmrożony na kość. Kiedy dorwie się do niego śródziemnomorskie słońce, na pewno zrobi się miękki. I nie tylko miękki. Wszyscy ludzie Shaftoe'a znajdują się na placu manewrowym. To jaskinia w potężnym sztucznym klifie unoszącym się nad Morzem Śródziemnym, tuż powyżej portu. Te groty ciągną się kilometrami, a nad nimi, górą biegnie promenada. Ale wejście do ich groty jest zakryte namiotami i plandekami, tak by nikt, nawet wojska alianckie, nie widział, co robią; konkretnie, szukają sprzętów opatrzonych wymalowaną liczbą 2701, zamalowują ostatnią cyfrę i zmieniają ją na 2. Pierwszą czynność wykonuje człowiek z farbą zieloną, drugą - z białą lub czarną. Shaftoe wybiera sobie po jednym żołnierzu z każdej z tych grup, aby nie zakłócić przebiegu operacji. Słońce jest tu niesamowicie silne, ale przez grotę wieje chłodny morski wietrzyk i nie jest tak najgorzej. Ostry zapach nafty wydziela się ze wszystkich ciepłych, świeżo malowanych powierzchni. Na Bobby'ego działa uspokajająco: nigdy nie maluje się rzeczy podczas walki. Ale odczuwa też lekkie mrowienie: często robi się to przed wyruszeniem do walki. Shaftoe już ma objaśnić im następne zadanie, kiedy szeregowy Daniels, ten z rękoma w czarnej farbie, zerka za niego i śmieje się kpiąco. - Jak pan myśli, panie sierżancie, czego ten porucznik teraz szuka? Shaftoe oraz szeregowi: Nathan (farba zielona) i Branph (biała) unoszą wzrok i widzą, że Etridge'owi coś się pokręciło. Znowu szpera w koszach na śmieci. - Zauważyliśmy, że porucznik Ethridge uważa, że jego życiowym powołaniem jest grzebanie w śmietnikach - mówi sierżant Shaftoe niskim, autorytatywnym głosem. - On skończył Annapolis. Ethridge prostuje się i najbardziej oskarżycielskim gestem, na jaki go stać, unosi garść podziurawionych kartoników. - Sierżancie! Poznajecie, co to takiego? - Sir! To standardowe wojskowe szablony! - Sierżancie! Ile liter ma alfabet? - Dwadzieścia sześć, sir! - błyskawicznie odpowiada Shaftoe. Szeregowi Daniels, Nathan i Branph cicho pogwizdują: ten Shaftoe to dopiero bystrzak. - A ile znamy cyfr? - Dziesięć, sir! - No, a na trzydzieści sześć liter i cyfr, ile odpowiada nieużywanym szablonom w tym koszu? 59 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Trzydzieści pięć, sir! Wszystkie oprócz dwójki, bo tylko ona jest potrzebna do wykonania rozkazu, sir! - Sierżancie, zapomnieliście drugiej części mojego rozkazu? - Tak jest, sir! - Nie ma co kłamać. Oficerowie właściwie lubią, kiedy zapomina się ich rozkazy, bo to przypomina im, o ile są od ciebie inteligentniejsi. To sprawia, że czują się potrzebni. - Druga część: dołożyć wszelkich starań, by nie pozostawić śladów po wykonanej zmianie! - Tak sir, teraz już pamiętam! Porucznik Ethridge, z początku lekko wkurzony, teraz uspokoił się, co dobrze o nim świadczy. Wszyscy pilnie to sobie odnotowują - znają go zaledwie od sześciu godzin. Mówi teraz spokojnie, jowialnie, jak sympatyczny nauczyciel ze szkoły średniej. Ma na nosie ciemne, wojskowe okulary w grubych oprawkach, znane w branży jako SPG, Szkła Przeciwgwałtowe. Do głowy mocuje je pasek czarnej gumki. Sprawiają, że wygląda jak niedorozwinięty. - Gdyby jakiś wrogi agent przeszukał ten kosz, co jak wiadomo agenci często robią, co takiego by znalazł? - Szablony, sir! - A gdyby policzył cyfry i litery, czy zauważyłby coś niezwykłego? - Wszystkie byłyby czyste, sir, oprócz dwójki, której by brakowało albo byłaby pomazana farbą! Porucznik Ethridge przez chwilę nic nie mówi, aby sami wyciągnęli wnioski. W rzeczywistości nikt nie ma pojęcia, o czym on, kurwa, gada. Atmosfera staje się dość wybuchowa, aż wreszcie Shaftoe robi desperacki ruch. Odwraca się od Ethridge'a w stronę marines. - Macie pomazać farbą wszystkie te cholerne szablony! - ryczy. Marines szarżują na śmietniki, jakby były nippoóskimi bunkrami. Porucznik Ethridge wygląda na ułagodzonego. Bobby Shaftoe, zarobiwszy masę punktów, szybko wyprowadza szeregowych Danielsa, Nathana i Branpha na ulicę, zanim porucznik zorientuje się, że on po prostu zgadywał. Walą biegiem do chłodni z mięsem. Ci marines to sami weterani krwawej wojny - inaczej nie dostaliby się w takie tarapaty: na wrogim kontynencie (Afryka), otoczeni przez wroga (wojska Armii Stanów Zjednoczonych). Ale nawet oni milkną, wchodząc do chłodni i pierwszy raz widząc starszego szeregowego Hotta. Szeregowiec Branph składa ręce, pocierając je ukradkiem o siebie. - Panie Boże... - Szeregowy, zamknąć się! - rzuca Shaftoe. - Już to zrobiłem. - Okay, sierżancie. - Idź znajdź piłę do mięsa! - rozkazuje Nathanowi. Wszyscy szeregowcy tracą dech. - Do świni, kurwa, do świni! - precyzuje Shaftoe. Potem zwraca się do szeregowego Danielsa, taszczącego niekształtny zwój i mówi: - Rozwijaj! Zwój (wydany Shaftoe'owi przez Ethridge'a) zawiera czarny kombinezon płetwonurka. Nie pochodzi z magazynów armii USA: to musi być jakiś europejski model. Shaftoe rozwija go i ogląda poszczególne części, podczas gdy chłopcy energicznymi ruchami potężnej ramowej piły tną Prosiaka Mrożonego. Pracują w milczeniu; wtem przerywa im nieznajomy głos. "Panie Boże..." - zaczyna. Wszyscy unoszą wzrok na stojącego nieopodal faceta, który złożył ręce do modlitwy. Twarz spowijają mu własne słowa, sakramentalnie skroplone w wyraźną, rozpływającą się chmurę mgły. Wojskowy koc na ramionach zasłania mundur i stopień. Gdyby nie był świeżo ogolony i nie nosił Szkieł Przeciwgwałtowych, wyglądałby jak jeżdżący na wielbłądzie prorok z Ziemi Świętej. - Szlag! - rzuca Shaftoe. - Już, kurwa, odmówiłem modlitwę. - Ale czy modlimy się za szeregowego Hotta, czy za siebie? - pyta facet. To kłopotliwe pytanie. Gdy zatrzymuje się piła, zapada cisza. Shaftoe upuszcza kombinezon i wstaje. Facet w Kocu ma bardzo krótkie, siwawe włosy, a może to szron wytrąca mu się na czaszce. Lodowate oczy mierzą Shaftoe'a przez grube soczewki Szkieł Przeciwgwałtowych, jakby naprawdę oczekiwały odpowiedzi. Podchodzi krok bliżej i dostrzega, że facet nosi koloratkę. - Niech wielebny sam powie - mówi Shaftoe. Potem rozpoznaje Faceta w Kocu. Już ma przywitać go radosnym "Co ty tutaj, kurwa, robisz", ale coś go powstrzymuje. Kapelan spogląda w bok, tak nieznacznie i szybko, że tylko Shaftoe, prawie stykający się z nim nosem, może to zauważyć. Przekaz brzmi: Morda w kubeł, Bobby, pogadamy później. - Szeregowy Hott jest teraz z Bogiem czy dokąd tam ludzie idą po śmierci - mówi Enoch "mów mi bracie" Root. - Co to za gadanie? Oczywiście, że jest z Bogiem. Jezus, Maria! "Dokąd tam ludzie idą po śmierci". Coś ty za kapelan? - Chyba kapelan w sam raz dla Jednostki 2702 - mówi kapelan. Enoch Root w końcu przerywa kontakt wzrokowy z Shaftoe'em i patrzy tam, gdzie coś się dzieje. - No, jak tam, chłopaki? - dodaje. - Będzie bekon na kolację, co? Chłopaki chichoczą nerwowo i piłują dalej. Kiedy udaje im się wreszcie oddzielić świńską tuszę od Hotta, każdy łapie go za jedną kończynę. Wnoszą go do masarni, tymczasowo ewakuowanej na czas operacji, aby jego ekskoledzy od szynek i polędwic nie roznosili plotek. Pospieszna ewakuacja masarni po śmierci jej pracownika sama z siebie mogłaby wywołać plotki. Dlatego bajka na dzisiaj, świeżo opowiedziana przez porucznika Ethridge'a, głosi, że Jednostka 2702 (pomimo wszelkich zewnętrznych pozorów) jest elitarnym, specjalistycznym zespołem lekarskim, który obawia się, że Hott padł ofiarą rzadkiej, nowej formy tropikalnego zatrucia. Może nawet czegoś umyślnie pozostawionego przez Francuzów, których podobno dosyć zdenerwowało zatopienie ich pancernika. W każdym razie (jak powiada bajka) rzeźnia musi być opróżniona na cały dzień i przeczesana gęstym grzebieniem. Ciało Hotta zostanie przed odesłaniem do domu skremowane, by przerażająca zaraza nie rozniosła się po Chicago - światowej stolicy rzeźnictwa - bo jej nieobliczalne skutki mogłyby nawet zmienić wynik wojny. Na podłodze stoi zwykła żołnierska trumna, dla zachowania pozorów. Shaftoe i jego ludzie ignorują ją i zaczynają ubierać zwłoki, najpierw w obrzydliwe kąpielówki, potem w różne części kombinezonu do nurkowania. - Ej! - krzyczy Ethridge. - Rękawiczki trzeba chyba nałożyć na końcu. - Sir, za pozwoleniem, włożyliśmy je najpierw! - odpowiada Bobby. - Na wypadek gdyby palce się rozmroziły, bo wtedy będzie przerąbane, sir! - No, włóżcie mu jeszcze to - mówi Ethridge i podaje mu zegarek. Shaftoe waży go w dłoni i gwiżdże z podziwu. Piękny: szwajcarski, z pełnego uranu, ze szlachetnymi kamieniami, a jego tykot przypomina bicie serca małego zwierzątka. Unosi go za koniec bransolety, wykonanej ze sprytnie połączonych pancernych segmentów. Jest wystarczająco ciężki, by 60 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON ogłuszyć szczupaka. - Niezły - rzuca Shaftoe - ale trochę źle chodzi. - W strefie czasowej, do której jedziemy, chodzi dobrze - odpowiada Ethridge. Shaftoe poddaje się i rusza do pracy. Tymczasem porucznikowie Ethridge i Root przydają się na coś. Przynoszą niedbale odpiłowane resztki Prosiaka Mrożonego do masarni i rzucają je na gigantyczną wagę. Wychodzi około trzydziestu kilogramów. Enoch Root, spragniony pracy fizycznej, co pilnie i bez słowa odnotowują marines, taszczy kolejną tuszę wieprzową, sztywną jak kulas w gipsie i zwala ją na wagę, co daje w sumie siedemdziesiąt. Ethridge rzuca się piersią naprzód w chmury much, by pozbierać wszystkie ochłapy pozostawione na pieńkach do rąbania podczas ewakuacji. Rzuca to na wagę. Wskazówka podskakuje prawie do stu. Teraz mogą już dobić do stu trzydziestu, znosząc po jednej szynki i rostbefy z chłodni. Enoch Root, który chyba zna się na różnych egzotycznych systemach miar, obliczył i dwukrotnie sprawdził, że waga Geralda Hotta w kilogramach wynosi sto trzydzieści. Całe mięso ląduje w trumnie. Ethridge zatrzaskuje wieko, zamykając kilka much, które nie mają pojęcia, co je czeka. Root obchodzi trumnę z młotkiem, wbijając szesnastopensowe gwoździe pewnymi, mocnymi uderzeniami w stylu Cieśli z Nazaretu. Tymczasem Ethridge wyciąga z walizki wojskowy podręcznik. Shaftoe jest tak blisko, że może odczytać tytuł wypisany dużymi drukowanymi literami na zgniłooliwkowej okładce: PROCEDURA ZAMYKANIA TRUMNY CZĘŚĆ III: KLIMAT TROPIKALNY TOM II: SYTUACJA DUŻEGO ZAGROŻENIA EPIDEMIOLOGICZNEGO (DŻUMA ITP.). Dwóch poruczników poświęca dobrą godzinę na realizację instrukcji. Nie jest wcale skomplikowana, ale Root cały czas wyłapuje składniowe niejednoznaczności i próbuje badać ich skutki. Ethridge najpierw denerwuje się, potem niecierpliwi, wreszcie okazuje krańcowy pragmatyzm. Aby zmusić kapelana do zamilknięcia, konfiskuje podręcznik i każe Rootowi namalować na trumnie nazwisko Hotta i okleić ją czerwonymi nalepkami z tak ohydnymi medycznymi ostrzeżeniami, że już same nagłówki powodują lekkie mdłości. Kiedy kończy, jedyną osobą uprawnioną do otwarcia tej trumny jest sam generał George C. Marshall, choć nawet on musiałby najpierw uzyskać specjalne pozwolenie lekarza generalnego i ewakuować wszystkie żywe istoty w promieniu dwustu kilometrów. - Trochę dziwnie gada ten kapelan - mówi w pewnym momencie szeregowy Nathan, przysłuchując się z rozdziawioną gębą jednej z debat między Rootem i Ethridge'em. - Taa! - wykrzykuje Branph, jakby w istocie do zauważenia tego akcentu potrzebny był spostrzegawczy obserwator. - A co to jest za akcent? Wszystkie oczy zwracają się ku Bobby'emu Shaftoe, który udaje, że przysłuchuje się, a potem mówi: - No, chłopaki, zdaje mi się, że Enoch Root jest potomkiem długiej linii holenderskich i niemieckich misjonarzy z mórz południowych, wymieszanej z Australijcami. Poza tym, skoro wychował się na ziemiach brytyjskich, myślę, że ma brytyjski paszport, został zmobilizowany, kiedy zaczęła się wojna, i należy do armii ANZAC *. - He! - chrząka szeregowiec Daniels. - Jeśli to wszystko się zgadza, dam wam pięć dolców. - Stoi - potwierdza Shaftoe. Ethridge i Root kończą zamykanie trumny mniej więcej wtedy, gdy marines pod wodzą Shaftoe'a mocują się z ostatnimi elementami gumowego kombinezonu. Zużywają mnóstwo talku, ale w końcu im się udaje. Talk dostali od Ethridge'a; to nie jest zwykły, armijny talk, lecz jakiś europejski. Nad niektórymi literami na etykietce są pary kropek; Shaftoe wie, że tak jest w języku niemieckim. Do rampy załadowczej podjeżdża ciężarówka. Śmierdzi świeżą farbą (to samochód Jednostki 2702). Ładują do niej zamkniętą trumnę i świeżo zwulkanizowanego martwego rzeźnika. - Ja zostanę i sprawdzę kosze na śmieci - mówi Shaftoe'owi porucznik Ethridge. -Dołączę do was na lotnisku, za godzinę. Shaftoe wyobraża sobie godzinę na pace gorącej ciężarówki, z takim ładunkiem. - Sir, czy mam go obłożyć lodem? - pyta. Ethridge musi się zastanowić. Cmoka, zerka na zegarek, chrząka i prycha. - Nie. Dla celu tej misji konieczne jest, aby przeszedł teraz w stan roztopiony - ostatecznie brzmi odpowiedź. Starszy szeregowy Gerald Hott i jego pełna mięsa trumna zajmują środek ciężarówki. Marines siadają pod ścianami, jak grabarze. Shaftoe zdaje sobie sprawę, że gapi się, ponad zwłokami, prosto w twarz Enocha Roota, na której maluje się wymuszona nonszalancja. Shaftoe wie, że powinien poczekać, ale już nie może wytrzymać. - Co pan tu w ogóle robi? - pyta w końcu. - Jednostka się przenosi - mówi wielebny. - Bliżej frontu. - Dopiero co wysiedliśmy z pieprzonej łodzi - mówi Shaftoe. - Pewnie, że bliżej frontu. Cholera, aby być dalej, musielibyśmy pływać! - A skoro się pakujemy - chłodno stwierdza Root - to ja też się zabieram. - Nie o to mi chodziło. Pytam, po cholerę w naszej jednostce kapelan? - Wiesz, jak to jest w wojsku - odpowiada Root. - W każdej musi być. - To przynosi pecha. - Kapelan przynosi pecha? Bo co? - To znaczy, że gryzipiórki spodziewają się wielu pogrzebów, ot co. - A więc sądzisz, że jedyną rzeczą, którą potrafi robić duchowny, jest odprawianie pogrzebów? Interesujące. - No, są jeszcze śluby i chrzty - mówi Shaftoe. Reszta marines chichocze. - Może po prostu niepokoi cię trochę niezwykłość pierwszej misji Jednostki 2702? -zapytuje Root, znacząco zerkając na świętej pamięci Hotta, a potem patrząc Shaftoe'owi prosto w oczy. - Niepokoi mnie? Wie pan co, wielebny, ja robiłem na Guadalcanal takie rzeczy, że to jest jak, kurwa, szkółka niedzielna. Wszyscy marines uważają, że to świetny tekst, ale Root jest niewzruszony. - A na Guadalcanal wiedziałeś, po co robisz to wszystko? - Pewnie! Żeby przeżyć. * ANZAC

- Armia Australijska i Nowozelandzka (Australian and New Zealand Army Corps) (przyp. tłum.). 61 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - A wiesz, dlaczego robisz to tutaj? - Nie, kurwa, nie wiem. - I to cię nie irytuje? A może jesteś zbyt durnym trepem, żeby cię to obchodziło? - No, wielebny, zapędziłeś mnie pan trochę w kozi róg - odzywa się Shaftoe. - Przyznaję, trochę mnie to ciekawi. - Czy więc nie od rzeczy byłoby mieć w Jednostce 2702 kogoś, kto umie odpowiedzieć na pytanie po co? - No... pewnie tak - mruczy niezadowolony Shaftoe. - Ale to dziwnie mieć kapelana. - Dlaczego niby dziwnie? - Bo przecież to taka jednostka. - Jaka jednostka? - pyta Root, nie bez sadystycznej przyjemności. - Nie wolno nam o tym mówić. A zresztą, przecież nie wiemy. Ze wzgórza pompatycznie zstępują niezmierzonej długości serpentyny, podpierane tygrysio pręgowanymi arkadami, wprost na splot rozgałęziających się linii kolejowych, zasilających port od południa. - To tak jakbyśmy stali we wlocie jebanego bilarda - mówi Shaftoe, patrząc tam, skąd właśnie zjechali, i wyobrażając sobie, co mogłoby wytoczyć się z kazby. Jadą na południe wzdłuż tych torów, trafiając w strefę pełną zwałów rudy, hałd węgla i kominów fabrycznych. Shaftoe, Skaut Orli znad Wielkich Jezior, nie ma problemu z ich rozpoznaniem, choć tutaj obsługuje je jakiś obcy kulturowo mechanizm, składający się co najmniej z miliona trybów. Podjeżdżają pod Societe Algerienne d'Eclairage et de Force, lewiatana z dwoma kominami i największą hałdą węgla. Cholerne zadupie, ale jasne, że czekają tu na nich. Tutaj - jak wszędzie, gdzie pojawi się Jednostka 2702 - występuje dziwne Zjawisko Inflacji Stopni Wojskowych. Trumnę wnosi do środka dwóch poruczników, kapitan i major. Nadzoruje ich pułkownik! W zasięgu wzroku nie ma ani jednego podoficera, a Shaftoe, ledwie sierżant, zastanawia się, jaką robotę w takim razie znajdą dla niego. Występuje tu także zjawisko Ignorowania Papierologii; tam, gdzie spodziewa się, że zatrzyma go zwyczajowe pół godziny biurokracji, pojawia się oficer, nerwowo wymachuje rękami i wszystko rusza dalej. Arab, noszący na głowie coś jakby czerwoną puszkę po kawie, otwiera na oścież żelazne wrota; buchają ku niemu płomienie, które uspokaja poczerniałym żelaznym drągiem. Grabarze centrują koniec trumny w otworze, po czym wsuwają ją do środka, jakby ładowali wielki pocisk do czterystumilimetrowego działa. Facet z puszką na głowie zamyka wrota. Frędzelek na czubku puszki dynda szaleńczo. Zanim jeszcze zamknął je na dobre, zaczyna jodłować, tak samo jak ci goście w kazbie. Oficerowie wstają, wszyscy sobie przytakują i podpisują się w rozmaitych notatnikach. Ciężarówka opuszcza Societe Algerienne d'Eclairage et de Force całkiem bez komplikacji, co mocno dziwi takiego weterana jak Shaftoe. Wspina się pod jedno z tych cholernych algierskich wzniesień. Podjazd jest stromy - cały czas na pierwszym biegu. Handlarze ze swymi wózkami pełnymi wrzącego oleju nie tylko dotrzymują im kroku, ale jeszcze po drodze smażą frytki. Kulawe psy biegają i walczą tuż przed maską ciężarówki. Uparcie gonią ich także tubylcy w puszkach po kawie na głowie, grożą, że zagrają na gitarach wykonanych z kanistrów; a także handlarze pomarańczy, zaklinacze węży i kilku niebieskookich typków w burnusach unoszących w dłoniach nieopakowane i niepodpisane bryłki ciemnej substancji. Można je, tak jak śnieżki, sklasyfikować przez analogie do owoców i sprzętu sportowego. A więc są wielkości od winogrona do piłki bejsbolowej. Wtem kapelan spontanicznie zamienia czekoladowy baton na bryłkę wielkości piłki do golfa. - Co to takiego? Czekolada? - pyta Bobby Shaftoe. - Gdyby to była czekolada - odpowiada Root - gość nie zamieniłby się na baton. Shaftoe wzrusza ramionami. - Chyba że to gówniana czekolada. - Albo gówno! - wyrywa się szeregowy Nathan, wzbudzając niezwykłą wesołość. - Słyszeliście o Maryśce? - pyta teraz Root. Shaftoe - modelowy macho i przywódca mężczyzn - powstrzymuje się przed odpowiedzią: - Słyszeć? Ja ją rżnąłem! - To skoncentrowana esencja. - Skąd ksiądz wie? - pyta szeregowy Daniels. Ksiądz jest nieporuszony. - Ja tu jestem specjalistą od Boga, nie? Znam się na sprawach religijnych? - Tak jest, sir! - Dawno temu była sobie grupa muzułmanów zwana haszszaszijuna, którzy to jedli, a potem zabijali ludzi. Byli w tym tak świetni, że zdobyli sławę - złą sławę. Z biegiem lat wymowa się trochę zmieniła i nazywamy ich teraz asasynami*. Zapada pełne szacunku milczenie. Wreszcie odzywa się sierżant Shaftoe: - No to na co, do cholery, czekamy? Zjadają trochę haszyszu. Shaftoe, jako najwyższy stopniem oprócz oficerów, zjada więcej niż inni. Nic się nie dzieje. - Jedyną osobą, jaką mam ochotę zamordować, jest ten gość, co nam to sprzedał -mówi. Na lotnisku, leżącym szesnaście kilometrów za miastem, panuje większy tłok, niż ktokolwiek przewidywał. Krajobraz jest pełen pięknych winnic i gajów oliwnych, lecz w oddali widać skaliste wzniesienia, a za nimi łachę piasku wielkości Stanów Zjednoczonych - które zresztą chyba całe wzniosły się w powietrze i przyfrunęły tutaj. Niezliczone samoloty - przeważnie transportowce Dakota vel Albatrosy mieszają śmigłami ogromne chmury pyłu, oblepiającego języki i sklejającego wszystko w nosie. Ale Shaftoe dłuższy czas nie rozumie, że suche oczy i usta to niekoniecznie skutki pyłu w powietrzu. Jego ślina ma konsystencję kleju do glazury. Ta pieprzona jednostka jest tak cholernie tajna, że nikt na lotnisku nawet nie ma pojęcia o jej istnieniu. Jest tu pełno Angoli, a Angole na pustyni noszą szorty, co wzbudza w Bobbym Shaftoe chęć obicia im ryjów. Stara się nad tym panować. Ale jego oczywista niechęć do facetów w krótkich gaciach i fakt, że pyta o drogę do jednostki, która jest tak tajna, że nie może podać nazwy ani nawet w przybliżeniu jej opisać, powoduje mnóstwo zamieszania, wzbudza podejrzliwość i niemal przyczynia się do upadku anglo-amerykańskiego sojuszu. Jednak teraz Shaftoe rozumie, że wszystko w Jednostce będzie zawsze przegięte w jedną stronę, opatulone czarnymi plandekami i osłonięte namiotami. Tak jak każda wojskowa formacja, Jednostka 2702 ma jednych rzeczy za dużo, a innych za mało, lecz za to na stanie znajduje się chyba z połowa rocznej amerykańskiej produkcji brezentu. Kiedy Shaftoe * Ang.

„assassin" to nazwa sekty asasynów, a także słówo pospolite - zamachowiec (przyp. tłum.). 62 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON wspomina o tym kolegom, a gada niemożliwie rozwlekle, niektórzy dziwnie nań zerkają. Ale to Enoch Root musi mu powiedzieć: - Niektórzy mogą pomyśleć, że zachowujesz się trochę paranoicznie, z tymi jaszczurami olbrzymami i czarnymi plandekami. - Paranoicznie? To ja ci powiem, co znaczy paranoicznie - rzuca Shaftoe. I mówi, nie omieszkawszy wspomnieć o poruczniku Ethridge'u i jego śmietnikach. Kiedy kończy, cała jednostka już odsunęła się na drugi koniec paki; wszyscy są nieźle zdenerwowani poza nowym rekrutem, który, jak z aprobatą zauważa Shaftoe, zaczyna się rozluźniać. Leży na podłodze ciężarówki w stroju płetwonurka i na wybojach raczej ugina się, niż podskakuje. Ale i tak jest wystarczająco sztywny, by uprościć sprawę wyładowania go z ciężarówki i wrzucenia do przydzielonego im albatrosa: to kompletnie łysa wersja DC-3, zmilitaryzowana oraz (według sceptycznego oglądu Shaftoe'a) kompletnie nienadająca się do latania wskutek wycięcia na boku gigantycznych drzwi ładunkowych. Prawie przecinają szkielet na pół. DC-3 latał po pustyni tyle czasu, że piasek zdrapał całą farbę z łopat śmigła, maski silnika i krawędzi natarcia skrzydeł, polerując metal, który błyszczy srebrno, wabiąc wszystkich pilotów Luftwaffe w promieniu trzystu kilometrów. Co gorsza, z kadłuba sterczą rozmaite anteny, głównie wokół kokpitu. Nie tylko pręty, ale także pieprzone wielkie ruszty do barbecue: Shaftoe na ich widok żałuje, że nie ma piły. Kojarzą mu się tajemniczo z tymi, które taszczył po schodach Stacji Alfa w Szanghaju - wspomnienie to dokumentnie mu się splątało z innymi obrazami. Kiedy próbuje je przywołać, widzi tylko zakrwawionego Jezusa znoszącego po kamiennych schodach w Manili dwupasmowy dipol wysokiej częstotliwości i wie, że coś tu jest nie tak. Choć siedzą tuż obok ruchliwego lotniska, Ethridge nie pozwala im zacząć, dopóki w powietrzu jest choć jeden samolot. W końcu mówi: "Dobra, TERAZ!" - Chłopcy na ciężarówce unoszą nieboszczyka tylko po to, by usłyszeć krzyk porucznika: "Zaraz, czekajcie!" - i położyć go z powrotem. Dopiero kiedy przestaje ich to bawić, zawijają go wreszcie w brezent i wnoszą na pokład samolotu. Chwilę potem już lecą. Jednostka 2702 udaje się na spotkanie z Rommlem. Cykle Jest początek października roku 1942, a na świecie wszystko się chrzani. Wszędzie naraz, na niewiarygodną skalę. Nie uporządkowałby tego sam Zeus, nawet gdyby zmobilizował kariatydy - powiedział im: "Nieważne, co wam kazaliśmy, zdejmujcie te bagaże i to już". Świątynie zawalałyby się wszędzie, teleskopowo, a on wszystkie kariatydy, wszystkie najady i driady, które zdołał ściągnąć, wysłałby na bibliotekoznawstwo, dał im zielone daszki na czoło, ubrał w zgrzebne aseksualne mundurki OSWA, Olimpijskich Służb Wsparcia Archiwistycznego, i posłał do pracy na trzy zmiany przy wypełnianiu fi-szek. Wykorzystałby tę słynną kariatydzką spolegliwość przy maszynach Holleritha i czytnikach kart dziurkowanych firmy ETC. Nawet wtedy wciąż brakowałoby mu danych na temat sytuacji. Byłby tak wkurwiony, że nie miałby pojęcia, w których konkretnie zadufanych śmiertelnych walić piorunami ani które modelki i kozy molestować. Lawrence Pritchard Waterhouse jest teraz jednym z większych olimpijczyków. Taki sam dostęp do informacji ma jeszcze Roosevelt, Churchill i kilku innych ludzi z listy Ultra Mega, ale oni mają inne problemy i troski. Nie mogą wędrować po skarbcu danych z całego świata, zaglądać deszyfrantom przez ramię i odczytywać tekstów wychodzących, klik-klekot-klekot-trrr, z dalekopisów. Nie mogą ni stąd, ni zowąd zapragnąć śledzić poszczególnych wątków globalnej historii, biegając od baraku do baraku, kojarząc informacje ze sobą, tak jak WREN-ki w Baraku 11 przeciągają kable pomiędzy gniazdami maszyn Bombę, tworząc pajęczą sieć do chwytania pędzących przez eter radiogramów Hitlera. Oto parę znanych Waterhouse'owi informacji: bitwa pod El Alamein jest wygrana, a Montgomery ściga Rommla na zachód przez Cyrenajkę z szybkością ekspresu, zmuszając go do odwrotu do odległej, będącej wciąż we władaniu Osi Tunezji. Ale nie jest to bezładna rejterada, na jaką wygląda. Gdyby Monty doceniał informacje z kanału Ultra, mógłby poruszać się sensownie, okrążając i biorąc w niewolę wielu Niemców i Włochów. Niestety, nie robi tego; Rommel ma więc czas na planowy odwrót i przygotowanie do następnych bitew. Dlatego właśnie niestrudzony Monty jest wciąż przeklinany wśród analityków Bletchley Park za to, że nie umie wykorzystać bezcennych, choć nietrwałych klejnotów informacji wywiadowczych. Największy morski desant w historii właśnie zwalił się na Afrykę Północną. Nazywa się operacja Pochodnia i ma za zadanie uderzyć na Rommla od tyłu, służąc za kowadło dla młota Montgomery'ego, albo, jeśli ten nie utrzyma szybkości, być może na odwrót. Wygląda na starannie zorganizowany, ale to nieprawda: Ameryka po raz pierwszy wdała się w coś poważnego po tej stronie Atlantyku i dlatego na tych okrętach płynie kolosalna zbieranina najróżniejszych formacji - w tym jajogłowi od wywiadu radiowego, którzy teatralnie szturmują plaże, jakby byli piechotą morską. Jest tam także amerykański kontyngent Jednostki 2702 - wyselekcjonowana załoga zahartowanych w boju komandosów. Niektórzy z niech dowiedzieli się czegoś na Guadalcanal, mało użytecznej wyspie na południowo-wschodnim Pacyfiku, gdzie Cesarstwo Nipponu i Stany Zjednoczone Ameryki spierają się przy użyciu karabinów o prawo do zbudowania tam wojskowej bazy lotniczej. Pierwsze wiadomości stamtąd wskazują, że armia nippońska, podczas długiego tournee po wschodniej Azji, straciła swój pazur. Wyglądałoby na to, że zgwałcenie całej żeńskiej populacji Nankinu i rozniesienie na bagnetach bezbronnych filipińskich wieśniaków nie przekłada się na prawdziwe kompetencje militarne. Armia nippońska wciąż szuka sposobu na zabicie, powiedzmy, stu amerykańskich marines, tak żeby nie stracić przy tym, dajmy na to, pięciuset własnych żołnierzy. Japońska marynarka to całkiem co innego - oni znają się na tym, co robią. Mają swego Yamamota. Mają torpedy, które naprawdę wybuchają, gdy uderzają w cel, w odróżnieniu od modeli amerykańskich, które tylko odłupują farbę z japońskich okrętów, a potem przepraszająco toną. Yamamoto właśnie po raz kolejny próbował rozbić amerykańską flotę nieopodal wysp Santa Cruz, zatopił "Horneta" i wywalił elegancką dziurę w "Enterprise". Ale stracił jedną trzecią swoich samolotów. Patrząc na rosnące straty, Waterhouse zadaje sobie pytanie, czy ktokolwiek w Tokio zadał sobie trud wyciągnięcia liczydła i podsumowania tej całej drugiej wojny światowej. Alianci robią pewne rachunki i srają w gacie ze strachu. Po Oceanie Atlantyckim pływa teraz sto niemieckich UBootów, głównie z baz w Lorient i Bordeaux. Topią północnoatlantyckie konwoje tak skutecznie, że to już nie wojna, to rzeźnia jak na Lusitanii *. Są na dobrej drodze, by zatopić około miliona ton ładunku tylko w tym miesiącu. Waterhouse nie *

Statek pasażerski „Lusitania" został zatopiony przez niemiecki okręt podwodny w roku 1915. Zginęło ponad stu cywili (przyp. tłum.). 63 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON potrafi tego ogarnąć. Tona to mniej więcej waga jednego samochodu; próbuje wyobrazić sobie, jak Amerykanie i Kanadyjczycy płyną na środek oceanu i wrzucają do wody milion samochodów - i to tylko w listopadzie. Brrr! Problem stanowi Rekin. Niemcy nazywają go Tryton. To nowy szyfr, używany wyłącznie przez ich marynarkę. Bazuje na Enigmie, ale nie takiej z trzema tarczami. Polacy nauczyli się łamać tamten model kilka lat temu, a w Bletchley Park wdrożono ten proces na skalę przemysłową. Lecz ponad rok temu na południowym wybrzeżu Islandii osiadł nienaruszony U-Boot. Faceci z Bletchley dość dokładnie go przeszukali i znaleźli maszynkę szyfrującą ze szczelinami na cztery, a nie trzy tarcze. Od 1 lutego, kiedy weszła do eksploatacji, cały Atlantyk stał się białą plamą. Alan i inni cały czas atakowali ten problem, który polega na tym, że nie wiadomo, w jaki sposób czwarta tarcza sprzężona jest z resztą. Lecz kilka dni temu na wschodnim Morzu Śródziemnym przechwycono prawie nienaruszonego U-Boota. Pułkownik Chattan, który przypadkiem znajdował się w okolicy, pognał tam z niezdrowym pośpiechem, wraz z kilkoma innymi Bletchleyowcami. Wydobyli z wraku czterotarczową Enigmę; choć to jeszcze nie łamie szyfru, zapewnia przynajmniej informacje niezbędne do jego złamania. Hitler i tak musi być cholernie pewny siebie, bo pojechał w podróż jeszcze przed pracowitym urlopem w swej alpejskiej samotni. Pomimo to zdobył, co jeszcze pozostało z Francji - prawdopodobnie ta Operacja Pochodnia naprawdę go wkurzyła, bo zaczął okupować Vichy, a potem wysłał ponad sto tysięcy świeżych wojsk i mnóstwo zaopatrzenia przez Morze Śródziemne do Tunezji. Waterhouse wyobraża sobie, że teraz można przejść z Sycylii do Tunezji, po prostu skacząc z pokładu jednego niemieckiego transportowca na drugi. Oczywiście, gdyby to była prawda, jego zadanie stałoby się znacznie łatwiejsze. Alianci mogliby zatopić tyle tych statków, ile im się spodoba, nie powodując uniesienia nawet jednej teutońskiej blond brwi na froncie teorii informacji. W rzeczywistości owe konwoje są mocno rozproszone, w dużych odległościach od siebie. Jak mocno i w jak dużych - to parametry w równaniach, którymi Alan Mathison Turing i on przez całą noc zapisują tablice. Po ośmiu czy dwunastu godzinach pracy, kiedy wstaje słońce, nie ma jak rześka przejażdżka rowerowa po Buckinghamshire. Gdy wyjeżdżają nad krawędź urwiska, rozpościera się przed nimi widok na drzewa we wszystkich odcieniach ognia. Pólkuliste korony klonów dają nawet efekt buzujących płomieni. Lawrence czuje, jak zabawny odruch każe mu zdjąć dłonie z kierownicy i zakryć uszy. Kiedy jednak zjeżdżają między drzewa, powietrze pozostaje idealnie czyste, a nieba nie przecinają kolumny czarnego dymu - ten spokój i cisza bardzo różnią się od tego, co Waterhouse pamięta. - Gadać, gadać, gadać! - mówi Alan Turing, imitując krzyk rozwścieczonego ptaszyska. Ten dziwny dźwięk jest jeszcze dziwniejszy, ponieważ Alan nosi maskę przeciwgazową. W końcu niecierpliwi się i ściąga ją na czoło. - Oni uwielbiają słuchać własnego głosu. - Mówi o Winstonie Churchillu i Franklinie Roosevelcie. - I nie mają nic przeciwko słuchaniu głosu tego drugiego, no, do pewnego momentu. Ale głos to bardzo redun-dantny kanał informacyjny w porównaniu z tekstem drukowanym. Weźmiesz tekst, przepuścisz przez Enigmę - która naprawdę nie jest tak bardzo skomplikowana - a wszystkie dobrze znane prawidłowości tego tekstu, takie jak przewaga litery E, są niemal nie do wykrycia. - Potem znów naciąga maskę na twarz, by podkreślić takie oto stwierdzenie: -Lecz głos możesz zniekształcać i permutować w najbardziej wyrafinowany sposób, a on wciąż pozostanie doskonale czytelny. Teraz dopada go atak kichania, grożący urwaniem pasków mocujących maskę na głowie. - Nasze uszy wiedzą, jak znaleźć owe prawidłowości - odzywa się Lawrence. On nie nosi maski, ponieważ: a) nie znajdują się w strefie hitlerowskiego ataku gazowego, b) w odróżnieniu od Alana nie dokucza mu katar sienny. - Zaczekaj. - Alan znienacka hamuje i zeskakuje z roweru. Unosi tylne koło i pokręca nim wolną ręką, a potem szybko pociąga łańcuch w bok. Obserwuje mechanizm w skupieniu, przerywanym tylko ostatnimi kichnięciami. Łańcuch roweru Turinga ma jedno zepsute ogniwo. Tylne koło ma zgiętą szprychę. Kiedy szprycha i ogniwo zetkną się, łańcuch rozłączy się i spadnie. To nie dzieje się przy każdym obrocie koła - gdyby tak było, w ogóle nie dałoby się jeździć - lecz tylko wtedy gdy łańcuch i koło są względem siebie w pewnym położeniu. Przyjmując rozsądne założenia co do prędkości, jaką może rozwinąć energiczny doktor Turing (powiedzmy, 25 km/ h), i promienia jego tylnego koła (jedna trzecia metra), gdyby zepsute ogniwo uderzało w zgiętą szprychę przy każdym obrocie koła, łańcuch spadałby trzy razy na sekundę. Tak naprawdę nie spada, jeśli zepsute ogniwo i zgięta szprycha przypadkowo się nie zetkną. Oznaczmy położenie tylnego koła tradycyjną 0. Dla uproszczenia przyjmijmy, że koło startujące w położeniu, w którym szprycha może zetknąć się z ogniwem (choć tylko wtedy, gdy ogniwo jest tam, gdzie może zostać uderzone), to 6 = 0. Jeśli kąt zmierzymy w stopniach, podczas jednego obrotu 6 rośnie aż do 359, a potem maleje do 0 - wtedy zgięta szprycha znów może uderzyć w łańcuch. Natomiast położenie łańcucha opiszmy zmienną C w następujący prosty sposób: każdemu ogniwu łańcucha przypisujemy liczbę: zepsute ogniwo ma numer 0, następne -1, i tak dalej, aż do l - 1, gdzie l to całkowita liczba ogniw. I znowu, dla uproszczenia, przyjmujmy, że kiedy łańcuch znajduje się w takim położeniu, że jego zepsute ogniwo może zostać uderzone przez szprychę (choć tylko wtedy, gdy szprycha znajduje się w odpowiednim położeniu) to C = 0. Aby wywnioskować, kiedy spadnie łańcuch w rowerze Turinga, wystarczą nam wartości 0 i C. Ta para liczb określa stan roweru. Rower ma tyle różnych stanów, ile jest różnych wartości pary (0, C), choć tylko jeden z nich, czyli (0, 0) jest stanem, w którym spada łańcuch. Załóżmy, że zaczynamy właśnie w tym stanie, to znaczy z (0 = 0, C = 0), ale łańcuch nie spadł, ponieważ doktor Turing (który w każdej chwili zna stan swojego roweru) zatrzymał się nagle pośrodku drogi (niemal zderzając się ze swym przyjacielem i współpracownikiem Lawrence'em Pritchardem Waterhouse'em, ponieważ maska przeciwgazowa zawęża mu pole widzenia). Doktor Turing szarpnął łańcuch w bok, jednocześnie przesuwając go troszeczkę w przód, tym samym nie pozwolił, aby uderzyła go zgięta szprycha. Teraz znów wsiada na rower i zaczyna pedałować. Obwód jego tylnego koła wynosi około dwóch metrów, a więc kiedy przejedzie taką odległość, koło wykona cały obrót i znajdzie się znów w położeniu kiedy to, jak pamiętamy, zgięta szprycha może uderzyć w słabe ogniwo łańcucha. A co z łańcuchem? Jego położenie, określone zmienną C, zaczyna się od 0 i osiąga 1, kiedy fatalne miejsce zajmuje kolejne ogniwo, potem 2 i tak dalej. Łańcuch musi poruszać się zgodnie z obrotami zębatki na tylnym kole, ona zaś ma n zębów, a zatem po pełnym obrocie koła, kiedy 0 ponownie równa jest 0, C = n. Po drugim pełnym obrocie znów 0 = 0, ale tym razem C = 2n. Następnym razem 3 i tak dalej. Lecz pamiętajmy, że łańcuch nie jest przedmiotem liniowo nieskończonym, lecz pętlą mającą tylko l położeń: przy C = l wraca znów do C = 0 i powtarza cały cykl. Tak więc, przy 64 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON obliczaniu wartości C konieczne jest wykorzystanie arytmetyki modulo - jeśli łańcuch ma 100 ogniw, a przesunęło się ogniw 135, to wartość C nie wynosi 135, lecz 35. Za każdym razem, kiedy mamy liczbę większą lub równą l, odejmujemy od niej l tyle razy, aż otrzymamy liczbę mniejszą niż l. Matematycy zapisują to jako mod l. Czyli kolejne wartości C, za każdym razem gdy koło wraca do 0 = 0, wynoszą: Ci = n mod l, 2n mod l, 3"mod l,..., in mod l gdzie l = (1, 2,3,...∞) mniej lub bardziej, zależnie od tego, jak bliski nieskończoności jest czas, przez który Turing zamierza jechać na rowerze. Waterhouse'owi ten czas już zaraz wydaje się nieskończenie długi. Łańcuch spadnie, kiedy rower osiągnie stan (0 = 0, C = 0), a w świetle tego, co powiedzieliśmy, zdarzy się to, gdy i (które jest po prostu licznikiem mówiącym, ile razy obróciło się tylne kolo) osiągnie pewną hipotetyczną wartość taką, że in mod l = 0, albo, mówiąc po prostu, zdarzy się to, jeśli istnieje taka wielokrotność n (na przykład, hmm, 2n, 3n, 395n albo 109948368443n), która przypadkiem jest również wielokrotnością l. W istocie może być kilka tych tak zwanych wspólnych wielokrotnych, ale z praktycznego punktu widzenia liczy się tylko pierwsza z nich - najmniejsza wspólna wielokrotna, NWW, ponieważ ona zostanie osiągnięta pierwsza i spowoduje spadnięcie łańcucha. Jeśli zębatka ma, dla przykładu, 20 zębów (n = 20), a łańcuch 100 ogniw (l = 100), to po jednym obrocie koła mamy C = 20, po dwóch C = 40, potem 60,80 i 100. Lecz ponieważ działamy modulo 100, tę wartość należy zmienić na 0. Dlatego po pięciu obrotach tylnego koła osiągamy stan (0 = 0, C = 0) i Turingowi spada łańcuch. Pięć obrotów koła to przejechane zaledwie dziesięć metrów, a więc przy takich wartościach l i n rower jest niemal bezużyteczny. Oczywiście, jest to prawdą tylko wtedy, gdy Turing jest na tyle głupi, by zacząć jazdę w stanie, kiedy spada łańcuch. Bo jeśli w chwili, gdy startuje, rower będzie w stanie (6 = 0, C = 1), wtedy kolejne wartości to C = 21, 41, 61, 81, 1, 21,... i tak w nieskończoność - łańcuch nigdy nie spadnie. Ale to jest przypadek zdegenerowany, a dla matematyka "zdegenerowany" oznacza "denerwująco nieciekawy". Teoretycznie, jeśli Turing zawsze ustawi rower w odpowiednim stanie, zanim odstawi go przed budynkiem, nikt nie będzie mógł go ukraść - ponieważ łańcuch spadnie, nim zdoła przejechać co najwyżej dziesięć metrów. Lecz jeśli łańcuch Turinga ma sto jeden ogniw (l = 101), to po pięciu obrotach mamy C = 100, a po sześciu C = 19, a potem: C = 39, 59, 79, 99,18, 38, 58, 78, 98,17, 37,57,77, 97,16,36,56, 76, 96,15, 35, 55,75,95,14,34,54, 74,94,13,33,53, 73,93,12,32,52, 72,92,11, 31,51, 71, 91,10, 30,50, 70,90, 9, 29,49, 69, 89,8, 28,48, 68, 88,7, 27, 47, 67, 87, 6, 26, 46, 66,86,5,25,45, 65, 85,4, 24,44, 64,84, 3, 23,43, 63, 83, 2,22,42, 62, 82,1,21,42,62, 82,1,21,41, 61, 81,0; a zatem rower wraca do stanu (0 = 0, C = 0), w którym spada łańcuch dopiero po 101 obrotach tylnego koła. W czasie owych 101 obrotów Turing ujechał prawie dwieście metrów - wcale nieźle. Więc rower już nadaje się do użytku. Jednakże w przeciwieństwie do przypadku zdegenerowanego, teraz już niemożliwe jest ustawienie roweru w takim stanie, żeby łańcuch nigdy nie spadał. Można to udowodnić, przeglądając powyższą listę wartości C i sprawdzając, że są na niej wszystkie liczby od 0 do 100 - wszystkie możliwe wartości C. Oznacza to, że wszystko jedno, jaką wartość ma C, kiedy Turing zaczyna kręcić pedałami, i tak wcześniej czy później dojdzie ona do fatalnego C = 0 i łańcuch spadnie. Różnica pomiędzy przypadkami zdegenerowanymi i niezdegenerowanymi polega na właściwościach obu liczb. Para (n = 20, l = 100) ma zupełnie inne właściwości niż (n = 20, / = 101). Kluczowa różnica: 20 i 101 są "względnie pierwsze", to znaczy nie mają wspólnych podzielników. Oznacza to, że ich najmniejsza wspólna wielokrotna, NWW jest dużą liczbą. Dokładnie, równa się lxn, czyli 20 x 101 = 2020. Z kolei NWW liczb 20 i 100 to tylko 100. Rower z l = 101 ma długi okres - zanim wróci do stanu pierwotnego, przechodzi przez wiele innych stanów - a przy l = 100 tych stanów jest tylko kilka. Załóżmy teraz, że rower Turinga jest maszyną szyfrującą, która działa na zasadzie zastępowania alfabetów, co oznacza, że zastępuje każdą literę alfabetu inną literą. A w tekście jawnym może stać się T w tekście zaszyfrowanym, B może zmienić się w F, C w M i tak dalej do Z. Taki szyfr sam z siebie jest absurdalnie prosty do złamania - nadaje się do dziecinnych zabaw. Ale przypuśćmy, że sposób zastępowania liter zmienia się po każdej literze. To znaczy pierwszą literę tekstu szyfrujemy przy użyciu jednego alfabetu, kolejną, stosując całkiem inny alfabet i tak dalej. Nazywa się to szyfrem polialfabetycznym. Powiedzmy, że rower Turinga potrafi wygenerować inny alfabet w każdym ze swych stanów. A więc stan (0 = 0, C = 0) odpowiada, na przykład, takiej substytucji: ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ QGUWBIYTFKVNDOHEPXLZRCASJM lecz stan (0 = 180, C = 15) odpowiada takiemu oto (innemu) alfabetowi: ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ BORIXVGYPFJMTCQNHAZUKLDSEW Żadne dwie litery nie zostaną zaszyfrowane takimi samymi alfabetami, dopóki, ma się rozumieć, rower nie powróci do stanu początkowego (0 = 0, C = 0) i nie zacznie powtarzać całego cyklu. Oznacza to, że jest to system polialfabetyczny okresowy. Jeśli teraz maszyna ma krótki okres, alfabety powtarzałyby się często i szyfr stanowiłby przeszkodę tylko dla dzieci z przedszkola. Im dłuższy okres (im większe są zawarte w nim względnie pierwsze liczby), tym rzadziej następuje powtórne użycie tego samego alfabetu i tym system jest bezpieczniejszy. Enigma z trzema tarczami jest właśnie takim szyfrem (okresowym, polialfabetycznym). Jej tarcze, tak jak układ napędowy roweru Turinga, wykonują cykle cykli. Okres wynosi 17 576, co oznacza, że alfabet użyty do zaszyfrowania pierwszej litery wiadomości powtórzy się dopiero przy 17 577 literze. Lecz w Rekinie Niemcy dodali czwartą tarczę, zwiększając okres do 456 976. Na początku każdego komunikatu tarcze ustawiane są w innej, przypadkowej pozycji. Ponieważ niemieckie wiadomości nigdy nie osiągają długości czterystu pięćdziesięciu tysięcy liter, Enigma nigdy nie powtarza tego samego alfabetu w obrębie jednej z nich - dlatego właśnie Niemcy uważają, że Tryton jest tak dobry. Przelatuje nad nimi eskadra transportowców, zmierzająca zapewne na lotnisko w Bedford. Wydają z siebie dziwny, diatoniczny pomruk, jak dudy grające dwa dźwięki naraz. Przypomina to Lawrence'owi o jeszcze jednym zjawisku wiążącym się z kołem rowerowym i Enigmą. - Wiesz, dlaczego samoloty tak brzmią? - Nie, nie zastanawiałem się. - Turing znów ściąga maskę przeciwgazową. Opadła mu szczęka, a oczy ma rozbiegane. Lawrence zaskoczył go. - Zauważyłem to w Pearl Harbor. Samoloty mają gwiazdowe silniki. I dlatego muszą mieć nieparzystą liczbę cylindrów. - Z czego to wynika? - Przy parzystej liczbie cylindry byłyby dokładnie naprzeciw siebie, o sto osiemdziesiąt stopni i to nie mogłoby działać. 65 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Dlaczego? - Zapomniałem. To by po prostu nie działało. Nieprzekonany Alan unosi brwi. - Coś tam z korbą - ryzykuje Waterhouse, wycofując się nieco. - Nie wiem, czy się zgadzam - mówi Alan. - Po prostu zrób takie założenie - pomyśl o tym jako o warunku brzegowym - odpowiada Waterhouse. Ale Alan już zatopił się w myślach, projektując gwiazdowy silnik lotniczy o parzystej liczbie cylindrów. - W każdym razie, jak je oglądasz, zawsze mają nieparzystą liczbę cylindrów - ciągnie Lawrence. - Dlatego dźwięk rury wydechowej zlewa się z szumem śmigła, dając ten dwutonowy odgłos. Alan wsiada na rower. Jadą kawałek, nie rozmawiając. Właściwie, to nie tyle rozmawiali, ile raczej wspominali o pewnych ideach, a potem już samodzielnie je rozpracowywali i wyciągali wnioski. To bardzo wydajny sposób komunikacji; eliminuje większość redundancji, na którą tak Alan narzekał w przypadku Churchilla i FDR. Waterhouse myśli o cyklach wewnątrz cykli. Już zadeklarował, że społeczeństwo też działa na zasadzie cykli w cyklach*, a teraz zastanawia się, czy bardziej przypomina rower Turinga (dłuższy czas wszystko działa, a potem nagle spada łańcuch, stąd takie sporadyczne wojny światowe), czy też Enigmę (długo, długo miele coś zupełnie niezrozumiałego, a potem tarcze ustawiają się jak w jednorękim bandycie i wszystko idzie jawnym tekstem jak w ogólnoświatowym objawieniu albo, jeśli wolicie, apokalipsie), a może raczej gwiazdowy silnik samolotu (działa i działa, i działa; nie dzieje się nic szczególnego, tylko hałasuje jak cholera). - To musi być gdzieś... tutaj! - wykrzykuje Alan i gwałtownie hamuje, robiąc psikusa Lawrence'owi, który musi zawrócić rower, co na takiej wąskiej ścieżce jest dość trudne. Opierają rowery o drzewo i wyciągają z koszy sprzęt: baterie, układy elektroniczne, kijki, saperkę, zwoje drutu. Alan trochę niepewnie rozgląda się i odchodzi między drzewa. - Niedługo wyjeżdżam do Ameryki, będę pracować w Bell Labs nad problemem szyfrowania głosu. Lawrence śmieje się smutno. - Jesteśmy jak te statki pośród nocy, Alan. - Jesteśmy jak pasażerowie na statkach pośród nocy - poprawia go Alan. - To nie przypadek. Potrzebują cię właśnie dlatego, że ja wyjeżdżam. Dotychczas ja ciągnąłem całą robotę Jednostki 2701. - Teraz to jest Jednostka 2702 - mówi Lawrence. - Ach, więc zauważyłeś. - Alan jest załamany. - To był bardzo lekkomyślny pomysł z tym numerem, Alan! - Przeciwnie! Co pomyśli sobie Rudi, gdy zauważy, że wśród wszystkich jednostek i formacji w alianckich silach zbrojnych nie ma ani jednej, której numer jest przypadkiem iloczynem dwóch liczb pierwszych? - No cóż, to zależy od tego, jak często występują takie liczby w stosunku do innych oraz ile innych liczb w danym zakresie jest nieużywanych... - mówi Lawrence i zaczyna analizować pierwszą część problemu. - Znowu funkcja dzeta Riemanna. Ona wyskakuje wszędzie. - Otóż to! - odpowiada Alan. - Po prostu trzeba mieć podejście racjonalne i zdroworozsądkowe. Oni są naprawdę dość żałośni. - Kto? - To tutaj - mówi Alan, zwalniając. Zatrzymuje się i rozgląda po lesie, który dla Lawrence'a wygląda jak każdy inny. - Wygląda jakoś znajomo. - Siada na zwalonym pniu i zaczyna wypakowywać z torby różne przyrządy elektryczne. Lawrence przysiada obok i robi to samo. Co prawda, nie wie, jak to działa - to wynalazek Alana - i dlatego przyjmuje rolę asystenta chirurga, podając elementy i narzędzia doktorowi, który składa wszystko razem. Przy tym cały czas gada, a więc wybiera narzędzia, gapiąc się na nie nieruchomym wzrokiem i marszcząc brwi. - Kto? No, jak myślisz? Te bałwany, co korzystają z informacji pochodzących z Bletchley Park! - Alan! - Przecież to kompletna głupota! Na przykład z tym Midway. To idealny przykład, co nie? - No cóż, ja tam byłem zadowolony, że wygraliśmy tę bitwę - mówi ostrożnie Lawrence. - Nie wydaje ci się, że to trochę dziwne, trochę zastanawiające i trochę zwracające uwagę, że po wszystkich fintach, zwodach i fortelach Yamamota, ten cały Nimitz dokładnie wiedział, gdzie go szukać? Na całym Oceanie Spokojnym? - No jasne - odpowiada Lawrence. - Byłem wstrząśnięty. Napisałem na ten temat artykuł. Pewnie to dzięki niemu wpadłem w to zamieszanie tutaj. - Ale z nami, Angolami, nie jest lepiej. - Poważnie? - Przeraziłbyś się, słysząc, co oni wyprawiali nad Morzem Śródziemnym. To skandal. To kryminał. - Co takiego wyprawialiśmy? - pyta Lawrence. - Mówię "my", a nie "wy", bo teraz jesteśmy sojusznikami. - Tak, tak - niecierpliwie ucina Alan. - Tak mówią. - Przez chwilę, milcząc, wodzi palcem po obwodzie elektrycznym, licząc w pamięci indukcyjności. W końcu podejmuje temat: - Co wyprawialiśmy? Ano, zatapialiśmy niemieckie konwoje. Zatapialiśmy je na prawo i lewo. - Te dla Rommla? - Właśnie. Niemcy w Neapolu ładują na statek paliwo, czołgi i amunicję i wysyłają na południe. Pojawiamy się my i zatapiamy go. Topimy prawie wszystkie, bo złamaliśmy włoski szyfr C38m i dokładnie wiemy, kiedy wypływają. A ostatnio zaczęliśmy zatapiać akurat te, które są mu najbardziej potrzebne, ponieważ rozwaliliśmy także jego szyfr, zwany Ziębą, i wiemy, na jakie braki najgłośniej narzeka. Turing pstryka włącznikiem od swego urządzenia. Z zakurzonej papierowej tuby przymocowanej do płytki szpagatem dobywa się dziwny, zapętlony pisk. Ten stożek to głośnik, pewnie wymontowany z radia. Turing ma też kij od szczotki z dyndającą na końcu pętlą z grubego drutu. Przesuwa nim wte i wewte, aż pętla, jak lasso, wygina się przed talią Lawrence'a. Głośnik skomli. - Świetnie. Wykrywa klamrę na pasku - mówi Alan. Wtyka ustrojstwo w ziemię pokrytą liśćmi, szpera po kieszeniach i wreszcie wyciąga kartkę zapisaną kilkoma *

Nie ma na poparcie tej tezy żadnych obiektywnych danych; wydaje mu się tylko, że sam pomysł jest super (przyp. aut.). 66 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON wierszami drukowanych liter. Lawrence poznałby to wszędzie. To arkusz do deszyfrowania. - Alan, co to takiego? - Spisałem instrukcję i zaszyfrowałem ją, potem schowałem pod mostkiem w puszce od benzedryny - wyjaśnia Alan. - Zeszłej nocy poszedłem, wyciągnąłem ją i odszyfrowałem. - Wymachuje kartką. - Jaki szyfr zastosowałeś? - Sam go wymyśliłem. Proszę bardzo, możesz spróbować go złamać, jeśli chcesz. - A czemu pomyślałeś, że jest odpowiednia pora, by go wydobyć? - To była tylko ochrona przed inwazją. Teraz jasne, że już nikt nas nie zaatakuje, kiedy wy włączyliście się do wojny. - Ile zakopałeś? - Dwie sztabki srebra, każda warta mniej więcej sto dwadzieścia pięć funtów. Jedna powinna być gdzieś tutaj, blisko. - Alan podrywa się, wyciąga z kieszeni kompas, obraca się twarzą na północ i prostuje ramiona. Potem obraca się o kilka stopni. - Nie pamiętam, czy wziąłem poprawkę na deklinację - mruczy. - No tak. Sto kroków na północ. - I rusza w las, a za nim obarczony wykrywaczem metalu Lawrence. Doktor Alan Turing potrafi jechać na rowerze i gadać, jednocześnie w pamięci zliczając obroty pedałów - zatem, umie też jednocześnie rozmawiać i liczyć kroki. Chyba że kompletnie się zgubił, co też jest możliwe. - Jeżeli to prawda, co mówisz, to pewnie sprawa już się wydała. Rudi musiał wykoncypować, że złamaliśmy ich kody. - Stosowaliśmy taki nieformalny system; możesz uważać go za prekursora Jednostki 2701, 2702 czy jak tam ją zwiesz. Kiedy chcemy zatopić konwój, wysyłamy najpierw samolot zwiadowczy. Pozornie zwiadowczy. Oczywiście jego prawdziwym zadaniem nie jest obserwowanie - bo już dokładnie wiemy, gdzie jest konwój. Jego zadaniem jest dać się zaobserwować - to znaczy, przelecieć tak blisko konwoju, żeby zostać zauważonym przez statki. Wtedy one wysyłają radiogram, że namierzył je aliancki samolot zwiadowczy. A kiedy potem przypłyniemy i zatopimy kilka, nie wyda się to Niemcom podejrzane. Przynajmniej nie tak monstrualnie podejrzane jak fakt, że dokładnie wiedzieliśmy, gdzie ich szukać. Alan staje, zerka na kompas, obraca się o 90 stopni i rusza na zachód. - To straszna prowizorka - mówi Lawrence. - Jakie jest prawdopodobieństwo, że samoloty zwiadowcze aliantów, zakładamy, że wysyłane losowo, przypadkiem zauważą wszyściutkie niemieckie konwoje? - Już to kiedyś policzyłem i stawiam jedną z moich sztabek srebra, że Rudi też to zrobił - odpowiada Turing. - To bardzo małe prawdopodobieństwo. - No to miałem rację. Przewidujemy, że sprawa się wydała. - Może jeszcze nie. Ale naprawdę niewiele brakuje. W zeszłym tygodniu zatopiliśmy konwój we mgle. - We mgle? - Mgła była na całym morzu. Nie dałoby się wypatrzyć konwoju. Ale te kretyny i tak go zatopiły. Kesselring od razu nabrał podejrzeń. Każdy by nabrał. No to spreparowaliśmy lipną wiadomość do fikcyjnego agenta w Neapolu zaszyfrowaną metodą, o której wiemy, że hitlerowcy ją złamali. Gratulowaliśmy mu wystawienia nam tego konwoju. Od tego czasu po wybrzeżu wokół Neapolu szaleje gestapo i szuka tego faceta. - Powiedziałbym, że wykręciliśmy się sianem. - No pewnie. - Alan raptownie staje, zabiera Lawrence'owi wykrywacz i włącza go. Zaczyna powoli poruszać się po polanie, kołysząc drucianą pętlą tuż nad ziemią. Wciąż zahacza o gałęzie i wygina, przez co musi wykrywacz często naprawiać, ale uparcie milczy. Wreszcie przekonany, iż urządzenie zepsuło się, sprawdza je na klamrze paska Lawrence'a. - Sprawa jest bardzo delikatna - duma Alan. - Niektóre nasze SOŁ-y w Afryce Północnej... - SOŁ-y? - Specjalne Oddziały Łącznikowe. Oficerowie wywiadu, którzy otrzymują od nas informacje Ultra, przekazują je dowódcom polowym i kontrolują, czy zostały zniszczone. Niektórzy z nich dowiedzieli się z informacji Ultra, że podczas lunchu będzie nalot niemiecki, no i wzięli do kantyny hełmy. Po nalocie, który odbył się zgodnie z planem, wszyscy byli ciekawi, skąd SOŁ-y wiedziały, że trzeba zabrać hełmy. - Sprawa wydaje się beznadziejna - mówi Lawrence. - Jak to możliwe, że Niemcy jeszcze się nie zorientowali? - Nam się tak wydaje, bo wiemy wszystko, a nasze kanały łączności są pozbawione szumów - oznajmia Alan. Niemcy mają tych kanałów mniej i z większą ilością szumów. Jeśli nie będziemy popełniać potwornie idiotycznych błędów, typu topienie konwojów we mgle, Niemcy nigdy nie otrzymają jasnych i stuprocentowych wskazówek, że złamaliśmy Enigmę. - To zabawne, że wspomniałeś o Enigmie - mówi Lawrence - ponieważ ona jest kanałem o wyjątkowej ilości szumów, z którego udaje nam się wyciągnąć mnóstwo użytecznych informacji. - Właśnie tego się obawiam. - No cóż, zrobię, co w mojej mocy, żeby wyprowadzić Rudiego w pole. - Co do ciebie nie mam wątpliwości, niepokoją mnie faceci, co wykonują te operacje. - Na pułkowniku Chattanie chyba można polegać - mówi Lawrence, chociaż pocieszanie Alana pewnie nie ma sensu. Ma po prostu nastrój do narzekania. Raz na dwa lub trzy lata Lawrence robi coś wymagającego zdolności interpersonalnych - właśnie teraz nadszedł taki czas: zmienia temat. - A ty będziesz pracować nad tym, żeby Churchill i Roosevelt mogli bezpiecznie rozmawiać przez telefon? - Teoretycznie. Raczej wątpię, czy to się sprawdzi w praktyce. Bell Labs ma taki system, który rozbija falę dźwiękową na kilka pasm... - i odtąd Alan prowadzi wykład na temat kompanii telefonicznych. Przedstawia pełną dysertację na temat zastosowania teorii informacji do ludzkiego głosu i jak to wpływa na sposób działania systemów telefonicznych. To dobrze, że ma do omówienia tak rozległy temat, bo las jest spory, a Lawrence ma już pewność, że jego przyjaciel kompletnie się nie orientuje, gdzie zakopał srebro. Dwaj przyjaciele, nieobciążeni żadnym srebrem, jadą do domu w ciemności, która tu, na północy, zapada zaskakująco wcześnie. Nie mówią wiele, bo Lawrence wciąż trawi i przetwarza wszystko, co powiedział mu Alan o Jednostce 2702, konwojach, Bell Labs i redundancji w sygnale głosowym. Co kilka minut śmiga obok motocykl z sakwami wypchanymi szyfrogramami. W górze 67 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Bobby Shaftoe może podróżować w każdy stosowny dla bydła sposób: wagonami towarowymi, na pace ciężarówki albo pieszo w spędzie. Teraz wojsko wynalazło napowietrzny odpowiednik takiej formy transportu, w postaci Samolotu Tysiąca Imion: DC-3, Powietrzny Pociąg, C-47, Dakota, Albatros. Przeżyje to. Wprawdzie gołe aluminiowe wręgi kadłuba chcą stłuc go na śmierć, ale dopóki nie śpi, może stawić opór. Podoficerowie tłoczą się w drugim samolocie. Tu znajdują się porucznicy Ethridge i Root, starszy szeregowy Gerald Hott i sierżant Bobby Shaftoe. Porucznik Ethridge zagarnął wszystkie miękkie przedmioty z całego samolotu, wymościł sobie w nich gniazdko tuż za kabiną pilotów i przywiązał się do niego pasami. Przez chwilę udawał, że przegląda jakieś papiery. Potem próbował wyglądać przez okna. Teraz zasnął i chrapie tak głośno, że dosłownie zagłusza silniki. Enoch Root wcisnął się w tył kadłuba, tam gdzie się zwęża, i studiuje dwie książki naraz. Shaftoe'owi wydaje się to typowe - podejrzewa, że obie omawiają coś zupełnie różnego, a kapelanowi sprawia przyjemność szczucie jednej na drugą - trochę przypomina to grę w szachy z samym sobą, z szachownicą na obrotowej tacy. Pewnie kiedy mieszka się w górskiej chacie z bandą dzikusów, którzy nie znają żadnego z twoich sześciu języków, trzeba się nauczyć dyskutować z samym sobą. Przez każdy bok samolotu ciągnie się rządek małych, kwadratowych okienek. Shaftoe wygląda na prawo, widzi pokryte śniegiem góry i jest przez chwilę śmiertelnie przerażony, gdyż myśli, że zbłądzili w Alpy. Ale na lewo krajobraz wciąż wygląda na śródziemnomorski, stopniowo ustępuje skałom, sterczącym spośród buszu na kształt Góry Diabelskiej, potem są skały i piasek, a potem tylko piasek, bez skał. Piasek, tu i ówdzie bez powodu pomarszczony w wydmy. Cholera, to wciąż Afryka! Powinno być widać lwy, żyrafy i nosorożce! Shaftoe udaje się na przód, by złożyć skargę u pilotów. Może przytną sobie w karty? A może widok z przodu jest wart opisania w liście do domu? I wycofuje się stamtąd jak niepyszny. Od razu widzi, że próba znalezienia ciekawszego widoku jest skazana na niepowodzenie. Wszędzie, jak okiem sięgnąć, tylko piach, morze i niebo. Jako marine wie, jak nudne potrafi być morze. Dwa pozostałe żywioły są trochę lepsze. Daleko przed dziobem rozciąga się pasmo chmur - coś na kształt frontu atmosferycznego. I to już wszystko. Zanim zabiorą mu sprzed nosa plan lotu, udaje mu się pojąć ogólną ideę. Chyba będą próbować przelecieć nad Tunezją. To zabawne: kiedy Shaftoe ostatni raz sprawdzał, Tunezja należała do faszystów - właściwie nawet była afrykańskim bastionem Osi. Ogólny plan lotu mówi też, że przelecą przez cieśninę pomiędzy Bizertą a Sycylią, a potem skręcą na wschód, w kierunku Malty. Tą właśnie cieśniną idą wszystkie transporty i posiłki dla Rommla - z Włoch do Tunisu i Bizerty. Stamtąd Rommel może uderzyć na wschód - w kierunku Egiptu i na zachód - na Maroko. Kiedy Ósma Armia Brytyjska skopała mu dupę pod El Alamein (czyli daleko, daleko w Egipcie), przez miesiąc wycofywał się na zachód, w stronę Tunisu. A od kilku tygodni, kiedy w Afryce Północnej wylądowali Amerykanie, Rommel musiał walczyć na dwa fronty, na wschodzie i zachodzie. I musiał być w tym cholernie dobry - jak zorientował się Shaftoe, oglądając kroniki filmowe Movietone, aż kipiące od złośliwej radości. Wszystko to oznacza, że w dole, na Saharze, powinny stać w gotowości do walki olbrzymie siły. Może i teraz trwa jakaś bitwa. Lecz Shaftoe nie widzi nic takiego. Tylko od czasu do czasu dostrzega linię wzbitego przez konwój żółtego pyłu, co przypomina mknący po pustyni lont od dynamitu. Dlatego rozmawia z pilotami. Dopiero kiedy zerkają po sobie, zdaje sobie sprawę, że gada i gada. Ci asasyni pewnie zagadywali swoje ofiary na śmierć. Teraz rozumie, że na grę w karty nie ma co liczyć. Nie chcą z nim rozmawiać. Żeby w ogóle się odezwali, musi praktycznie wskoczyć w środek i złapać za drążek. A kiedy już coś mówią, dziwnie to brzmi. Widać, że to nie Amerykańcy, jankesi. To Angole, Brytole, wyspiarze. Zanim się wreszcie podda i wróci do ładowni, zauważa jeszcze tylko jedną rzecz: uzbrojeni są, kurwa, po zęby. Jakby mieli zabić kilkadziesiąt osób po drodze z samolotu do sracza i z powrotem. Bobby Shaftoe spotkał już kilku takich paranoików podczas swych podróży i niespecjalnie ich lubi. Takie nastawienie trochę za bardzo przypomina mu Guadalcanal. Znajduje sobie miejsce na podłodze tuż obok starszego szeregowego Geralda Hotta i wyciąga się. Rewolwerek ukryty w pasie uwiera go w plecy, więc wyciąga go i wtyka do kieszeni. Ale uczucie dyskomfortu przenosi się teraz na sztylet Marinę Raider, na plecy, między łopatkami. Widzi, że chyba będzie musiał zwinąć się w kłębek na boku - co się nie udaje, ponieważ do jednego boku ma przypięty standardowy wojskowy pistolet samopowtarzalny Colt, któremu nie dowierza, a na drugim - wzięty z domu rewolwer, któremu ufa. Musi więc gdzieś upchnąć to wszystko i jeszcze rozmaite magazynki, ładownice i inne ustrojstwa. A także wyciągnąć przytroczony do łydki nóż V-44 Gung-ho do karczowania dżungli, dekapitacji Nipów i rozbijania kokosów, oraz krótkolufowego derringera, przyczepionego do drugiej nogi, dla równowagi. Zostawia tylko granaty w przednich kieszeniach, jako że nie planuje kłaść się na brzuchu. Omijają cypel tuż, tuż przed bezlitosnym przypływem, czyhającym, by zmyć ich do morza. Przed nimi bagno zalewowe będące podłożem prostokątnej zatoczki. Ściany prostokąta tworzą: cypel, który właśnie ominęli, drugi, przygnębiająco podobny, kilkaset metrów dalej, oraz klif wznoszący się pionowo nad bagnem. Nie wspięliby się nań, nawet gdyby nie porastał go nieustępliwy las zwrotnikowy - tak jest stromy. Aż do odpływu są uwięzieni w zatoczce. Czyli nippoński karabin maszynowy ma aż nadto czasu, żeby ich wszystkich wystrzelać. Wszyscy już znają ten dźwięk i momentalnie padają w błoto. Shaftoe rozgląda się szybko. Ci, co leżą na boku albo na plecach, pewnie nie żyją, ci na brzuchu - raczej tak. Większość leży na brzuchu. Oczywistym trupem jest tylko sierżant: w niego strzelec najpierw celował. Nipy mają tylko jeden karabin, ale za to chyba całą amunicję na świecie - owoce Ekspresu Tokio, który bezkarnie kursował przez cieśninę, nawet gdy w początkach sierpnia na wyspie wylądowali marines. Strzelec bez pośpiechu przeczesuje bagno, błyskawicznie mierząc w każdego, kto spróbuje się ruszyć. Shaftoe zrywa się i pędzi w kierunku podstawy klifu. Wreszcie widzi rozbłyski karabinu maszynowego. Mówią mu, w którą stronę celuje. Kiedy są wydłużone, skierowany jest na kogoś innego, wtedy można bezpiecznie poderwać się do szturmu. A kiedy się skracają, lufa zwraca się ku Bobby'emu Shaftoe... Odrobinę za późno. Czuje potworny ból w dole brzucha. Błoto i muł tłumią krzyk, kiedy ciężar plecaka i hełmu przewraca go twarzą w bagno. 68 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Na chwilę chyba traci przytomność. Ale nie na długo. Wciąż słychać strzały, co sugeruje, że niektórzy marines jeszcze żyją. Z trudem unosi głowę, walcząc z ciężarem hełmu, i spostrzega między sobą a gniazdem karabinu kłodę drewna - pień wyszhfowany przez fale i wyrzucony na brzeg podczas burzy. Może go zdobyć albo nie. Postanawia ruszyć do ataku. To tylko parę kroków. Już w połowie drogi wie, że mu się uda. Wreszcie czuje dopływ adrenaliny, rzuca się naprzód i pada pod osłoną pnia. Po drugiej stronie w drewno uderza kilka pocisków, obsypując go wilgotnymi, włóknistymi odłamkami. Pień jest zmurszały. Shaftoe siedzi teraz w dołku i bez wystawienia się na ostrzał niewiele może zobaczyć. Nie widzi innych marines, słyszy jedynie ich krzyki. Ryzykuje zerknięcie na gniazdo karabinu. Jest dobrze zamaskowany liśćmi, ale wyraźnie widać, że siedzi w niszy dobre cztery metry ponad poziomem bagna. Podstawa urwiska nie jest tak daleko - starczyłby pewnie jeden sprint. Ale wspiąć się tam na górę to pewna śmierć. Karabin maszynowy nie może się wychylić aż tak, by go dosięgnąć, ale Nipy mogą do usranej śmierci zrzucać na dół granaty albo zdjąć go z broni lekkiej, kiedy będzie tam lazł. Innymi słowy, teraz swoje pięć minut ma granatnik. Shaftoe przetacza się na plecy, wyciąga metalową rurkę z kołnierzami i wsuwa ją na lufę karabinu. Usiłuje ją dokręcić, ale palce ślizgają mu się na zakrwawionym motylku. Co za pieprzony cienias wymyślił tutaj nakrętkę motylkową? W ogóle nie da się złapać. Właściwie wszędzie pełno krwi, ale nic go nie boli. Nurza palce w piasku i dociąga tę nakrętkę. Z podręcznej sakwy dobywa granat odłamkowy Mark II, zwany też ananasem, a poszperawszy chwilę, znajduje także Przejściówkę Granatnik-Karabin Ml. Wsuwa jedno w drugie, wyciąga zawleczkę i wyrzuca ją, potem wsuwa skompletowany i uzbrojony Ml, wraz z owocowym ładunkiem, na rurę granatnika. I wreszcie otwiera jedno specjalnie oznaczone pudełko na naboje, grzebie wśród połamanych i pokruszonych lucky strike'ów i znajduje mosiężny walec - ślepy nabój, pozaginany na końcu, ale nie wyposażony w pocisk. Ładuje go do magazynka springfielda. Czołga się wzdłuż kłody, żeby wyskoczyć w niespodziewanym miejscu i wystrzelić, zanim głowę rozwali mu seria z karabinu maszynowego. W końcu unosi ten wynalazek z kreskówki rodem, w jaki przeobraził się karabin, zatyka kolbę w piach (przy wyrzucaniu granatów odrzut może złamać obojczyk), celuje we wroga i pociąga za spust. Przejściówka Granatnik-Karabin Ml leci z wielkim BUM, ciągnąc za sobą cały sklep żelazny już zbędnych części, jak dusza wyzbywająca się ciała. Ananas szybuje w niebo, pozbywszy się nawet zawleczki i wajchy, a jego chemiczny lont płonie, tak że ma nawet, jak to się nazywa? Wewnętrzne światło. Shaftoe ma dobrego cela - granat leci tam, gdzie trzeba. Wydaje mu się, że to cwane posunięcie, ale granat odbija się, stacza ze wzgórza i wysadza inny przegniły pień. Nipy przewidziały takie knowania i rozwiesiły sieci, drucianą siatkę albo coś w tym guście. Leży na plecach w błocie, patrzy w niebo i powtarza w kółko "kurwa". Potem cała kłoda drga konwulsyjnie, sypiąc mu w twarz czymś podobnym do mchu, gdy kule przeżerają zmurszałe drewno. Bobby Shaftoe odmawia modlitwę i przygotowuje się do szturmu w stylu "banzai". Wtedy doprowadzający do szału terkot karabinu ustaje, zastępuje go ludzki wrzask. Głos wydaje się nieznajomy. Bobby unosi się na łokciu i zauważa, że krzyk dochodzi od strony groty. Patrzy wprost w wielkie, błękitne jak niebo oczy Enocha Roota. Kapelan wycofał się ze swego kącika w ogonie i kuca przy okienku, łapiąc się, czego popadnie. Bobby Shaftoe przytomnieje w niewygodnej pozycji - na brzuchu - i wygląda przez okienko po przeciwnej stronie. Powinien zobaczyć niebo, widzi jednak pędzące w tył wydmy. Ten widok natychmiast budzi mdłości. Nawet nie zamierza wstawać. We wnętrzu samolotu szaleją łańcuchy ognistych punktów, jak pioruny kuliste, ale - co na początku nie jest takie oczywiste - te tutaj celują w ściany jak promienie latarek. Śledzi, skąd przyleciały, co ułatwia połyskująca mgiełka rozpylonego oleju w powietrzu, i dochodzi do wniosku, że dostały się do środka przez szeregi małych dziurek. Jakiś dupek wybił je w kadłubie, kiedy on spał. Przez dziurki świeci słońce, oczywiście zawsze w tym samym kierunku, ale samolot leci na łeb na szyję, jak popadnie. Kiedy się zbudził, zauważył, że leży na suficie samolotu, co wyjaśnia, dlaczego znalazł się na brzuchu. Gdy to doń dociera, wymiotuje. Jasne plamy znikają. Shaftoe bardzo niechętnie ryzykuje wyjrzenie przez okno. Widać tylko szarość. Teraz chyba leży na podłodze. W każdym razie tuż obok nieboszczyka, a on był przywiązany. Leży tam kilka minut, tylko oddychając i rozmyślając. Przez dziury w kadłubie gwiżdże powietrze, tak głośno, że głowa mu pęka. Ktoś - jakiś wariat - wstaje i idzie przez samolot. To nie Root - ten w swym kąciku opatruje kilka ran ciętych twarzy, których nabawił się podczas akrobacji powietrznych. Shaftoe unosi wzrok. To jeden z angielskich pilotów. Angol ściągnął z głowy hełm, ukazując czarne włosy i zielone oczy. Ma prawie czterdziestkę - stary gość - okrągłą twarz, w której wszystkie wyrostki, gałki i otwory znalazły swoje zastosowanie - jakby była zaprojektowana przez gości, którzy konstruują granatniki. Twarz prosta i budząca zaufanie, ale w żadnym razie przystojna. Klęka przy zwłokach Geralda Hotta i dokładnie je bada, przyświecając sobie latarką. Jest chodzącym obrazem troski; bada pacjenta z ogromną delikatnością. Wreszcie opiera się ciężko o żebrowaną ścianę kadłuba. - Dzięki Bogu - mówi - nie trafili w niego. - W kogo? - pyta Shaftoe. - W tego kolesia - odpowiada lotnik, poklepując nieboszczyka. - A mnie też zbadasz? - A po co? - Jak to po co? Ja przynajmniej jestem żywy. - Ciebie nie trafili - pewnym tonem odpowiada pilot. - Gdyby cię trafili, wyglądałbyś jak porucznik Ethridge. Shaftoe ryzykuje jakiś ruch. Unosi się na łokciu i odkrywa, że podłoga jest śliska i mokra od czerwonej cieczy. Zauważył różową mgiełkę w kabinie i sądził, że to przeciek z układu hydraulicznego. Ale teraz hydraulika chyba działa jak trzeba, a to coś na podłodze nie jest przecież produktem ropopochodnym. To ta sama ciecz, która tak obficie występowała w koszmarze. Spływa z okolic przytulnego gniazdka porucznika, a sam porucznik już nie chrapie. Zerka na szczątki Ethridge'a, uderzająco podobne do tego, co wcześniej leżało na stołach rzeźni. Nie chce stracić zimnej krwi w obecności brytyjskiego pilota - rzeczywiście, czuje się nad podziw spokojnie. Może to przez chmury; pochmurne dni zawsze go uspokajały. - Cholera jasna - mówi wreszcie - to szwabskie działko dwudziestomilimetrowe to niekiepska armata. 69 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Pewnie - odpowiada pilot. - Gdy tylko konwój nas dostrzeże, lecimy dalej. To dość enigmatyczne, a mimo to najwięcej mówiące ze wszystkich stwierdzeń, jakie Bobby kiedykolwiek usłyszał na temat zadań Jednostki 2702. Wstaje i idzie za pilotem do kabiny; obaj delikatnie omijają drgające podroby, przypuszczalnie wywleczone z Ethridge'a. - To znaczy, alianckiemu konwojowi, tak? - pyta Shaftoe. - Alianckiemu konwojowi? - szyderczo powtarza pilot. - Skąd tu, do cholery, weźmiesz aliancki konwój? Tu jest Tunezja. - No to o co ci chodziło, gdy mówiłeś, że konwój musi nas dostrzec? Masz na myśli, że my musimy zobaczyć konwój, nie? - Przepraszam bardzo - rzuca pilot. - Jestem zajęty. Shaftoe odwraca się i widzi porucznika Roota klęczącego przy stosunkowo dużym fragmencie Ethridge'a. Przeszukuje jego aktówkę. Bobby rzuca mu spojrzenie pełne moralnych wyrzutów i oskarżycielsko unosi palec. - Posłuchaj, Shaftoe! - woła Root. - Ja tylko wykonuję rozkazy. Przejmuję po nim zadanie. Wyciąga mały pakiecik, zawinięty w gruby, żółtawy plastik. Sprawdza go i rzuca Shaftoe'owi jeszcze jedno pełne dezaprobaty spojrzenie. - Żartowałem, kurwa! - mówi Shaftoe. - Pamięta pan, poruczniku? Wtedy kiedy myślałem, że ci goście obrabiają zwłoki? Wtedy, na plaży? Root się nie śmieje. Albo się wkurwił, że Shaftoe zrobił go w jajo, albo nie bawią go żarty na temat obrabiania zwłok. Niesie pakiecik do drugiego nieboszczyka, tego w gumowym stroju. Wtyka mu go za pazuchę. Potem przysiada przy nim i duma. Duma bardzo długo. Shaftoe z jakąś fascynacją przygląda się jego dumaniu zupełnie jakby oglądał kręcącą cyckami egzotyczną tancerkę. Kiedy wychodzą z chmur, światło ponownie się zmienia. Słońce zachodzi, czerwono przeświecając przez saharyjski pył. Shaftoe wygląda przez okno i ze zdumieniem widzi, że lecą nad morzem. Pod nimi płynie konwój statków; każdy z nich, oświetlony z jednej strony purpurowym blaskiem, rysuje na wodzie wyraźne V. Samolot przechyla się i wykręca nad konwojem powolną beczkę. Słychać odlegle postukiwanie. Czarne kwiaty wykwitają i rozwiewają się wokół nich. Zdaje sobie sprawę, że statki próbują ich trafić z działek przeciwlotniczych. Samolot wznosi się i chroni w chmurach. Robi się prawie całkiem ciemno. Po dłuższej przerwie ponownie zerka na Enocha Roota. Znów siedzi w swym zakamarku i czyta przy świetle latarki. Na kolanach ma rozwinięty zwitek papierów. To ten plastikowy pakiet, który wyjął z teczki Ethridge'a i wetknął w zanadrze Geralda Hotta. Shaftoe dedukuje, że to spotkanie z konwojem i jego działkami sprawiło, że złamał się i jeszcze raz wyciągnął ten pakiet, by go obejrzeć. Root unosi głowę i patrzy Shaftoe'owi w oczy. Nie wygląda na zdenerwowanego ani winnego. Spojrzenie jest zadziwiająco chłodne i opanowane. Shaftoe dłuższą chwilę wytrzymuje ten wzrok. Gdyby był w nim choćby ślad poczucia winy czy nerwowości, zdemaskowałby kapelana jako niemieckiego szpiega. Ale nie ma - Enoch Root nie pracuje dla Niemców. Ani dla aliantów. Pracuje dla Siły Wyższej. Shaftoe niezauważalnie kiwa głową. Spojrzenie Roota mięknie. - Oni wszyscy nie żyją, Bobby! - krzyczy. - Kto? - Ci wyspiarze. Ci, co ich widziałeś na plaży Guadalcanal. To wyjaśnia, dlaczego Root jest tak wrażliwy na dowcipy o obrabianiu trupów. - Przepraszam - mówi Shaftoe, idąc na tył, żeby nie musieli do siebie wrzeszczeć. - Jak to się stało? - Kiedy zabrałem ciebie do swojego domku, nadałem wiadomość do moich dowódców w Brisbane - mówi Root. Zaszyfrowałem ją specjalnym kodem. Powiedziałem im, że odnalazłem jednego szturmowca marine, wygląda na to, że przeżyje, więc niech ktoś przyleci i go zabierze. Shaftoe kiwa głową. Pamięta, że słyszał mnóstwo kropek i kresek, ale był nieprzytomny od gorączki, morfiny i innych domowych lekarstw, które Root wyciągnął z pudełka po cygarach. - Oni mi odpowiedzieli - ciągnie Root. - "Nie możemy do ciebie przylecieć, ale zabierz go tam i tam, gdzie spotkasz innych marines". Jak pamiętasz, tak właśnie uczyniłem. - Taa - odpowiada Shaftoe. - No i dobra. Ale kiedy cię im oddałem i wróciłem, zobaczyłem, że odwiedzili mnie Nippończycy. Zabili wszystkich wyspiarzy, jakich spotkali. Spalili domek. Spalili wszystko. Wszędzie pozostawiali cholerne miny, które o mały włos mnie zabiły. Ledwo stamtąd wyszedłem żywy. Shaftoe kiwa głową, jak może kiwać tylko ktoś, kto widział Nipów w akcji. - Ewakuowali mnie potem do Brisbane, gdzie zacząłem robić aferę o te szyfry. Tylko tak mogli mnie znaleźć oczywiste, że złamali nasze kody. A kiedy już wywołałem odpowiednie zamieszanie, ktoś chyba powiedział: "Ty, jesteś Angolem, pastorem, doktorem medycyny, umiesz trzymać karabin, znasz alfabet Morse'a, a przede wszystkim jesteś upierdliwy jak jasna cholera - no to won stąd! Do akcji!". I następna rzecz, jaką pamiętam, to ta chłodnia w Algierze. Shaftoe odwraca wzrok i potakuje. Root chyba łapie, o co chodzi: że Shaftoe nie wie więcej niż on. W końcu Enoch Root zwija pakiecik z powrotem, tak samo jak przedtem. Lecz nie wkłada go do aktówki, wtyka go w kombinezon Geralda Hotta. Później znów wyłaniają się z chmur, w pobliżu oświetlonego księżycem portu i schodzą nad samo morze. Lecą tak wolno, że nawet Shaftoe, który nie ma pojęcia o samolotach, wie, że zaraz się zwalą. Otwierają boczne drzwi dakoty i - raz, dwa, trzy, HOP - wyrzucają do oceanu zwłoki starszego szeregowca Geralda Hotta. W miejskim basenie w Oconomowoc byłoby to wielkie "chlup", ale tu, w oceanie, nie robi specjalnie wrażenia. Mniej więcej godzinę potem albatros ląduje w samym środku potwornego nalotu bombowego. Zostawiają Powietrzny Pociąg na końcu pasa, obok innych C-47, i pędzą biegiem za brytyjskimi pilotami. Wpadają na schody i gonią w dół - do schronu przeciwlotniczego. Teraz czują wybuchy bomb, ale ich nie słyszą. Ktoś mówi: "Witamy na Malcie". Shaftoe rozgląda się i widzi, że otaczają go faceci w brytyjskich i amerykańskich mundurach. Amerykanów zna - to oddział szturmowców marine z Algieru, który leciał drugą dakotą. Angole są nieznajomi, Shaftoe przypuszcza, że to goście z SAS, o których mówili mu ci frajerzy w Waszyngtonie. Jedyną wspólną cechą jest numer 2702 - wszyscy go mają gdzieś na mundurze. 70 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Umowa o poufności Avi przybywa na czas swym nippońskim sportowym samochodem, porządnym, choć nie nachalnie luksusowym, ostrożnie prowadząc go po stromej drodze ze spękanych kawałków asfaltu. Randy przygląda się z tarasu drugiego piętra, patrząc nań niemal prosto w dół, przez szyberdach. Avi ma na sobie spodnie od eleganckiego tropikalnego garnituru, szytą na miarę bawełnianą koszulę, ciemne narciarskie gogle i tekstylny kapelusz z szerokim rondem. Dom jest wysokim wolno stojącym budynkiem pośród kalifornijskiego stepu, kilka kilometrów od brzegu morza. Znad klifu wznosi się chłodne oceaniczne powietrze, opadając tu powolnymi falami. Kiedy Avi wysiada z samochodu, najpierw wkłada marynarkę. Wyciąga z maleńkiego bagażnika z przodu samochodu dwie spore torby z laptopami, wchodzi do domu bez pukania (nigdy tu nie był, ale zna zwyczaje panujące w takich instytucjach), odnajduje czekających na niego w jednym z wielu pokoi Randy'ego i Eba, i wypakowuje z toreb sprzęt komputerowy za jakieś piętnaście tysięcy dolców. Ustawia to wszystko na stole. Włącza dwa laptopy, a kiedy powoli startują, podłącza je do prądu, żeby nie wyczerpać baterii. Listwa zasilająca, z rozstawionymi co pół metra uziemionymi gniazdkami, ciągnie się bez przerwy wzdłuż wszystkich ścian, gipsowych ścianek działowych, przez otwory w nich, poprzez stare op-artowe reprodukcje, boazerie z imitacji drewna, wyblakłe plakaty Grateful Dead, a nawet przez drzwi o dziwnym kształcie. Jeden z laptopów jest podłączony do maleńkiej przenośnej drukarki. Avi wtyka do niej kilka kartek. Drugi startuje, wypisuje na ekranie kilka linii tekstu, popiskuje i zatrzymuje się. Randy podchodzi i przygląda mu się ciekawie. Wyświetla znak zachęty: FILO. Randy wie: to skrót od Finux Loader, program pozwalający wybrać przy starcie system operacyjny, który chcesz uruchomić. - Finux - mruczy Avi w odpowiedzi na niezadane pytanie Randy'ego. Randy pisze "Finux" i wciska "Enter". - Ile ty masz w tej maszynce systemów operacyjnych? - Windows 95, do gier, oraz kiedy muszę na krótko pożyczyć komputer jakiemuś lamerowi - odpowiada Avi. Windows NT, do spraw biurowych. BeOS do programowania oraz zabawy z multimediami. Finux do profesjonalnego składu tekstów. - Który mam puścić? - BeOS. Chcę wam pokazać trochę JPEG-ów. Chyba jest tu gdzieś rzutnik? Randy spogląda na Eba, jedyną osobę, która tu naprawdę mieszka. Eb wydaje się jeszcze większy niż w rzeczywistości, może dzięki swym wystrzałowym włosom: pół metra długości, blond, choć lekko rudawe, grube, falujące i zbijające się w sznurowate zwoje. Żadna spinka ich nie utrzyma, dlatego Eb, jeśli ma ochotę je związać, robi to grubą linką. Skrobie coś na małym komputerku, w którym pisze się rysikiem po ekranie. Hakerzy na ogół nie używają takich, ale Eb (a raczej jedna z jego upadłych firm) napisał do tego modelu oprogramowanie, dlatego wala się ich u niego mnóstwo. Wygląda na pochłoniętego tym, co robi, ale kiedy Randy patrzy nań przez dwie sekundy, wyczuwa to i unosi wzrok. Ma bladozielone oczy i nosi obfitą rudą brodę, chyba że akurat znajduje się w fazie golenia, co zwykle należy kojarzyć z poważnym romantycznym związkiem. Teraz broda ma z centymetr długości, co wskazuje na świeże rozstanie - wynika z tego również chęć podjęcia nowych wyzwań. - Rzutnik do komputera? - pyta Randy. Eb zamyka oczy, co zwykle robi, kiedy korzysta z zasobów pamięci, po czym wstaje i wychodzi z pokoju. Drukareczka zaczyna mozolnie wciągać papier. Pierwszy wiersz tekstu, wycentrowany na górze strony, głosi: UMOWA O POUFNOŚCI. Potem idą kolejne wiersze. Randy widział to już tyle razy, że nuda szkli mu oczy. Odwraca się. Zawsze zmienia się tylko nazwa firmy: tym razem - Epiphyte(2) Corporation. - Niezłe gogle. - Myślisz, że są dziwaczne? Powinieneś zobaczyć, co włożę na nos, kiedy zajdzie słońce - mówi Avi. Grzebie w torbie i wyciąga ustrojstwo wyglądające jak okulary bez szkieł, z lampkami z domku dla lalek przyczepionymi nad każdym okiem. Przewód biegnie do mocowanego na pasku pojemnika na baterie. Przesuwa maleńki wyłącznik i zapalają się światełka: kosztownie wyglądające niebiesko-białe halogeny. Randy unosi brwi. - To wszystko zabezpieczenie przed przestawieniem stref czasowych. - wyjaśnia Avi. - Teraz jestem przystosowany do czasu azjatyckiego. Za dwa dni tam wracam. Nie chcę, żeby moje ciało przestawiło się na czas Wschodniego Wybrzeża, kiedy jestem tutaj. - Czyli że kapelusz i gogle... - Symulują noc. Ten wynalazek symuluje dzień. Rozumiesz, ciało człowieka nastawia swój zegar według światła. Tak a propos, mógłbyś zasłonić okna? Okna wychodzą na zachód, ukazując widok na trawiastą skarpę schodzącą ku zatoce Half Moon. Jest późne popołudnie i do pokoju wlewa się słońce. Randy przez chwilę kontempluje widok, po czym opuszcza żaluzje. Eb majestatycznie wchodzi do pokoju, w ręce ma zwisający rzutnik; przez moment wygląda jak Beowulf dzierżący odciętą łapę potwora. Stawia go na stole i celuje w ścianę. Nie potrzeba ekranu, ponieważ powyżej listew zasilających wszystkie ściany są zawieszone białymi tablicami. Wiele z nich pokrywają z kolei wypisane kolorami podstawowymi niezrozumiałe zaklęcia. Niektóre otacza nieregularna linia z napisem NIE ŚCIERAĆ albo w skrócie NŚ lub NIE! Na wprost rzutnika widnieje lista zakupów, na wpół starty diagram, numer jakiegoś faksu w Rosji i kilka czwórek liczb adresów internetowych oraz parę niemieckich słów, zapewne napisanych przez samego Eba. Eberhard Fóhr przygląda się temu wszystkiemu, stwierdza, że nic nie jest wzięte w linię NŚ i zmazuje wszystko ścieraczką. Do pokoju wchodzą następni dwaj faceci, rozmawiają na temat jakiejś beznadziejnej firmy z Burlingame. Jeden jest śniady, lekko przygarbiony i wygląda jak rewolwerowiec; nosi nawet czarny kowbojski kapelusz. Drugi, przysadzisty, wygląda, jakby dopiero wyszedł ze spotkania Klubu Rotariańskiego. Jedna rzecz ich łączy - każdy ma na przegubie błyszczącą srebrną bransoletkę. Randy wyciąga z drukarki UoP-y i rozdaje. Mają już wydrukowane nazwiska: Randy Waterhouse, Eberhard Fóhr, John Cantreli (to ten w kowbojskim kapeluszu) i Tom Howard (jasnowłosy gość ze Środkowego Zachodu). Kiedy sięgają po umowy, srebrne bransoletki wyłapują przekradające się między żaluzjami promienie światła. Na każdej z nich 71 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON nadrukowano czerwony kaduceusz i kilka linijek tekstu. - Wyglądają jak nowe - zauważa Randy. - Znowu zmienili te sformułowania? - Tak! - odpowiada Cantrell. - To wersja 6.0, wyszła dopiero w zeszłym tygodniu. Wszędzie indziej bransoletki oznaczałyby, że John i Tom cierpią na jakieś groźne dla życia przypadłości, na przykład uczulenie na powszechnie stosowane antybiotyki. Sanitariusz wyciągający ich z rozwalonego samochodu zobaczyłby ją i zastosował się do wskazówek. Lecz tu jest Dolina Krzemowa, rządząca się własnymi prawami. Po jednej stronie bransoletek napisano: W PRZYPADKU ŚMIERCI PATRZ NA ODWROCIE - INSTRUKCJE PROCEDURY BIOSTATYCZNEJ 100 000 DOLARÓW NAGRODY ZA PRZESTRZEGANIE INSTRUKCJI a po drugiej: WSKAZÓWKI - TELEFON 0-800-XXX-XXXX PODAĆ 50 000 JEDN. HEPARYNY IV WYKONAĆ REANIMACJĘ KRĄŻENIOWO-ODDECHOWĄ JEDNOCZEŚNIE OCHŁADZAJĄC LODEM DO 10°C. ZACHOWAĆ PH 7,5. NIE WYKONYWAĆ SEKCJI ANI BALSAMOWANIA To recepta na zamrożenie martwej albo prawie martwej osoby. Noszący ją wierzą, że jeśli przestrzega się takiej procedury, można zmienić w lód delikatne tkanki, jak na przykład mózgu, nie niszcząc ich. Kilka dekad później, kiedy nanotechnologia umożliwi nieśmiertelność, mają nadzieję zostać rozmrożeni. John Cantrell i Tom Howard wierzą, że istnieje szansa, iż za milion lat będą jeszcze mogli ze sobą pogadać. Kiedy wszyscy przeglądają formularze, wyłapując pewne znajome klauzule, zapada cisza. W sumie pewnie podpisali w życiu ze sto UoP-ów. W tych kręgach to tak, jak podać filiżankę kawy. Do pokoju wchodzi objuczona torbami z zakupami kobieta i przeprasza za spóźnienie. Beryl Hagen wygląda jak ciotka z ilustracji Normana Rockwella, taka w fartuchu, wypiekająca szarlotki. W ciągu dwudziestu lat rządziła finansami dwunastu różnych małych firm z branży high-tech. Dziesięć z nich wypadło z rynku. Z wyjątkiem drugiej nie było to winą Beryl. Szóstą był Drugi Szturm Randy'ego na Biznes. Jedną z firm wykupił Microsoft, jedna stała się udanym niezależnym przedsiębiorstwem. Na tym ostatnim Beryl zarobiła dosyć pieniędzy, by móc odejść na emeryturę. Tymczasem udziela konsultacji i pisze książki, rozglądając się za czymś ciekawym, co wciągnęłoby ją na nowo, zatem jej obecność w tym pokoju sugeruje, że Epiphyte(2) Corp. to nie pic na wodę. A może wyświadcza Aviemu grzeczność. Randy wykonuje z nią niedźwiedzia, unosząc ją w powietrze, po czym wręcza Beryl dwa UoP-y z jej nazwiskiem. Avi odłączył ekran od swego wielkiego laptopa i położył go płasko na szybie rzutnika, który przepuszcza światło przez jego ciekłokrystaliczny wyświetlacz, rzucając na białą tablicę kolorowy obraz. Widać typowy pulpit z komputera: kilka okienek terminali i parę ikonek. Avi obchodzi pokój i zbiera podpisane UoP-y, przegląda je, oddaje każdemu po jednym egzemplarzu, a drugie wkłada do kieszeni torby na komputer. Zaczyna coś pisać na klawiaturze - w jednym z okienek pojawiają się literki. - Tak dla przypomnienia - mruczy. - Epiphyte Corporation, którą dla jasności będę nazywać Epiphyte(l), to firma z siedzibą w Delaware. Istnieje od półtora roku. Udziałowcy to ja, Randy oraz Springboard Capital. Działamy w branży telekomunikacyjnej na Filipinach. Jeśli chcecie, później przedstawię szczegóły. Obecność na tamtejszym rynku uświadomiła nam pewne nowe możliwości. Epiphyte(2) to firma kalifornijska, ma trzy tygodnie. Jeśli wszystko pójdzie po naszej myśli, włączymy do niej Epiphyte(l), przez pewnego rodzaju wymianę udziałów. Szczegóły są mało ciekawe, więc je pominę. Avi naciska "Enter". Na pulpicie pojawia się nowe okno, a w nim zeskanowana z atlasu barwna mapa, wąska i wysoka. Większość powierzchni pokrywa błękit oceanu. Zza górnej krawędzi wystaje nieregularna linia brzegowa, z kilkoma miastami podpisanymi Nagasaki, Tokio... W górnym lewym rogu jest Szanghaj. Archipelag Filipin znajduje się dokładnie pośrodku. Na północ - Tajwan, a na południe - łańcuch wysp tworzących porowatą zaporę między Azją a wielką bryłą lądu pokrytą angielskimi słowami, w rodzaju "Darwin" i "Wielka Pustynia Piaszczysta". - Chyba musi to wyglądać trochę dziwnie - mówi Avi. - Zwykle takie prezentacje zaczynają się od schematu sieci komputerowej, jakiegoś diagramu i tym podobnych. Normalnie nie używamy map. Tak przyzwyczailiśmy się do pracy w krainie czystej abstrakcji, że aż dziwnie wrócić do rzeczywistości i zrealizować coś fizycznie istniejącego. - Ale ja lubię mapy. W domu mam ich pełno. Chcę wam podpowiedzieć, że nabyte przez nas wszystkich zdolności i wiedza - zwłaszcza dotycząca Internetu - mają zastosowanie gdzieś tutaj. - Poklepuje tablicę. - W rzeczywistym świecie. No wiecie, na tej wielkiej, wilgotnej kuli, gdzie mieszka parę miliardów ludzi. Kiedy Avi kręci trackballem i wciska kciukiem guzik, towarzystwo śmieje się pod nosem. Pojawia się nowy obraz: ta sama mapa, z jaskrawymi liniami przecinającymi oceany, kreślącymi pętle między miastami w przybliżeniu obrysowującymi linie brzegowe. - Istniejące kable podmorskie. Im grubsza kreska, tym grubsza rura - mówi Avi. - No właśnie: co jest niewłaściwego na tym rysunku? Od Tokio, Hongkongu i Australii odchodzi kilka grubych linii, zapewne łączących je ze Stanami Zjednoczonymi. Przez Morze Południowochińskie, mniej więcej między Filipinami i Wietnamem, ciągnie się kolejna gruba kreska z północy na południe, lecz nie łączy tych dwóch krajów: zmierza prosto do Hongkongu, a potem wzdłuż chińskiego wybrzeża do Szanghaju, Korei i Tokio. - Skoro pośrodku mapy są Filipiny - odzywa się Cantrell - domyślam się, że chcesz wskazać, że żadna gruba linia nie dociera na Filipiny. - Żadna gruba linia nie dociera na Filipiny! - z animuszem rzuca Avi. Wskazuje jeden, jedyny wyjątek, biegnący między Tajwanem a północnym Luzonem, a potem wzdłuż wybrzeża na Corregidor. - Oprócz tej jednej, w którą 72 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON zamieszana jest firma Epiphyte(l). Ale nie tylko o to mi chodziło. W ogóle mało jest linii biegnących z południa na północ i łączących Australię z Azją. Wiele pakietów sieciowych biegnących z Sydney do Tokio musi być kierowanych przez Kalifornię. Jest tu luka na rynku. - Avi, zanim zaczniesz - wtrąca się Beryl, a jej głos pobrzmiewa ostrożnością i żalem - muszę powiedzieć, że trudno dostać się do branży układania głębinowych oceanicznych kabli. - Beryl ma rację! - mówi Avi. - Odpowiednie środki do instalowania takich kabli mają tylko AT&T, Cable&Wireless oraz Kokusai Denshin Denwa. To jest trudne. Kosztowne. Wymaga olbrzymich kosztów początkowych. "Koszty początkowe" oznaczają prace inżynierskie, niezbędne do zanalizowania wykonalności przedsięwzięcia. Jeśli całość okaże się niemożliwa do zrealizowania, można je sobie wetknąć gdzieś. - Więc o czym ty myślisz? - pyta Beryl. Avi klika w kolejną mapę. Taką samą jak poprzednia, ale domalowano jej trochę nowych linii: cały szereg łączy pomiędzy poszczególnymi wyspami. Pogmatwany łańcuch krótkich połączeń wzdłuż całego filipińskiego archipelagu. - Chcesz okablować Filipiny i wpiąć je do sieci przez nasze istniejące łącze z Tajwanem. - Tom Howard podejmuje heroiczną próbę streszczenia tego, co zapowiada się na długą prezentację. - Z informatycznego punktu widzenia Filipiny będą łakomym kąskiem - mówi Avi. - Rząd ma swoje wady, ale w zasadzie jest to demokracja na wzór zachodni. W przeciwieństwie do większości Azjatów używają liter łacińskich, czyli kodu ASCII. Większość zna angielski. Odwieczne związki z Ameryką. Wcześniej czy później w gospodarce informatycznej trzeba się będzie z tymi gośćmi liczyć. - Mamy już tam przyczółek - wtrąca się Randy. - Znamy lokalne układy. No i mamy bieżące przychody. Avi klika na kolejnej mapie. Tę trudniej rozszyfrować. Wygląda jak mapa rzeźby terenu jakichś wysokich gór, tu i ówdzie przedzielonych płaskowyżami. Fakt, że pojawiła się w środku prezentacji, bez żadnych podpisów ani wyjaśnień Aviego, stanowi wyzwanie dla bystrości umysłu zebranych. Nikt z nich nie będzie od razu prosił o pomoc. Randy obserwuje, jak marszczą się i przekrzywiają głowy. Pierwszy łapie Eberhard Fóhr - jest świetny w dziwnych zagadkach. - Azja Południowo-Wschodnia ze spuszczoną wodą - mówi. - Ten wielki garb po prawej to Nowa Gwinea. Te górki to wulkany na Borneo. - Super, nie? - mówi Avi. - To mapa radarowa, stworzona z danych zebranych przez amerykańskie satelity wojskowe. Można ją kupić za psi grosz. Na tej mapie można dostrzec, że Filipiny to nie łańcuch oddzielnych wysp, lecz najwyższe punkty wielkiego, podłużnego płaskowyżu, otoczonego głębokimi szczelinami w skorupie ziemskiej. Aby przejść po dnie oceanu z Luzonu na Tajwan, trzeba by zanurkować w głęboki rów, okolony kilkoma górskimi łańcuchami, i podążać nim na północ mniej więcej pięćset kilometrów. Ale na południe od Luzonu, na obszarze, gdzie Avi proponuje zainstalować sieć międzywyspowych kabli, są same płaskie płycizny. Avi znów klika, wypełniając wody błękitem a wyspy zielenią. Potem robi zbliżenie środka mapy, gdzie płaskowyż Filipin wyciąga dwa ramiona w kierunku Borneo, obejmując nimi i niemal zamykając morze w kształcie rombu o boku długości pięciuset trzydziestu kilometrów. - Morze Sulu - obwieszcza. - Zbieżność z nazwiskiem tego Azjaty ze "Star Treka" całkiem przypadkowa. Nikt się nie śmieje. W końcu nie są tutaj dla rozrywki - skupiają się nad mapą. Wszystkie te morza i archipelagi są dość dezorientujące - nawet dla ludzi o dobrej wyobraźni przestrzennej. Filipiny zamykają morze Sulu od prawego górnego rogu, północne Borneo (należące do Malezji) z lewego dolnego, archipelag Sulu (część Filipin) - z prawego dolnego, a w lewym górnym rogu leży bardzo długa i cienka filipińska wyspa Palawan. - To przypomina nam, że granice państw są sztuczne i bezsensowne - mówi Avi. - Morze Sulu leży pośrodku wielkiego płaskowyżu, na którym są i wyspy filipińskie, i Borneo. Jeśli więc okablowujesz Filipiny, możesz bez wysiłku podłączyć do sieci także Borneo, po prostu lecąc wzdłuż morza Sulu krótkimi, płytko położonymi kabelkami. O, tak. Avi klika, komputer dorysowuje barwne linie. - Avi, dlaczego my w to wchodzimy? - pyta Eberhard. - To bardzo głębokie pytanie - odpowiada Avi. - Wszyscy wiemy, jak działa dopiero co założona firma - mówi Eb. - Na początku mamy tylko pomysł. Po to są Umowy o Poufności - żeby chronić pomysł. Pracujemy wspólnie nad tym pomysłem, wkładając własną wiedzą, w zamian otrzymujemy udziały. Wynikiem pracy jest oprogramowanie. Można je zastrzec, opatentować i zgłosić jako znak towarowy. To wartość niematerialna i prawna, warta jakieś pieniądze. Dzięki naszym udziałom wszyscy jesteśmy jej właścicielami. Wtedy sprzedajemy trochę więcej udziałów jakiemuś inwestorowi. Za te pieniądze zatrudniamy kolejnych pracowników i tworzymy produkt, rzucamy go na rynek i tak dalej. Tak działa system, ale ty zdaje się tego nie rozumiesz. - Dlaczego tak mówisz? Eb wygląda na zdezorientowanego. - Jaki może być nasz wkład? Co takiego możemy tu stworzyć własnym pomysłem, żeby jakiś inwestor zechciał kupić udziały? Wszyscy zerkają na Beryl. Beryl kiwnięciem głowy zgadza się z Ebem. Odzywa się Tom Howard: - Posłuchaj, Avi. Ja umiem tworzyć duże systemy komputerowe, John napisał Ordo, wie wszystko o kryptologii. Randy zna się na Internecie, Eb na dziwnych rzeczach, Beryl na pieniądzach. O ile wiem, nikt z nas nie ma zielonego pojęcia o instalowaniu kabli podmorskich. Co wskórasz z naszymi C. V., kiedy będziesz namawiał jakiegoś inwestora do wyłożenia forsy? Avi potakuje. - To wszystko prawda - przyznaje gładko. - Musielibyśmy być nienormalni, żeby angażować się w instalowanie kabli na Filipinach. To robota dla FiliTela, z którym Epiphyte(l) utworzył w tym celu joint-venture. - Nawet żebyśmy byli nienormalni - dodaje Beryl - nie mielibyśmy takiej możliwości, bo nikt nie dałby nam pieniędzy. - Na szczęście nie musimy się tym martwić - mówi Avi - ponieważ wyręcza nas w tym kto inny. - Odwraca się do tablicy, bierze czerwony mazak i kreśli grubą linię między Tajwanem i Luzonem. Na dłoniach ma jakby plamki trądu - to rzutnik oświetla je obrazem dna oceanu. - KDD, spodziewając się wielkiego wzrostu na Filipinach, już kładzie kolejny kabel tutaj. - Teraz przechodzi niżej i zaczyna rysować mniejsze, krótkie kreski między poszczególnymi wyspami archipelagu. - FiliTel zaś, finansowany przez AVCLA - Asia Venture Capital Los Angeles - okablowuje same Filipiny. 73 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - A co ma z tym wspólnego Epiphyte(l)? - pyta Tom Howard. - Ponieważ ta sieć w dużym stopniu będzie obsługiwać internetowy protokół IP, potrzebne są im routery i znajomość sieci komputerowych - wyjaśnia Randy. - A więc powtarzam pytanie: dlaczego my w to wchodzimy? - cierpliwie, ale stanowczo dopytuje się Eberhard. Avi przez chwilę pracuje pisakiem. Rysuje kółko wokół wysepki w narożniku morza Sulu, pośrodku przesmyku pomiędzy północnym Borneo a długą, cienką filipińską wyspą, Palawan. Podpisuje ją dużymi literami: SUŁTANAT KINAKUTY. - Przez pewien czas Kinakutą rządzili biali sułtani. To długa historia. Potem była niemiecką kolonią - mówi Avi. Borneo należało do holenderskich Indii Wschodnich, a Palawan - jak i całe Filipiny - do Hiszpanów, a potem Amerykanów. To zaś był przyczółek Niemców na tym terenie. - Niemcy zawsze dostawali najbardziej gówniane kolonie - ze smutkiem stwierdza Eb. - Po I wojnie światowej przekazali ją Japonii wraz z innymi wyspami dalej na wschód. Wszystkie te wyspy nazywano razem terytoriami mandatowymi, ponieważ Japonia rządziła nimi pod mandatem Ligi Narodów. W czasie II wojny światowej Kinakuta była japońską bazą wypadową na wschodnie Indie i Filipiny. Mieli tutaj bazę morską i lotnisko. Po wojnie odzyskała niepodległość, którą miała, zanim przyszli Niemcy. Na wybrzeżu ludność jest muzułmańska oraz pochodzenia chińskiego, w głębi lądu - animistyczna, zawsze też rządził nimi sułtan - nawet za okupacji niemieckiej i japońskiej. Jedni i drudzy zachowali tego figuranta, choć naprawdę sami pociągali za sznurki. Kinakuta ma złoża ropy naftowej, ale ich wydobycie nie opłacało się, dopóki nie rozwinęła się technologia, a ceny nie poszły do góry - mniej więcej w czasie arabskiego embargo, kiedy też władzę objął obecny sułtan. Sułtan jest teraz bardzo bogatym facetem - nie tak bogatym jak sułtan Brunei, choć tak się składa, że to jego daleki kuzyn - ale bogatym. - Sułtan stoi za twoją firmą? - pyta Beryl. - Nie w tym sensie, jak myślisz - odpowiada Avi. - A w jakim sensie? - niecierpliwie indaguje Tom Howard. - Ujmę to w taki sposób - wyjaśnia Avi. - Kinakuta należy do ONZ. Jest takim samym niepodległym krajem i członkiem Wspólnoty Narodów jak Francja czy Anglia. Właściwie nawet jest wyjątkowo niezależna dzięki temu, że posiada bogate złoża ropy. W zasadzie jest monarchią - prawa ustanawia sułtan, ale dopiero po wyczerpujących naradach z ministrami, którzy decydują o polityce kraju i projektują ustawy. A ostatnio spędziłem dużo czasu z ministrem poczty i telekomunikacji. Pomagałem mu skonstruować nowe prawo, rządzące całą telekomunikacją przechodzącą przez terytorium Kinakuty. - O rany! - Johna zamurowało z podziwu. - Jedna darmowa akcja dla pana w czarnym kapeluszu - mówi Avi. - John rozpracował tajny plan Aviego. John, może zdradzisz prawidłową odpowiedź pozostałym uczestnikom? John zdejmuje kapelusz i przesuwa dłonią po długich włosach. Nakłada go z powrotem i wzdycha. - Avi proponuje, żebyśmy stworzyli przechowalnię danych. Przez pokój przebiega pomruk zachwytu. Avi czeka, aż ucichnie, i mówi: - Drobna poprawka: przechowalnię danych tworzy sułtan. Ja proponuję, żeby na tym zarobić. Ultra Lawrence Pritchard Waterhouse rusza do bitwy uzbrojony w jedną trzecią arkusza angielskiego papieru maszynowego, na którym wypisano parę słów, czyniących zeń PRZEPUSTKĘ do Bletchley Park. Ktoś na czarnoniebiesko, piórem Mont Blanc jakiegoś wyższego oficera, nabazgrał na nim jego nazwisko i parę innych rzeczy, zakreślił w kółku zwrot WSZYSTKIE SEKCJE i przystroił pieczęć, rozmazaną jak czerwony pocałunek dziwki - to niedbalstwo bardziej emanuje władzą i potęgą niż precyzja i staranność fałszerza. Idąc obok dworku, trafia na wąską alejkę biegnącą między nim a rzędem garaży z czerwonej cegły (albo stajni, jak pewnie określiliby je jego dziadkowie). Uznaje, że to bardzo przyjemne miejsce na papierosa. Alejka jest gęsto obsadzona drzewami. Słońce właśnie chowa się za horyzont. Wciąż jednak stoi wystarczająco wysoko, by strzelać promieniami przez wszystkie szczeliny, jakie znajdzie na horyzoncie; dlatego czerwony blask co chwilę z zaskoczenia celuje w oko spacerującego tam i z powrotem Waterhouse'a. Wie również, że niewidzialny promień musi prześwietlać powietrze parę metrów nad nim, ponieważ zdradza antenę: linkę z miedzianych drutów, ciągnącą się od ściany dworku do pobliskiego cyprysa. Załamuje światło dokładnie tak samo jak pajęcza sieć, z którą zabawiał się przedtem. Niedługo zajdzie słońce; zgasło już zarówno w Berlinie, jak i w większości szatańskiego imperium Hitlera, ciągnącego się od Calais po Wołgę. Czas, by radiooperatorzy zabrali się do pracy. Fale radiowe w zasadzie nie umieją zakręcać. To może być naprawdę kłopotliwe, kiedy podbija się świat, który jest, niestety, okrągły, a wszystkie jednostki frontowe są w danej chwili za horyzontem. Można skorzystać z fal krótkich, które odbijają się od jonosfery. Ale działa to znacznie lepiej, kiedy na niebie nie ma słońca zalewającego atmosferę szumem na wszystkich pasmach. Dlatego radiotelegrafiści i ludzie, którzy ich podsłuchują (ich właśnie Angole nazywają służą Y) są nocnymi markami. Jak już zauważył, w posiadłości jest jedna czy dwie anteny. Lecz Bletchley Park to olbrzymi, żarłoczny pająk: by go nakarmić, potrzeba sieci o rozmiarach kraju. Sporo dowodów wskazuje, że ta sieć jest przynajmniej w części zbudowana z miedzianego drutu: na przykład czarne przewody pnące się po murach dworku, zapach i terkot teleksów. Natomiast inne jej fragmenty - z bardziej przyziemnych materiałów w rodzaju betonu i asfaltu. Brama otwiera się na oścież, motocykl z przechyłem bierze ostry zakręt i wjeżdża w alejkę, dwa cylindry jego silnika głośno beczą. Hałas szczypie Waterhouse'a w nos. Przez pewien czas goni go, ale mniej więcej po stu metrach traci trop. Nie ma problemu: kiedy obudzi się układ nerwowy Wehrmachtu, a Służba Y wyłapie jego sygnały, pojawią się następni motocykliści. Motor przejeżdża przez staroświecką bramkę łączącą dwa stare budynki. Wieńczy ją kopułka z wiatrowskazem i zegarem. Waterhouse również przez nią przechodzi i trafia na mały skwerek, wyraźnie tkwiący w czasach, gdy Bletchley Park był jeszcze bogatym buckinghamskim folwarkiem. Na lewo, nieco dalej ciągną się stajnie. W dachu upstrzonym ptasim gównem są małe lukarny. Cały budynek trzepocze od gołębi. Na wprost Waterhouse widzi mały śliczny farmerski domek z czerwonej cegły, w stylu Tudorów - to jak na razie pierwsza budowla, której architektura nie budzi obrzydzenia. Po prawej zaś znajduje się budynek jednopiętrowy. Dobiega z niego dziwna informacja: pachnie rozgrzanym smarem 74 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON teleksów, ale nie słychać terkotu, jedynie wysoki, mechaniczny jęk. Drzwi stajni otwierają się i wychodzi z nich facet niosący duże, ale wyraźnie lekkie pudełko z uchwytem na górze. Dochodzi z niego gruchanie i Waterhouse zdaje sobie sprawę, że siedzą tam gołębie. Ale nie dzikie gołębie, lecz gołębie pocztowe. Posłańcy niosący informację, kolejne nitki sieci Bletchley Park. Rusza do budynku pachnącego gorącym smarem i zagląda przez okno. Ściemnia się już, z okien zaczyna padać światło, zdradzając informacje niemieckim samolotom zwiadowczym, dlatego przez podwórze idzie dozorca i zatrzaskuje czarne okiennice. Do oczu Waterhouse'a wreszcie dociera jakaś informacja: po drugiej stronie okna paru facetów siedzi wokół maszyny. Większość nosi cywilne ubrania i od dłuższego czasu była zbyt zajęta, żeby zaprzątać sobie głowę grzebieniami, żyletkami czy pastą do butów. Są bardzo skupieni na pracy, która ma coś wspólnego z tą wielką machiną. Składa się ona z dużego rusztowania ze stalowych rurek, jak postawione na sztorc żelazne łóżko. Na tym szkielecie przytwierdzono metalowe bębny o średnicy talerzy do zupy, grube na parę centymetrów. Między nimi w niesamowicie poplątany sposób przeprowadzono papierową taśmę. Wygląda, że do samego owinięcia wszystkich szpul potrzeba kilkunastu metrów taśmy. Jakiś mężczyzna dłubie przy gumowym pasku opinającym jedną ze szpul. Teraz odsuwa się i daje ręką sygnał. Inny wciska przełącznik i wszystkie szpule jednocześnie zaczynają wirować. Przez maszynę przesuwa się taśma. Dziurki w taśmie niosą dane; wszystko to rozmazuje się w szarą smugę, tak szybką, iż powstaje złudzenie, że taśma zmienia się w dym. Nie, to nie złudzenie. Z wirujących szpul naprawdę unosi się dym. Taśma pędzi przez maszynę tak szybko, że zapala się na oczach Waterhouse'a i facetów w środku, którzy przyglądają się temu ze spokojem, jakby paliła się w całkiem nowy i bardzo interesujący sposób. Jeśli na świecie istnieje maszyna mogąca tak szybko odczytywać taśmy, Waterhouse nigdy o niej nie słyszał. Czarna okiennica zatrzaskuje się. Waterhouse jeszcze dostrzega fragment czegoś stojącego w kącie pokoju stalowego stojaka z mnóstwem szarych walcowatych kształtów, ułożonych w równe rzędy. Przez dziedziniec przejeżdżają naraz dwaj motocykliści, pędzą po ciemku z wyłączonymi światłami. Waterhouse przez chwilę truchta za nimi, zostawiając za sobą malowniczy stary dziedziniec i wkraczając w świat baraków, budowli wzniesionych rok temu czy dwa. "Barak" kojarzy się z czymś niedużym, ale te tutaj, wszystkie razem, przypominają raczej ten cały Pentagon, który Ministerstwo Wojny stawiało po drugiej stronie rzeki w Waszyngtonie. Zmierza na skrzyżowanie dróg, gdzie, jak mu się zdaje, słyszał, że motocykle zakręcają. Staje otoczony grubymi murami. Bez zastanowienia wspina się na szczyt muru i siada na nim. Widok stąd wcale nie jest lepszy. Wie, że wokół w barakach trudzą się tysiące ludzi, ale on wcale tego nie widzi - brak jakichkolwiek zewnętrznych oznak. Wciąż próbuje zrozumieć, co właściwie ujrzał. Taśma leciała tak szybko, że dymiła. Nie ma sensu puszczać jej z taką szybkością, jeśli maszyna nie umie wtedy odczytać z niej informacji, zamieniając układ dziurek na taśmie w impulsy elektryczne. Ale co z tego, jeśli owe impulsy nie mają gdzie pójść? Żaden człowiek nie poradziłby sobie z tak szybkim strumieniem znaków. Żaden znany Waterhouse'owi teleks nie dałby rady ich wydrukować. To ma sens tylko wtedy, gdy budują maszynę. Jakiś mechaniczny kalkulator, który może wchłonąć te dane, a potem coś z nimi zrobić - coś obliczyć - zapewne coś związanego z łamaniem szyfrów. Potem przypomina sobie ów wypatrzony w kącie stojak, te rzędy identycznych szarych walców. Widziane z tej strony wyglądały na amunicję, ale były zbyt gładkie i błyszczące. Waterhouse uświadamia sobie nagle, że musiały być wydmuchane ze szkła. To lampy elektronowe. Setki lamp elektronowych. Więcej, niż Waterhouse kiedykolwiek widział w jednym miejscu. Ci faceci budują w tym pokoju maszynę Turinga! Nic dziwnego, że tak spokojnie przyjęli spalenie się taśmy. Ten pasek papieru, technologia stara jak piramidy, jest tylko nośnikiem strumienia informacji. Kiedy przebiega przez maszynę, informacja jest z niego wydobywana i zamieniana w układ czystych, binarnych danych. To, że spali się sam nośnik, nic nie szkodzi. Z prochu powstałeś i w proch się obrócisz - dane przeszły ze świata fizycznego w kosmos matematyczny, czystszy, lepiej zorganizowany i rządzący się innymi prawami. Prawami, z których kilka niejasno i niedoskonale uświadamiają sobie doktor Alan Mathison Turing, doktor John von Neumann, doktor Rudolf von Hacklheber i paru innych, wśród których Waterhouse obracał się niegdyś w Princeton. Prawami, o których sam też wie to i owo. Kiedy już przekształciłeś dane w czystą informację, potrzebne ci jedynie narzędzia. Stolarze pracują w drewnie, noszą ze sobą skrzyneczki z narzędziami do mierzenia, cięcia, wygładzania i łączenia. Matematycy pracują w informacji, potrzebują więc całkiem swoistych narzędzi. Całymi latami budowali te narzędzia, jedno po drugim. Na przykład pewna firma od kas sklepowych i maszyn do pisania, zwana Electrical Till Corporation, robi elegancką maszynę na karty perforowane do tabulacji dużych ilości danych. Profesor Waterhouse'a w Iowa znudził się ciągłym rozwiązywaniem równań różniczkowych na piechotę i wynalazł maszynę, która robi to automatycznie - zapamiętuje informacje na bębnie wyłożonym kondensatorami i realizuje pewien algorytm. Mając dość czasu i dość lamp elektronowych, można by zrobić maszynę do sumowania kolumny liczb, drugą do pamiętania stanów magazynowych i jeszcze jedną do alfabetycznego porządkowania słów. Dobrze wyposażona firma posiadałaby po jednej sztuce każdej: błyszczące, żeliwne monstra z gorącym powietrzem falującym nad kratkami wentylacyjnymi, ozdobione logo ETC, Siemensa czy HoUeritha; każda z nich realizowałaby własne zadanie. Tak jak stolarz ma wśród swych narzędzi skrzynkę uciosową, szablon do robienia wpustów i młotek stolarski. Turing wymyślił coś całkiem różnego, niezwykle wręcz dziwnego i radykalnego. Matematycy w przeciwieństwie do stolarzy potrzebują tylko jednego, za to szczególnego narzędzia. Zrozumiał, że powinno dać się skonstruować metamaszynę, którą można by rekonfigurować tak, by wykonywała na informacji każde zadanie, jakie tylko przyjdzie nam do głowy. Byłoby to proteuszowe urządzenie, mogące zmienić się w dowolne narzędzie. Tak jak organy, zmieniające się w zupełnie inny instrument po naciśnięciu guzika kombinacji. Szczegóły były cokolwiek mętne. Nie projekt maszyny, ale raczej myślowy eksperyment, pomyślany przez Turinga jako rozwiązanie pewnej abstrakcyjnej zagadki z całkiem niepraktycznej dziedziny - logiki. Waterhouse doskonale o tym wie. Lecz teraz, gdy siedzi na przeciwbombowej ścianie pośrodku ciemnego Bletchley Park, w głowie kołacze mu się jedna uparta myśl: maszyna Turinga, gdyby naprawdę istniała, używałaby taśmy. Taśma biegłaby przez maszynę i niosła informacje potrzebne jej do pracy. 75 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Siedzi, gapi się w mrok i rekonstruuje w myślach maszynę Turinga. Przypominają mu się kolejne szczegóły. Taśma w maszynie Turinga, zdaje się, nie poruszałaby się tylko w jedną stronę, lecz często zmieniałaby kierunek. A maszyna nie tylko czytałaby z niej, ale mogłaby również wymazywać zapis lub dodawać nowy. Oczywiście nie sposób usunąć dziurek z papierowej taśmy. Równie oczywisty jest fakt, że taśma w tej maszynie poruszała się w jednym kierunku. A zatem, co Waterhouse niechętnie musi przyznać sam przed sobą, ten statyw z lampami, który właśnie odkrył, nie jest maszyną Turinga. To jakieś pomniejsze urządzenie - specjalistyczne narzędzie, takie jak czytnik kart perforowanych albo maszyna do rozwiązywania równań różniczkowych Atanasoffa. Ale i tak jest większa i bardziej niesamowita, wspanialsza niż wszystkie, które dotąd widział. Po torach przelatuje nocny pociąg z Birmingham, wiezie amunicję nad morze. Kiedy jego odgłos zanika na południu, do głównej bramy podjeżdża motocykl. Gdy sprawdzają dokumenty motocyklisty, silnik terkocze na biegu jałowym, później z głośnym pyrknięciem toczy się naprzód i bierze ostry zakręt. Waterhouse wstaje, tam gdzie krzyżują się dwa mury, i w skupieniu obserwuje motocykl, który mija go i zmierza w stronę "baraku" kilkaset metrów stąd. Gdy ładunek zmienia właściciela, z otwartych drzwi bucha światło. Potem gaśnie, a motor pyrka w kierunku bramy wyjazdowej. Waterhouse złazi na ziemię i pośród bezksiężycowej nocy po omacku rusza w stronę drogi. Zatrzymuje się przed wejściem do baraku i przez minutę nasłuchuje. Następnie zbiera się na odwagę, postępuje naprzód i otwiera drzwi. W środku panuje potworny upał, a powietrze jest mdlącym destylatem woni ludzkich i maszynowych, utrzymywanym w bezruchu przez wieka od trumien, którymi zabito wszystkie okna. Jest tu wiele osób, głównie kobiet pracujących na gargantuicznych rozmiarów elektrycznych maszynach do pisania. Nawet przez przymrużone powieki widzi, że to miejsce działa jak filtr na kartki papieru, rozmiaru mniej więcej dziesięć na piętnaście, najwyraźniej dostarczane tu przez motocyklistów. Zaraz koło drzwi sortuje się je i układa w drucianych koszykach. Stąd wędrują do kobiet przy gigantycznych maszynach. Jeden z nielicznych mężczyzn unosi się i zmierza ku niemu. Jest w podobnym wieku, to znaczy ma dwadzieścia kilka lat. Nosi mundur armii brytyjskiej. Kojarzy się ze starostą weselnym, który pragnie zadbać, by nawet najdalsi, niewidziani od stu lat krewni byli odpowiednio przywitani. Jest oczywiste, że taki sam z niego żołnierz, jak i z Waterhouse'a. Nic dziwnego, że otoczono to miejsce tyloma zwojami drutu kolczastego i RAF-owcami z karabinami maszynowymi. - Dobry wieczór. Lawrence Waterhouse. - Harry Packard. Miło mi. - Ale nie ma pojęcia, kim jest Waterhouse; dopuszczono go do Ultra, ale nie do Ultra Mega. - Cała przyjemność po mojej stronie. Sądzę, że będzie pan chciał na to spojrzeć. - Waterhouse wręcza mu magiczną przepustkę. Blade oczy przebiegają po niej dokładnie, potem przeskakują i ogniskują się w najciekawszych punktach podpisie na dole i rozmazanej pieczęci. Wojna zmieniła Harry'ego Packarda w maszynę do odczytywania i przetwarzania kartek papieru; w tym wypadku robi to sprawnie i bez zacięć. Przeprasza Waterhouse'a, kręci korbką telefonu i rozmawia z kimś; jego postawa i mina sugerują, że to ktoś ważny. Słowa zagłusza klekot i szum mnóstwa maszyn do pisania, ale na młodej, szczerej i rumianej twarzy Packarda maluje się zainteresowanie i zmieszanie. Słuchając swego rozmówcy, rzuca Lawrence'owi ze dwa spojrzenia z ukosa. Potem mówi do słuchawki coś uspokajającego i pełnego szacunku, po czym ją odkłada. - Dobra. W takim razie, co chciałby pan zobaczyć? - Próbuję zrozumieć, jaki jest ogólny przepływ informacji. - Znajdujemy się mniej więcej na starcie. Tutaj jest początek rzeki. Źródłem jest Służba Y - wojskowi i amatorscy radiooperatorzy, którzy słuchają komunikatów fryców i przekazują je nam. - Packard bierze kartkę z sakwy motocyklisty i podaje Waterhouse'owi. To formularz. Na górze ma masę rubryk, w które ktoś wpisał datę (dzisiejszą), czas (kilka godzin temu) i kilka innych informacji, na przykład częstotliwość odbioru. W głównej części blankietu znajduje się miejsce, gdzie pospiesznie drukowanymi literami napisano coś takiego: AYWBP ROJHK DHAOB QTMDL TUSHI YPIJS LLENJ OPSKY VZPDL EMAOU TAMOG TMOAH EC Całość poprzedzają dwie grupy po trzy litery: YUH ABG - To przyszło z naszej stacji w Kent - mówi Packard. - To szyfr Zięba. - Czyli od Rommla? - Tak. Nadano go w Kairze. Zięba ma najwyższy priorytet, dlatego ten szyfrogram jest na wierzchu stosu. Packard prowadzi Waterhouse'a centralnym korytarzem baraku, pomiędzy rzędami maszynistek. Wybiera jedną dziewczynę, która właśnie kończy wiadomość, i wręcza jej świstek. Ta kładzie go obok maszyny i zaczyna wklepywać. Z początku Waterhouse myślał, że te maszyny to elektryczne maszyny do pisania zbudowane na sposób brytyjski wielkie jak stół w jadalni, obudowane stu kilogramami żeliwa, pod maską dziesięciokonny silnik, całość otoczona wysokimi murami i uzbrojonymi strażnikami. Ale teraz, z bliska, widzi, że to coś znacznie bardziej skomplikowanego. Zamiast wałka ma dużą płaską szpulę z wąską papierową taśmą. To nie ta sama taśma, którą widział wcześniej, gdy paliła się, przelatując przez tę wielką machinę. Ta jest węższa, a kiedy wychodzi z maszyny, nie ma wybitych dziurek, które mogłaby odczytać inna maszyna. Gdy dziewczyna, przepisując tekst, naciska kolejny klawisz, na taśmie drukuje się następna litera. Ale nie taka sama jak na klawiszu. Wpisanie wszystkich liter nie zajmuje jej dużo czasu. Potem oddziera taśmę, która wylazła z maszyny. Przykleja ją jest samoprzylepna - na pierwotnym szyfrogramie i z nieśmiałym uśmiechem wręcza Packardowi. Ten dziękuje czymś pomiędzy skinieniem głowy a delikatnym ukłonem - coś takiego nie udałoby się żadnemu Amerykaninowi. Zerka na kartkę i podaje ją Waterhouse'owi. Litery na taśmie głoszą: EINUNDZWANZIGSTPANZERDMSIONBERICHTET KEINEBESONDEREEREIGNISE - Żeby uzyskać te ustawienia, trzeba złamać szyfr - a on zmienia się codziennie? Packard uśmiecha się potwierdzająco. - O północy. Jeśli zostanie pan tutaj... - zerka na zegarek - jeszcze cztery godziny, zobaczy pan, że świeże radiogramy spływające ze Służby Y zaczną dawać po przepisaniu na Typeksach kompletne bzdury, ponieważ z wybiciem 76 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON północy fryce zmienią wszystkie kody. Jakby zaczarowana kareta Kopciuszka zmieniła się z powrotem w dynię. Wtedy musimy zanalizować nowe szyfrogramy za pomocy "bomb" i ustalić kody na dany dzień. - Ile to trwa? - Czasem mamy szczęście i łamiemy je już około drugiej lub trzeciej z rana. Na ogół jednak trwa to aż do popołudnia lub wieczora. Niekiedy w ogóle się nie udaje. - No dobrze. To pytanie będzie głupie, ale chciałbym mieć jasność. Te Typeksy - wykonujące tylko mechaniczne operacje deszyfrujące - są zupełnie czymś innym niż "bomby", które naprawdę łamią kod? - "Bomby" w porównaniu z tym tutaj są maszynami o całkiem innym, olbrzymim stopniu skomplikowania - zgadza się Packard. - To prawie mechaniczne maszyny myślące. - Gdzie one są? - W Baraku 11. Ale teraz nie pracują. - Jasne. Dopiero po północy, kiedy karoca zmieni się z powrotem w dynię i trzeba będzie łamać jutrzejsze ustawienie Enigmy. - Właśnie. Packard podchodzi do małej drewnianej klapki, umieszczonej nisko w zewnętrznej ścianie budynku. Obok niej leży szuflada na akta. Na obu końcach ma haczyki, do każdego z nich uwiązany sznurek. Jeden ze sznurków wala się luźno po podłodze. Drugi znika pod klapą. Packard kładzie szyfrogram na zgromadzonych w szufladzie innych podobnych i odsuwa klapkę, odsłaniając wąski tunel. - Okay, ty ciągniesz! - krzyczy. - Okay, ciągnę! - po chwili dobiega odpowiedź. Sznurek napręża się, taca wjeżdża do tunelu i znika. - Leci do Baraku 3 - wyjaśnia Packard. - No to ja też - mówi Waterhouse. Barak 3 jest tylko kilka metrów dalej, po drugiej stronie obowiązkowej ściany przeciwbombowej. Na drzwiach widnieje wypisane: NIEMIECKA SEKCJA WOJSKOWA. Waterhouse domyśla się, że WOJSKOWA ma odróżniać ją od MORSKIEJ, mieszczącej się w Baraku 4. Tutaj stosunek liczby mężczyzn do kobiet jest chyba wyższy. Podczas wojny aż dziwnie patrzeć na tylu zdrowych młodych mężczyzn zgromadzonych w jednej sali. Niektórzy noszą mundury armii lądowej albo RAF, inni cywilne łachy, jest nawet jeden oficer marynarki wojennej. Środek budynku zajmuje wielki podkowiasty stół. Z boku stoi jeszcze jeden, prostokątny. Każde krzesło przy każdym z nich zajmuje skupiony pracownik. Kartki z przechwyconymi radiogramami wpływają do baraku na drewnianej tacy, a potem przesuwają się od stanowiska do stanowiska według jakiegoś ściśle zorganizowanego schematu, którego Waterhouse na razie nie bardzo może zrozumieć. Ktoś wyjaśnia mu, że "bomby" dopiero po zachodzie słońca złamały dzisiejsze kody i dlatego tunelem z Baraku 6 właśnie przypłynął ładunek radiogramów z całego dnia. Na razie postanawia postrzegać ten barak jako matematyczną czarną skrzynkę - to znaczy, skupić się tylko na jej informacyjnych wejściach i wyjściach, całkowicie ignorując wewnętrzne szczegóły. Całe Bletchley Park jest swego rodzaju czarną skrzynką: wchodzą do niej losowe grupki liter, wychodzą strategiczne informacje wywiadowcze, a wewnętrzne niuanse nie interesują większości osób z grupy Ultra. Pytanie, na które Waterhouse ma znaleźć odpowiedź, brzmi: czy z tego miejsca wychodzi jeszcze jeden wektor informacji, ukryty podprogowo w radiogramach i postępowaniu alianckich dowódców. I czy wskazuje on na doktora Rudolfa von Hacklhebera? Kinakuta Ktoś, kto projektował korytarze powietrzne dla nowego lotniska sułtana, musiał mieć konszachty z Izbą Handlową Kinakuty. Jeżeli szczęśliwie dostanie się fotel po lewej stronie, tak jak Randy Waterhouse, widok z okna podczas podejścia do lądowania przypomina film reklamowy. Matowozielone stoki wyrastają ze spokojnego, błękitnego morza i pną się tak wysoko, że na szczytach oprósza je śnieg, mimo iż wyspa leży tylko siedem stopni na północ od równika. Randy od razu widzi, co miał na myśli Avi, mówiąc, że jest po brzegach muzułmańska, a w środku animistyczna. Jedyne miejsce, gdzie można ewentualnie zbudować coś przypominającego nowoczesne miasto to wybrzeże, tam wyspę otacza rąbek płaskiego gruntu - beżowa skorupka wokół olbrzymiego szmaragdu. Największa nizina znajduje się na północno-wschodnim krańcu, gdzie na poldery wylewa się główna rzeka, rozszerzając się w deltowate ujście, wychodzące na kilka mil w głąb morza Sulu. Na dziesięć minut przed pojawieniem się w zasięgu wzroku miasta Kinakuta Randy'emu nudzi się liczenie szybów naftowych. Z wysoka wyglądają jak rozsiane po płyciznach płonące zapory przeciwczołgowe, mające powstrzymać atak piechoty morskiej. Gdy samolot wytraca wysokość, zaczynają przypominać fabryki na szczudłach, zwieńczone wysokimi pochodniami spalającymi kłopotliwy naturalny gaz. W miarę zbliżania się do wody wygląda to coraz groźniej, jakby pilot lawirował pomiędzy słupami ognia mogącymi usmażyć 777 w locie jak gołębia. Miasto Kinakuta wygląda nowocześniej niż wszystkie miasta amerykańskie. Próbował coś o nim przeczytać, ale znalazł niewiele: kilka hasełek w encyklopediach, trochę drobnych wzmianek w historii II wojny światowej, parę kąśliwych, choć ciepłych artykułów w "Economist". Odświeżając swe dawne umiejętności z wypożyczalni międzybibliotecznej, zapłacił Bibliotece Kongresu za wykonanie kopii jedynej książki poświęconej wyłącznie Kinakucie jednego z miliona dawno niewznawianych pamiętników z II wojny światowej, które pisali szeregowcy w latach pięćdziesiątych i późnych czterdziestych. Na razie nie miał czasu tego przeczytać, więc pięciocentymetrowy stos kartek robi za balast w walizce. W każdym razie żadna z map nie pokazuje dzisiejszego Kinakuta City. Wszystkie budowle z czasów wojny zrównano z ziemią i zastąpiono nowymi. Rzekę skierowano nowym korytem. Przeszkadzającą Górę Elizy wysadzono w powietrze, a powstały gruz wsypano do morza, tworząc kilka kilometrów kwadratowych nowych działek, w większości pochłoniętych przez lotnisko. Wybuchy były tak głośne, że rządy Filipin i Borneo oddalonych o setki mil złożyły protesty. Ściągnęły także na wyspę gniew Greenpeace, który obawiał się, że sułtan wystraszy wieloryby ze środkowego Pacyfiku. Dlatego Randy spodziewał się, że pół miasta zajmuje dymiący krater, co oczywiście jest nieprawdą. Kikut Góry Elizy został elegancko wybetonowany i posłużył za fundament dla nowego Miasta Technologii. Wszystkie stojące tam, a także gdzie indziej drapacze chmur mają spiczaste wierzchołki przywołujące tradycyjną architekturę, dawno już zwaloną buldożerami i wypełniającą gruzem port. Wiekowy pałac sułtana jest jedynym budynkiem w zasięgu wzroku 77 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON wyglądającym na więcej niż dziesięć lat. Otoczony kilometrami wieżowców z błękitnego szkła przypomina zamrożony w tafli lodu czerwonawo-beżowy paproch. Kiedy Randy skupia na nim wzrok, wszystko odpowiednio się ustawia. Nachyla się i ryzykując reprymendę stewardesy, wyciąga spod siedzenia torbę, a z niej - fotokopię pamiętników żołnierza. Na jednej z pierwszych stron jest mapa Kinakuty z roku 1945, z pałacem sułtana dokładnie pośrodku. Randy obraca ją przed twarzą jak spanikowany szofer kierownicę i próbuje ustawić ją zgodnie z tym, co widzi. Tu rzeka. Tu Góra Elizy, gdzie Nippończycy mieli kiedyś jednostkę wywiadu radiowego i stację radiową, wszystko to wzniesione siłami niewolników. Tutaj dawne lotnisko japońskiego lotnictwa morskiego; dopóki nie zbudowano nowego, służyło także samolotom cywilnym. Teraz stoi tam stado żółtych dźwigów, górujących nad błękitną mgławicą stali zbrojeniowej, oświetlanej konstelacją migocących białych gwiazd - pracujących spawaczy. Obok leży coś, co wydaje się nie pasować: szmaragdowozielone poletko, wielkości może kilku kwartałów, otoczone kamiennym murem. Wewnątrz ma spokojny stawik na jednym końcu - 777 leci teraz tak nisko, że Randy może policzyć liście lilii wodnych -maleńką sintoistyczną świątynię wyciosaną z czarnego kamienia oraz niewielką bambusową herbaciarnię. Randy przyciska nos do szyby i gapi się w to miejsce, dopóki nie przesłania mu go wyrastający tuż za końcem skrzydła mieszkalny wysokościowiec. Przez otwarte okno kuchni dostrzega w mikrosekundowej migawce zgrabną kobietę zamierzającą się tasakiem na orzech kokosowy. Ten ogród wyglądał jakby przeniesiony o półtora tysiąca kilometrów z północy - z Nipponu. Gdy Randy domyśla się wreszcie, co to takiego, włosy na karku stają mu dęba. Randy wsiadł do tego samolotu kilka godzin temu na lotnisku Ninoy Aquino w Manili. Lot miał opóźnienie, było więc dużo czasu, żeby przyjrzeć się innym pasażerom: trzech białych, w tym on sam, kilkudziesięciu Malajczyków (Kinakutańczycy albo Filipińczycy), a reszta - Nippończycy. Kilku z nich wyglądało na biznesmenów, podróżujących indywidualnie bądź w grupkach po dwóch lub trzech, pozostali zaś należeli do jakiejś zorganizowanej wycieczki wmaszerowali do hali odlotów dokładnie czterdzieści pięć minut przed czasem i ustawili się w kolejce przed młodą kobietą w granatowej spódniczce, unoszącą na drążku eleganckie małe logo. Emeryci. Celem ich podróży nie jest Miasto Technologii ani żaden z cudacznych spiczastych drapaczy chmur w dzielnicy bankowej. Jadą do tego ogrodzonego murem ogrodu, zbudowanego nad masowym grobem kryjącym ciała trzech i pół tysiąca nippońskich żołnierzy. Wszyscy zginęli 23 sierpnia 1945 roku. Dom Qwghlmiański Waterhouse przeciska się tam i z powrotem cichą boczną uliczką, odczytując mosiężne tabliczki na krzepkich murowanych szeregówkach. STOWARZYSZENIE ZJEDNOCZENIA HINDUIZMU Z ISLAMEM TOWARZYSTWO PRZYJAŹNI ANGLO-LAPOŃSKIEJ ZRZESZENIE KRYTYKANTÓW CHIANG-TSE, TOWARZYSTWO SAMOPOMOCY KRÓLEWSKI KOMITET ZAPOBIEGANIA ZUŻYCIU KABESTANÓW OKRĘTOWYCH FUNDACJA PROPAGOWANIA ŁĄTKI BOLGERA LIGA ANTYWALIJSKA COMITET DO SPRAW REFORM ANGIELSKIEY ORTOGRAFYI KOALICJA NA RZECZ ZAPOBIEGANIA OKRUCIEŃSTWU WOBEC SZKODNIKÓW KOŚCIÓŁ WEDYJSKIEJ KWANTOWEJ ŚWIADOMOŚCI ETYCZNEJ Najpierw bierze Dom Qwghlmiański za najmniejszy i najpodlej zlokalizowany dom towarowy na świecie. Ma okno w wykuszu, nachylające się nad chodnikiem jak taran rzymskiej triremy, porośnięte wiktoriańskimi ozdóbkami i mieszczące skromniutką wystawę: bezgłowego manekina odzianego w strój jakby utkany ze stalowej wełny (może upamiętniający wojenny niedostatek?); kupkę żółtawego błota z wbitą łopatą oraz jeszcze jednego manekina (niedawno wciśniętego w kąt) ubranego w mundur marynarki wojennej, dzierżącego wycięty z deski karabin. Waterhouse znalazł przeżarty przez mole książkowe egzemplarz "Encyclopedia Qwghlmiana" z tydzień temu w antykwariacie nieopodal British Museum. Od tej pory nosił ją w walizce, zażywając po jednej lub dwie strony naraz, jak dawki silnego lekarstwa. W "Encyclopedii" przewijają się trzy tematy, dominujące nad każdym jej akapitem, tak jak Trzy Sghry dominują nad krajobrazem Górnego Qwghlm. Dwa z nich to wełna i guano, choć Owghlmianie w swym prastarym, sui generis języku nazywają je inaczej. Faktycznie, występuje tutaj ta sama hiperspecjalizacja językowa, co u Eskimosów wśród słów oznaczających śnieg, a u Arabów - piasek. "Encyclopedia Owghlmiana" nigdy nie używa angielskich słów "wełna" i "guano", chyba że w celu napiętnowania podłych odpowiedników tych produktów, które eksportuje na przykład Szkocja, chcąc perfidnie oszukać naiwnych kupców dominujących na światowych rynkach. Aby dowiedzieć się, przez dedukcję, co to naprawdę za produkty, Waterhouse musiał przeczytać "Encyclopedię" niemal od deski do deski i skorzystać ze swych umiejętności kryptoanalitycznych. Dowiedziawszy się tyle o tych produktach, z fascynacją patrzy, jak dumnie wystawiają je w sercu kosmopolitycznego miasta: sterta guana i kobieta odziana w wełnę* . Jej szata jest jednolicie szara, zgodnie z qwghlmiańską tradycją, która gardzi barwnikami, tym obrzydliwym i kurewskim wynalazkiem Szkotów. Górną część jej stroju stanowi sweter, wyglądający jak z filcu. Po bliższym przyjrzeniu się wychodzi jednak na jaw, że to dzianina, jak każdy inny sweter. Aby wyewoluowały qwghlmiańskie owce, wiele ich poprzednich musiało paść trupem z zimna. Ich wełna słynie z gęstości, poskręcanych jak korkociągi włókien i odporności na wszelkie znane chemiczne procesy rozprostowujące. Daje matowy wygląd, według "Encyclopedii" niezwykle pożądany i szalenie bogato opisany. Trzeci tom "Encyclopedii Owghlmiana" podpowiada manekin z karabinem. O mur nieopodal wejścia opiera się stary odziany w starożytny wariant munduru Home Guard, ten z pumpami. Jego *

Waterhouse postanowił, że nie będzie wygłupiał się, usiłując wymówić qwghlmiańskie słowa i będzie używał wyłącznie ich angielskich odpowiedników (przyp. aut.). 78 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON łydki spowijają wspaniałe skarpety z odmiany qwghlmiańskiej wełny, podwiązane tuż pod kolanem opaskami splecionymi z grubych sznurów, które układają się w nieco celtycki splot. ("Encyclopedia" prawie na każdej stronie oświadcza, że Owghlmianie nie są Celtami, choć to od nich pochodzą najlepsze cechy kultury celtyckiej). Te podwiązki są tradycyjną ozdobą prawdziwych Qwghlmian; dżentelmeni noszą je pod spodniami garniturów. Tradycyjnie robiono je z długich, cienkich ogonów skrrghów - najpospolitszych rodzimych ssaków na wyspach. "Encyclopedia" definiuje je następująco: "Niewielki ssak z rzędu Rodentia (gryzonie) i rodziny Muridae (myszowate), pospolity na wyspach, żywiący się głównie jajami ptaków morskich. Przy obfitości pożywienia b. płodny. Podziwiany, a nawet naśladowany przez Owghlmian za swą odporność i łatwość przystosowania". Waterhouse stoi przed wejściem przez jakiś czas, rozkoszując się papierosem i przypatrując owym podwiązkom. Wtem manekin nieznacznie się porusza. Waterhouse'owi wydaje się, że trącony przez wiatr zaraz upadnie, ale potem zauważa, że to żywy człowiek i tak naprawdę nie wywraca się, tylko przestępuje z nogi na nogę. Dziadek zauważa go, uśmiecha się grobowo i wypowiada jakieś słowa powitalne w swym języku, który, co oczywiste, jeszcze mniej niż angielski nadaje się do transkrypcji na alfabet łaciński. - Dobry - mówi Waterhouse. Staruszek odpowiada czymś dłuższym i bardziej skomplikowanym. Po chwili Waterhouse (teraz jako kryptoanalityk szuka znaczenia pośród pozornej przypadkowości, jego układy neuronowe wykorzystują redundancję sygnału) zdaje sobie sprawę, że jest to angielski z potwornie silnym akcentem. Wnioskuje więc, że jego interlokutor powiedział: "A z której części Stanów pan jest?". - Moja rodzina sporo się przeprowadzała - odpowiada. - Powiedzmy, że z Dakoty Południowej. - Aha - wieloznacznie odzywa się staruszek, jednocześnie zapierając się o skrzydło drzwi, które po chwili zaczyna ustępować. Ręcznie kute żelazne zawiasy okropnie zgrzytają o grube na cal sworznie. Wreszcie drzwi zderzają się z jakimś groźnym Ogranicznikiem. Dziadek wciąż na nie napiera, wychylając ciało pod kątem czterdziestu pięciu stopni, tak by nie zatrzasnęły się z powrotem i nie zmiażdżyły Waterhouse'a, który przemyka obok niego. Maleńką sień przytłacza rzeźba dwie nimfetki w zwiewnych woalach okładające razami czmychającą staruchę, całość zatytułowana: "Siła Ducha i Umiejętność Przystosowania wypędzają Nieszczęście". Operację powtarzają kilka razy; każde kolejne drzwi są lżejsze, choć coraz bardziej bogato zdobione. Wyjaśnia się, że ów pierwszy pokój był naprawdę pre-awant-przed-przed-pokojem, tak więc dotarcie do wnętrza Domu Owghlmiańskiego zajmuje trochę czasu. Tymczasem znaleźli się już chyba dobrze w środku kwartału ulic; Waterhouse spodziewa się trochę, że zaraz załomocze gdzieś pociąg metra. Ląduje natomiast w pozbawionym okien, wyłożonym boazerią salonie z kryształowym żyrandolem, który jest boleśnie jaskrawy, choć nie wydaje się, żeby dawał za wiele światła. Stopy Waterhouse'a toną w krzykliwym dywanie, tak głęboko, że omal nie trzaska mu ścięgno. Drugi koniec salonu strzeżony jest przez solidne Biurko z potężną Lady za nim. Tu i ówdzie stoją wielkie hebanowe windsorskie krzesła, mające delikatny, choć groźny wygląd pradawnych pułapek na zwierzynę. Na ścianach wiszą rozmaite olejne obrazy. Po pierwszym spojrzeniu Waterhouse dzieli je na wyższe niż szersze oraz pozostałe. Ta pierwsza kategoria to portrety dżentelmenów; wszyscy chyba mają wspólną genetyczną wadę w jakiś sposób deformującą czaszkę. Druga - landszafty, zwłaszcza morskie, mroczne i burzliwe. Ci qwghlmiańscy malarze tak lubią tę produkowaną na miejscu zielonkawo-niebiesko-szarą farbę*, że kładą ją jak łopatą. Waterhouse walczy z wsysającym go włosem dywanu, aż dociera do Biurka, gdzie pozdrawia go Lady, ściska dłoń i wykrzywia twarz w czymś na kształt uśmiechu. Następuje długa, grzeczna rutynowa gadka, z której Waterhouse zapamiętuje jedynie: "Lord Woadmire niebawem pana przywita" oraz "Herbaty?". Zgadza się na herbatę, bo podejrzewa, że owa lady (już zapomniał jej nazwisko) specjalnie się tu nie przepracowuje. Wyraźnie niezadowolona unosi się z krzesła i ginie gdzieś w głębokich i wąskich zakamarkach budowli. Dziadek już wrócił na posterunek przed drzwiami. Na ścianie za biurkiem wisi fotografia króla. Waterhouse, dopóki Chattan dyskretnie go nie poinformował, nie miał pojęcia, że pełny tytuł Jego Wysokości to nie tylko "Z łaski Bożej król Anglii", ale "Z.ł.B.k. Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, wysp Man, Guernsey, Jersey oraz Qwghlm Górnego i Dolnego". Obok znajduje się mniejsze zdjęcie człowieka, z którym się zaraz spotka. "Encyclopedia", wydana kilkadziesiąt lat temu, omawia go i jego ród dość szkicowo; Waterhouse musiał więc przeprowadzić pewne dodatkowe badania. Ten człowiek jest spokrewniony z Windsorami w sposób tak pogmatwany, że można to opisać tylko przy użyciu specjalistycznych terminów genealogicznych. Urodził się jako graf Heinrich Karl Wilhelm Otto Friedrich von Ubersetzenseehafenstadt, ale w roku 1914 zmienił nazwisko na Nigel St. John Gloamthorpby vel lord Woadmire. Na portrecie wygląda wypisz wymaluj na von Ubersetzenseehafenstadta i nie ma takiej dziwnej czaszki, jak reszta z tych wszystkich starszych obrazów. Lord Woadmire nie jest spokrewniony z pierwotnym rodem książąt Qwghlm, rodziną Moore (nazwisko zangielszczone z qwghlmiańskiej nazwy klanu - Mnyhrrgh), która zakończyła swój żywot w roku 1888 wskutek widowiskowo nieprawdopodobnego zbiegu schistosomatozy, samobójstw, jątrzących się ran z wojny krymskiej, piorunów kulistych, wybuchających armat, upadków z konia, niewłaściwie konserwowanych ostryg i zbłąkanych fal. Herbaty przez jakiś czas nie otrzymuje, a lord Woadmire również nie spieszy się specjalnie do wygrania wojny, Waterhouse krąży zatem po salonie i udaje, że interesują go obrazy. Największy z nich przedstawia rannych i pobitych Rzymian, gramolących się ciężko na niegościnny skalisty brzeg. Wokół fale wyrzucają szczątki ich floty inwazyjnej. Na pierwszym planie, pośrodku, znajduje się pewien nieźle pokancerowany Rzymianin; siedzi znużony na skale, ze zdrętwiałej dłoni zwisa mu złamany miecz, wpatruje się tęsknie w słoneczną, rajską wyspę, od której dzieli go parę mil wzburzonej wody. Wyspę obficie porastają wysokie drzewa, ukwiecone łąki i zielone pastwiska, ale i tak można poznać, że to Górny Qwghlm - po górujących nad nią Trzech Sghrach. Strzeże jej parę zamków, a jasne, prawie karaibskie plaże są zasłane barwnymi proporcami obrońców wyspy, którzy (jak należy założyć) właśnie tak dołożyli Rzymianom, że ci prędko tego nie zapomną. Waterhouse nie musi nawet schylać się i wpatrywać w tabliczkę; bez tego wie, że tematem malowidła jest nieudana, a zapewne także apokryficzna próba wcielenia archipelagu Owghlm do Imperium Rzymskiego przez Juliusza Cezara; najdalsza prowincja i najgorszy pomysł, jaki kiedykolwiek przyszedł mu do głowy. Powiedzieć, że Owghlmianie nie zapomnieli tego wydarzenia, to jak oznajmić, że Niemcy są czasami trochę irytujący. *

Według "Encyclopedii Qwghlmiana", wytwarzana jest z porostów (przyp. aut.). 79 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Gdzie poddał się Cezar, jakąż nadzieję ma Hitler? Waterhouse odwraca się w stronę, skąd dobiega głos, i zauważa Nigela St. John Gloamthorpby'ego vel lorda Woadmire, vel diuka Qwghlm. Facet jest raczej niski. Waterhouse, unosząc wysoko nogi jak bocian, maszeruje przez dywan, by uścisnąć mu dłoń. Chociaż pułkownik Chattan zrobił mu wykład na temat właściwych form zwracania się do diuka, Waterhouse zapomniał to równie dokładnie jak drzewo genealogiczne rodu diuka. Postanawia więc tak kształtować swe wypowiedzi, by unikać zwracania się doń po nazwisku lub przez zaimek. To będzie fajna zabawa i czas mu szybciej zleci. - Niezły obraz - mówi Waterhouse - naprawdę niekiepski. - Nasze wyspy wydadzą się panu nie mniej nadzwyczajnymi i to z tego samego powodu - niejasno odpowiada diuk. W następnym momencie, kiedy Waterhouse uświadamia sobie naprawdę, co się dzieje, siedzi już w jego gabinecie. Sądzi, że pewnie odbyła się jakaś grzecznościowa konwersacja, ale takich rzeczy nigdy nie ma sensu śledzić. Znów, po raz drugi lub trzeci, proponują mu herbatę, on zgadza się, ale herbata jakoś nie chce się zmaterializować. - Pułkownik Chattan jest nad Morzem Śródziemnym, więc wysłano mnie w zastępstwie - wyjaśnia Waterhouse - nie po to, by marnować czas na omawianie detali logistycznych, lecz abym wyraził naszą wdzięczność za tę niezwykłą w swej hojności propozycję dotyczącą zamku. - Poszło! Obyło się bez zaimków i nie popełnił żadnej gafy. - Ależ skąd! - Diuk bierze to za afront. Przemawia niespiesznymi, dystyngowanymi frazami człowieka, który w pamięci kartkuje słownik niemiecko-angielski. - Nawet pomijając moje osobiste... zobowiązania patriotyczne... oczywiście przyjmowane chętnie i z radością... teraz jakby to stało się, jakby... bardzo modne, żeby trzymać... w swojej... spiżarni... cały pluton... umundurowanych ludzi. - Wiele znakomitych domów angielskich pomaga nam w miarę swych możliwości -potwierdza Waterhouse. - No cóż... a zatem... proszę go użyć! - mówi diuk. - Proszę się nie... krępować! Wykorzystajcie go... jak należy! Dokumentnie! Ten zamek przeżył... tysiące qwghlmiańskich zim i przetrwa... najgorsze, co możecie mu zgotować. - Już niedługo mamy nadzieję rozlokować tam niewielką jednostkę. - Waterhouse kiwa głową. - A czy mógłbym... zaspokoić moją... ciekawość... i dowiedzieć się... jaka to jednostka? - mówi diuk i odchodzi krok w tył. Waterhouse jest na to przygotowany. Jest aż tak przygotowany, że musi się ugryźć w język i postarać o ton konfidencjonalny. - Radionamiernik. - Radionamiernik?! - Odbiornik radiowy wysokiej częstotliwości z anteną kierunkową. Sposób na określenie pozycji różnych nadajników radiowych przez namierzanie ich z kilku różnych punktów. - Sądziłbym... przypuszczałbym, że wiecie, gdzie są wszystkie... niemieckie... nadajniki. - Wiemy o wszystkich, z wyjątkiem tych, które się poruszają. - Poruszają?! - Diuk marszczy brwi, wyobrażając sobie olbrzymi nadajnik - budynek, maszt z anteną i tak dalej zamontowany na czterech równoległych szynach kolejowych jak Gruba Berta i jadący po stepie dzięki sile mięśni zaprzężonych doń Ukraińców. - Na przykład U-Booty - delikatnie podsuwa Waterhouse. - Aha! - impulsywnie rzuca diuk. - Aha! - Odchyla się w skrzypiącym skórzanym fotelu, w myśli rysując sobie całkiem nowy obraz. - One... wynurzają się, tak, i nadają... przez radio? - Właśnie. - A wy... podsłuchujecie. - Gdyby tylko się dało! - mówi Waterhouse. - Niestety. Niemcy z pomocą swoich słynnych matematycznych geniuszy wynaleźli szyfry, które są niemożliwe do złamania. Nie mamy zielonego pojęcia, co oni tam nadają. Ale dzięki radionamiernikom możemy ustalić, skąd nadają i odpowiednio skierować nasze konwoje. - Aha. - Chcemy zatem zamontować na dachu zamku wielkie obrotowe anteny i zakwaterować tu specjalistów od namiarów. Diuk marszczy brwi. - Zabezpieczycie się odpowiednio... przed błyskawicami? - Naturalnie. - Wiecie również, że już w sierpniu można... spodziewać się... zamieci śnieżnych i oblodzenia? - Prognozy Królewskiej Owghlmiańskiej Stacji Meteorologicznej w zasadzie nie pozostawiają zbyt wiele dla wyobraźni. - A zatem dobrze! - krzyczy diuk, ekscytując się tym pomysłem. - To proszę skorzystać z zamku! I dać im... dać im popalić! Electrical Till Corporation Ta keja zastawiona stosami drewnianych skrzyń i stalowych beczek jest dowodem powoli krystalizującego się alianckiego planu: załatwienia państw Osi przez zasypanie ich górą produktów przemysłowych. Produkty te wypluły z siebie ładownie statków z Ameryki, Anglii i Indii; leżą tu, bo Australia na razie nie wie, co z nimi począć. To nie jedyna keja w Sydney uginająca się pod ciężarem ładunku, ale ponieważ ta tutaj nie służy do niczego więcej, towary piętrzą się wyżej, są starsze, bardziej pordzewiałe, oszronione solą, upstrzone mewim gównem, i roi się wśród nich od szczurów. Pomiędzy nimi przeciska się facet, próbuje nie usmarować się jeszcze bardziej ptasimi odchodami. Nosi mundur majora Sił Lądowych USA. Ma też ciężką walizkę. Nazywa się Comstock. W walizce ma rozmaite dokumenty tożsamości, papiery uwierzytelniające oraz robiący wrażenie list z biura samego Generała w Brisbane. Miał już okazję pokazać to wszystko australijskim strażnikom, podstarzałym, ale dziwnie groźnym z tymi hełmami i karabinami z I wojny. Na nabrzeżu roi się od nich. Nie mówią żadnym rozpoznawalnym przez majora dialektem angielskim, zresztą jego też nie rozumieją, ale umieją przeczytać, co napisano w papierach. Zachodzi słońce i budzą się szczury. Major cały dzień łaził po porcie. Był na wojnie i w wojsku wystarczająco długo, by wiedzieć, że to, czego szuka, odkryje na ostatniej przeszukiwanej kei - tak się składa, że to właśnie ta. Jeśli 80 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON zacznie szukać od jej końca, znajdzie te rzeczy na początku, i na odwrót. Tym bardziej trzeba wykazać się spostrzegawczością. Rozgląda się wokół, a upewniwszy się, że nie ma w pobliżu żadnych przeciekających beczek z paliwem lotniczym, zapala papierosa. Wojna to piekło, ale jak się zapali, da się wytrzymać. Port Sydney o zachodzie słońca jest wspaniały, ale on patrzył nań cały dzień i właściwie już wcale go nie widzi. Ponieważ nie ma nic lepszego do roboty, otwiera walizkę. Trzyma tam książkę w miękkiej oprawie, już przeczytaną. A także skoroszyt zawierający pożółkłe, kruszące się warstwy osadów, skamieniałości, które tylko archeolog umiałby rozdzielić. To historia o tym, jak Generał, opuściwszy Corregidor i osiadłszy w kwietniu w Australii, wysłał zapotrzebowanie na pewien sprzęt. Jak to zapotrzebowanie przesłano do Ameryki, gdzie odbijało się jak w bilardzie po nieskończonym labiryncie organów wojskowej i cywilnej biurokracji, jak ów sprzęt został w stosownym czasie wyprodukowany, skompletowany, przewieziony tędy i owędy na ciężarówkach i wreszcie załadowany na statek; i wreszcie, pewne dowody sugerujące, że tenże statek kilka miesięcy temu odwiedził Port Sydney. Nie ma dowodu, że wyładował ów sprzęt, ale statki zawsze w portach coś wyładowują: Comstock będzie na razie musiał zadowolić się takim założeniem. Wypaliwszy papierosa, kontynuuje poszukiwania. Niektóre papiery w skoroszycie podają pewne magiczne liczby, które powinny być namalowane na skrzyniach; przynajmniej tak założył w swoich całodziennych poszukiwaniach. Jeśli mylił się, będzie musiał wrócić i jeszcze raz sprawdzić każdą skrzynię w całym porcie. Aby faktycznie zerknąć na numer skrzyni, trzeba nieraz przeciskać się pomiędzy ich stosami i wycierać z nich skrywający kluczowe informacje kurz i brud. Major jest teraz umorusany jak frontowy żołdak. Kiedy zbliża się do końca kei, jego oko wyłapuje skupisko skrzyń, które chyba należą do tego samego rodzaju, ponieważ ich solna skorupa ma podobną grubość. Na dole, gdzie zbiera się woda, grubo ciosane deski przegniły. Na górze, gdzie praży słońce, spaczyły się i popękały. Gdzieś muszą być wymalowane numery, ale wzrok Comstocka przyciąga coś innego: coś, co porusza serce, tak jak widok amerykańskiej flagi trzepoczącej w porannym słońcu porusza serce żołnierza piechoty w okrążeniu. Te skrzynie dumnie noszą skrót nazwy firmy, w której pracował major Comstock (i większość jego towarzyszy broni z Brisbane), zanim zostali hurtem wcieleni do Służby Wywiadu Łączności Sił Lądowych. Litery są wyblakłe i zakurzone, ale on poznałby je wszędzie: stanowią logo, znak firmowy, winietę firmy ETC - Electrical Till Corporation. Krypta Terminal lotniska ma chyba przypominać kształtem rząd stłoczonych malajskich domostw. Świeżo malowany rękaw wysuwa się jak minóg i przysysa neoprenowym pyskiem do boku samolotu. Grupa nippońskich emerytów nie rusza się z miejsc, kulturalnie pozwalając wysiąść biznesmenom. "Proszę iść, ludzie, którym składamy wizytę, mogą sobie poczekać". Gdy Randy idzie przez rękaw, na jego skórze skrapla się jednocześnie wilgoć i paliwo lotnicze; zaczyna się pocić. Wchodzi do budynku terminalu, który choć podobny do malajskich domów, jest zaprojektowany tak, by wyglądał dokładnie jak każde inne świeżo zbudowane lotnisko. Chłód klimatyzacji uderza w twarz jak szpikulec. Stawia torby na podłodze i zatrzymuje się, by pozbierać myśli przed wielkim jak boisko do siatkówki malowidłem Leroya Neimana, przedstawiającym sułtana grającego w polo. Na czas krótkiego, wyboistego lotu uwiązł w fotelu przy oknie i nie zdołał przedostać się do toalety, za to teraz znajduje jakąś i leje tak zawzięcie, że pisuar zaczyna jodłować. Kiedy zaspokojony odchodzi od niego, uświadamia sobie obecność jeszcze jednego człowieka, który odwraca się od sąsiedniego pisuaru - to jeden z tych nippońskich biznesmenów, co niedawno wysiedli z samolotu. Kilka miesięcy temu jego obecność w ogóle uniemożliwiłaby Randy'emu odlanie się. Dziś nawet go nie zauważył. Jako osoba od zawsze cierpiąca na fobię toalety publicznej, Randy jest szczęśliwy, że wreszcie trafił na magiczne panaceum: nie uważaj się za dominującego samca Alfa, ale zatop się w myślach tak głęboko, by nie zauważać innych ludzi. Przez tę fobię twój organizm chce ci powiedzieć, że za intensywnie pracujesz głową, że trzeba wynieść się z uczelni i wreszcie, kurwa, znaleźć jakąś pracę. - Widział pan stronę internetową Ministerstwa Informacji? - odzywa się biznesmen. Ma na sobie doskonały antracytowy garnitur w drobne prążki, który nosi z taką łatwością, jak Randy pamiątkową koszulkę z V Konferencji Hakerów, luźne spodnie i indiańskie sandały. - Ojej! - wypala Randy. - Zupełnie zapomniałem! - Wybuchają śmiechem. W dłoni Nippończyka iluzjonistycznym sposobem pojawia się wizytówka. Randy musi rozedrzeć rzepa w swej saszetce i pogrzebać w niej. Wymieniają karty w tradycyjny azjatycki sposób, dwiema rękami. Avi kazał Randy'emu ćwiczyć to niemal do perfekcji. Obaj kłaniają się, na co skomputeryzowane, automatyczne pisuary reagują bulgotem. Drzwi umywalni otwierają się i wchodzi starszy Nip, przewodnik siwowłosego stada. Sierżant Sił Lądowych USA w stanie spoczynku, Sean Daniel McGee w swoich wojennych pamiętnikach, gdzie wspomina Kinakutę, określa Nippończyków właśnie słowem "Nip". Randy ma w torbie fotokopię tej książki. To strasznie obelżywy i rasistowski epitet. Jednakowoż, na Anglików mówi się "Angole", a na Amerykanów - "Jankesi", prawda? Nazwanie Nippończyka Nipem to przecież to samo. A może to raczej to samo co nazwanie Chińczyka Chinolem? Podczas setek godzin spotkań i w megabajtach zaszyfrowanych e-maili, które Randy, Avi, John Cantrell, Tom Howard, Eberhard Fóhr i Beryl wymienili, zakładając firmę Epiphyte(2), każdy z nich niechcący użył raz czy dwa słowa "Jap" - skrótu od "Japończyka" - tak samo jak używa się skrótu RAM na określenie Random Access Memory, pamięci o swobodnym dostępie. Lecz "Jap" to oczywiście również obelżywy i rasistowski epitet. Randy wyczuwa, że wszystko zależy od stanu twojego umysłu w chwili, gdy wypowiadasz to słowo. Jeśli tylko chcesz coś skrócić, nie jest to obelgą. Jeśli natomiast wzbudzasz rasistowskie nastroje, do czego czasami zniża się Sean Daniel McGee, to zupełnie inna sprawa. Ten konkretny nippoński osobnik przedstawia się na wizytówce jako Goto Furudenendu (Ferdynand Goto). Randy, spędziwszy ostatnio sporo czasu na rozgryzaniu schematów organizacyjnych pewnych ważnych firm nipppońskich, wie już, że jest on wiceprezesem ds. specjalnych projektów (cokolwiek to znaczy) w firmie Goto Engineering. Wie także, że schematy organizacyjne firm nippońskich są gówno warte, a nazwy stanowisk kompletnie nic nie znaczą. Ale zapewne warto zapamiętać fakt, że gość ma takie samo nazwisko jak założyciel firmy. Wizytówka Randy'ego powiada, że nazywa się on Randall L. Waterhouse (Randy) i że jest wiceprezesem ds. technologii sieciowych firmy Epiphyte Corporation, Goto i Waterhouse wychodzą z umywalni i kierując się rozrzuconymi po lotnisku piktogramami, ruszają w stronę bagaży. 81 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Czy odczuł pan zmianę czasu? - jowialnie pyta Goto, cytując (jak podejrzewa Randy) rozmówki angielskie. Jest przystojnym facetem z ujmującym uśmiechem. Ma pewnie koło czterdziestki, choć może i więcej, bo ci Nippończycy mają całkiem inny algorytm starzenia się. - Nie - odpowiada Randy. Jako komputerowiec, udziela bardzo kiepskich - bo zwięzłych i prawdziwych odpowiedzi na takie pytania. Dobrze wie, że Goto ma gdzieś jego zmianę czasu. Przychodzi mu też do głowy, że gdyby znalazł się tu Avi, na pewno potrafiłby właściwie skorzystać z tego pytania, wdając się w przyjacielską, towarzyską pogawędkę. Do trzydziestki Randy bardzo przejmował się faktem, że nie umie gadać z ludźmi. Teraz mu to zwisa. Niedługo pewnie będzie z tego dumny. Tymczasem dla dobra wspólnych interesów robi, co może. - Kilka dni siedziałem w Manili i zdążyłem się już przyzwyczaić. - Aha! A jak tam pana interesy w Manili, w porządku? - odpala Goto. - A, dziękuję, świetnie - kłamie Randy, stwierdzając, że jego zdolności interpersonalne, jakkolwiek kiepskie, miały już czas na rozbieg. - Przyleciał pan prosto z Tokio? Uśmiech zamiera na ustach Goto; po chwili wahania odpowiada: - Tak. Ton jest wyraźnie protekcjonalny: siedziba Goto Engineering mieści się w Kobe, a stamtąd nie lata się przez Tokio. Goto jednak odpowiedział twierdząco, bo po namyśle zdał sobie sprawę, że gada z pospolitym Jankesem, który mówiąc "Tokio" ma na myśli "te wasze nippońskie wyspy" albo i "gdziekolwiek tam se mieszkacie". - Przepraszam - odzywa się Randy. - Chodziło mi o Osakę. Goto uśmiecha się szeroko i lekko się kłania. - Właśnie! Przyleciałem z Osaki. Goto i Waterhouse dryfują z dala od siebie przy odbieraniu bagaży, wymieniają uśmiechy, sunąc przez odprawę celną, i wpadają na siebie na parkingu. Tu pasażerów zaczepiają Kinakutańczycy w białych rękawiczkach oraz pięknych, niby-marynarskich białych mundurach ze złotymi wyłogami i proponują transport do hoteli. - Pan też mieszka w Foote Mansion? - pyta Goto. To najbardziej luksusowy hotel na Kinakucie. Zna już odpowiedź: jutrzejsze spotkanie zostało zaplanowane tak szczegółowo, jak start wahadłowca. Randy waha się. Do krawężnika właśnie podjechał największy mercedes, jakiego w życiu widział, na jego szybach para wodna nie tworzy mgły, ale wręcz skrapla się i spływa strumieniami. Wyskoczył zeń kierowca w liberii Foote Mansion, by pozbawić pana Gotę bagażu. Randy wie, że wystarczy drobny ruch w kierunku tego wozu, a wyląduje w luksusowym hotelu, gdzie będzie mógł wziąć prysznic, pooglądać nago telewizję, popijając francuskie wino po sto dolców butelka, pójść na basen albo na masaż. I to właśnie jest problem. Już czuje, jak więdnie w równikowym upale. Nie może zmięknąć zbyt wcześnie. Jest na nogach dopiero sześć czy siedem godzin. Ma coś do zrobienia. Zmusza się do stanięcia na baczność; przy tym wysiłku poci się tak bardzo, że wilgoć chyba osiada na wszystkim w promieniu kilku metrów. - Z przyjemnością pojechałbym razem z panem do hotelu - mówi - ale mam jeszcze parę spraw do załatwienia. Goto rozumie. - Może spotkamy się na drinku dziś wieczorem. - Zostawi mi pan wiadomość - mówi Randy. Goto macha do niego zza przydymionej szyby startującego od krawężnika mercedesa. Randy robi w tył zwrot, wraca do muzułmańskiego Dunkin' Donuts, przyjmującego osiem walut i wrzuca coś na ruszt. Potem znów wychodzi i nieznacznie zerka w stronę kolejki taksówek. Natychmiast rzuca się ku niemu jeden z kierowców i zrywa mu z ramienia torbę z ubraniami. - Do Ministerstwa Informacji - mówi Randy. Na dłuższą metę trudno powiedzieć, czy sułtanatowi Kinakuty opłaci się posiadanie odpornej na trzęsienia ziemi, wybuchy wulkanów, tsunami i broń termojądrową siedziby Ministerstwa Informacji, z olbrzymim podpodziemiem wypchanym potężnymi komputerami i switchami sieciowymi. Ale sułtan zdecydował, że to superpomysł. Zatrudnił paru groźnych Niemców, żeby to zaprojektowali, oraz Goto Engineering, żeby to zbudowali. Nikt oczywiście nie zna się lepiej na klęskach żywiołowych niż Nippończycy; może z wyjątkiem kilku narodów, które dawno wymarły i w związku z tym nie mogą startować do tego typu przetargów. Wiedzą też, podobnie jak Niemcy, jak to jest: zostać zbombardowanym na miazgę. Oczywiście są też podwykonawcy i całe stada konsultantów. Avi, dokonując cudów swą szybką gadką, załatwił im jeden z największych kontraktów konsultingowych; firma Epiphyte(2) zajmuje się tutaj "integracją systemów", co oznacza, że ma połączyć masę żelastwa wyprodukowanego przez inne firmy i nadzorować instalację wszystkich tych komputerów, switchów i łączy telekomunikacyjnych. Jazda trwa zaskakująco krótko. Kinakuta City nie jest zbyt duże, ściśnięte między stromymi pasmami gór, a sułtan wyposażył miasto w mnóstwo ośmiopasmowych autostrad. Taksówka pędzi po ziemi odzyskanej, na której stoi lotnisko, łukiem omija kikut Góry Elizy, ignorując dwa zjazdy do Miasta Technologii i skręca w nieoznakowany ślimak. Nagle więzną w korku złożonym z olbrzymich wywrotek - nippońskich mastodontów z wypisanym wielkimi, samczymi literami słowem GOTO. Naprzeciw nich sunie drugi strumień ciężarówek - identycznych, tylko wyładowanych odłamkami skał. Taksówkarz skręca na prawy pas i wyprzedza je - mniej więcej przez kilometr. Jadą w górę - Randy'emu raz strzyka w uszach. Droga zbudowana jest na dnie wąwozu, wspinającego się na jeden z górskich łańcuchów. Niebawem otaczają ich ciasno wirujące ściany zieleni, jak gąbka chłonące i utrzymujące wewnątrz wieczną chmurę mgły, przez którą od czasu do czasu widać wielobarwne iskry. Randy nie umie powiedzieć, czy to ptaki, czy kwiaty. Kontrast pomiędzy obfitą roślinnością lasu tropikalnego a szarością drogi, młóconej wielkimi jak domy oponami ciężarówek, jest tak silny, że aż dezorientuje. Taksówka się zatrzymuje. Szofer odwraca głowę i spogląda nań wyczekująco. Randy przez chwilę myśli, że może się zgubił, i czeka na wskazówki. Droga kończy się tutaj, na parkingu tajemniczo usytuowanym pośrodku mglistego lasu. Randy widzi kilka wielkich klimatyzowanych ciężarówek ze znakami różnych nippońskich, niemieckich i amerykańskich firm; kilkadziesiąt samochodów osobowych, tyle samo autobusów. Są tu wszystkie rekwizyty wielkiego placu budowy oraz kilka dodatkowych, na przykład dwie małpy z wielkimi sztywnymi penisami, bijące się o jakąś zdobycz z kontenera ze śmieciami, ale brak placu budowy. Tylko zamykająca drogę ściana zieleni, tak ciemnej, że niemal czarnej. W tej ciemności znikają puste ciężarówki. Wyjeżdżają pełne, najpierw rozświetlają mgłę i mrok reflektorami, potem barwnymi światełkami zamontowanymi przez kierowców na chłodnicach, następnie błyskiem chromu i szkła, wreszcie 82 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON pojawiają się same ciężarówki. Oczy Randy'ego przyzwyczajają się do ciemności. Teraz widzi przed sobą oświetlone rtęciowymi lampami wejście do groty. - Czy mam na pana zaczekać? - pyta taksówkarz. Randy zerka na licznik, przelicza w pamięci i dochodzi do wniosku, że kurs tutaj kosztował go jakieś dziesięć centów. - Tak - odpowiada i wysiada. Zadowolony kierowca cofa i zapala papierosa. Randy stoi i z rozdziawionymi ustami gapi się przez dobrą minutę w otwór groty - trochę dlatego że widok jest rzeczywiście niesamowity, a trochę dlatego że płynie stamtąd rzeka przyjemnie chłodnego powietrza. Potem powoli lezie przez parking i znajduje naczepę z napisem "Epiphyte". W środku siedzą trzy drobne Kinakutanki; choć nigdy go nie widziały, dokładnie wiedzą, kim jest, i co więcej, zdradzają swój zachwyt, że go widzą. Noszą długie, luźne zwoje jaskrawych tkanin, a pod spodem golfy, dla ochrony przed arktycznym chłodem klimatyzatorów. Wszystkie są aż zbyt wydajne i zrównoważone. Randy wszędzie w Azji PołudniowoWschodniej spotyka kobiety, które powinny szefować General Motors, albo coś w tym stylu. Błyskawicznie rozsyłają przez walkie-talkie wiadomość, że przyjechał, oraz wręczają mu parę ciężkich butów do kolan, kask i telefon komórkowy, wszystko przezornie opatrzone jego nazwiskiem. Po kilku minutach drzwi przyczepy otwiera młody Kinakutańczyk w kasku i ubłoconych buciorach, przedstawia się jako "Steve" i prowadzi Randy'ego do wejścia. Idą wąskim chodnikiem z desek, oświetlonym ciągiem żarówek w drucianych klatkach. Przez pierwsze sto metrów, czy coś koło tego, grota jest tylko prostym korytarzem, szerokim na tyle, by zmieściły się w nim dwie ciężarówki Goto i wąski chodniczek dla pieszych. Randy przesuwa dłonią po ścianie. Skała jest szorstka i zakurzona, nie gładka jak w naturalnych grotach, widać też świeże rowki wyżłobione młotami pneumatycznymi lub świdrami. Lecz echo sugeruje, że coś ma się zmienić. Steve wprowadza go do właściwej groty. Jest, hm, dość przepastna. Spokojnie mieści kilkanaście ciężarówek podjeżdżających w koło do załadunku skał i błota. Randy zerka w górę, próbując wypatrzeć sufit, ale widzi jedynie baterię silnych niebiesko-białych lamp, jak na stadionie, z dziesięć metrów nad nim. Dalej jest tylko ciemność i mgła. Steve odchodzi, by czegoś poszukać, zostawiając Randy'ego na kilka minut samego; to dobrze, ponieważ potrzebuje sporo czasu, by zorientować się, gdzie naprawdę jest. Niektóre ściany groty są gładkie i naturalne, inne szorstkie, co pozwala odróżnić miejsca, gdzie inżynierowie kazali ją poszerzyć. Podłoże również jest gładkie i niezbyt równe. W niektórych miejscach obniżono je przez wysadzanie i skuwanie, w innych podwyższono, wylewając beton. Główna hala wydaje się prawie skończona. Tu będą mieścić się biura Ministerstwa Informacji. Głębiej są jeszcze dwie mniejsze groty, w trakcie powiększania. W jednej będzie część inżynieryjna (generatory prądotwórcze i tak dalej), w drugiej systemy komputerowe. W dziurze ukazuje się potężny facet w białym kasku. To Tom Howard, wiceprezes Epiphyte do spraw systemów. Zdejmuje kask i macha nim zapraszająco do Randy'ego. Korytarz prowadzący do hali komputerowej jest na tyle szeroki, by mogła przejechać furgonetka, ale nie jest tak równy i poziomy jak główne wejście. Większość miejsca zajmuje wielki i szybki taśmociąg, niosący tony kapiącego szarego błota do głównej groty, gdzie ładuje się je na ciężarówki firmy Goto. Biorąc pod uwagę prawdopodobny koszt i stopień skomplikowania, ten taśmociąg ma mniej więcej tyle wspólnego z normalnym budowlanym urządzeniem, ile myśliwiec F-15 z kukuruźnikiem. W pobliżu niego można wprawdzie mówić, ale nikt nic nie usłyszy, więc Tom, Randy i Kinakutańczyk zwany Steve'em w milczeniu podążają dalej, do odległej o jakieś sto metrów kolejnej groty. Tutaj zmieściłby się zaledwie niewielki parterowy dom. Przez środek biegnie taśmociąg i znika w następnym otworze; błoto pochodzi gdzieś z głębi góry. Wciąż jest za głośno, by rozmawiać. Podłoga groty została wyrównana betonem; co kilka metrów sterczą z niej rurki, z których dyndają pomarańczowe kabelki - łącza światłowodowe. Tom podchodzi do kolejnego otworu w ścianie. Wygląda na to, że od tej groty odgałęzia się kilka bocznych. Prowadzi Randy'ego przez dziurę, a potem zatrzymuje go, kładąc mu dłoń na ramieniu: stoją u szczytu drewnianych schodków wbudowanych w prawie pionowy szyb, schodzący jakieś pięć metrów w dół. - Właśnie widziałeś główną halę ze switchami - mówi Tom. - Kiedy zostanie skończona, będzie to największy router na świecie. W paru innych grotach instalujemy komputery i systemy pamięci masowej. Czyli w zasadzie największy RAID na świecie, wspomagany olbrzymią pamięcią cache. RAID oznacza Redundant Array of Inexpensive Disks, nadmiarową macierz niedrogich dysków - takie urządzenie pozwala tanio i niezawodnie zapamiętać duże ilości danych; w przechowalni danych potrzeba czegoś takiego. - No i cały czas odgruzowujemy pozostałe groty - ciągnie Tom. - Ale tutaj odkryliśmy coś, co na pewno cię zainteresuje. - Odwraca się i zaczyna schodzić po schodkach. - Wiesz, że Japończycy podczas wojny mieli w tych grotach schrony przeciwlotnicze? Randy ma w kieszeni mapę ze swej książki. Rozkłada ją i podsuwa pod żarówkę. No jasne, jest na niej takie miejsce, wysoko w górach, podpisane WEJŚCIE DO SCHRONU PRZECIWLOTNICZEGO I CENTRUM DOWODZENIA. - I centrum dowodzenia? - dodaje. - Tak. Skąd wiesz? - Z wypożyczalni międzybibliotecznej. - My nie mieliśmy pojęcia, dopóki nie zleźliśmy tam i nie zobaczyliśmy tego mnóstwa kabli i innego elektrycznego szajsu. Musieliśmy to wszystko wypieprzyć, żeby przeciągnąć nasze. Randy zaczyna schodzić po stopniach. - Ten szyb był pełen gruzu - mówi Tom - ale widać było, że idą tam kable, dlatego wiedzieliśmy, że tam na dole coś musi być. Randy nerwowo popatruje na strop. - Czemu był pełen gruzu? Zawalił się czy co? - Nie. Japończycy to zrobili. Wrzucali do niego skały, aż całkiem go zasypali. Kilkunastu robotników musiało je przez dwa tygodnie ręcznie wybierać. - No i co? Do czego prowadziły te kable? 83 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Do żarówek - odpowiada Tom. - To były tylko kable zasilające, a nie łącznościowe. - To co oni chcieli tam ukryć? - Randy zszedł już prawie na sam dół i widzi, że jest tam niewielkie pomieszczenie. - Sam zobacz - mówi Tom i włącza światło. Jaskinia jest mniej więcej rozmiarów garażu, z porządną, równą podłogą. Stoi tu drewniane biurko, krzesło i komoda, włochata od pięćdziesięcioletniego mchu. A także metalowy kufer, pomalowany na zgniłozielono i wymalowany od szablonu nippońskimi znakami. - Wyważyłem zamek - dodaje Tom. Podchodzi do skrzyni i unosi wieko. W środku jest pełno książek. - Co, spodziewałeś się sztabek złota? - zaśmiewa się z miny Randy'ego. Randy kuca na podłodze i chwyta się za kostki. Z otwartymi ustami gapi się na książki w kufrze. - Dobrze się czujesz? - Zajebiste deja vu - mówi Randy. - Od tego? - Pewnie. Już to widziałem. - Gdzie? - U dziadka na strychu. Randy wydostaje się z labiryntu jaskiń na parking. Czuje na skórze przyjemne, ciepłe powietrze, ale zaczyna się pocić, chociaż nawet nie dotarł do przyczepy Epiphyte Corp., by oddać kask i buty. Żegna się z trzema kobietami i znów zaskakuje go ich troska i zaangażowanie. Potem przypomina sobie, że nie jest przecież byle przybłędą, tylko udziałowcem i ważnym oficjelem w firmie, która je zatrudnia - płaci im albo je wyzyskuje, niepotrzebne skreślić. Bardzo powoli idzie przez parking, próbując nie rozgrzewać swego metabolicznego pieca. Do oczekującej na niego taksówki podjechała druga, kierowcy wystawili głowy przez okna i gadają. Randy, podchodząc do nich, zerka przypadkiem w stronę wejścia do groty. Widzi obramowaną mroczną paszczą, przytłoczoną tytanicznymi kształtami ciężarówek Goto sylwetkę samotnego człowieka, siwowłosego, przygarbionego, ale szczupłego i niemal atletycznego w swym ciepłym dresie i tenisówkach. Stoi tyłem do Randy'ego, twarzą do groty, w dłoni ma długą ukwieconą gałązkę. Jest całkiem nieruchomy - wygląda, jakby zapuścił w błoto korzenie. Otwierają się przednie drzwi naczepy z napisem Goto Engineering. Po schodkach schodzi młody Nippończyk w białej koszuli, krawacie w paski i pomarańczowym kasku. Energicznie zmierza ku starszemu panu. W pewnej odległości zatrzymuje się, stawia stopy razem i wykonuje ukłon. Randy nie zna Nippończyków na tyle, żeby orientować się w niuansach, ale ów ukłon wygląda mu na niezwykle formalny. Młodzieniec z uśmiechem podchodzi do starszego pana i zapraszająco wskazuje dłonią na naczepę Goto. Tamten wygląda na zdezorientowanego - może grota wygląda już inaczej niż kiedyś - ale po kilku chwilach odpowiada zdawkowym ukłonem i pozwala się odprowadzić na bok. Randy wsiada do swojej taksówki i mówi do szofera: - Do Foote Mansion. Cały czas miał złudzenia, że przeczyta sobie, powoli i dokładnie, od deski do deski, pamiętniki Seana Daniela McGee, ale tak to bywa ze złudzeniami; w drodze do hotelu wyciąga z torby stos fotokopii i zaczyna bez miłosierdzia wydłubywać z niej rodzynki. Większa część opowieści nie ma w ogóle nic wspólnego z Kinakutą - są to doświadczenia McGee walczącego na Nowej Gwinei i Filipinach. McGee nie jest Churchillem, ale ma pewien talent do potoczystych opowieści i podchodzi do wszystkiego z dystansem, co sprawia, że nawet banalne anegdoty dają się czytać. Przy takich zdolnościach narracyjnych musiał robić niezłą karierę w kantynach dla rezerwistów przy piwie; pewnie z tysiąc napitych sierżantów namawiało go, żeby spisał cały ten szajs, jeśli tylko wróci żywy do domu. Udało mu się wrócić, ale w przeciwieństwie do większości rezerwistów z Filipin po Dniu Zwycięstwa nie poleciał prosto do domu. Zboczył do Sułtanatu Kinakuty, gdzie wciąż stacjonowało około czterech tysięcy nippońskich żołnierzy. To wyjaśnia pewną osobliwość w jego książce. Na ogół we wspomnieniach wojennych Dzień Zwycięstwa pojawia się na ostatniej stronie albo przynajmniej w ostatnim rozdziale, a potem narrator jedzie do domu i kupuje sobie buicka. Lecz u Seana Daniela McGee ten dzień znajduje się mniej więcej w dwóch trzecich książki. Kiedy Randy odkłada na bok część sprzed sierpnia 1945 roku, pozostaje złowrogo gruba sterta kartek. Oczywiste, że sierżant McGee ma coś jeszcze w zanadrzu. Nippoński garnizon na Kinakucie jak dotąd omijała wojna, podobnie jak inne takie garnizony; McGee całą swą energię poświęcił uprawianiu warzyw i oczekiwaniu na wyjątkowo rzadkie wizyty okrętów podwodnych, którymi Nippończycy pod koniec wojny przewozili z miejsca na miejsce najważniejsze ładunki i najpotrzebniejszych specjalistów, w rodzaju mechaników lotniczych. Kiedy dostali od cesarza rozkaz złożenia broni, uczynili to posłusznie i (należy sądzić) z zadowoleniem. Trudno było tylko znaleźć kogoś, komu można by się poddać. Alianci skupili się na planowaniu inwazji na wyspy nippońskie, dlatego trochę potrwało, zanim wysłali wojska do opuszczonych garnizonów w rodzaju Kinakuty. Opis bałaganu w Manili jest bardzo cierpki - w tym momencie McGee zaczyna tracić cierpliwość i wdzięk. Zaczyna być złośliwy. Dwadzieścia stron później ląduje na nabrzeżu Kinakuta City. Stoi na baczność, gdy kapitan jego kompanii przyjmuje kapitulację garnizonu nippońskiego. Staje na warcie przy wejściu do grot, gdzie kilkunastu najbardziej zaciekłych Nipów odmówiło poddania się. Organizuje systematyczne rozbrajanie wychudłych nippońskich żołnierzy i pilnuje, by wszystkie karabiny i amunicja wylądowały w oceanie; jednocześnie na wyspę trafia prowiant i lekarstwa. Pomaga niewielkiemu kontyngentowi inżynierów rozciągać drut kolczasty wokół lotniska, które zamieniają w obóz jeniecki. Randy kartkuje to wszystko podczas jazdy do hotelu. Potem jego wzrok przyciągają słowa w rodzaju "przebity", "wrzaski", "obrzydliwe", cofa się więc o kilka stron i zaczyna czytać staranniej. Zakończenie jest takie: począwszy od roku 1940, Nippończycy wywlekli z chłodnego, czystego interioru wyspy tysiące tubylców, zmuszając ich do niewolniczej pracy na rozpalonym, śmiercionośnym wybrzeżu. To oni powiększyli wielką grotę, gdzie urządzono schron przeciwlotniczy i centrum dowodzenia; utwardzili drogę na Górę Elizy, gdzie przysiadły stacje radarowe i nawigacyjne; zbudowali kolejny pas startowy na lotnisku; i tysiącami wymierali na malarię, tyfus, dyzenterię, z głodu i przemęczenia. Ci sami tubylcy, albo ich osamotnieni bracia, ze swych kryjówek w górach przyglądali się, jak sierżant Daniel McGee i jego koledzy rozbrajają Nippończyków i zamykają ich wszystkich na lotnisku pod strażą kilku przeważnie zaspanych albo podpitych szeregowców. Tubylcy pracowali w dżungli dzień i noc, robiąc włócznie, dopóki następna pełnia księżyca nie oświetliła reflektorem śpiących Nippończyków. Wtedy wychynęli z lasu, co 84 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Sean Daniel McGee opisuje jako "hordę", "rój szerszeni", "wyjącą armię", "czarny legion prosto z piekła" i na jeszcze inne sposoby, takie, jakich teraz już nie udałoby mu się opublikować. Amerykanów powalili na ziemię i rozbroili, ale nie zrobili im nic złego. Na drut kolczasty położyli tyle gałęzi, by dało się po nich przejść, a potem wpadli na lotnisko z włóczniami gotowymi do ciosu. Opowieść McGee ciągnie się przez ponad dwadzieścia stron; jest to między innymi historia pewnej nocy, podczas której pewien sympatyczny sierżant z południowego Bostonu na zawsze utracił równowagę psychiczną. - Sir? Randy ze zdumieniem zauważa, że drzwi taksówki są otwarte. Rozgląda się, znajduje się pod markizą przed hotelem Foote Mansion. Drzwi przytrzymuje mu chudy, żylasty boj, wyglądający trochę inaczej niż większość Kinakutańczyków spotkanych dotąd przez Randy'ego. Książkowy opis tubylca z interioru pasuje do nich idealnie. - Dziękuję - mówi Randy i podkreśla to hojnym napiwkiem. Wszystkie meble w jego pokoju są zaprojektowane w Skandynawii, ale wykonane tutaj, z rzadkich, tropikalnych gatunków drewna. Z okna widzi góry, ale jeśli wyjdzie na maleńki balkonik, może spojrzeć na skrawek wody, rozładowywany kontenerowiec i większą część ogrodu pamięci, wzniesionego przez Nippończyków na miejscu masakry. Czeka nań kilka wiadomości i faksów; przeważnie od innych pracowników Epiphyte, którzy informują, że już dotarli i podają numery pokojów. Randy rozpakowuje się, bierze prysznic i wysyła koszule do pralni, żeby były na jutro. Potem zasiada wygodnie przy stoliku, włącza laptopa i otwiera biznesplan firmy Epiphyte(2). Jaszczur Bobby Shaftoe z kolegami wybrał się właśnie na małą poranną przejażdżkę po okolicy. We Włoszech. Włochy! To, kurwa, niemożliwe. O co chodzi? To nie jego sprawa wiedzieć. Co ma robić - wytłumaczono mu bardzo jasno. Musieli wyrażać się bardzo jasno, ponieważ to zadanie kompletnie nie ma sensu. W starych, dobrych czasach na Guadalcanal jego dowódca mówił coś w rodzaju "Shaftoe, zlikwidować tamten bunkier!" i odtąd Shaftoe był wolnym strzelcem. Mógł iść, biec, płynąć lub czołgać się. Mógł podkraść się i cisnąć wiązkę granatów albo z daleka załatwić cel miotaczem ognia. Jeśli wykonał zadanie, nie miało znaczenia, jak to zrobił. Cel tej skromnej misji jest dlań kompletnie niezrozumiały. W środku nocy budzą jego, porucznika Enocha Roota, trzech innych marines, radiooperatora oraz paru SAS-owców i spędzają do jednego z nielicznych doków na Malcie jeszcze niewysadzonych w powietrze przez Luftwaffe. Czeka tam okręt podwodny. Wsiadają na pokład i mniej więcej przez dwadzieścia cztery godziny grają w karty. Prawie cały czas są na powierzchni, ponieważ wtedy jednostki mogą płynąć znacznie szybciej, choć od czasu do czasu zanurzają się - widocznie są ku temu powody. Gdy wypuszczają ich znów na pokład, jest środek następnej nocy. Wylądowali w małej zatoczce, na suchym, poszarpanym wybrzeżu; tyle widać przy świetle księżyca. Czekają na nich dwie ciężarówki. Otwierają klapy w pokładzie okrętu i zaczynają wyładowywać różne rzeczy; marines taszczą do jednej z ciężarówek worki wypchane chyba wszelkiego gatunku śmieciami. Tymczasem Angole ze Specjalnych Sił Powietrznych za pomocą kluczy do nakrętek, szmat, smaru i mnóstwa przekleństw montują coś w drugiej ciężarówce z materiałów przywiezionych w skrzyniach na okręcie podwodnym. Zanim zdoła dokładnie się przyjrzeć, zakrywają to brezentem, ale Shaftoe widzi, że lepiej, gdy ów przedmiot w ciebie nie celuje. Po przystani wałęsa się paru śniadych, wąsatych gości. Palą i dyskutują z kapitanem. Po wyładowaniu wszystkich skrzyń kapitan chyba płaci im kilkoma następnymi kuframi z ładowni okrętu. Faceci otwierają parę z nich i wyglądają na zadowolonych. W tym momencie Shaftoe nie wie nawet, na jakim znaleźli się kontynencie. Gdy po raz pierwszy ujrzał krajobraz, sądził, że to Afryka Północna. Kiedy zobaczył ludzi, stawiał na Turcję czy coś takiego. Dopiero gdy nad ich małym konwojem wschodzi słońce, a on (leżąc z tyłu ciężarówki na workach ze śmieciami i zerkając spod brezentu) widzi drogowskazy i chrześcijańskie kościoły, orientuje się, że to muszą być Włochy albo Hiszpania. Wreszcie dostrzega znak wskazujący drogę do Rzymu i domyśla się, że to Włochy. Znak wskazuje w stronę przeciwną od porannego słońca, muszą więc znajdować się gdzieś na południe lub południowy wschód od Rzymu. Są również na południe od jakiegoś grodu zwanego Napoli. Lecz niezbyt długo podziwia widoki. Sytuacja go nie zachęca. Ciężarówkę prowadzi jakiś gość znający tutejszy język. Od czasu do czasu zatrzymuje się i gada z miejscowymi. Czasem brzmi to jak przyjacielska pogawędka. Czasem jak kłótnia na temat kultury jazdy. Niekiedy jest cichsza i ostrożniejsza. Shaftoe powoli domyśla się, że podczas tych rozmów kierowca daje komuś w łapę, żeby ich przepuścił. Wydaje mu się wstrząsające, że w kraju aktywnie uczestniczącym w jednej z największych wojen w historii - w kraju rządzonym, na miłość boską, przez wojowniczych faszystów - dwie ciężarówki pełne uzbrojonych nieprzyjaciół mogą jeździć sobie, gdzie chcą, chronione tylko kilkoma plandekami po pięć dolarów sztuka. Kryminał! Cóż to za żałosna operacja? Ma ochotę zerwać się na równe nogi, odrzucić plandekę i opieprzyć tych makaroniarzy. Cały ten kraj wymaga porządnego wyszorowania szczoteczką do zębów. Zdaje się, że ci ludzie nawet się nie starają. No bo Nipy, cokolwiek by o nich myśleć, kiedy wypowiadają ci wojnę, to przynajmniej traktują to poważnie. Walczy z pokusą pouczenia Włochów. Uświadamia sobie, że to sprzeczne z rozkazami, które wykuł na pamięć, zanim zszokowała go i namieszała mu zdrowo w głowie ta przejażdżka po kraju Osi. Gdyby owe rozkazy nie wyszły z ust samego pułkownika Chattana - gościa, który dowodzi Jednostką 2702 - nie uwierzyłby ani w jedno słowo. Mają rozbić jakieś obozowisko. Przez jakiś czas sporo pograją sobie w karty. Tymczasem radiooperator będzie ciężko pracował. Ta faza operacji może trwać z tydzień. Jest prawdopodobne, że po pewnym czasie spora gromada Niemców oraz Włochów (jeśli akurat przypadkiem będą mieli nieco zapału) będzie bardzo mocno starała się ich zabić. Kiedy to się wydarzy, trzeba nadać przez radio wiadomość, podpalić tę budę, podjechać na jakieś pole, co udaje lądowisko, i wsiąść do samolotu tych beztroskich SAS-owców. Na początku Shaftoe nie dowierzał. Sądził, że to jakiś angielski humor, kawał, jakiś falowy rytuał albo coś takiego. W ogóle nie wie, co począć z tymi Angolami, bo są to (według jego osobistych spostrzeżeń) jedyni poza Amerykanami ludzie wykazujący poczucie humoru. Słyszał, że podobno mają je także niektórzy goście z Europy Wschodniej, ale nigdy ich nie spotkał, a teraz nie mają zbyt wielu powodów do śmiechu. W każdym razie nigdy nie wiadomo, kiedy ci Angole 85 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON żartują. Lecz wszystkie podejrzenia, że to być może żart, ulotniły się, kiedy ujrzał, jaką wydają im broń. Shaftoe zaobserwował, że jak na instytucję zajmującą się strzelaniem i wysadzaniem na wielką skalę, wojsko jest irytująco niechętne do rozdawania broni. A większość tej, którą ci wydadzą, można sobie w dupę wetknąć. Dlatego właśnie marines od dawna musieli kupować sobie thompsony za własne pieniądze. Korpus chciał, by zabijali ludzi, ale nie dawał im potrzebnych narzędzi! Ale ta Jednostka 2702 to zupełnie inna sprawa. Nawet szeregowi mają rozpylacze! A jeśli to nie zwróciło niczyjej uwagi, na pewno uczyniły to kapsułki z cyjankiem. No i wykład Chattana na temat właściwej metody strzelania we własną głowę ("zdziwilibyście się, jak wielu pod każdym względem kompetentnych ludzi nie radzi sobie z tym pozornie prostym zadaniem"). A teraz zdaje sobie sprawę, że rozkazy Chattana zawierały milczący dodatek: "No tak, a jeśli któryś z Włochów, którzy mieszkają we Włoszech, rządzą tam i którzy są z nami w stanie wojny - jeśli któryś z nich zauważy was i z jakiegoś powodu sprzeciwi się realizacji waszego planu, to wtedy zdecydowanie należy go zabić. A jeśli to nie pomoże, to wówczas, bardzo proszę, zabijcie siebie, ponieważ na pewno zrobicie to lepiej i porządniej niż faszyści. No i nie zapomnijcie olejku do opalania!". Właściwie ta misja zupełnie Shaftoe'owi nie przeszkadza. Na pewno nie jest gorsza niż Guadalcanal. Martwi go tylko (stwierdza, moszcząc się na workach z tajemniczymi śmieciami i zerkając przez pęknięcie w plandece), że nie zna celu. Reszta jego plutonu może żyje, a może nie; chyba słyszy ich krzyki, ale wśród szumu fal i bezlitosnego terkotu karabinu maszynowego trudno mieć pewność. Potem przychodzi mu do głowy, że niektórzy muszą być żywi, bo inaczej Nipy by nie strzelały. Wie, że jest bliżej karabinu niż którykolwiek z kolegów. Tylko on ma jakieś szanse. Właśnie wtedy podejmuje Wielką Decyzję. Przychodzi zaskakująco łatwo - ale w końcu naprawdę głupie decyzje zawsze są najłatwiejsze. Podczołguje się za kłodą do punktu najbliższego karabinowi. Bierze kilka głębokich oddechów, unosi się na kolana i przeskakuje przez pień! Teraz ma otwarty widok na wylot jaskini, błysk z lufy w kształcie komety pokratkowany siatką chroniącą przed granatami. Wszystko nadzwyczaj wyraźne. Ogląda się na plażę i widzi tylko nieruchome ciała. Nagle ma olśnienie: strzelają nie dlatego, że ktokolwiek z napastników jeszcze żyje, ale po to, by zużyć zbędną amunicję i nie dźwigać jej z powrotem. Shaftoe jest trepem i rozumie to. Potem lufa odwraca się gwałtownie w jego stronę - zauważyli go. Jest na otwartym polu, wystawiony na strzał. Może zanurkować w ściółkę, ale będą ją orać ogniem, dopóki go nie dostaną. Staje więc na równych nogach, mierzy z pistoletu w grotę i zaczyna strzelać. Lufa karabinu maszynowego celuje teraz wprost w niego. Ale nie strzela. Czterdziestkapiątka trzaska. Skończyły się naboje. Zapada cisza - tylko szum fal i ten wrzask. Shaftoe wtyka pistolet do kabury i wyciąga rewolwer. Wrzask nie brzmi znajomo. To nie jest żaden z kolegów Shaftoe'a. Z wylotu groty nad jego głową wypada żołnierz cesarskiej piechoty morskiej. Przez chwilę znajduje się w jednej linii ze źrenicą prawego oka Shaftoe'a oraz muszką jego rewolweru. Shaftoe kilka razy pociąga za spust i prawie na pewno zalicza trafienie. Cesarski marine zaplątuje się w siatkę i spada na ziemię tuż przed nim. Chwilę później z groty wyskakuje drugi Nip, rzężący niezrozumiale, najwyraźniej z przerażenia. Ląduje krzywo; Shaftoe słyszy chrupot łamanej kości. Pomimo ran zaczyna biec w stronę morza, groteskowo powłócząc złamaną nogą. Całkiem ignoruje Shaftoe'a. Z karku i ramion leje się krew, a strzępy mięśni podrygują podczas biegu. Bobby chowa rewolwer. Powinien załatwić gościa z karabinu, ale jest zbyt zdezorientowany, żeby cokolwiek zrobić. W wylocie jaskini błyska coś czerwonego. Shaftoe unosi wzrok i nie zauważa niczego na tyle wyrazistego, by odcinało się od ogłuszającego szumu dżungli. Potem znów widzi ten błysk czerwieni. Znów znika. Miał kształt ostrej litery Y, jak rozwidlony gadzi język. Wtem z wylotu jaskini wypryska ruchomy, ożywiony kawał dżungli i z hukiem zwala się w ściółkę. Zielsko trzęsie się i pochyla pod jego ciężarem. Wreszcie dociera na plażę. Biegnie nisko przy ziemi, na czterech łapach. Na chwilę staje i celuje językiem w stronę cesarskiego żołnierza, który kuśtyka w morze kilkanaście metrów dalej. Piasek tryska w powietrze, jak dym z płonących opon dragstera. Jaszczur pędzi po plaży. W jedną, dwie, trzy sekundy pokonuje odległość do Nipa, chwyta go od tyłu pod kolana i z impetem przewraca w wodę. Potem wlecze trupa z powrotem na brzeg. Kładzie wśród martwych Amerykanów, kilka razy obchodzi, majtając językiem, wreszcie zaczyna go pożerać. - Panie sierżancie! - krzyczy szeregowy Flanagan. - Dotarliśmy na miejsce! - Bobby, jeszcze na dobre nierozbudzony, zauważa, że jego głos brzmi równo, nie jest ani przerażony, ani podekscytowany. Cokolwiek to za "miejsce", nie jest tam niebezpiecznie. Nie są pod ostrzałem. Shaftoe otwiera oczy w chwili, gdy żołnierze zwijają kryjący tył ciężarówki brezent. Gapi się prosto w błękitne włoskie niebo, rozdarte na brzegach rozpaczliwie gestykulującymi gałęziami drzew. - Cholera! - wykrzykuje. - Coś się stało, sierżancie? - Nic. Zawsze tak mówię, jak się obudzę - odpowiada Shaftoe. Ich nowy dom okazuje się starym kamiennym budynkiem gospodarczym pośród farmy, plantacji, sadu, pola oliwek czy jak tam się, kurwa, nazywa miejsce, gdzie się hoduje oliwki. Gdyby ta buda stała w Wisconsin, każdy przechodzący wieśniak powiedziałby, że jest opuszczona. Tutaj Shaftoe nie jest tak pewien. Dach częściowo zawalił się do środka pod morderczym ciężarem czerwonej dachówki, a rozdziawione okna i drzwi wystawiają wnętrze na żywioły. Budynek jest wielki, tak wielki, że po kilku godzinach walenia młotami są w stanie wprowadzić do środka jedną z ciężarówek, kryjąc ją przed latającymi szpiclami. Z drugiej wyładowują wory ze śmieciami. Potem Włoch wsiada do niej, odjeżdża i już nigdy się nie pokazuje. Kapral Benjamin, radiooperator, zaczyna wdrapywać się na drzewa oliwne i rozciągać między nimi miedziane druty. 86 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON SAS-owcy idą na rekonesans, a marines otwierają wory ze śmieciami i zaczynają je rozrzucać. Mają tam włoskie gazety z kilku miesięcy, wszystkie ktoś otworzył, poprzekładał strony, złożył byle jak na powrót. Niektóre artykuły są wyrwane, inne obwiedzione kółkami albo opatrzone zapisanymi ołówkiem uwagami. Do mózgu Shaftoe'a zaczynają się z powrotem przesączać rozkazy Chattana: składa gazety na kupę w kącie stodoły, stare pod spodem, nowsze na górze. Mają cały wór niedopałków papierosów, starannie wypalonych do samego koniuszka. Są jakiejś nieznajomej, kontynentalnej marki. Nosi ten wór po całym obejściu jak siewca, rzucając pety garściami na ziemię. Skupia się zwłaszcza tam, gdzie faktycznie ktoś pracuje - wokół stołu kaprala Benjamina i drugiego prowizorycznego blatu, który posłuży im do jedzenia i rżnięcia w pokera. To samo czyni z koktajlem korków od wina i kapsli od piwa. Identyczną liczbę flaszek po winie i piwie ciskają, jedna po drugiej, w pusty róg stodoły. Bobby Shaftoe zauważa, że to najbardziej satysfakcjonujące zadanie, jakie kiedykolwiek mu się trafiło: przejmuje je więc od szeregowców i rzuca butelkami jak rozgrywający z drużyny Green Bay z Wisconsin, wykopujący piłkę na drugą połowę, pomiędzy bystrych napastników. Angole wracają z rozpoznania i następuje zamiana ról, teraz marines ruszają zapoznać się z terenem, a SAS-owcy podejmują rozładunek śmieci. Po godzinie łażenia sierżant Shaftoe oraz szeregowi Flanagan i Kuehl ustalają, że oliwna farma znajduje się na długim, wąskim płaskowyżu, biegnącym mniej więcej z północy na południe. Na zachodzie teren unosi się ku stożkowatej górze, podejrzanie przypominającej wulkan. Na wschodzie po kilku kilometrach opada ku morzu. Na północy płaskowyż zamykają gęste, nieprzebyte zarośla, na południu zaś ciągną się kolejne pola uprawne. Chattan kazał mu znaleźć jakiś dogodny punkt do obserwacji zatoki, możliwie najbliżej stodoły. Tuż przed zmierzchem udaje mu się - skala wystająca ze zbocza wulkanu leży pół godziny marszu od kwatery i jest sto kilkadziesiąt metrów wyżej. W drodze powrotnej o mało co nie zabłądzili, tak dobrze zakamuflowana została stodoła. SAS-owcy zaciemnili wszystkie otwory, nawet szczeliny w zawalonym dachu, i zainstalowali się wygodnie w nadających się do użytku zakamarkach wnętrza. Z tymi wszystkimi śmieciami (teraz uzupełnionymi jeszcze kurzymi kośćmi i piórami, ścinkami włosów i skórkami pomarańczy) wygląda, jakby mieszkali tu przynajmniej rok. Shaftoe domyśla się, że o to właśnie ma chodzić. Kapral Benjamin ma prawie jedną trzecią miejsca dla siebie. Angole z SAS ciągle nazywają go pieprzonym szczęściarzem. Już zmontował nadajnik; lampy żarzą się ciepłą czerwienią. Ma też niewiarygodną ilość papierów. Większość jest stara i fałszywa, tak jak te wszystkie niedopałki. Ale po kolacji, kiedy słońce zdążyło zajść nie tylko tu, ale i w Londynie, zaczyna stukać alfabetem Morse'a. Shaftoe zna alfabet Morse'a, jak wszyscy tutaj. Kiedy Angole i Amerykańcy siedzą za stołem, zrzucając się na bank do czegoś, co zapowiada się na całonocny maraton kierek, wszyscy nadstawiają ucha na pracujący klucz telegraficzny Benjamina. Słyszą kompletne bzdury. Shaftoe w pewnym momencie wstaje i zagląda Benjaminowi przez ramię, aby upewnić się, czy nie zwariował, i widzi, że słyszał dobrze: XYHEL ANAOG GFQPL TWPKIAOEUT i tak dalej, i tak dalej, przez setki stron. Następnego ranka kopią latrynę i wlewają do niej kilka beczek Amerykańskiego, Stuprocentowego, Gwarantowanego Wojskowego Gówna. Zgodnie ze wskazówkami Chattana leją gówno po trochu, wrzucając garści kruszących się włoskich gazet, tak by wyglądało, że trafiło do latryny w naturalny sposób. To najgorsza niewojenna robota, jaką kiedykolwiek wykonywał Shaftoe w trakcie swej służby ojczyźnie, może z wyjątkiem udzielania wywiadu porucznikowi Reaganowi. Do końca dnia daje wolne wszystkim, oprócz kaprala Benjamina, który do drugiej w nocy puszcza w eter bezsensowne litery. Następnego dnia wyposażają punkt obserwacyjny. Po kolei maszerują wte i wewte, wte i wewte, wte i wewte, wydeptując w ziemi ścieżki, rozsypują trochę niedopałków i butelek po napojach, wraz z odrobiną Wojskowego Gówna i Wojskowych Szczyn. Flanagan i Kuehl taszczą na górę skrzynię i ukrywają ją pod skałą. W środku są książki z sylwetkami rozmaitych włoskich i niemieckich statków i okrętów, podobne ściągawki z samolotami oraz lornetki, lunety, sprzęt fotograficzny, czyste notatniki i ołówki. Mimo że to właśnie Shaftoe przeważnie dowodzi całym zamieszaniem, jest mu dziwnie trudno znaleźć chwilkę, by w cztery oczy pogadać z Enochem Rootem. Root unika go od czasu tego brzemiennego w zdarzenia lotu Dakotą. Wreszcie, piątego dnia, Shaftoe wyprowadza go w pole, wraz z żołnierzami zostawiają Roota na posterunku obserwacyjnym, po czym Shaftoe wraca i spędza z nim chwilę sam na sam. Root jest zdziwiony, ale specjalnie się nie złości. Zapala włoskiego papierosa i częstuje nimi Shaftoe'a. Bobby z irytacją stwierdza, że z nich dwóch to on się denerwuje. Kapelan, jak zawsze, jest opanowany. - No dobra - zaczyna Shaftoe - co tam wyczytałeś? Wiesz, w tych papierach, które wetknęliśmy zmarłemu rzeźnikowi? - Były po niemiecku - mówi Root. - Cholera! - Na szczęście - dodaje Root - ten język nie jest mi całkiem obcy. - Ach, taak - twoja matka była Szwabką, nie? - Tak, lekarką-misjonarzem, jeśli to pomoże rozwiać któreś z twoich uprzedzeń dotyczących Niemców. - A ojciec - Holendrem. - Prawda. - A po co wylądowali na Guadalcanal? - Żeby pomóc potrzebującym. - Ach, taak. - Po drodze poduczyłem się też trochę włoskiego. W kościele często jest używany. - Niech mnie! - wykrzykuje Shaftoe. - Ale mój włoski ma silne naleciałości z łaciny - ojciec upierał się, żebym się jej uczył. Więc pewnie dla miejscowych brzmiałaby raczej staroświecko. Prawdopodobnie gadałbym jak siedemnastowieczny alchemik albo coś w tym stylu. - A mógłbyś zagadać jak ksiądz? To by kupili. - Jeśli stanie się najgorsze - przyznaje Root - spróbuję palnąć jakąś kościelną gadkę i zobaczymy, co się stanie. Obaj zaciągają się dymem i patrzą na wielki zbiornik wodny przed nimi; jak dowiedział się Shaftoe, nazywa się to 87 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON "Zatoka Neapolitańska". - No, w każdym razie - przypomina sobie - co tam było w tych papierach? - Mnóstwo szczegółowych informacji o wojskowych konwojach z Palermo do Tunisu. Ewidentnie wykradzione z tajnych niemieckich źródeł. - O starych konwojach czy... - O konwojach, które jeszcze nie wyruszyły - spokojnie kończy Root. Shaftoe dopala papierosa i przez chwilę milczy. Wreszcie mówi: - Dziwne, kurwa, dziwne. - Wstaje i idzie w stronę stodoły. Zamek Gdy Lawrence Pritchard Waterhouse wysiada z pociągu, jakiś drań chlusta mu prosto w twarz lodowatą słonawą wodą. Ostrzał ciągnie się, kiedy idzie wzdłuż szpaleru tych łobuzów z wiadrami. Ale potem zauważa, że nikogo tu nie ma. To po prostu taka charakterystyczna cecha miejscowego klimatu, tak jak mgła w Londynie. Kładka, biegnąca nad torami do dworca w Utter Maurby, jest zamknięta ścianami i dachem; powstaje gigantyczna piszczałka organowa, rezonująca infradźwiękową wibracją, napędzaną wiatrem i deszczem. Kiedy wchodzi do niej, deszcz przestaje siec mu twarz, może więc zatrzymać się na chwilę i obdarzyć owo zjawisko zasłużonym zachwytem. Burza ubiła wiatr i wodę w całkowicie losową pianę. Trzymany w powietrzu mikrofon zarejestrowałby jedynie biały szum - zupełny brak informacji. Jednak gdy ów szum uderza w długą rurę kładki, powoduje rezonans, objawiający się w głowie Waterhouse'a jako niski pomruk. Fizyczne właściwości rury wydobywają z szumu spójną informację! Och, gdyby był tu Alan! Waterhouse eksperymentuje, śpiewając tony harmoniczne tego niskiego dźwięku podstawowego: oktawę, kwintę, kwartę, wielką tercję. Każdy z nich mniej lub bardzie rezonuje w rurze klatki schodowej. To taki sam ciąg nut, jakie można wydobyć z blaszanego instrumentu dętego. Przeskakując z nuty na nutę, potrafi zagrać nie najgorsze fanfary. Udaje mu się całkiem przyzwoity capstrzyk. - Jak pięknie! Odwraca się. Za nim stoi kobieta z walizą wielkości beli siana. Ma chyba z pięćdziesiąt lat, posturę pieca kaflowego, a kilka sekund temu, zanim wysiadła z pociągu, miała do tego ładną, wielkomiejską trwałą na głowie. Po jej twarzy i szyi spływa słona woda, wsiąkając w grube odzienie z szarej qwghlmiańskiej wełny. - Dzień dobry - mówi Waterhouse. Potem zabiera się do taszczenia jej walizy na górę. Teraz oboje znajdują się, wraz z całym bagażem, w wąskim, krytym mostku prowadzącym nad torami do budynku dworca. Kładka ma okna, Waterhouse dostaje potwornych mdłości, kiedy wygląda przez nie (oraz centymetrową warstwę deszczu i morskiej wody) wprost na północny Atlantyk. Główny zbiornik wodny znajduje się stąd o rzut beretem i zawzięcie próbuje dostać się bliżej. To zapewne złudzenie optyczne, ale wierzchołki fal wydają się na jednym poziomie z nimi, pomimo że stoją przecież dobre sześć metrów nad ziemią. Każda z tych fal musi ważyć tyle, co wszystkie pociągi towarowe w całej Anglii i toczy się ku nim nieubłaganie, po prostu tłukąc skały na kwaśne jabłko. Wszystko to sprawia, że Waterhouse pragnie tylko skręcić się w konwulsji, zwalić na ziemię i zwymiotować. Zatyka uszy. - Pan chyba z orkiestry, prawda? - pyta kobieta. Waterhouse odwraca się ku niej. Jej wzrok przeskakuje po jego mundurze, sprawdza oznaki. Potem spogląda mu w twarz i obdarza go babcinym uśmiechem. Waterhouse w jednej chwili zdaje sobie sprawę, że ta kobieta jest niemieckim szpiegiem. A niech to! - Tylko podczas pokoju, proszę pani - odpowiada. - Teraz marynarka ma inne zadania dla ludzi z dobrym słuchem. - Ach, więc nasłuchuje pan czegoś, prawda? - wykrzykuje. Waterhouse uśmiecha się. - Ping! Ping! - mówi, imitując sonar. - Aha! Jestem Harriett Qrtt. - Kobieta wyciąga dłoń. - Hugh Hughes - odpowiada Waterhouse i ściska ją. - Cała przyjemność... - Po mojej stronie. - Zapewne będzie pan musiał gdzieś przenocować. - Kobieta rumieni się ostentacyjnie. - Proszę wybaczyć. Zakładałam, że jedzie pan na Górny. - Górny, czyli Górny Qwghlm. Teraz znajdują się w Dolnym Qwghlm. - To właściwie prawda - odpowiada Waterhouse. Tak jak wszystko na Wyspach Brytyjskich, nazwy "Górny" i "Dolny Qwghlm" są bardzo mylące. Dolny Qwghlm nawet nie jest wyspą, łączy go z lądem mierzeja, która kiedyś podczas przypływu kryła się pod wodą, lecz wzmocniono ją groblą, po której biegnie droga i linia kolejowa. Górny Qwghlm leży trzydzieści kilometrów dalej. - Mąż i ja prowadzimy tu taki mały hotelik - mówi pani Qrtt. - Będziemy zaszczyceni, jeśli specjalista od asdica zanocuje u nas. - Asdic to tylko brytyjski skrót na określenie sonaru, ale Waterhouse za każdym razem, gdy to słyszy, robi sprośną minę i wpada w niepohamowany ciąg gier słownych*. Tak więc ląduje u państwa Qrtt. Państwo Qrtt i pan Waterhouse spędzają wieczór zbici w gromadkę wokół jedynego źródła ciepła - opalanego węglem tostera wmurowanego w palenisko starego kominka. Co jakiś czas pan Qrtt otwiera drzwiczki i zarzuca popiół miałem węglowym. Pani Qrtt znosi żarcie i szpieguje Waterhouse'a. Zauważa jego nieco asymetryczny chód i wnioskuje, że kiedyś chorował na polio. Waterhouse gra - w małej salce mają pedałową fisharmonię a ona to komentuje. Waterhouse po raz pierwszy widzi Górny Owghlm przez otwór spływnika. Nawet nie wie, co to takiego spływnik, poza tym, że kojarzy się z rzyganiem. Zanim jeszcze wypłynęli za falochron w Utter Maurby, załoga promu udzieliła mu i kilku innym pasażerom szczegółowych wskazówek dotyczących wymiotowania; kluczowy punkt mówił, że jeśli przechylisz się przez reling, fale prawie na pewno zmyją cię za burtę. Znacznie lepiej na czworakach celować w spływnik. Lecz kiedy zerka przez te szczeliny, niemal połowę czasu widzi nie morze, lecz odległy horyzont, goniące prom mewy lub charakterystyczną, z trzema słupami, sylwetkę Górnego Owghlm. *

Asdic - angielska nazwa sonaru, skrót od Anti-Submarine Detection Investigation Committee (Komitet ds. Badań nad Wykrywaniem Okrętów Podwodnych), ale kojarzy się z: ass (dupa) + dick (kutas) (przyp. tłum.). 88 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Te słupy, zwane sghrami, są bazaltowymi kolumnami. Ponieważ trwa II wojna światowa, a Górny Owghlm jest częścią Wysp Brytyjskich leżącą najbliżej działań wojennych na północnym Atlantyku, są teraz najeżone antenami i upstrzone budami radiooperatorów. Jest też czwarty sghr, o wiele niższy od pozostałych, który łatwo wziąć za zwykłą górkę; wznosi się nad jedynym portem Górnego Owghlm (i naturalnie także nad jedynym osiedlem na wyspie, nie licząc bazy marynarki wojennej po drugiej stronie). Na wierzchołku owego czwartego sghra stoi zamek, formalnie będący domem Johna Gloamthorpby'ego-Woadmire'a. To on ma być nową kwaterą główną Jednostki 2702. Pięć minut starcza na obejście całej miejscowości. Główną ulicą wściekły kogut goni wątłą owieczkę. W wyżej położonych miejscach leży śnieg, ale na ulicy tylko szara maź, której nie odróżnisz od równie szarych kocich łbów, dopóki się nie pośliźniesz i nie stłuczesz sobie zadka. "Encyclopedia Owghlmiana" używa wielu dużych liter - Miasto, Zamek, Hotel, Pub, Przystań. Waterhouse odwiedza Sracz, gdzie pozbywa się ostatnich wstrząsów z podróży morskiej, a potem rusza Ulicą. Podjeżdża doń Samochód i proponuje, że go podwiezie; okazuje się, że to Taksówka. Zabiera go do Parku, gdzie Waterhouse ogląda się za Pomnikiem (przedstawiającym starożytnych Owghlmian tłukących nieszczęsnych wikingów); Taksówkarz nie omieszkał zauważyć tego gestu, skręca więc do Parku, by dokładniej przyjrzeć się Pomnikowi. Pomnik należy do gatunku rzeźb mających wiele do powiedzenia i zajmujących odpowiednio pokaźny areał. Jego cokół to kawał miejscowego bazaltu, przynajmniej po jednej stronie pokryty qwghlmiańskimi runami, które Waterhouse rozpoznaje dzięki "Encyclopedii". Dla ignoranta-barbarzyńcy może i wyglądają jak niekończąca się seria ustawionych losowo liter X, I, V, kresek, gwiazdek i odwróconych V, lecz są odwiecznym źródłem dumy dla... - Mieliśmy gdzieś tych Rzymian i tego jakiegoś tam Juliusza Cezara - zauważa taksówkarz - i ichni alfabet też specjalnie nam nie zaimponował. Faktycznie: "Encyclopedia Owghlmiana" zawiera sążnisty artykuł na temat miejscowego systemu runów. Jego autor ma takiego fioła, że doprawdy aż przykro się to czyta. Qwghlmiański zwyczaj tworzenia wszystkich znaków z prostych linii i wystrzegania się łuków i pętli nie jest pod żadnym pozorem prostacki - jak utrzymują niektórzy angielscy uczeni lecz nadaje pismu klarowność i oszczędną formę. Ów sposób pisania jest niezwykle wręcz praktyczny, zważywszy na fakt, iż pochodzi z krainy, gdzie (po tym, jak Anglicy wykarczowali wszystkie drzewa) większość wykształconych intelektualistów cierpi na chroniczne obustronne odmrożenia. Waterhouse spuszcza okno, by mieć lepszy widok: najwyraźniej ktoś zgubił też wihajster do mycia szyb. Chłodny wiatr na twarzy sprawia, że choroba morska zaczyna ustępować, aż do chwili gdy Waterhouse kombinuje, jak by tu nawiązać kontakt z Ladacznicą. Potem, rozczarowany, zdaje sobie sprawę, że Ladacznica, jeśli ma choć trochę rozumu, siedzi po drugiej stronie, w bazie marynarki. - A to cóż za łajdak? - pyta Waterhouse. Wskazuje na narożnik pomnika, gdzie wychudły, zmaltretowany nieszczęśnik, zakuty w obrożę z łańcuchem, drży i wzdryga się na widok krwawej łaźni sprawianej Rzymianom przez qwghlmiańskich siłaczy. Zna odpowiedź, ale nie może się powstrzymać, żeby nie zapytać. - Hark! - wypala taksówkarz, jakby zbierając flegmę do wyplucia. - On pewnie jest z Dolnego Qwghlm. - No jasne. Ta rozmowa najwyraźniej wprawiła szofera w parszywy i mściwy nastrój, który załagodzić może tylko szybka jazda. Droga do zamku wije się kilkunastoma serpentynami, zeszklonymi śmiertelnie niebezpiecznym czarnym lodem. Waterhouse cieszy się, że nie musi po nich iść, ale te zakręty i wpadająca w poślizgi taksówka na nowo wywołują u niego chorobę lokomocyjną. - Hark! - po dłuższym milczeniu odzywa się szofer. Mniej więcej w trzech czwartych drogi. - Oni praktycznie rozwinęli powitalny dywan dla Rzymian. Rozłożyli nogi dla wikingów. Teraz pewnie są tam Niemcy! - Skoro już mówimy o żółci - dodaje Waterhouse - proszę się tutaj zatrzymać. Dalej pójdę na piechotę. Taksówkarz żachnął się zdziwiony, choć uspokoił się, gdy Waterhouse wyjaśnił, że w przeciwnym razie będą musieli się nieźle naodśnieżać. Nawet wniósł mu Wór na szczyt sghra. Jednostka 2702 w osobie Lawrence'a Pritcharda Waterhouse'a, pełniącego funkcję awangardy, dociera do zamku mniej więcej kwadrans później. Spacer daje mu czas na dopracowanie historii, wcielenie się w rolę. Chattan ostrzegł go, że będą tam służący, którzy dostrzegą różne rzeczy i nie obejdzie się bez plotek. Znacznie wygodniej byłoby odprawić ich na jakiś czas na ląd, ale to stanowiłoby nietakt wobec diuka. - Będziesz musiał wypracować jakiś modus vivendi - powiedział Chattan. Kiedy Waterhouse sprawdził ów termin w słowniku, musiał przyznać mu rację. Zamek jest zwałem gruzu wielkości Pentagonu. W odwietrznym narożniku zainstalowano sprawny dach, instalację elektryczną i parę innych bajerów, na przykład drzwi i okna. Tutaj - a tylko to zdołał Waterhouse zwiedzić przez pierwsze popołudnie i wieczór - można zapomnieć, że jest się w Górnym Qwghlm i udawać, że to jakieś ciepłe i przyjemne miejsce, na przykład góry Szkocji. Następnego dnia w towarzystwie Ghnxha, kamerdynera, wyprawia się w pozostałe skrzydła zamku i z zadowoleniem stwierdza, że nie można do nich przejść, nie wychodząc na zewnątrz; wewnętrzne korytarze dawno zamurowano na głucho, by zapobiec migracjom gryzoni zwanych "skrrghs" (co wymawia się mniej więcej jak "skerrys") żywiołowych, ogoniastych zwierzątek o błyszczących oczach - maskotek wyspy. Ta izolacja, choć niewygodna, będzie dobra ze względów bezpieczeństwa. I Waterhouse, i Ghnxh opatuleni są w twarde jak dechy grube warstwy oryginalnej qwghlmiańskiej wełny. Ten drugi niesie GALWANICZNEGO LUCYFERA. Galwaniczny lucyfer wygląda na staroświecką konstrukcję. Ghnxh, który ma chyba ze sto lat, tylko uśmiecha się z wyższością na widok amerykańskiej, wojskowej latarki Waterhouse'a. Tonem sotto voce, jakby sprostowując jakąś przeogromną towarzyską gafę, wyjaśnia mu, że galwaniczny lucyfer jest o tyle lepszy, że nawet wspominanie o latarce jest niezmiernym nietaktem wobec wszystkich. Prowadzi Waterhouse'a do specjalnego pokoju za pokojem za pokojem za pokojem za pokojem za spiżarnią, pokoju, który służy wyłącznie do konserwacji galwanicznego lucyfera oraz przechowywania jego części i materiałów eksploatacyjnych. Sercem urządzenia jest ręcznie dmuchany kulisty szklany słój, objętości porównywalnej z czterolitrowym dzbanem. Ghnxh, cierpiący na bardzo zaawansowaną hipotermię albo chorobę Parkinsona, celuje szklanym lejkiem w szyjkę słoja. Potem z wysiłkiem ściąga z półki wielki szklany gąsior. Gąsior, opatrzony etykietką WODA KRÓLEWSKA, mieści pomarańczowy płyn o działaniu piorunującym. Ghnxh wyciąga szklany korek, obejmuje naczynie i przechyla, tak że ciecz zaczyna przelewać się do lejka i słoja. Gdy na blat stołu spadnie mu kropla, unosi się coś na kształt dymu: płyn wyżera dziurę, bardzo podobną do tysięcy innych dziurek w stole. Opary dostają się do płuc Waterhouse'a, są niesamowicie żrące. Chwiejnie wychodzi z 89 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON pomieszczenia. Kiedy odważa się wrócić, Ghnxh struga elektrodę z bloku czystego węgla. Słój z wodą królewską jest już zakorkowany, moczy się w nim rozmaitość anod, katod i innych urządzeń pomocniczych, zawieszonych w zaciskach z kutego złota. Ze słoja wybiegają grube przewody w izolacji z ręcznie plecionego azbestu, łączące go z zasadniczym elementem galwanicznego lucyfera: miedzianą salaterką, której wylot zamyka soczewka Fresnela, podobna do stosowanej w latarniach morskich. Ghnxh, wystrugawszy właściwego kształtu elektrodę węglową, wtyka ją w małe wycięcie z boku miedzianej misy i niedbale przekłada wyłącznik rodem z "Frankensteina". Po stykach z odgłosem petardy przeskakuje iskra. Waterhouse przez chwilę myśli, że zawaliła się ściana domu, wystawiając ich bezpośrednio na światło słoneczne, ale to tylko Ghnxh włączył galwanicznego lucyfera, który zresztą zaraz, podregulowany śrubką z brązu, zaczyna świecić z dziesięć razy jaśniej. Przygnieciony wstydem Waterhouse wtyka marynarską latarkę w jej klips na pasku i wychodzi przed Ghnxhem z pokoju; galwaniczny lucyfer odczuwalnie grzeje go w kark. Wypracowują sobie całkiem niezły modus vivendi: Waterhouse kopniakiem otwiera drzwi, a Ghnxh wbiega do pokoju i smyrga wkoło światłem lampy jak miotaczem ognia, płosząc kilkadziesiąt czy kilkaset piszczących skerrów. Wówczas Waterhouse ostrożnie wkracza do środka, przeważnie przełażąc przez szczątki dachu, sufitu, no, tego, co niegdyś zamykało ten pokój od góry. Przeprowadza pobieżną kontrolę, próbując oszacować, ile wysiłku trzeba włożyć, by mógł w tym pomieszczeniu zamieszkać jakiś bardziej rozwinięty organizm. Połowa zamku jest w różnych miejscach spalona przez połączone siły piratów z Barbarii, piorunów, Napoleona oraz nałogu palenia w łóżku. Najlepiej zrobili to chyba piraci (pewnie po prostu próbowali się ogrzać), a może po prostu tamte szczątki były dłużej wystawione na działanie żywiołów. W każdym razie w tym skrzydle Waterhouse wreszcie znajduje miejsce, gdzie nie ma zbyt wiele gruzu do wywalenia i które można szybko zamknąć paroma deskami i kilkoma brezentowymi płachtami. Znajduje się dokładnie po przeciwnej stronie niż zamieszkana część zamku, co wprawdzie wystawia pomieszczenia na zimowe zamiecie, ale za to chroni przed wścibskim okiem służby. Waterhouse mierzy je z grubsza krokami, a potem wraca do swego pokoju, zostawiając Ghnxhowi rozmontowanie galwanicznego lucyfera. Następnie szkicuje plany konstrukcji, wreszcie znajdując jakieś zastosowanie dla swych inżynierskich umiejętności. Sporządza listę materiałów, posługując się oczywiście wieloma liczbami; typowa pozycja to: 100 5x10 2m. Zapisuje to jeszcze raz, nie liczbami, ale słownie: STO PIĘĆ NA DZIESIĘĆ PO DWA M. Takie sformułowanie może być mylące, poprawia je więc na: STO SZTUK DESEK PIĘĆ NA DZIESIĘĆ DŁUG. DWA M. Potem wyciąga kartkę wyglądającą jak strona z rejestru, podzielona pionowo na grupy po pięć kolumn. Wpisuje w nie komunikat, pomijając odstępy: STOSZ TUKDE SEKPI ECNAD ZIESI ECDLU GDWAM i tak dalej. Każdą literę J zastępuje przez I, tak że "KLEJ" zamienia się w "KLEI". Pisze co trzecią linię. Odkąd opuścił Bletchley Park, cały czas nosi w kieszeni na piersi arkusze cieniutkiej przebitki; kiedy śpi, wkłada je pod poduszkę. Teraz wyciąga je i wybiera jedną kartkę, opatrzoną u góry numerem seryjnym; resztę strony wypełniają elegancko wypisane na maszynie litery w rodzaju: ATHOP COGNQ DLTUI CAPRH MULEP i tak dalej, aż do końca strony. Owe arkusze zostały wypisane przez panią Tenney, wiekową żonę wikarego, pracującą w Bletchley Park. Pani Tenney ma przedziwną pracę: bierze dwa arkusze przebitki, przedziela je kalką, wkręca w maszynę, na górze wpisuje numer seryjny. Potem kręci korbą urządzenia wprost z salonu bingo, składającego się z kulistej klatki zawierającej dwadzieścia pięć drewnianych kulek, każda z wypisaną literą (litera J nie jest używana). Po zakręceniu klatką odpowiednią liczbę razy, zgodnie z zawartą w instrukcji procedurą, zamyka oczy, sięga przez otwór do klatki i na chybił trafił wyciąga kulkę. Odczytuje literę, zapisuje ją, wrzuca kulkę z powrotem, zamyka klapkę i powtarza cały proces. Od czasu do czasu do pokoju zaglądają faceci o poważnych twarzach, wymieniają z nią uprzejmości i zabierają wypełnione kartki. Lądują one w końcu u rozsianych po całym świecie ludzi w rodzaju Waterhouse'a, wielu w nieskończenie bardziej rozpaczliwym i niebezpiecznym położeniu. Nazywają się kluczami jednorazowymi. Przenosi litery klucza jednorazowego w puste wiersze poniżej jawnego tekstu: STOSZ TUKDE SEKPI ECNAD ZIESI ATHOP COGNQ DLTUI CAPRH MULEP Kiedy kończy, zajęte są już dwa wiersze na trzy. Wreszcie po raz ostatni wraca do góry strony i zaczyna analizować litery parami. Pierwsza litera wiadomości to S. Pierwsza litera klucza jednorazowego, umieszczona dokładnie poniżej tamtej, to A. A to pierwsza litera alfabetu, zatem Waterhouse, który stanowczo za długo zajmował się szyframi, uważa ją za równoważną liczbie 1. W ten sam sposób, S równa się 18, jeśli korzystamy z alfabetu pozbawionego litery J. Dodaj 1 do 18, a otrzymasz 19, czyli literę T. Dlatego w pierwszej kolumnie poniżej S i A Waterhouse wpisuje T. Kolejna pionowa para to T i T, czyli 19 i 19, co w normalnej arytmetyce razem daje liczbę 38, nie mającą odpowiednika wśród liter. Jest za duża. Ale Waterhouse już dawno nie miał do czynienia z normalną arytmetyką. Wyćwiczył się za to w działaniach modulo, dokładniej - modulo 25, co oznacza, że dzielisz wszystko przez 25 i bierzesz tylko resztę z dzielenia. 38 podzielone przez 25 daje 1 z resztą 13. Jedynkę wyrzucamy, a 13 przekłada się na literę N, co Waterhouse wpisuje w drugiej kolumnie. W trzeciej, O i H daje 14 + 8 = 22, czyli W. W czwartej - S i O daje 18 + 14 = 32. 32 podzielone przez 25 daje 1 z resztą 7. Albo, jak ująłby to Waterhouse, 32 modulo 25 daje 7. Siedem to litera G. W piątej kolumnie zaś mamy Z i P, czyli 25 + 15 = 40,40 modulo 25 daje 15. 15 to litera P. Zatem pierwsza grupa kodowa wygląda następująco: STOSZ ATHOP TNWGP Dodając losowy ciąg ATHOP do znaczącego ciągu STOSZ, Waterhouse wyprodukował nieczytelne śmieci. Zaszyfrowawszy w ten sposób cały tekst, bierze nową kartkę i wypisuje na niej tylko szyfr: TNWGP i tak dalej. Diuk udostępnił Waterhouse'owi swój telefon z lanego żelaza. Waterhouse podnosi słuchawkę z widełek, wywołuje telefonistkę, zamawia rozmowę miejscową do jednostki marynarki i łączy się z radiooperatorem. Literka po literce dyktuje mu szyfr. Radiooperator notuje i obiecuje, że zaraz to nada. Niebawem pułkownik Chattan w Bletchley Park otrzyma wiadomość zaczynającą się od TNWGP i ciągnącą dalej w tym samym stylu. Chattan dysponuje drugim egzemplarzem klucza jednorazowego pani Tenney. Wypisze na kartce tekst 90 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON zaszyfrowany, co trzecią linię. Poniżej przepisze tekst klucza: TNWGP ATHOP A potem wykona odejmowanie, tam gdzie Waterhouse wykonał dodawanie. T minus A, czyli 19 minus 1, czyli 18, czyli S. N minus T, czyli 13 minus 19, czyli -6, a zatem 19, czyli T. I tak dalej. Po odszyfrowaniu całości zabiera się do pracy i w końcu deski pięć na dziesięć pojawiają się na przystani. Dlaczego Biznesplan firmy Epiphyte ma ze dwa i pół centymetra grubości - nie gruby, nie chudy, lecz w sam raz. Wewnętrzne kartki to tekst poskładany, gładko i klarownie, na laptopie Aviego. Okładki to postrzępiony, ręcznie czerpany papier z plew ryżowych, łodyg bambusa, dziko rosnących konopi oraz krystalicznej wody ze stopionego lodowca, wyprodukowany przez pomarszczonych rzemieślników ze spowitej we mgłę, zbudowanej z wulkanicznych skał świątyni, gdzieś na jakiejś wyspie znanej tylko wysportowanym, obleczonym w lycrę maniakalnym podróżnikom. Na owych okładkach znajduje się impresjonistyczna mapa Morza Południowochińskiego, namalowana przez molekularnie zrekonstruowanych kaligrafów z dynastii Ming, używających pędzelków z czesanej grzywy jednorożca, nurzanych w atramencie sporządzonym z węgla drzewnego, który ślepi słupnicy ręcznie wypalili z fragmentów Świętego Krzyża. Struktura logiczna treści biznesplanu jest jak wzięta wprost z "Principia Mathematica". Przedsiębiorcy mniejszego kalibru kupują sobie programy do ich pisania: pakiety tekstowych gotowców i arkuszy kalkulacyjnych, sprytnie ze sobą połączonych, tak że wystarczy tylko je przejrzeć i wypełnić kilka luk. Ale Avi i Beryl napisali tyle biznesplanów, że teraz mogą je trzaskać z pamięci. Plany Aviego z reguły wyglądają mniej więcej tak: CREDO: My, firma [nazwa] jesteśmy głęboko przekonani, że [coś, co chcemy robić] oraz wzbogacanie naszych udziałowców nie są jedynie zadaniami uzupełniającymi się, przeciwnie - są ze sobą nierozerwalnie związane. CEL: Zwiększenie wartości naszych akcji poprzez [robienie czegoś tam]. NIEZWYKLE POWAŻNE OSTRZEŻENIE: (wydrukowane na oddzielnej kartce, czerwonymi literami na żółtym tle). Jeśli nie jesteś inteligentny jak Karl Friedrich Gauss, przenikliwy jak półślepy pucybut z Kalkuty, twardy jak generał William Tecumseh Sherman, bogaty jak królowa Anglii, odporny emocjonalnie jak kibic drużyny Red Sox i ogólnie zdolny do radzenia sobie jak przeciętny dowódca atomowego okrętu podwodnego, nigdy nie wolno ci zbliżać się do tego dokumentu. Należy pozbyć się go w sposób odpowiedni dla silnie radioaktywnych odpadów, a następnie skontaktować się z kwalifikowanym chirurgiem w celu amputacji rąk na wysokości łokci oraz wyłupienia gałek ocznych. Ostrzeżenie to jest niezbędne, ponieważ pewnego razu, sto lat temu, starsza pani z Kentucky zainwestowała sto dolarów w firmę włókienniczą, która zaraz padła i zwróciła jej zaledwie dziewięćdziesiąt dziewięć. Od tego czasu rząd siedzi nam na dupie. W razie zignorowania tego ostrzeżenia, dalej czytasz na własne ryzyko - z całą pewnością stracisz wszystko, co posiadasz, i przeżyjesz ostatnie dni swego życia, opędzając się od rojów termitów w kolonii dla trędowatych w delcie Missisipi. Czytasz dalej? Świetnie. Teraz, wystraszywszy cieniasów, możemy przejść do konkretów. STRESZCZENIE DLA KIEROWNICTWA: Zdobędziemy [ileś tam kapitału] potem [zrobimy coś tam], bogacąc naszych akcjonariuszy. Szczegóły niżej. WSTĘP: [Ten trend], o którym już wszyscy wiedzą, [tamten trend], tak niezwykle skomplikowany, iż prawdopodobnie do tej pory o nim nie słyszałeś, oraz [taki tam jeszcze jeden trend], na pierwszy rzut oka zupełnie z nimi niezwiązany, skojarzone razem doprowadziły nas do [ściśle tajnej, poufnej, zastrzeżonej, zarejestrowanej i opatentowanej] koncepcji zwiększenia wartości naszych akcji poprzez [zrobienie czegoś tam]. Potrzebujemy do tego celu [duża kwota] i już po [niezbyt długi czas] zwiększymy wartość naszych akcji do [jeszcze większa kwota], chyba że [wszystko kompletnie się rypnie]. SZCZEGÓŁY: Etap 1: Po złożeniu ślubów czystości i abstynencji oraz pozbyciu się wszelkich dóbr materialnych, z wyjątkiem habitów z samodziału, my (zob. załączone życiorysy) przeprowadzimy się do skromnego zestawu złomowanych lodówek pośrodku pustyni Gobi, gdzie ceny działek są tak niskie, że dopłaca się nam za ich zajmowanie. Tym samym wzbogacamy naszych udziałowców jeszcze przez rozpoczęciem pracy. Żyjąc na dziennych racjach składających się z garści surowego ryżu i chochli wody, zaczniemy [robić jakieś tam rzeczy]. Etap 2, 3, 4,... n - 1: Następnie [zrobimy jeszcze inne rzeczy, cały czas podnosząc wartość naszych akcji], z wyjątkiem sytuacji, gdy [w Ziemię walnie asteroida o średnicy powyżej tysiąca kilometrów, w tym wypadku bowiem należy poczynić pewne dodatkowe założenia: patrz tabele 397-413]. Etap n: Zanim jeszcze wyschnie atrament na naszych Nagrodach Nobla, skonfiskujemy majątek naszych konkurentów, a także głupców, którzy zainwestowali w ich żałosne firmy. Wszystkich ich sprzedamy w niewolę. Powstałe zyski zostaną równo rozdzielone między akcjonariuszy, którzy i tak prawie tego nie odczują, ponieważ w tym momencie (patrz tabela 265) firma nasza będzie większa niż Imperium Brytyjskie u szczytu formy. TABELE I WYKRESY: [mnóstwo stron zapełnionych drobnym drukiem, wygodnie podsumowanych przez wykresy, wszystkie najwyraźniej przedstawiające szybujące w niebo krzywe wykładnicze, choć z wystarczającą liczbą pseudolosowych zakłóceń, by wyglądały prawdopodobnie]. ŻYCIORYSY: Przypomnij sobie pierwsze kadry filmu "Siedmiu wspaniałych", a będziesz mógł pominąć ten rozdział; powinieneś przyczołgać się do nas na czworakach i błagać nas o przywilej wypłacania nam pensji. Dla Randy'ego i reszty biznesplan jest jednocześnie Torą, głównym kalendarzem, tekstem motywacyjnym i traktatem filozoficznym. Jest to żywy, dynamiczny dokument. Jego arkusze kalkulacyjne to palimpsesty połączone z kontami firmy i jej finansowymi danymi, tak że aktualizują się przy każdym wpływie i wypływie pieniędzy. To obsługuje Beryl. Avi natomiast zajmuje się słowami - abstrakcyjnym szkieletem planu oraz konkretnymi szczegółami, które objaśniają owe arkusze, interpretując liczby. Ta część również mutuje z tygodnia na tydzień, gdy Avi otrzymuje nowe dane z artykułów w azjatyckim wydaniu "Wall Street Journal", rozmów z rządowymi oficjelami w gigantycznych japońskich barach karaoke, danych geograficznych skapujących z satelitów oraz mętnych technicznych pism analizujących najnowsze osiągnięcia technologii światłowodowych. Umysł Aviego przetrawia także pomysły Randy'ego i pozostałych członków grupy, wbudowując je w plan. Co kwartał zapisuje się stałą kopię biznesplanu w jego aktualnym kształcie, która po makijażu wędruje do inwestorów. Plan numer 5 ma właśnie zostać rozesłany, w pierwszą rocznicę powstania firmy. Wstępny szkic dostali kilka 91 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON tygodni temu w zaszyfrowanym e-mailu, którego Randy nawet nie przeczytał, gdyż założył, że wie, co tam jest. Ale subtelne aluzje z ostatnich kilku dni podpowiadają mu, żeby lepiej tam zajrzał i przekonał się, co rzeczywiście siedzi w tym cholernym planie. Odpala swój laptop, wtyka weń kabel telefoniczny, uruchamia pakiet komunikacyjny i wybiera numer w Kalifornii. To ostatnie zadanie okazuje się łatwe, ponieważ jest to nowoczesny hotel, a Kinakuta ma zmodernizowaną sieć telefoniczną. Gdyby nie było łatwe, pewnie byłoby niemożliwe. W małej, zagraconej, stale ciemnej i pachnącej gorącym plastikiem szafce na kable, w posiekanym na kubiki biurze wynajmowanym przez firmę Novus Ordo Seclorum Systems, wciśniętym pomiędzy firmę depozytorską a zniżkowe biuro podróży, w najbanalniejszym możliwym biurowcu z ery dyskotekowej w Los Altos, budzi się modem i wypluwa na linię trochę szumu. Ten szum podróżuje pod powierzchnią Pacyfiku jako układ błysków w szklanym włóknie, tak przezroczystym, że gdyby zrobić z niego cały ocean, z Kalifornii byłoby widać Hawaje. Informacja dociera wreszcie do komputera Randy'ego, który odpowiada podobnym szumem. Modem w Los Altos to jeden z sześciu podobnych podłączonych do tego samego komputera, całkiem normalnie wyglądającego peceta w wieżowej obudowie, który chodzi non stop od jakichś ośmiu miesięcy. Z siedem miesięcy temu wyłączyli monitor, bo i tak tylko marnował prąd. A potem John Cantrell (członek zarządu Novus Ordo Seclorum Systems Inc., który załatwił wstawienie tam tego serwera) pożyczył go sobie, gdyż jeden z koderów pracujących nad najnowszą wersją Ordo potrzebował drugiego monitora. Później Randy odłączył klawiaturę i mysz - i tak bez monitora nie dałoby się wklepać niczego sensownego. Teraz stoi tam tylko cichutko szumiący szarobiały obelisk, niemający interfejsu użytkownika, poza cyklopową zieloną diodą wpatrującą się w mroczny krajobraz pustych pudełek po pizzy. Ale z tyłu ma gruby koncentryczny kabel łączący go z Internetem. Komputer Randy'ego gada z nim przez chwilę, negocjując warunki protokołu PPP (służącego do komunikacji po łączu telefonicznym), a potem jego malutki laptop staje się także częścią Internetu; może wysyłać dane do Los Altos, a ów samotny komputer, zwany Nagrobkiem (Tombstone) skieruje je w stronę dziesiątków milionów innych maszyn w sieci. Nagrobek, znany sieci jako tombstone.epiphyte.com, wiedzie skromny żywot skrzynki pocztowej i podręcznego schowka dla plików. Nie robi nic nadzwyczajnego, mogłoby to robić tysiąc serwisów sieciowych - taniej i łatwiej. Lecz Avi, ze swym geniuszem do przewidywania najgorszych możliwych katastrof, upierał się, że muszą mieć własny serwer, a Randy i pozostali przejrzą kod jądra systemu wiersz po wierszu w poszukiwaniu luk w systemie bezpieczeństwa. W każdej księgarni nad zatoką leżały sterty trzech różnych książek opisujących, jak słynny cracker przejął całkowitą kontrolę nad kilkoma ze znanych serwisów internetowych. Dlatego właśnie Epiphyte nie mogła używać takich serwisów do przechowywania swych tajnych dokumentów, a potem z czystym sumieniem twierdzić, że zachowuje należytą staranność w interesie akcjonariuszy. Stąd wziął się tombstone.epiphyte.com. Randy loguje się i sprawdza pocztę: czterdzieści siedem wiadomości, w tym jedna sprzed dwóch dni, od Aviego, zatytułowana "epiphyteBizPlan.5.4.ordo". Biznesplan firmy Epiphyte, 5 wydanie, wersja 4, w formacie, który odczytać może jedynie [Novus] Ordo [Seclorum], program będący własnością firmy o tej samej nazwie; tak się składa, że jego trudniejsze fragmenty napisał sam John Cantrell. Randy rozkazuje komputerowi ściągnąć ten plik - to chwilę potrwa. Tymczasem przewija nagłówki pozostałych wiadomości, sprawdzając tytuły, nazwiska nadawców i wielkość, próbując przede wszystkim określić, które z nich można wywalić bez czytania. Dwie odpadają od razu, bo przychodzą spod adresu kończącego się na "aol.com", w cyberprzestrzeni jest to okolica zamieszkana przez dzieciaki i ich rodziców - nigdy przez studentów, hakerów czy gości pracujących z zaawansowaną technologią. Obie są od adwokata Randy'ego, usiłującego w możliwie najłagodniejszy sposób oddzielić sprawy finansowe jego i Charlene. Randy czuje, jak podnosi mu się ciśnienie krwi, a miliony naczyń włosowatych w mózgu obrzydliwie bulgoczą. Ale te listy są bardzo krótkie, a tematy wyglądają nieszkodliwie, więc zaraz uspokaja się i postanawia teraz się nimi nie przejmować. Pięć e-maili pochodzi z komputerów o niezwykle znajomych nazwach - znajdujących się w uczelnianej sieci, którą kiedyś zarządzał. Wysłali je administratorzy systemów, którzy przejęli je po nim i zawsze zadawali mu wszystkie łatwe pytania, w rodzaju: "Gdzie najlepiej zamawiać pizzę?" i "Gdzie schowałeś zszywki?", a teraz doszli do punktu, w którym wysyłają mu kawały skomplikowanego kodu, napisanego przezeń wiele lat temu, z pytaniami typu: "Czy to jest błąd, czy coś niesamowicie cwanego, i jeszcze tego nie zrozumiałem?". Randy postanawia chwilowo je zignorować. Z tuzin wiadomości od przyjaciół, przeważnie zawierających internetowy humor, który czytał już sto razy. Kolejny tuzin - od innych pracowników Epiphyte; na ogół chodzi o uzgadnianie terminów, bo jutro mają się wszyscy spotkać na Kinakucie. Pozostaje jeszcze około tuzina listów należących do szczególnej kategorii, nieistniejącej tydzień temu, zanim ukazał się nowy "TURING Magazine", zawierający artykuł o projekcie przechowalni danych na Kinakucie, a na okładce zdjęcie Randy'ego na łodzi, na Filipinach. Avi trochę się nabiegał, żeby wcisnąć im ten artykuł - chciał mieć czym pomachać przed twarzami pozostałych uczestników jutrzejszego spotkania. "TURING" jest pismem do tego stopnia atrakcyjnym wizualnie, że nie da się go oglądać bez okularów spawalniczych, dlatego upierali się przy zdjęciu. Wysłali fotografa do Krypty. Okazała się niefotogeniczna. Nastąpiło zamieszanie. Fotograf poleciał nad Zatokę Manilską, gdzie zrobił zdjęcie Randy'ego stojącego na łodzi obok wielkiej szpuli pomarańczowego kabla na tle wyłaniającego się ze smogu wulkanu. Magazyn wprawdzie nie znajdzie się w kioskach wcześniej niż za miesiąc, ale ów artykuł jest w sieci już od tygodnia i wzbudza wielkie zainteresowanie na liście dyskusyjnej Miłośników Tajemnic - tam gdzie pojawiają się wszyscy ci geniusze w rodzaju Johna Cantrella i dyskutują nad najnowszymi algorytmami mieszającymi i generatorami liczb pseudolosowych. Ponieważ na zdjęciu pojawił się akurat Randy, skupili się na nim, biorąc go za twórcę całej idei. Stąd wzięła się nowa kategoria listów w skrzynce pocztowej Randy'ego - nieproszone rady i krytyka od kryptomaniaków z całego świata. Teraz w skrzynce odbiorczej ma czternaście takich wiadomości, w tym osiem od osoby lub grupy osób, podpisujących się jako admirał Isoroku Yamamoto. Kusi go, by je zignorować, ale jest mały problem - większość ludzi od Miłośników Tajemnic jest co najmniej z dziesięć razy bystrzejsza od niego. Na tej liście w każdej chwili można zobaczyć, jak rosyjski profesor matematyki wymienia ciosy z profesorem z Indii, kilobajt po kilobajcie, a obiektem dyskusji jest jakiś zadziwiająco drobny niuans teorii liczb pierwszych, co kilka dni natomiast pojawia się cudowne, karmione przez rurkę dziecko z Cambridge, z jeszcze bardziej zadziwiającym uzasadnieniem, dlaczego obaj się mylą. 92 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Toteż kiedy tego pokroju osoby wysyłają mu e-maile, Randy stara się przynajmniej na nie zerknąć. Trochę podejrzliwie odnosi się do tych podpisanych "admirał Isoroku Yamamoto" albo cyfrą 56 (kryptonimem go oznaczającym). Ale to, że ci goście są obłędnie wręcz rozpolitykowani, nie oznacza, że nie znają się na matematyce. Do: [email protected] Od: [email protected] Temat: przechowalnia danych Masz gdzieś na sieci swój klucz publiczny? Chciałbym z Tobą pokorespondować, ale nie chcę, żeby to wszystko czytał Paul Comstock :) Mój klucz publiczny, jeśli tylko masz ochotę odpowiedzieć, jest taki: - KLUCZ PUBLICZNY ORDO (mnóstwo krzaczków) - KONIEC KLUCZA PUBLICZNEGO ORDO Twoja koncepcja przechowalni danych ma pewne istotne ograniczenie. Co będzie, jeśli rząd Filipin odetnie Ci kabel? Albo jeśli dobry Sułtan zmieni zdanie i postanowi znacjonalizować Twoje komputery i przeczytać wszystkie dyski? Potrzebna jest nie JEDNA przechowalnia, ale cała SIEĆ przechowalni - rzecz bardziej niezawodna, podobnie jak Internet jest bardziej niezawodny niż jedna maszyna. Podpisano, Admirał Isoroku Yamamoto, który pieczętuje się tak: - PODPIS CYFROWY ORDO (mnóstwo krzaczków) - KONIEC PODPISU CYFROWEGO ORDO Randy zamyka ten list, nie odpowiadając. Avi nie życzy sobie, żeby rozmawiali z Miłośnikami Tajemnic, z obawy, że zostaną oskarżeni o kradzież czyichś pomysłów, dlatego odpowiedź na wszystkie takie listy stanowi formularz, za który Avi zapłacił z dziesięć tysięcy dolarów jakiemuś prawnikowi, specjaliście od ochrony własności intelektualnej. Czyta kolejny list, po prostu z uwagi na adres zwrotny: Od: [email protected] Na komputerze pracującym pod systemem Unix "root" to nazwa Boga wśród użytkowników, tego, który może czytać, usuwać i zmieniać wszystkie pliki, uruchomić każdy program, dodawać nowych użytkowników i usuwać istniejących. Tak więc kiedy otrzyma się e-mail od kogoś takiego, to tak jakby dostało się list, gdzie nadawca tytułuje się w nagłówku prezydentem lub generałem. Randy był swego czasu rootem w wielu różnych systemach, w tym kilku wartych dziesiątki milionów dolarów, zatem kultura zawodowa nakazuje, aby przynajmniej przeczytał ten list. Przeczytałem o waszym projekcie. Dlaczego to robicie? a po tym blok podpisu cyfrowego Ordo. Należy przyjąć, że jest to próba nawiązania filozoficznej dyskusji. Debatowanie przez Internet z anonimowymi nieznajomymi to zabawa dla frajerów - przeważnie okazują się zakłamanymi szesnastolatkami dysponującymi nieograniczoną ilością wolnego czasu. Bądź też są od nich nie do odróżnienia. Niemniej adres "root" oznacza, że ta osoba zarządza dużym komputerem albo (co bardziej prawdopodobne) ma w domu komputer działający pod Finuksem. Jednakże nawet domowy użytkownik Finuksa stoi o kilka szczebli wyżej niż przeciętny surfujący po Internecie amator. Randy otwiera okienko terminalu i pisze: whois eruditorum.org a sekundę później otrzymuje blok tekstu z usługi InterNIC: eruditorum.org (Societas Eruditorum) oraz zwykły adres: skrzynka pocztowa w Lipsku, w Niemczech. A potem kilka numerów telefonów. Wszystkie mają kierunkowy do Seattle. Ale trzy następne cyfry wydają się Randy'emu znajome - to numer do firmy zmieniającej kierunek połączeń, popularnej wśród często podróżujących osób takiej, która przesyła twoje wiadomości głosowe, faksy i tym podobne tam, gdzie się w danej chwili znajdujesz. Cały czas korzysta z tego na przykład Avi. Przewijając dalej, Randy widzi: Rekord zaktualizowany: 98-11-18 Rekord utworzony: 90-03-01. "90" natychmiast rzuca się w oczy. W Internecie to data prehistoryczna. Oznacza to, iż Societas Eruditorum nieźle wyprzedzało resztę peletonu. Zwłaszcza że są z Lipska, który wtedy znajdował się w NRD. Serwery domeny w następującej kolejności: NS.SF.PRALNIA.ORG ...a potem cztery liczby przedzielone kropkami - adres "pralni.org", która jest usługą anonimizującą pakiety sieciowe. Korzysta z niej wielu Miłośników Tajemnic - "pralnia" nie pozwala wytropić, skąd dokładnie łączą się z siecią. Wszystko to nic nie znaczy, ale Randy nie może ze spokojnym sumieniem założyć, że dostał ów list od znudzonego szesnastolatka. Prawdopodobnie powinien wysłać jakąś zdawkową odpowiedź, ale obawia się, że zachęci go do wysłania propozycji wejścia do interesu; pewnie do jakiejś podejrzanej firmy z branży high-tech, poszukującej kapitału. W najnowszej wersji biznesplanu przypuszczalnie znalazłoby się wyjaśnienie, dlaczego Epiphyte(2) buduje Kryptę. Randy mógłby je po prostu wyciąć i wkleić do odpowiedzi dla [email protected]. Byłyby to jakieś okrągłe zdania, miłe dla ucha udziałowców, a więc trochę by gościa odstręczyły. Przy odrobinie szczęścia może przestałby go męczyć. Klika więc na ikonkę Ordo - piramidę z okiem. Otwiera się niewielkie okienko do wpisywania poleceń. Ordo ma również bardzo ładny interfejs graficzny; Randy nim pogardza. Menu i przyciski to nie dla niego. Pisze: >decrypt epiphyteBizPlan.5.4.ordo Komputer odpowiada: Potwierdź swoją tożsamość: wprowadź zdanie-hasto albo wpisz "bio" w celu uruchomienia identyfikacji biometrycznej. Do odszyfrowania pliku Ordo potrzebuje klucza prywatnego: wszystkich 4096 bitów naraz. Klucz jest zapisany na twardym dysku Randy'ego. Ale czarne charaktery mogą włamać się do pokoju hotelowego i odczytać zawartość dysku, dlatego sam klucz również jest zaszyfrowany. Ordo potrzebuje więc klucza do klucza, którym jest (Cantrell chciał być przyjazny użytkownikowi) hasło-zdanie: ciąg słów, łatwiejszy do zapamiętania niż 4096 cyfr dwójkowych. Ale musi być to długie zdanie: inaczej szyfr będzie zbyt łatwy do złamania. Kiedy Randy ostatni raz zmieniał hasło, czytał jakieś wspomnienia z II wojny światowej. Pisze: >Nipy z gardłowymi okrzykami "banzai" wyroili się z okopów, błyskając mieczami i bagnetami w promieniach naszych reflektorów i naciska klawisz "Enter". Ordo odpowiada: nieprawidłowe hasło 93 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON spróbuj jeszcze raz albo wpisz "bio" w celu uruchomienia identyfikacji biometrycznej. Randy klnie i pisze to samo jeszcze kilka razy, nieznacznie zmieniając interpunkcję. Nie pomaga. Z desperacji i z ciekawości, pisze: bio a program odpowiada: Nie mogę znaleźć pliku z konfiguracją biometryczną. Pogadaj z Cantrellem :-/ Naturalnie nie jest to normalne zachowanie tego programu. Ordo nie ma identyfikacji biometrycznej, a jego komunikaty nie wspominają po nazwisku ani Cantrella, ani nikogo innego. Najwyraźniej Cantrell napisał jakiś dodatkowy modulik i rozesłał go do swych kolegów z firmy Epiphyte(2). - No dobra - mówi Randy. Podnosi słuchawkę i wykręca numer jego pokoju. Ponieważ hotel jest nowiutki, odzywa się skrzynka głosowa Cantrella. Zadał sobie nawet trud, żeby nagrać na niej powitanie: - Mówi John Cantrełl z firmy Novus Ordo Seclorum oraz Epiphyte. Informacja dla osób, które dzwoniły na mój uniwersalny numer telefonu i nie mają pojęcia, gdzie jestem: otóż znajduję w hotelu Foote Mansion w Sułtanacie Kinakuty - sprawdźcie w porządnym atlasie. Jest godzina szesnasta, dwudziestego pierwszego maja, czwartek. Prawdopodobnie jestem "Pod Bombą i Kotwicą". "Pod Bombą i Kotwicą" to hotelowy bar o pirackiej stylizacji, wcale nie tak fałszywej, jak sugeruje nazwa. Ozdabia go (wśród innych muzealnych eksponatów) kilka autentycznie wyglądających mosiężnych dział. John Cantrell siedzi przy narożnym stoliku. Jak na człowieka w kowbojskim kapeluszu to niezbyt się rzuca w oczy. Na stole trzyma otwarty laptop, tuż obok jakiegoś drinka z rumem, podanego w wazie do zupy, połączonego z ustami Cantrella półmetrową słomką. Pociąga łyka i klepie w klawiaturę. Drużyna wyglądających na twardzieli chińskich biznesmenów przy barze przygląda mu się niedowierzająco; kiedy widzą nadchodzącego Randy'ego z drugim laptopem, coś pomrukują. "Patrzcie no, teraz już jest dwóch takich!". Cantrełl unosi wzrok i uśmiecha się. Uśmiechnięty zawsze wygląda diabolicznie. Triumfalnie ściskają sobie dłonie. Choć przelecieli się tylko jumbo jetami, czują się jak Stanley i Livingstone. - Niezła opalenizna - kpiąco rzuca Cantrell, kręcąc wąsik. Zaskoczony Randy dwa razy zaczyna coś mówić i przerywa, w końcu pokonany kręci głową. Obaj się śmieją. - Opaliłem się na łodziach, a nie na hotelowym basenie. Przez ostatnich kilka tygodni tylko gasiłem różne pożary. - Mam nadzieję, że małe. Niczego, co by wpłynęło na wartość naszych udziałów -wypala Cantrell. - Ty za to jesteś zachęcająco blady - dodaje Randy. - U mnie wszystko idzie świetnie - mówi Cantrell. - Tak jak sądziłem, mnóstwo Miłośników Tajemnic pali się do pracy nad prawdziwą przechowalnią danych. Randy zamawia guinnessa. - Przewidywałeś także, że większość tych gości będzie niezdyscyplinowana i roztrzepana. - Tych nie zatrudniłem. A skoro wszystkimi osobliwymi rzeczami zajmuje się Eb, to na pewno damy radę przeturlać się przez te kilka progów zwalniających, które napotkaliśmy. - Widziałeś Kryptę? Cantrell unosi brew i rzuca mu nieskazitelną imitację paranoicznego spojrzenia. - Prawie jak ten bunkier NORAD w Colorado Springs. - No, pewnie! - śmieje się Randy. - W Górach Czejenów. - Jest za duży - oświadcza Cantrell. Wie, że Randy myśli to samo. Dlatego to Randy wciela się w advocatus diaboli. - Ale sułtan wszystko robi duże. Na wielkim lotnisku wiszą jego wielkie portrety. Cantrell kręci głową. - Ministerstwo Informacji to poważne przedsięwzięcie. Nie wymyślił go sułtan, ale jego technokraci. - Podobno Avi trochę ich zmiękczył... - Może i tak. Ale ci wszyscy faceci, na przykład taki Mohammed Pragasu, są po naukach ścisłych na Stanfordzie, Oksfordzie czy Sorbonie. Wszystko aż po zawiasy do drzwi skonstruowali Niemcy. Ta jaskinia nie ma stanowić pomnika ku czci sułtana. - No pewnie, to nie jest projekt propagandowy - potakuje Randy, myśląc o chłodnej hali komputerowej, którą trzysta metrów pod mglistym lasem buduje Tom Howard. - Czyli musi istnieć jakieś racjonalne wytłumaczenie tego ogromu. - Może jest w biznesplanie? - strzela Randy. Cantrell wzrusza ramionami; on też go nie czytał. - Ostatni, który przeczytałem od deski do deski, to Plan Numer Jeden. Rok temu -wyznaje Randy. - Ten był dobry - mówi Cantrell *. Randy zmienia temat. - Zapomniałem swojego hasła. Musisz mi zrobić ten biometryczny wynalazek. - Tu jest za głośno. On słucha twojego głosu, przepuszcza go przez fouriera i zapamiętuje kilka najważniejszych parametrów. Zrobimy to później, u mnie w pokoju. Randy czuje, że musi wyjaśnić, dlaczego nie odpisywał na pocztę. - Całkiem pochłonęły mnie sprawy łączy tego AVCLA w Manili. - No i jak tam? - Posłuchaj. Moja praca jest dość prosta - wyjaśnia Randy. - Mamy ten gruby nippoński kabel z Tajwanu na Luzon. Na każdym końcu stoi router. Potem jest sieć krótkich kabelków między wyspami. Kładą je właśnie goście z AVCLA. Jak wiesz, każdy z nich również ma routery na obu końcach. Moim zadaniem było zaprogramowanie ich tak, żeby dane z Tajwanu na Kinakutę zawsze miały zielone światło. Cantrell odwraca wzrok, boi się, że go to znudzi. Randy praktycznie kładzie się na stole, ponieważ wie, że to nie jest nudne. - Posłuchaj, John! Jesteś dużą firmą od kart kredytowych! - No dobra. - Cantrell lekko zdenerwowany patrzy mu w oczy. - Trzymasz dane w przechowalni na Kinakucie. Musisz ściągnąć stamtąd terabajt bardzo ważnych danych. *

Cantrell robi aluzję do faktu, że Plan Numer Jeden przyniósł im kilka milionów dolarów kapitału początkowego z firmy inwestorskiej Springboard Group w San Mateo (przyp. aut.). 94 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Zaczynasz - zaszyfrowane bajty z wizgiem lecą przez Filipiny na Tajwan, gigabajt na sekundę, a stamtąd do Stanów. Randy dramatycznie urywa i pociąga łyk guinnessa. - A wtedy koło Cebu wywraca się prom. - I co z tego? - W ciągu dziesięciu minut sto tysięcy Filipińczyków naraz podnosi słuchawki telefonów. Cantrell rzeczywiście uderza się dłonią w czoło. - O rany! - No to już rozumiesz! Konfigurowałem tę sieć tak, żeby niezależnie od wszystkiego te dane nadal płynęły do twojej firmy. Co najwyżej trochę wolniej. - Widzę, że miałeś z tym sporo pracy. - Właśnie te routery dały mi do myślenia na temat szybkości. Tak się składa, że to dobre routery. Nie mają jednak wystarczającej przepustowości, by zapełnić Kryptę o tej wielkości ani by uzasadnić ją z ekonomicznego punktu widzenia. - Sedno wyjaśnień Aviego i Beryl sprowadza się do tego, że Epiphyte nie jest już posiadaczem jedynego łącza prowadzącego do Krypty. - Ale kładziemy przecież ten kabel na Palawan... - Pachołki sułtana ściągały tutaj inne firmy - mówi Cantrell. - Avi i Beryl mówią ogólnikami, ale po wymianie zdań z Tomem i wyciągnięciu wniosków wydaje mi się, że w stronę Kinakuty zmierzają dwa kolejne kable. - Super! - woła Randy. To tylko przychodzi mu do głowy: - Super! - Pochłania pół szklanicy guinnessa. - To ma sens. Skoro już robią to z nami, mogą powtórzyć z innymi dostawcami łączy. - Naszym przykładem ściągnęli tu innych. - No to... pytanie brzmi: czy kabel przez Filipiny jest nam nadal potrzebny? Czy my go chcemy? - Tak - odpowiada Cantrell. - Jest? - Nie, miałem na myśli, że: tak, to jest pytanie. Randy zastanawia się. - Właściwie to może być dobra wiadomość dla twojej części operacji. Więcej rurociągów do Krypty oznacza na dłuższą metę więcej klientów. Cantrell unosi brwi, zaniepokojony o odczucia Randy'ego. Randy odchyla się do tyłu ze stołkiem i mówi: - Już dyskutowaliśmy o tym, czy firma Epiphyte właściwie powinna zajmować się tymi kablami i routerami w całych Filipinach. - Biznesplan cały czas powtarzał, że przeciągnięcie kabla przez Filipiny miałoby ekonomiczny sens, nawet gdyby na jego końcu nie było Krypty - odpowiada Cantrell. - Biznesplan po to musi twierdzić, że sieć wewnątrzfilipińska może działać jako niezależna firma i nadal przeżyć, żeby uzasadnić, że ją robimy. Nie trzeba mówić nic więcej. Bardzo intensywnie skupiali się na sobie nawzajem, osłaniając od reszty baru plecami, a teraz obaj naraz prostują się, przeciągają i zaczynają rozglądać wokół. W samą porę, ponieważ pojawił się Goto Furudenendu z brygadą, jak zgaduje Randy, inżynierów budowlanych - dobrze wyglądających, schludnych Nippończyków około trzydziestki. Randy zaprasza go z uśmiechem, potem przywołuje kelnera i zamawia kilka nippońskich piw, gorzkich, zimnych i podawanych w wielkich butlach. - A przypomniałem sobie: Miłośnicy Tajemnic strasznie się mną interesują - rzuca Randy. Cantrell uśmiecha się, zdradzając sentyment dla tych wariatów. - Bystrzy paranoicy to fundament kryptologii - mówi - ale nie zawsze znają się na biznesie. - Znają się chyba aż za dobrze - kontruje Randy. Gdzieś głęboko pozostaje w nim irytacja, że zszedł do baru, aby dowiedzieć się, co odpisać do [email protected] w odpowiedzi na jego pytanie ("Dlaczego to robicie?"), a wciąż nie ma pojęcia. Właściwie to wie mniej niż przedtem. Potem faceci od Gota dołączają do nich. Wpadają także Eberhard Fóhr i Tom Howard. Następuje kombinatoryczna eksplozja wizytówek i przedstawiania się nawzajem. Wygląda to na uzgadnianie protokołów przed jakąś potężną popijawą - Randy, stawiając im piwo, niechcący wyzwał ich na pojedynek w grzeczności, muszą więc wykazać, że w takim konkursie nie dadzą się pokonać. Zsuwają się stoliki, atmosfera staje się wręcz niewiarygodnie luźna. Eb też musi postawić kolejkę piwa. Niebawem impreza obniża loty aż do poziomu karaoke. Randy wstaje i śpiewa "Me and You and a Dog Named Boo". To łatwe, gdyż piosenka jest relaksowa, łagodna, niewymagająca szafowania emocjami ani umiejętnościami wokalnymi. W pewnej chwili Tom Howard obejmuje stołek Cantrella, żeby tym wygodniej krzyczeć mu w ucho. Ich identyczne eutropiczne bransoletki, z wygrawerowaną instrukcją: "Hej, doktorku, zamroź mnie tak i tak", błyszczą się i rzucają w oczy; Randy niepokoi się, że zaraz zauważy je któryś z Nippończyków i zacznie zadawać pytania, na które bardzo trudno odpowiedzieć. Tom przypomina Cantrellowi o czymś (z jakiegoś powodu zawsze mówią o Cantrellu w ten sposób - po prostu niektóre osoby są stworzone do wołania po nazwisku). Cantrell kiwa głową i rzuca Randy'emu porozumiewawcze spojrzenie. Kiedy ten spogląda na niego, Cantrell przepraszająco spuszcza wzrok i zaczyna nerwowo ściskać dłońmi butelkę po piwie. Tom cały czas zainteresowaniem patrzy na Randy'ego. Po wszystkich tych ukradkowych zerknięciach wszyscy trzej lądują w końcu przy przeciwnym końcu baru. - A więc znasz Loeba - mówi Cantrell. Widać, że chociaż jest tym zdegustowany, to jednak pozostaje pod wrażeniem, jakby dowiedział się, że Randy kiedyś pobił kogoś na śmierć gołymi rękami, a potem nigdy nikomu o tym nie wspomniał. - To fakt - odpowiada Randy. - Tak dobrze, jak ktokolwiek może poznać takiego faceta. Cantrell nadmiernie skupia się na zdzieraniu nalepki z butelki piwa, wątek podejmuje zatem Tom. - Robiliście razem interesy? - Właściwie nie. Mogę spytać, skąd wy o tym wiecie? To znaczy, skąd w ogóle wiecie, że istnieje jakiś tam Andrew Loeb? Przez tę sprawę z Digibomberem? - No, nie - to było dużo później. Andy stał się dość znaną postacią w pewnych kręgach, w których obracamy się z Tomem - wyjaśnia Cantrell. - Jedyne kręgi, z jakimi mi się kojarzy, to grupy przetrwania w warunkach pierwotnych oraz goście uważający, że zostali rytualnie wykorzystani przez satanistów. 95 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Randy rzuca te słowa bez zastanowienia, jak teleks drukujący prognozę pogody. Zdanie zawisa w powietrzu. - To wyjaśnia kilka rzeczy - odzywa się wreszcie Tom. - Co sobie pomyślałeś, kiedy FBI zrobiło mu w domku rewizję? - pyta Cantrell. Znów szczerzy zęby. - Nie wiedziałem, co myśleć. Pamiętam, że oglądałem w wiadomościach nagranie, jak agenci wynoszą z tej jego szopy pudła z dowodami rzeczowymi, i myślałem, że moje nazwisko musi tam gdzieś być. - A FBI kontaktowało w ogóle się z tobą? - pyta Tom. - Nie. Chyba jak przeszukali te wszystkie papiery, szybko doszli do wniosku, że to nie Digibomber i skreślili go z listy. - I zaraz po tym zdarzeniu Andy Loeb pojawił się w sieci - dodaje Cantrell. - Nie mogę w to uwierzyć. - My też nie mogliśmy. Wiesz, wszyscy dostawaliśmy egzemplarze jego manifestów, wydrukowane na szarym papierze z surowców wtórnych, podobnym do tych postrzępionych arkuszy, które się wyciąga z filtra w pralce. - Używał jakiegoś organicznego wodnego atramentu, co łuszczył się jak czarny łupież - mówi Tom. - Śmialiśmy się kiedyś, że na wszystkich biurkach walają się pozostałości po jego wypocinach - powiada Cantrell. Więc kiedy Andy Loeb pojawił się na liście mailingowej Miłośników Tajemnic i w grupie Eutropia i zaczął przysyłać kilometrowe tyrady, nikt z nas nie uwierzył, że to on. - Sądziliśmy, że zwyczajnie ktoś siadł i napisał znakomite parodie jego tekstów. - Ale kiedy przychodziły codziennie, a potem zaczął się wdawać z ludźmi w namiętne dyskusje, stało się oczywiste, że to on - mruczy Tom. - Jakżeż on zdołał to pogodzić z faktem, że jest luddystą? - Powiedział, że zawsze uważał komputery za siłę, która alienuje i atomizuje społeczeństwo - odpowiada Cantrell. - Ale ponieważ przez jakiś czas był podejrzanym numer jeden w sprawie Digibombera, został siłą zapoznany z Internetem, który zmienił naturę komputerów, łącząc je ze sobą - dodaje Tom. - O rany! - wykrzykuje Randy. - Rozmyślał o Internecie przez cały czas, kiedy robił to, co zwykł robić Andrew Loeb - ciągnie Tom. Randy: - Obozowanie na golasa w lodowatym górskim strumieniu, łapanie i zabijanie gołymi rękoma szczurów piżmowych. Tom: - I zdał sobie sprawę, że komputery mogą być narzędziem jednoczącym społeczeństwo. Randy: - Założę się, że uznał siebie za człowieka, który tego właśnie dokona. Cantrell: - No, właściwie mniej więcej coś takiego mówił. Randy: - Chyba nie chcecie mi wmówić, że został także Eutropianinem? Cantrell: - No, nie. Raczej odkrył w tej grupie schizmę, o której nie wiedzieliśmy, i założył własny odłam odłam. Randy: - Zdawało mi się, że Eutropianie są dwustuprocentowymi indywidualistami, czystymi libertarianami. - Niby tak! - mówi Cantrell. - Ale podstawowe założenie jest także, że technologia uczyniła nas post-ludźmi. Że Homo sapiens plus technika daje w istocie całkiem nowy gatunek - nieśmiertelny, wszechobecny - z uwagi na sieć - i zmierzający ku wszechmocy. Libertarianie pierwsi tak uważali. Tom dodaje: - Ale ta idea przyciągała rozmaitych ludzi - w tym Andy'ego Loeba. Zjawił się znienacka i zaczął coś ględzić o instynkcie stadnym. - Oczywiście wszyscy Eutropianie obrzucili go stosem jobów, bo to pojęcie było wśród nich obłożone anatemą. Tom: - Ale on walił dalej, po pewnym czasie niektórzy zaczęli się nawet z nim zgadzać. Okazało się, że wśród Eutropian jest całkiem pokaźna frakcja, która ma gdzieś libertarianizm, natomiast fascynuje ją instynkt stadny. - Czy teraz Andy jest liderem tejże frakcji? - pyta Randy. - Na to wychodzi - mówi Cantrell. - Oddzielili się i założyli własną grupę dyskusyjną. Przez ostatnie sześć miesięcy z hakiem niewiele o nich słyszeliśmy. - Więc skąd dowiedzieliście się, że Loeb miał coś wspólnego ze mną? - Od czasu do czasu wpada na grupę Miłośników Tajemnic - wyjaśnia Tom. - Ostatnio dużo dyskutowało się tam o Krypcie. Cantrell: - Kiedy dowiedział się że Avi i ty maczacie w tym palce, przysłał ogromniastą przemowę - dwadzieścia czy trzydzieści kilobajtów zdań złożonych. Nie był to list pochwalny. - Jezus, co on do nas ma? Wygrał proces. Mnie doprowadził do bankructwa. Można by pomyśleć, że ma coś lepszego do roboty niż wywlekanie starych spraw. - Randy wali się w pierś. - Czy on nigdzie nie pracuje? - Jest kimś w rodzaju adwokata - oznajmia Cantrell. - Aha! Łatwo zgadnąć! - Oskarżał nas - mówi Tom. - Psy łańcuchowe kapitalizmu. Atomizacja społeczeństwa. Ułatwianie życia handlarzom narkotyków i kleptokratom z Trzeciego Świata. - No, przynajmniej jedną rzecz zrozumiał - rzuca Randy. Jest szczęśliwy, wreszcie znalazł odpowiedź na pytanie, dlaczego budują Kryptę. Manewr wsteczny Sio jest błotnym cmentarzem. O bagnisty kawałek miejsca walczą ci, którzy już oddali życie za cesarza, i ci, którzy dopiero zamierzają. Cudaczne widlastoogonowe amerykańskie samoloty codziennie nadlatują od strony słońca i mordują ich straszliwą ulewą ognia z działek i kruszącymi czaszki detonacjami bomb, dlatego śpią w niezasypanych grobach i wychodzą tylko w nocy. Lecz ich nory pełne są cuchnącej wody, która roi się od zjadliwych stworzeń, a kiedy zachodzi słońce, siecze ich deszcz, wbijając im w kości stratosferyczny chłód. Każdy żołnierz 20. dywizji wie, że nie wyjdzie z Nowej Gwinei żywy, pozostaje mu tylko wybrać śmierć. Poddać się, żeby być torturowanym, a potem zmasakrowanym przez Australijczyków? Przyłożyć sobie granat do głowy? Pozostać na miejscu i dać się zabijać samolotom w dzień, a w nocy tyfusowi, dyzenterii, malarii, głodowi i wyziębieniu organizmu? A może przejść do Madang, trzysta kilometrów przez góry i wezbrane rzeki, co zakrawa na samobójstwo nawet w czasie pokoju, gdy dysponujesz żywnością i lekarstwami? I takie właśnie mają rozkazy. Na Sio przylatuje generał Adachi - to pierwszy "swój" samolot, jaki widzieli od tygodni - ląduje na rozjeżdżonej, zatrutej ziemi, którą nazywają lotniskiem, i zarządza ewakuację. Mają iść w głąb lądu 96 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON czterema grupami. Każdy pułk grzebie swoich zmarłych, pakuje resztki ekwipunku i odrobinę prowiantu i z trudem gramoli się w kierunku gór. Kolejne oddziały mogą tropić poprzednie po zapachu, idąc za smrodem dyzenterii oraz po trupach rozrzuconych wokół ścieżki zwiadowców jak okruchy. Najwyżsi dowódcy idą na końcu, podobnie jak pluton łączności; bez silnego nadajnika i towarzyszącego mu kryptograficznego wyposażenia generał nie jest generałem, a dywizja nie jest dywizją. W końcu przestają nadawać, rozbierają radiostację na najmniejsze możliwe części, które niestety nie są aż tak małe - radiostacja dywizji to wielka maszyna, stworzona do rozświetlania jonosfery. Ma własny generator spalinowy, transformatory i inne podzespoły, które nie mogą być lekkie. Radiooperatorzy, z trudnością wlokący po górach własne szkielety, będą musieli dźwigać brzemię silników, zbiorników z paliwem i transformatorów. I jeszcze wielką stalową skrzynię z książkami kodowymi. Te książki były piekielnie ciężkie nawet suche, teraz są nasiąknięte wodą. Nieść je to niewykonalne. Regulamin mówi, że wobec tego trzeba je spalić. Żołnierze z plutonu łącznościowego 20. dywizji nie są w tym momencie specjalnie w nastroju do żartów, nawet do popularnego wśród żołnierzy wisielczego humoru. Jeśli cokolwiek na całym świecie może ich teraz rozśmieszyć, to pomysł rozpalenia ogniska z przemoczonych książek szyfrowych, podczas burzy, na bagnie. Może i udałoby się podpalić je, zlawszy obficie paliwem lotniczym, którego i tak nie mają dosyć. Wtedy z ogniska uniosłaby się do nieba kolumna dymu, wabiąc myśliwce P-38 jak zapach człowieka komary. Może palenie nie jest konieczne. Nowa Gwinea to wyjący wir rozkładu i zniszczenia, ocaleć mogą tylko skały i osy. Oddzierają okładki, na dowód, że książki zostały zniszczone, potem ładują je z powrotem do kufra i zakopują przy brzegu szczególnie mściwej rzeki. To nie jest dobry pomysł. Ale cały czas ich bombardowano. Nawet jeśli nie trafi cię żaden odłamek, fala uderzeniowa wali cię jak kamienna ściana poruszająca się z prędkością tysiąca kilometrów na godzinę. W przeciwieństwie do muru ona przenika przez twoje ciało jak snop światła przez szklaną figurynkę. A po drodze przestawia wszystkie elementy, zakłócając procesy w każdej komórce, aż do poziomu mitochondriów, w tym te, które pozwalają umysłowi zachować ciągłość czasu i postrzegania świata. Kilka takich wybuchów wystarczy, żeby rozerwać nić świadomości na plątaninę krótkich strzępków. Ci żołnierze nie są już takimi ludźmi, jacy wyszli z domów, nie można od nich oczekiwać rozsądnego myślenia ani zrobienia czegoś sensownego. Obrzucanie skrzyni błotem nie jest dla nich racjonalną procedurą, lecz czymś w rodzaju rytuału, za pomocą którego okazują właściwy szacunek temu skarbcowi dziwnych informacji. A potem zarzucają na plecy swe brzemię żelaza i ryżu i poczynają gramolić się w góry pozostawioną przez towarzyszy wydeptaną ścieżką, którą już zarasta dżungla. Kamienie milowe stanowią ciała - teraz już cuchnące pola bitew, toczonych przez rozszalałe stada nieznanych nauce mikroorganizmów, owadów, zwierząt i ptaków. Radionamiernik Maszt namiernika pojawia się szybciej niż dach na nowej kwaterze Jednostki 2702, a antena zawisa na nim, zanim jeszcze doprowadzono prąd do jej urządzeń. Waterhouse z całych sił udaje, że się tym przejmuje. Opowiada robotnikom o wszystkim; może i potężne armady czołgów walczące na afrykańskiej pustyni są romantyczne i poruszające, ale rozstrzygająca bitwa tej wojny (ignorując, jak zawsze, front wschodni) toczy się na Atlantyku. Nie można jej wygrać, jeśli nie zatopi się paru U-Bootów, nie da się ich zatopić, jeśli się ich nie znajdzie, a potrzebujemy nowego sposobu na ich znajdowanie, lepszego niż wpuszczanie między nie konwoju, który rozbijają w puch. Dlatego, widzicie panowie, trzeba tę antenę uruchomić jak najszybciej. Waterhouse nie jest aktorem, ale kiedy druga burza lodowa w ciągu tygodnia poważnie uszkadza antenę, a on całą noc reperuje ją przy świetle galwanicznego lucyfera, jest prawie pewien, że już ma ich w garści. Służba zamku pracuje do późna, żeby zaopatrywać go w gorącą herbatę i brandy, a następnego dnia, gdy wciąga połataną antenę na szczyt masztu, budowlańcy obdarzają go kilkoma serdecznymi "hura". Są tak pewni, że ratują ludzkie życia na północnym Atlantyku, że pewnie zlinczowaliby go, gdyby dowiedzieli się prawdy. Ta bajka o namierniku jest wręcz żenująco prawdopodobna. Jest tak prawdopodobna, że gdyby Waterhouse pracował dla Niemców, nabrałby podejrzeń. Antena ma silnie kierunkową charakterystykę. Odbiera mocny sygnał, kiedy jest skierowana prosto na źródło, w innym przypadku zaś - słaby. Operator czeka, aż U-Boot zacznie nadawać, a potem kręci nią tam i z powrotem, dopóki nie otrzyma maksymalnego odczytu; wtedy kierunek anteny daje azymut na źródło sygnału. Mając dwa lub więcej takich azymutów, uzyskanych przez różne stacje, można przy użyciu triangulacji dokładnie określić położenie źródła sygnału. Aby zachować pozory, stacja musi być obsadzona dwadzieścia cztery godziny na dobę, co przez kilka pierwszych tygodni roku 1943 niemal zabija Waterhouse'a. Reszta jednostki 2702 nie pojawiła się w terminie, toteż podtrzymywanie złudzeń na razie spada tylko na niego. Wszyscy ludzie w promieniu piętnastu kilometrów - czyli wszyscy cywilni mieszkańcy Qwghlm albo innymi słowy cała qwghlmiańska nacja - widzą wznoszący się nad zamkiem maszt z anteną. Nie są głupi, niektórzy z nich muszą przynajmniej rozumieć, że z tego cholerstwa nie ma żadnego pożytku, jeśli celuje cały czas w tę samą stronę. Jeśli nie rusza się, nie pracuje. A skoro nie pracuje, to co u diabła dzieje się tam na zamku? Dlatego Waterhouse musi nią kręcić. Mieszka w kaplicy, śpiąc w hamaku rozpiętym niebezpiecznie wysoko (już wie, że skerry skaczą znakomicie). Gdyby spał w dzień, nawet przypadkowi obserwatorzy z miasteczka zauważyliby, że antena się nie porusza. To byłoby niedobrze. Ale nie może spać także w nocy, kiedy niemieckie radiogramy odbijają się od jonosfery, pomiędzy UBootami na północnym Atlantyku a ich bazami w Bordeaux i Lorient, ponieważ obserwator znajdujący się naprawdę blisko - powiedzmy, cierpiący na bezsenność służący z zamku albo niemiecki szpieg z lornetką, nieopodal na skałach - zacząłby podejrzewać, że nieruchoma antena radionamiernika to pic na wodę i fotomontaż. Dlatego Waterhouse próbuje spać kilka godzin o świcie i kolejne kilka, gdy się zmierzcha - jego ciało jednak nie znosi tego najlepiej. A gdy wstaje, nie spodziewa się po dniu niczego dobrego, wie, że będzie siedział przez osiem, a jeśli trzeba to i dwanaście godzin przy konsoli namiernika, przyglądając się, jak z ust wylatuje mu para i nasłuchując... ciszy! Stwierdza beztrosko, że jest parszywym samolubem, bo użala się nad sobą w sytuacji, kiedy inni ludzie dają się siekać kulami. Poza tym, co właściwie ma robić, żeby nie oszaleć? Codzienne czynności zna już na pamięć: przez pewien czas 97 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON trzyma antenę wycelowaną mniej więcej na zachód, potem kręci nią tam i z powrotem, coraz mniejszymi łukami, udając, że namierza U-Boota, a później zostawia ją w tej pozycji na chwilę i wykonuje pajacyki, żeby się rozgrzać. Porzucił swój mundur na rzecz szat z ciepłej qwghlmiańskiej wełny. Co jakiś czas, w zupełnie nieprzewidywalnych odstępach, przychodzi doń ktoś z zamkowej służby z wazą zupy, serwisem do herbaty albo po prostu po to, by zobaczyć, jak się ma, i powiedzieć mu, że fajny z niego gość. Raz dziennie zapisuje na kartce kupę bzdurnych liter - rzekome wyniki nasłuchu - i wysyła to do bazy marynarki. Dzieli swój czas na myśli o seksie i o matematyce. Te pierwsze wciąż wciskają się między te drugie. Sprawy pogarszają się jeszcze, gdy Blanche, potężna kucharka, która przynosiła mu posiłki, zapada na puchlinę wodną, podagrę, kolkę, zimnicę czy jakąś inną przypadłość z Szekspira rodem i zastępuje ją Margaret, dwudziestoletnia i bardzo pociągająca. Margaret naprawdę miesza mu w głowie. Kiedy już nie może wytrzymać, idzie do latryny (aby służba nie zdybała go w nieodpowiednim momencie) i wykonuje Ręczną Rekonfigurację. Lecz już na Hawajach nauczył się, że Ręczna Rekonfiguracja to nie to samo. Efekt ulatuje zbyt szybko. A kiedy czeka, aż uleci, sporo pracuje nad matematyką. Alan dał mu swoje notatki, traktujące o redundancji i entropii, dotyczące szyfrowania głosu, nad czym teraz pracuje w Nowym Jorku. Waterhouse studiuje je i wyprowadza kilka ciekawych tematów, których niestety nie może wysłać Alanowi, nie naruszając przy tym zdrowego rozsądku oraz pewnej liczby przepisów bezpieczeństwa. Skończywszy z tym, skupia się na czystej, żywej kryptologii. Siedział w Bletchley Park wystarczająco długo, by zdać sobie sprawę, jak niewiele rozumie z tej sztuki. U-Booty stanowczo za dużo gadają przez radio. Wie o tym każdy niemiecki marynarz. Ich specjaliści od bezpieczeństwa nalegali, by dowództwo coś z tym zrobiło. I w końcu wprowadzili czterotarczową wersję Enigmy, która przez prawie rok dawała Bletchley Park nieźle w tyłek. Żeby przynieść Waterhouse'owi posiłek, Margaret musi obejść cały zamek na zewnątrz; kiedy tu dotrze, będzie miała zaróżowione policzki. A para z jej ust będzie unosić się wokół twarzy jak jedwabny woal... Lawrence, proszę przestać! Tematem dzisiejszego wykładu jest czterotarczową Enigma Kriegsmarine, znana Niemcom jako Tryton, aliantom zaś - jako Rekin. Wprowadzono ją do eksploatacji 2 lutego zeszłego roku (1942), jednak dopiero 30 października, po odnalezieniu osadzonego na mieliźnie U-Boota, Bletchley Park otrzymał materiał niezbędny do złamania kodu. Kilka tygodni temu, 13 grudnia, Bletchley Park ostatecznie rozwalił Rekina, po czym wewnętrzna łączność Kriegsmarine znów przestała być dla aliantów tajemnicą. Pierwsza rzecz, jakiej się dowiedzieli: Niemcy złamali kody marynarki handlowej i przez cały rok wiedzieli dokładnie, gdzie znajdują się konwoje. Wszystkie te informacje Waterhouse otrzymał w ciągu ostatnich dni za pośrednictwem stuprocentowo pewnego szyfru z kluczem jednorazowym. Bletchley zawiadamia go o tym, ponieważ rodzi się pytanie dotyczące teorii informacji, a więc to jego działka i jego problem. Pytanie brzmi: jak szybko możemy wymienić szyfry marynarki handlowej, nie podpowiadając Niemcom, że złamaliśmy Rekina? Nie musi zastanawiać się nad tym zbyt długo: zaraz wyciąga wniosek, że sprawa jest za skomplikowana, by wdawać się w jakieś gierki. Jedynym sposobem jest sfingowanie wypadku, który wyjaśni Niemcom, dlaczego nagle straciliśmy zaufanie do szyfrów naszej marynarki handlowej i zmieniamy je wszystkie. Pisze taki właśnie meldunek i zaczyna szyfrować go kluczem jednorazowym, którego drugi egzemplarz ma Chattan. - Czy wszystko w porządku? Waterhouse zrywa się i odwraca z bijącym sercem. To Margaret, spowita woalem własnego oddechu; na mundurek pokojówki narzuciła szary wełniany płaszcz. Dłonie, ukryte w mitenkach, podtrzymują tacę z herbatą i herbatnikami. Jedyne części ciała nieopatulone w wełnę to kostki nóg i twarz. Te pierwsze są ładnie wysklepione; Margaret nawet tutaj nosi wysokie obcasy. Natomiast twarz, nigdy niewystawiana na blask słońca, przywodzi na myśl płatki róży rozrzucone na śmietance z Devonshire. - Oj! Zaraz to od pani wezmę! - woła Waterhouse i rzuca się naprzód spazmatycznym ruchem, spowodowanym namiętnością i wyziębieniem organizmu jednocześnie. Przejmując tacę, niechcący ściąga jedną z mitenek, która spada na podłogę. - Przepraszam! - mówi, zdając sobie sprawę, że nigdy jeszcze nie widział jej dłoni. Dłoń ma wymalowane na czerwono paznokcie; Margaret zwija ją w trąbkę przy ustach i chucha do środka. Obserwuje go wielkimi, zielonymi oczyma, wypełnionymi spokojnym oczekiwaniem. - Słucham, co takiego? - mówi Waterhouse. - Czy wszystko w porządku? - powtarza ona. - Tak! A dlaczego by nie? - Bo antena od godziny się nie ruszała - wyjaśnia Margaret. Waterhouse jest tak zmieszany, że ledwo trzyma się na nogach. Margaret wciąż zasłania usta końcami palców i polakierowanymi paznokciami; Waterhouse widzi tylko jej zielone oczy. Mrugają chytrze i złośliwie, po czym zerkają na hamak. - Przysnęło się trochę na służbie, co nie? W pierwszym odruchu chce zaprzeczyć i wyznać prawdę: że myślał o seksie, kryptologii i zapomniał kręcić anteną. Lecz później zauważa, że Margaret podpowiedziała mu lepszą wymówkę. - Przyznaję się do winy - mówi. - Ostatniej nocy siedziałem długo. - Herbata trochę pana rozbudzi - odpowiada Margaret. Potem jej oczy wracają do hamaka. Z powrotem naciąga mitenkę. - Jak to jest? - Co jak to jest? - No, jak się śpi w czymś takim? Jest wygodnie? - Bardzo wygodnie. - Mogę zobaczyć? - Aha. Tylko trochę trudno jest tam wejść - na tej wysokości. - Ale panu się udaje, prawda? - rzuca kpiąco Margaret. Waterhouse czuje, że się czerwieni. Margaret podchodzi do hamaka i zdejmuje czółenka. Waterhouse wzdryga się, widząc jej bose stopy na kamiennej podłodze, która nie była ciepła od czasu, gdy berberyjscy piraci spalili zamek. Paznokcie u nóg też ma polakierowane na czerwono. - Mnie to nie przeszkadza - rzuca Margaret. - Jestem córką farmera. No dalej, proszę mnie podsadzić! 98 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Waterhouse całkowicie utracił resztki kontroli nad sytuacją i sobą samym. Wydaje mu się, że jego język jest zrobiony z ciał jamistych. Robi krok naprzód, pochyla się i robi schodek z dłoni. Margaret wstawia tam stopę i wskakuje do hamaka, z piskiem i chichotem znikając we wronim gnieździe szarych wełnianych pledów. Hamak huśta się tam i z powrotem pośrodku kaplicy jak kadzielnica wydzielająca słaby aromat lawendy. Jeszcze raz, dwa razy... Pięć, dziesięć razy, dwadzieścia... Margaret milczy i nie rusza się. Waterhouse stoi, jakby stopy zalano mu betonem. Po raz pierwszy od wielu tygodni nie wie, co się zaraz zdarzy; ta utrata kontroli sprawia, że czuje się bezradny i oszołomiony. - Jest rozkosznie - mówi Margaret i w końcu się porusza. Waterhouse widzi jej twarzyczkę wyglądającą zza brzegu hamaka, spod kaptura szarego pledu. - Ojej! - wrzeszczy nagle i kładzie się znów na płask. Ten nagły ruch dodaje do rytmicznego kołysania hamaka mimośrodowe drgania. - Co się stało? - rozpaczliwie rzuca Waterhouse. - Mam lęk wysokości! - krzyczy Margaret. - Przepraszam, Lawrence, powinnam cię uprzedzić. Czy mogę panu mówić po imieniu? - Ton sugeruje, że odmowa bardzo by ją uraziła. Jak mógłby Waterhouse zranić uczucia ładnej, bosej, cierpiącej na lęk wysokości dziewczyny, bezradnie wiszącej w hamaku? - Tak, oczywiście - mówi. Ale wie dobrze, że piłeczka wciąż jest po jego stronie. - Czy mogę ci jakoś pomóc? - Będę bardzo zobowiązana - odpowiada Margaret. - Może staniesz mi na ramiona albo coś takiego? - próbuje Waterhouse. - Za bardzo się boję. Jest tylko jedno wyjście. - No tak. Będzie wielkim nietaktem, jeśli wejdę na górę, by ci pomóc? - To będzie bardzo bohaterskie z twojej strony! Będę niewymownie wdzięczna. - No cóż, więc... - Ale nalegam, żebyś najpierw dokończył swoje obowiązki! - Słucham, co takiego? - Lawrence - wyjaśnia Margaret - kiedy zejdę z tego hamaka, muszę iść do kuchni i zetrzeć podłogę - która, dzięki Bogu, już jest i tak dość czysta. Ty natomiast masz ważne zadanie do wykonania - możesz uratować setki ludzi z konwoju na północnym Atlantyku! Wiem, że spałeś podczas pracy; to bardzo nieładnie. Nie wpuszczę cię tutaj, dopóki tego nie nadrobisz. - No dobrze. Nie mam więc wyjścia - mówi Waterhouse. - Służba nie drużba. - Prostuje ramiona, obraca się na pięcie i odmaszerowuje do biurka. Skerry załatwiły się już ze wszystkimi herbatnikami, ale może nalać sobie herbaty. Potem kontynuuje szyfrowanie wskazówek dla Chattana: "PEWNE BĘDZIE TYLKO ROZWIĄZANIE SIŁOWE ZAŁADOWAĆ KSIĄŻKĘ KODÓW NA STATEK UMIEŚCIĆ W KONWOJU DO MURMAŃSKA OCZEKIWAĆ NA MGŁĘ WPAŚĆ NA LĄD W NORWEGII". Szyfrowanie kluczem jednorazowym zajmuje mu trochę czasu. Lawrence potrafi liczyć modulo 25 przez sen, ale robienie tego, gdy ma się wzwód, to zupełnie inna kwestia. - Lawrence? Co ty tam robisz? - pyta Margaret ze swego gniazdka w hamaku, gdzie, jak wyobraża sobie Waterhouse, z każdą chwilą jest coraz cieplej i przytulniej. Ukradkiem zerka na jej porzucone czółenka. - Przygotowuję meldunek - mówi. - Nie ma żadnego pożytku z moich obserwacji, jeśli ich nikomu nie zgłaszam. - Racja, pewnie - z namysłem potwierdza Margaret. Nadszedł czas na podrzucenie do żałosnego żelaznego piecyka. Ładuje do niego kilka szufli cennego węgla, swój brudnopis i stronę z kluczem jednorazowym, której przed chwilą używał. - Powinno się trochę nagrzać. - Och, to świetnie - mówi Margaret. - Cała się trzęsę. Lawrence wie, że to sugestia, by rozpocząć ekspedycję ratunkową. Mniej więcej piętnaście sekund później siedzi w hamaku z Margaret. Jest tu ciasno i chwiejnie, co ich nie zaskakuje. Trochę kręcą się i wiercą; wreszcie Lawrence ląduje na plecach, a ona nad nim, z udem między jego udami. Margaret, zszokowana, odkrywa, że Lawrence ma erekcję. Chyba wstydzi się, że nie odgadła jego potrzeb. - Biedaku! - wykrzykuje. - Oczywiście! Jak mogłam być tak tępa! Jesteś tu tak samotny! - Całuje go w policzek, co jest miłe, on natomiast zbyt osłupiał, żeby się poruszyć. - Mężny rycerz zasługuje na wszelkie wsparcie, jakiego możemy mu udzielić my, cywile - dodaje Margaret, jedną ręką sięgając do rozporka. Potem naciąga sobie na głowę wełniany pled i przybiera inną pozycję. Zdumiony Lawrence Pritchard Waterhouse obserwuje, co się dzieje. Spod półprzymkniętych powiek spogląda na sufit kaplicy i dziękuje panu Bogu za to, że przysłał mu oczywistego niemieckiego szpiega i anioła miłosierdzia w jednym, przeuroczym opakowaniu. Kiedy kończy, otwiera oczy i bierze głęboki haust chłodnego atlantyckiego powietrza. Widzi wszystko wokół ze świeżą jasnością. Niewątpliwie Margaret cudownie podniesie mu produktywność na froncie kryptologicznym - jeśli tylko skłoni ją, by tu wracała. Strony Na torze Ascot w Brisbane już dawno nie biegały konie. Jego wnętrze wypełnia rozgardiasz ponaciąganych brezentowych płacht. Trawa uschła, pozbawiona słońca i zdeptana stopami tysięcy podoficerów. Pole zryto latrynami, rozbito namioty z kuchniami polowymi. Na padoku, gdzie niegdyś konie rozprostowywały nogi, wyrosły jak grzyby po deszczu baraki z blachy falistej. W nich mężczyźni bez koszul - bo jest upalny styczeń - siedzą przed radioodbiornikami lub maszynami do pisania. Dawno temu dziwki opalały się na długiej werandzie domu przy Henry Street, a przechodzący dżentelmeni, idący lub wracający z wyścigów, zerkali na ich wdzięki przez białą balustradę, wahali się, sprawdzali portfele, porzucali skrupuły, zawracali na pięcie i wspinali się po schodkach. Teraz jest tam pełno mężczyzn - oficerów i maniaków matematycznych: na parterze głównie Australijczycy, na piętrze Amerykanie oraz szczypta Brytyjczyków - szczęściarzy, których wywieziono z Singapuru, zanim generał Yamashita, Tygrys Malajów, zdołał ich schwytać i wyciągnąć im z głów strategiczne informacje. Dzisiaj cały burdel wygląda jak postawiony na głowie: wszyscy z uprawnieniami Ultra siedzą w garażu, brzęczącym i szumiącym od wentylatorów i niemal promieniującym ciepłem. W stajniach stoi pordzewiały blaszany kufer, wciąż wymazany rzecznym błotem, które częściowo kryje wymalowane na jego bokach nippońskie ideogramy. Gdyby nippoński 99 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON szpieg wypatrzył go podczas gorączkowej jazdy z portu do domu publicznego, wiedziałby, że należał kiedyś do plutonu radiowego 20. dywizji, która zaginęła w dżungli Nowej Gwinei. Plotka, którą przekrzykują szum dmuchaw, głosi, że znalazł ją australijski saper. Jego oddział właśnie szukał min w opuszczonej kwaterze 20. dywizji, gdy jego detektor zwariował. Tuż nad brzegiem rzeki. Książki kodów są ułożone w skrzyni równo jak sztabki złota. Mokre, nadpleśniałe i brakuje im okładek, ale jak na czas wojny to i tak nieźle. Mężczyźni, nadzy od pasa w górę, wyciągają je po kolei, jak pielęgniarki wyjmujące noworodki z wanienki, i niosą na stoły. Tam odcinają przegniłe oprawy i oddzielają nasiąknięte wodą strony, jedną po drugiej, wieszając je na prowizorycznie rozpiętych pod sufitem sznurach do bielizny. Gdy powietrze wyciąga z kartek uwięzioną w nich rzeczną wodę, atmosfera nasyca się odorem i wilgocią Nowej Gwinei; wszystko to trafia nawet na zewnątrz, gdzie oddaleni o kilometr przechodnie marszczą nosy. Żołnierze rewidują szafki burdelu - wciąż pachnące francuskimi perfumami, pudrem, lakierem do włosów i nasieniem. Chcą więcej sznurka. Sieć rozpiętych sznurów gęstnieje, nowe warstwy krzyżują się pod i nad starymi, a każdy centymetr sznurka zaraz zajmuje nowa mokra kartka. Każda stronica to tabela ze znakiem hiragana, katakana lub kanji w jednej komórce i ciągiem cyfr lub łacińskich znaków w drugiej, a wszystkie te strony poznaczone są odsyłaczami do innych stron w sposób, który spodobałby się tylko kryptografowi. Pojawia się fotograf, a za nim stado pomocników, objuczonych kilometrami filmu. Wie tylko, że ma zrobić idealne zdjęcie każdej kartki. Malaryczny smród niemal go obezwładnia, gdy wchodzi do stajni, ale po chwili to mija. Rozgląda się. Widzi tylko rozciągające się po nieskończoność, kapiące, cieknące i zwijające się stronice książek, które wysychając, bieleją. Tabele z informacjami stają się ostrymi kształtami, jak siatki w tak wielu celownikach bombowców, krzyże celownicze wycięte w tak wielu peryskopach, pędzących przez chmury i mgły, by zogniskować się na podbrzuszach nippońskich frachtowców wiozących wojsko, ciężkich od paliwa z północnego Borneo, ożywionych gorącą parą. Taran - Sir! Czy mógłby mi pan powiedzieć dokąd płyniemy? Porucznik Monkberg wydaje głębokie, drżące westchnienie; żebra latają mu jak blaszana szopa podczas cyklonu. Wykonuje niezbyt sprawną pompkę. Tym samym wyciąga głowę z sedesu, o który opierał się rękoma. Sedesu albo "kingstona", jak się go tutaj nazywa - tutaj, czyli na niesamowicie zdezelowanym frachtowcu. Urywa kawałek szorstkiej eurosrajtaśmy i ociera usta, zanim spojrzy na sierżanta Roberta Shaftoe'a, który trzyma się ściany. Shaftoe potrzebuje oparcia, ponieważ dźwiga ekwipunku prawie tyle, ile sam waży. Wszystko to zostało już dla niego starannie zapakowane. Mógłby na tym poprzestać. Ale Skaut Orli tak nie postępuje: Bobby wszystko wyjął, rozpakował, rozłożył na pokładzie, obejrzał i zapakował z powrotem. Pozwoliło mu to na wyciągnięcie kilku poważnych wniosków. Mianowicie: oni spodziewają się, że Jednostka 2702 przez najbliższe trzy tygodnie będzie robić wszystko, żeby nie zamarznąć na śmierć. Z przerwami na zabijanie mnóstwa uzbrojonych po zęby skurwieli. Najpewniej Niemców. - D-d-do N-n-n-orwegii - odpowiada Monkberg. Wygląda tak żałośnie, że Shaftoe zastanawia się, czy nie dać mu mm-m-morfiny, która powoduje wprawdzie łagodne mdłości, ale powstrzymuje silniejsze mdłości choroby morskiej. Potem dochodzi do siebie, przypomina sobie że Monkberg jest oficerem, którego zadaniem jest wysłać go na śmierć, i postanawia, że niech się wypcha. - Sir! Na czym polega nasza misja w Norwegii? Monkberg wydobywa z siebie bulgotliwe beknięcie. - Walnąć i uciec - odpowiada. - W co walnąć, sir? - W Norwegię. - A gdzie uciec, sir? - Do Szwecji. Fajnie. Niebezpieczna podróż morska przez wody rojące się od U-Bootów, zderzenie z Norwegią, rozpaczliwa ucieczka przez zamarznięte tereny okupowane przez faszystów, wszystko to wydaje się trywialne w porównaniu z celem znalezieniem się w najczystszym i największym zasobniku autentycznych szwedzkich cipencji. - Shaftoe! Obudź się! - Tak jest, sir! - Zauważyłeś zapewne, w co jesteśmy ubrani. - Monkbergowi chodzi o to, że wszyscy zostawili swe blaszkinieśmiertelniki i wbili się w cywilne ciuchy bądź mundury marynarki handlowej. - Tak jest, sir! - Nie chcemy, żeby Hunowie, czy ktokolwiek inny, wiedzieli, kim naprawdę jesteśmy. - Tak jest, sir! - No właśnie, spytasz: skoro mamy wyglądać na cywili, to po cholerę nam te wszystkie rozpylacze, granaty, ładunki wybuchowe i tak dalej. - Sir, o to właśnie miałem zapytać! - Na to wszystko mamy przygotowaną historię. Chodź ze mną. Monkberg nagle okazuje zapał. Gramoli się na równe nogi i prowadzi Shaftoe'a przez liczne korytarze i schodnie, prosto do ładowni statku. - Wiesz, co to za statki, te pozostałe? Shaftoe patrzy nań tępo. - Te statki wokół nas? Rozumiesz, jesteśmy w konwoju. - Tak jest, sir! - Odpowiedź brzmi trochę mniej pewnie. Nikt z nich nie przebywał zbyt długo na pokładzie, odkąd okręt podwodny wysadził ich na tym kiwającym się wraku. Nawet gdyby wyszli i rozejrzeli się wokół, nic by nie dojrzeli, poza mgłą i ciemnością. - W konwoju do Murmańska - ciągnie Monkberg. - Wszystkie te statki wiozą broń i sprzęt dla Związku Sowieckiego. Jasne? Doszli do ładowni. Porucznik zapala światło, ukazując skrzynki. Mnóstwo, mnóstwo skrzynek. 100 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Od cholery broni - mówi Monkberg - w tym rozpylacze, granaty, ładunki i tak dalej. Rozumiesz, do czego piję? - Nie, nie rozumiem, do czego pan pije. Monkberg podchodzi krok bliżej. Denerwująco blisko. Mówi teraz konspiracyjnym tonem. - Rozumiesz, jesteśmy zwykłymi marynarzami na tym statku handlowym. Płyniemy do Murmańska. Robi się mgła. Oddzielamy się od konwoju. I nagle, pierdut! Wpadamy, kurwa, na Norwegię. Jesteśmy uwięzieni w kraju okupowanym przez hitlerowców. Musimy przedostać się do Szwecji. Ale zaraz, zaraz, mówimy do siebie. A ci wszyscy Niemcy pomiędzy nami a szwedzką granicą? No, lepiej uzbroimy się po zęby. A kto może lepiej uzbroić się po zęby niż załoga frachtowca wypchanego po brzegi bronią? Lecimy na dół do ładowni, w pośpiechu wyważamy pokrywy kilku skrzyń i zbroimy się. Shaftoe zerka na skrzynie. Żadna nie ma wyważonej pokrywy. - A potem - ciągnie Monkberg - opuszczamy statek i walimy do Szwecji. Zapada długa cisza. Shaftoe w końcu wykrztusza: - Tak jest, sir! - No to otwieraj te skrzynki. - Tak jest, sir! - I niech to wygląda na pośpiech. Pośpiech! No, dawaj! Rusz dupę! - Tak jest, sir! Shaftoe próbuje wczuć się w rolę. Czego potrzeba do wyważenia wieka skrzyni? Nie widać żadnych łomów. Wychodzi z ładowni i pędzi korytarzem. Monkberg leci tuż za nim, poganiając go: - Spieszysz się! Zaraz tu będą hitlerowcy! Musisz się uzbroić! Pomyśl o swojej żonie i dzieciakach w Lubbock, Glasgow czy gdzie tam. - Oconomowoc, Wisconsin, sir! - gniewnie rzuca Shaftoe. - Nie, nie! Nie naprawdę! W twojej roli jako pieprzonego marynarza na mieliźnie! Patrz, Shaftoe! Tutaj! Ratunek jest w zasięgu ręki! Shaftoe odwraca się; Monkberg wskazuje na szafkę z napisem SPRZĘT PRZECIWPOŻAROWY. Otwiera drzwi i wśród innych narzędzi widzi także ów gigantyczny topór; z takimi zawsze ganiają strażacy. Trzydzieści sekund później jest w ładowni i rozwala w stylu Waligóry skrzynkę z amunicją kalibru .45. - Szybciej! Bardziej chaotycznie! - krzyczy Monkberg. - To nie jest operacja chirurgiczna! Jesteś spanikowany! Wreszcie mówi: - A, cholera! - Podchodzi doń i zabiera topór. Robi potężny zamach i wcale nie trafia w skrzynkę, stopniowo uświadamiając sobie kolosalny ciężar i długość tego narzędzia. Shaftoe pada na pokład i odtacza się w bezpieczne miejsce. Monkberg w końcu ustala zasięg oraz azymut i wreszcie udaje mu się trafić. Po pokładzie skaczą drzazgi i wióry. - Rozumiesz! - Monkberg ogląda się przez ramię na Shaftoe'a. - Ma być pełno odłamków! Kompletny chaos! Jednocześnie patrzy na niego, gada i zamierza się toporem, a ponieważ statek kołysze, przesuwa także stopę; dlatego ostrze topora przelatuje obok skrzynki i wali go prosto w kostkę. - Rrrany! - cichym, spokojnym głosem mruczy Monkberg. Zafascynowany przygląda się swej nodze. Shaftoe podchodzi, by zobaczyć, co jest tam tak ciekawego. Monkberg elegancko przeciął sobie spory kawałek lewej nogi. W świetle latarki widać rozcięte naczynia krwionośne i wiązadła sterczące po bokach krwawej rany, jak wysadzone przez sabotażystów mosty i rurociągi dyndające po obu stronach wąwozu. - Sir, pan jest ranny! Lepiej zawołam porucznika Roota! - Nie! Masz zostać tu i pracować! - mówi Monkberg. - Sam znajdę Roota. - Obiema rękami ściska nogę powyżej rany. Krew tryska na pokład. - Idealnie! - mówi w zadumie. - Dodaje tyle realizmu. Po kilku powtórzeniach tego rozkazu Shaftoe z ociąganiem wraca do rozwalania skrzyń. Monkberg przez parę minut kuśtyka i zatacza się po ładowni, zalewając wszystko krwią, wreszcie wlecze się do Enocha Roota. Na koniec mówi jeszcze: - Pamiętaj! To ma wyglądać jak splądrowane! Ale ten numer z raną na nodze szybciej uświadamia mu, o co chodzi, niż zdołałby to powiedzieć Monkberg. Widok krwi przywodzi na myśl Guadalcanal i inne awantury. Właśnie mija działanie ostatniej dawki morfiny, co sprawia, że staje się bystrzejszy. No i zaczyna czuć chorobę morską - chce ją więc zwalczyć pracą fizyczną. Toteż mniej lub bardziej szaleje z toporem. Traci rachubę czasu. Trochę żałuje, że Jednostka nie została na suchym lądzie - najlepiej jeszcze w ciepłym klimacie, tak jak ostatnio przez dwa słoneczne tygodnie we Włoszech. Przez pierwszą część misji ciężko pracowali, taszcząc wte i wewte te beczki z gównem. Ale reszta (oprócz kilku ostatnich godzin) wyglądała jak normalny urlop, tyle że bez żadnych kobiet. Codziennie zmieniali się na posterunku obserwacyjnym i patrzyli przez teleskopy i lornetki na Zatokę Neapolitańską. Każdej nocy kapral Benjamin zasiadał do radia i stukał kolejną porcję bzdur w alfabecie Morse'a. Pewnego wieczoru otrzymał radiogram i jakiś czas go odszyfrowywał. Obwieścił nowinę Shaftoe'owi: - Niemcy wiedzą, że jesteśmy tutaj. - Co znaczy, że wiedzą, że jesteśmy tutaj? - Wiedzą, że przynajmniej od sześciu miesięcy mieliśmy punkt obserwacyjny nad Zatoką Neapolitańską. - Ale jesteśmy tu dopiero od niecałych dwóch tygodni. - Jutro będą tu nas szukać. - No to spierdalajmy stąd - odparł Shaftoe. - Pułkownik Chattan rozkazuje ci zaczekać - rzekł Benjamin - dopóki nie będziesz wiedział, że Niemcy wiedzą, że tu jesteśmy. - Ale ja już wiem, że Niemcy wiedzą, że tu jesteśmy. Właśnie mi powiedziałeś. - Nie, nie, nie. Zaczekaj do momentu, w którym dowiedziałbyś się, że Niemcy wiedzą, nawet gdyby pułkownik Chattan nie powiedział ci przez radio. - Robisz ze mnie wała czy jak? - Takie rozkazy - odpowiedział Benjamin i na dowód wręczył mu odszyfrowany radiogram. 101 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Gdy tylko zaświtało, usłyszeli przeczesujące niebo samoloty obserwacyjne. Shaftoe był gotów do realizacji planu ucieczki; upewnił się, że inni również. Wysłał paru SAS-owców na rekonesans w trudniejsze miejsca na ich szlaku odwrotu. Sam zaś ułożył się na plecach i patrzył w niebo, przyglądając się samolotom. Czy teraz wiedział, że Niemcy wiedzą? Odkąd się obudził, łaziło za nim kilku facetów z SAS, gapiąc się na niego. Shaftoe wreszcie popatrzył w ich stronę i skinął głową. Pobiegli. Chwilę później usłyszał łomot ciężkich kluczy spadających do wnętrza skrzynek z narzędziami. Całe niebo pełne było pieprzonych szwabskich samolotów rozpoznawczych. To już całkiem niezła poszlaka, wskazująca, że Niemcy wiedzą. A on sam doskonale widział te samoloty, więc w zasadzie wiedział, że wiedzą. Ale pułkownik Chattan rozkazał mu czekać, aż będzie miał "pewność, że został ewidentnie zauważony przez Niemców", cokolwiek by to znaczyło. Zwłaszcza jeden z nich cały czas zbliżał się do nich. Leciał tuż nad ziemią, przeczesując ją wąskimi zagonami. Shaftoe czekał, aż minie ich pozycję. Chciało mu się krzyczeć. To było zbyt głupie, żeby było prawdziwe. Chciał już wystrzelić racę i niech to się skończy. Wreszcie, wczesnym popołudniem, leżąc w cieniu drzewa, spojrzał prosto w górę i prawie mógł policzyć wręgi na podbrzuszu niemieckiego samolotu. Henschel Hs-126* z pojedynczym wygiętym do tyłu skrzydłem zamontowanym nad kadłubem, tak by nie zasłaniać widoku w dół, z mnóstwem wystających drabinek, zastrzałów i gigantycznym płaskostopym podwoziem. Jeden Niemiec zamknięty w szklanej osłonie prowadził samolot, drugi, na świeżym powietrzu, zerkał w dół spod gogli i manipulował przy obrotowym karabinie maszynowym. Ten prawie zajrzał Shaftoe'owi w oczy, po czym klepnął pilota po ramieniu i wskazał w dół. Henschel przerwał swój regularny tor poszukiwań, robiąc zwrot, tak by znów przelecieć nad ich pozycją. - To jest to - powiedział do siebie Shaftoe. Wstał i skierował się w stronę zrujnowanej stodoły. - To jest to! Róbcie, co trzeba! - krzyknął. SAS-owcy siedzieli na skrzyni ciężarówki, pod plandeką i pracowali kluczami. Shaftoe zerknął w tamtą stronę i spostrzegł połyskujące części od vickersa rozłożone na czystym białym płótnie. Skąd ci goście, do cholery, wzięli czyste białe płótno? Pewnie zachowali je specjalnie na tę okazję. Dlatego nie mogli doprowadzić vickersa do porządku wcześniej? Ponieważ dostali rozkazy, by poskładać go w pośpiechu, w ostatniej chwili. Kapral Benjamin zawahał się z ręką uniesioną nad kluczem. - Sierżancie, jest pan pewien, że wiedzą o nas? Wszyscy odwrócili się, by zobaczyć, co odpowie Shaftoe na to proste pytanie. Powoli zapracowywał na reputację człowieka, którego należy obserwować. Zakręcił się na pięcie i wyszedł w otwarte miejsce, kilka metrów dalej. Słyszał, jak za jego plecami chłopcy z Jednostki 2702 przepychają się w drzwiach, chcąc mieć lepszy widok na niego. Henschel wracał w kolejnym przelocie, leciał tak nisko, że chyba można by mu cisnąć kamieniem w szybę. Shaftoe wyciągnął swego tommy'ego, zarepetował, machnął suwadłem zamka do góry, do dołu i otworzył ogień. Niektórzy narzekali, że rozpylacz ma słabą siłę rażenia, ale on na własne oczy widział sypiące się z silnika samolotu odłamki. Henschel prawie natychmiast stracił równowagę. Skrzydła przechyliły się do pionu i dalej, odwracając się do góry nogami, samolot stracił i tak niewielką wysokość, po czym wykonał odwrócone lądowanie awaryjne w gaju oliwnym, nie dalej niż sto metrów od nich. Ale nie wybuchł od razu płomieniem; słyszy zza pleców jęk rozczarowania. Potem zapada cisza. Jedyny dźwięk to popiskiwanie radia kaprala Benjamina. Teraz zna już odpowiedź na swoje pytanie i wysyła ostatni radiogramik. Shaftoe choć raz rozumie kod Morse'a - ta wiadomość idzie jawnym tekstem: "WYKRYLI NAS PRZERWAĆ PLAN TORUS". Wykonując pierwsze zadanie planu Torus, chłopcy wleźli na ciężarówkę, wyjechali z kryjówki i zatrzymali się, nie gasząc silnika, wśród drzew nieopodal. Benjamin, skończywszy, porzucił radio i dołączył do nich. Shaftoe, wykonując swoje pierwsze zadanie planu Torus, obszedł całe gospodarstwo torem naśladującym zygzakujący lot samolotu rozpoznawczego. Niósł odwrócony do góry dnem kanister z benzyną. Bez zakrętki. Została mu mniej więcej jedna trzecia benzyny. Postawił kanister pośrodku stodoły. Wyciągnął zawleczkę z granatu, cisnął go pod kanister i uciekł z budynku. Ciężarówka już odjeżdżała, gdy dobiegł do niej i zanurkował prosto w oczekujące ramiona swej jednostki. Wciągnęli go na pakę. Usadowił się z tyłu i zdążył jeszcze zobaczyć, jak szopa wylatuje w powietrze w postaci całkiem zadowalającej kuli ognia. - Dobra - rzucił. - Mamy parę godzin do zabicia. Wszyscy faceci w ciężarówce - oprócz pracujących nad vickersem SAS-owców - spojrzeli po sobie. On naprawdę powiedział coś takiego? - Eee... sierżancie... - odezwał się wreszcie jeden z nich - może pan wyjaśnić, o co chodziło z tym zabijaniem czasu? - Samolot przyleci po nas dopiero za jakiś czas. Takie rozkazy. - Jakieś kłopoty czy coś? - Nie. Wszystko idzie jak trzeba. Takie rozkazy. Chłopcy nie chcieli wszczynać teraz awantury, ale wymienili sporo spojrzeń. Wreszcie przemówił Enoch Root: - Pewnie zastanawiacie się, chłopcy, dlaczego nie mogliśmy najpierw poczekać kilka godzin, zanim ujawniliśmy się Niemcom, i dotrzeć do samolotu w sam raz na czas. - No pewnie! - potwierdzili wszyscy Amerykanie i Angole, energicznie kiwając głowami. - To dobre pytanie - odrzekł Root. Zabrzmiał to tak, jakby sam znał odpowiedź. Nagle wszyscy w ciężarówce zapałali chęcią, by dźgnąć go nożem. Niemcy skierowali parę jednostek naziemnych do zabezpieczenia skrzyżowań dróg w rejonie. Kiedy Jednostka 2702 dotarła na pierwsze z nich, wszyscy Niemcy byli świeżo zabici, musieli więc tylko zwolnić, by kilku marine raiderów mogło wyskoczyć z kryjówek i wdrapać się do środka. Niemcy na drugim skrzyżowaniu nie mieli pojęcia, co się dzieje. Ewidentnie coś im się pochrzaniło w łączności, co łatwo było poznać nawet mimo barier kulturowych i językowych. Jednostka 2702 po prostu otworzyła ogień spod plandek i *

Shaftoe przez ostatnie kilka tygodni nie miał nic lepszego do roboty, niż stawiać pasjansa kartami POZNAJ SPRZĘT NIEPRZYJACIELA, dlatego teraz może recytować numery modeli mało znanych niemieckich samolotów zwiadowczych (przyp. aut.). 102 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON rozniosła ich na strzępy albo przynajmniej zmusiła do ukrycia się. Następni Niemcy już nie byli tacy; w poprzek drogi ustawili blokadę z ciężarówki i dwóch aut i schowali się za nimi, mierząc z karabinów. Wyglądało, że mają tylko lekką broń. Ale do tego czasu vickers został wreszcie poskładany, skalibrowany, wyregulowany, sprawdzony i załadowany. Brezent odchylił się. Szeregowy Mikulski (polskiego pochodzenia) - ponury, zamyślony, studwudziestokilowy żołnierz SAS, zaczął pracować vickersem mniej więcej wtedy, gdy Niemcy zarepetowali swe karabiny. Bobby Shaftoe po gimnazjum wylądował w technikum, gdzie miał mnóstwo warsztatów. Oczywiste więc, że pewną ilość czasu poświęcał na cięcie dużych kawałków drewna i metalu na mniejsze kawałki. W warsztacie służyły do tego celu liczne piły, niektóre lepsze, inne gorsze. Niektóre operacje, beznadziejnie długie i męczące przy użyciu ręcznej piły, można było wykonać piłą elektryczną. Podobnie, pewne cięcia i materiały powodowały, że mniejsze piły elektryczne blokowały się lub przegrzewały, trzeba więc było użyć większej piły elektrycznej. Lecz nawet przy najmocniejszej pile elektrycznej w całym warsztacie Shaftoe zawsze czuł, że powstają w niej jakieś naprężenia. Zawsze zwalniała, kiedy brzeszczot zetknął się z materiałem, zawsze drgała, nagrzewała się, a jeśli zbyt mocno naciskałeś materiał, mogła się zakleszczyć. Ale potem, pewnego lata popracował w tartaku, gdzie mieli piłę taśmową. Piła taśmowa, zapas ostrzy, części zamienne, rzeczy do konserwacji, specjalne narzędzia i instrukcje obsługi zajmowały całe pomieszczenie. To było jak dotąd jedyne narzędzie z całym zapleczem, jakie widział. Piła była wielkości samochodu. Ostrze prowadziły dwa gigantyczne, ośmioszprychowe koła, jakby wymontowane z parowozu. Brzeszczoty zrobiono z długiej zębatej taśmy, której trzeba było odwinąć mniej więcej kilometr, odciąć i starannie zespawać końce, tworząc pętlę. Kiedy przestawiałeś wyłącznik, przez chwilkę nie działo się zupełnie nic, tylko z ziemi wydobywała się infradźwiękowa wibracja, jakby gdzieś z dala nadjeżdżał pociąg towarowy; wreszcie ostrze zaczynało się poruszać, powoli, ale nieubłaganie nabierając szybkości, aż zęby znikały, a taśma stawała się piorunem czystej, piekielnej energii, napiętym między stołem a wiszącym nad nim osprzętem. Anegdoty o wypadkach z piłą taśmową opowiadano ściszonymi głosami i zwykle nie mieszano ich z innymi opowieściami o wypadkach. W każdym razie najbardziej godny uwagi był fakt, że tą piłą mogłeś przeciąć cokolwiek, a ona nie tylko robiła to szybko i sprawnie, ale nawet nie zauważała, że cokolwiek robi. Nie zauważała, że człowiek przeciąga przez nią wielki kawał jakiegoś materiału. Nigdy nie zwalniała i nigdy się nie przegrzewała. Po skończeniu szkoły Shaftoe dowiedział się z doświadczenia, że broń palna ma wiele wspólnego z piłami. Karabiny i pistolety mogły wystrzeliwać pociski, pewnie, ale miały odrzut, grzały się, zanieczyszczały i w końcu zacinały. Innymi słowy, strzelają, lecz jest to dla nich wielki wysiłek, powodujący pewne naprężenia, których po dłuższym czasie nie wytrzymują. Ale vickers na pace tej ciężarówki był w stosunku do innych karabinów tym, czym piła taśmowa w porównaniu z innymi piłami. Miał chłodzenie wodą. Właściwie miał nawet pieprzoną chłodnicę. Miał całe zaplecze, tak jak piła taśmowa, i załogę techników do obsługi. Ale kiedy już się rozpędził, mógł strzelać nieprzerwanie całymi dniami, jeśli tylko wtykano do niego nowe taśmy z nabojami. Gdy szeregowiec Mikulski otworzył ogień, także niektórzy inni, spragnieni walki, zaczęli strzelać do Niemców z karabinów. Poczuli się przy tym tak żałośni i słabi, że zaraz zrezygnowali, schowali się w rowie, zapalili po papierosie i przyglądali się strumieniowi pocisków przesuwającemu się powoli wzdłuż blokady na drodze. Mikulski oblał ołowiem wszystkie blokujące drogę pojazdy, kręcąc karabinem tam i z powrotem jak wycelowaną na źródło ognia gaśnicą. Potem wybrał kilka punktów, za którymi ktoś mógłby się ukrywać, i skupił się na nich, ryjąc tunele przez blachy samochodów, dopóki nie zobaczył, co naprawdę jest po drugiej stronie. Kadłuby i ramy rozpadały się na dwoje. Ściął ze sześć drzew, za którymi ewentualnie mogli ukrywać się Niemcy, a potem skosił coś z ćwierć hektara trawy. Tymczasem stało się jasne, że niektórzy Niemcy wycofali się za nieduży nasyp, skąd znów do nich strzelają. Mikulski uniósł zatem lufę vickersa i plunął serią w niebo, tak by pociski, jak te z moździerza, spadły po drugiej stronie wzniesienia. Chwilę trwało, zanim się wstrzelał, lecz potem cierpliwie rozsiał ołów po całym polu, jakby podlewał trawnik. Jeden z SAS-owców nawet zaczął coś liczyć na kolanie - jak długo powinien to robić Mikulski, by mieć pewność, że rozkład pocisków na ziemi będzie miał odpowiednią gęstość, powiedzmy, dziesięć na metr kwadratowy. Kiedy już należycie obsiał glebę ołowianymi plombami, obrócił się z powrotem w stronę blokady i zadbał, by ciężarówka parkująca w poprzek rozpadła się na fragmenty wystarczająco małe, aby zepchnąć je z drogi. I w końcu przerwał ogień. Shaftoe miał ochotę wpisać coś do dziennika, tak jak wpisują to kapitanowie po wprowadzeniu okrętu wojennego do portu. Mijając pobojowisko, zwolnili, żeby się trochę pogapić. Kruche szare żeliwo karterów silników rozleciało się jak szkło; widać było wnętrze w przekroju, wystawione na światło dzienne lśniące tłoki i wały korbowe krwawiące olejem i płynem chłodzącym. Przejechali przez resztki blokady i wjechali na otwartą, z rzadka porośniętą przestrzeń - znakomite miejsce do ataku powietrznego ze strony Luftwaffe. Pierwsze dwa myśliwce Mikulski i vickers rozwalili w locie. Druga para za jednym zamachem zniszczyła ciężarówkę, ciężki karabin i szeregowego Mikulskiego. Nikt więcej nie został ranny; wszyscy leżeli w rowie, przyglądając się, jak Mikulski spokojnie siedzi w gnieździe karabinu, bawi się w próbę odwagi z dwoma messerschmittami i w końcu przegrywa. Zaczęło się już ściemniać. Jednostka udała się dalej na piechotę, dźwigając na noszach szczątki Mikulskiego. Wpadli na niemiecki patrol i walczyli z nim: dwóch SAS-owców odniosło rany, a jednego z nich trzeba było nieść na noszach. Wreszcie dotarli w umówione miejsce, pole pszenicy, gdzie rozłożyli flary, by wskazać samolotowi lądowisko. Armijny DC-3 wylądował elegancko, zabrał wszystkich na pokład i zabrał ich na Maltę bez dalszych przygód. I tam właśnie poznali porucznika Monkberga. Zaraz po zdaniu raportu wsadzili ich na okręt podwodny, płynący w nieznanym (a przynajmniej niepodanym) kierunku. Ale gdy znaleźli w swym ekwipunku ważące po pięć kilogramów impregnowane swetry, zaczęli się domyślać. Kilka klaustrofobicznych dni później przeniesiono ich na ten frachtowiec. Łajba jest tak żałosna, że bawili się, podmieniając w rozmaitych żeglarskich wyrażeniach słowo "okręt" na "przekręt", np. "Doprowadźcie do porządku tę kajutę przekrętową" albo "Dokąd wiezie nas ten cholerny kapitan przekrętu?". I tym podobne. Bobby Shaftoe, w ładowni przekrętowej, z całych sił stara się, by wyglądało to na kompletny chaos. Wywala na pokład karabiny i pistolety maszynowe. Otwiera skrzynki z amunicją kalibru .45 i rozrzuca je wokół. Znajduje też narty narty się przydadzą, prawda? Tu i ówdzie wtyka minę, żeby nastraszyć trochę tych Niemców, którzy zabiorą się do badania wraku. Rozpakowuje granaty. Takie pełne skrzynki wyglądają niespecjalnie chaotycznie, wyciąga więc kilka z nich, niesie na górę i ciska za burtę. Rzuca tam także parę sztuk nart - może fale wyrzucą je gdzieś na brzeg, dokładając się do owego 103 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON ogólnego chaosu, który tak bardzo leży na sercu porucznikowi Monkbergowi. I właśnie idąc po pokładzie z ładunkiem nart, zauważa coś we mgle. Oczywiście zaraz robi unik. Po wielu atakach powietrznych Bobby Shaftoe znakomicie wyuczył się uników. Robi taki unik, że wszystkie narty padają na pokład, a on już prawie rzuca się między nie. Ale stoi wystarczająco długo, by się przyjrzeć temu czemuś. Leży dokładnie przed nimi, trochę wyżej niż mostek statku i (w przeciwieństwie do atakujących zero lub messerschmittów) nie porusza się szybko stoi i tyle. Jak chmura na niebie. Jakby mgła zlepiła się w gęstą bryłę, jak tłuczone ziemniaki u mamy. Robi się coraz jaśniejsza, a kontur coraz wyraźniejszy. Zaczyna widzieć tam coś jeszcze. Ta druga rzecz jest zielona. Zaraz, zaraz! Patrzy na zielone skaliste zbocze z wielką plamą śniegu pośrodku. - Uwaga! - wrzeszczy i rzuca się na pokład. Ma nadzieję, że zderzenie z lądem zaskoczy go łagodnością, delikatnością. Pamięta, jak to jest, gdy wjeżdża się motorówką na piaszczystą plażę, w ostatniej chwili wyłącza i podnosi silnik, po czym wślizguje się miękko na piasek. Okazuje się, że to bardzo kiepskie porównanie. Frachtowiec w rzeczywistości płynie znacznie szybciej niż typowa, pyr-pyr-pyr, łódeczka do łowienia ryb. No i nie wślizguje się na piaszczystą plażę, tylko zderza się czołowo z pionową granitową ścianą. Huk jest potężny, dziób statku wygina się do góry, a Bobby Shaftoe nagle orientuje się, że jedzie na brzuchu po oblodzonym pokładzie. Przez chwilę obawia się, że ześliźnie się prosto do wody, ale udaje mu się wycelować w łańcuch kotwicy, który skutecznie go wyhamowuje. Słyszy, jak gdzieś pod nim dziesięć tysięcy małych i dużych przedmiotów zatrzymuje się na innych przeszkodach. Następuje krótka chwila spokoju, którą przerywa larum nielicznej załogi statku: - OPUŚCIĆ PRZEKRĘT! OPUŚCIĆ PRZEKRĘT! Żołnierze Jednostki 2702 ruszają do szalup. Shaftoe wie, że potrafią zatroszczyć się o siebie, idzie więc na mostek. Szuka tych kilku cudaków, dzięki którym zawsze zdarzy się coś ciekawego: porucznika Roota, porucznika Monkberga i kaprala Benjamina. Najpierw widzi kapitana statku - zapada się w fotel, nalewa sobie drinka i wygląda na człowieka, który dopiero co wykrwawił się na śmierć. Ten nieszczęśnik to oficer zawodowy marynarki wojennej, odłączony od regularnych sił tylko do tego jednego zadania, które właśnie wykonał. Widać, że to wszystko bardzo mu się nie podoba. - Nieźle wyszło, sir! - mówi Shaftoe, bo nie wie, co właściwie powiedzieć. Potem idzie do kabiny radiooperatora, zwabiony odgłosami kłótni. Dramatis personae to: kapral Benjamin, z wielką Księgą, w pozie przywodzącej na myśl gniewnego kaznodzieję sarkastycznie pokazującego swym zbłąkanym parafianom, jak wygląda Biblia; porucznik Monkberg, półleżący w krześle, ze zranioną Kończyną na stole; oraz porucznik Root, pracujący nad nią z igłą i nitką. - Moja przysięga zobowiązuje mnie... - zaczyna Benjamin. Przerywa mu Monkberg. - Przysięga zobowiązuje was, kapralu, do wykonywania moich rozkazów! Medykamenty Roota są rozsiane po całym pokładzie na skutek zderzenia. Shaftoe zaczyna zbierać je i porządkować, szczególnie bystro wypatrując małych buteleczek, które mogły się gdzieś zawieruszyć. Benjamin jest bardzo podminowany. Widać, że nie potrafi dotrzeć do Monkberga, a więc otwiera ciężką księgę na chybił trafił i unosi ją nad głową. Na jej stronach, wiersz za wierszem, stoją losowe litery. - To jest - wykrzykuje - KOD MARYNARKI HANDLOWEJ aliantów! TA KSIĄŻKA znajduje się na KAŻDYM FRACHTOWCU w KAŻDYM KONWOJU na północnym Atlantyku! Te statki używają jej do NADAWANIA SWOJEJ POZYCJI! ROZUMIE pan, co się STANIE jeśli TA KSIĄŻKA wpadnie w ręce NIEMCÓW?! - Otrzymał pan rozkaz - odpowiada Monkberg. I ciągną w tym stylu przez kilka minut; Shaftoe tymczasem sprząta z pokładu medyczne śmieci. Wreszcie widzi to, czego szukał: potoczyła się za szafkę, ale chyba cudem jest nienaruszona. - Sierżancie Shaftoe! - rozkazująco woła Root. Tym razem najbardziej udało mu się upodobnić tonem do oficera. Shaftoe odruchowo się wypręża. - Tak jest, sir! - Dawka morfiny porucznika Monkberga pewnie zaraz się skończy. Proszę znaleźć fiolkę z morfiną i natychmiast mi ją dać. - Tak jest, sir! - Shaftoe jest żołnierzem piechoty morskiej, co oznacza, że jest naprawdę dobry w wykonywaniu rozkazów, nawet wtedy gdy własne ciało każe odmówić. Ale i tak palce nie chcą wypuścić buteleczki z uścisku i Root musi rozwierać je niemal siłą. Benjamin i Monkberg, zapamiętali w dyskusji, nie zwracają uwagi na ich rozmowę. - Poruczniku Root! - mówi Benjamin, wysokim i drżącym głosem. - Tak, kapralu? - z roztargnieniem rzuca Root. - Mam powody sądzić, że porucznik Monkberg jest niemieckim szpiegiem i że należy go pozbawić dowodzenia tą misją i aresztować! - Ty skurwysynu! - krzyczy Monkberg. Może sobie pokrzyczeć: Benjamin właśnie oskarżył go o zdradę, za co może trafić przed pluton egzekucyjny. Lecz Root trzyma jego nogę w uścisku na stole, toteż Monkberg się nie rusza. Root jest całkiem spokojny. Chyba wręcz cieszy się, że padło tak niewiarygodnie poważne oskarżenie. To okazja, by pogadać o czymś istotniejszym niż, na przykład, wymyślanie marynarskich wyrażeń ze słowem "przekręt" w miejsce "okrętu". - Zobaczysz, pójdziesz za to pod sąd wojenny, ty kanalio! - wykrzykuje Monkberg. - Kapralu Benjamin, jakie ma pan podstawy do tego oskarżenia? - mówi Enoch Root, tonem jak z kołysanki. - Porucznik nie udzielił mi pozwolenia na zniszczenie książek kodowych, do czego zobowiązuje mnie przysięga! krzyczy Benjamin. Zupełnie stracił panowanie nad sobą. - Pułkownik Chattan dał mi jasne i wyraźne rozkazy! - Monkberg zwraca się do Roota. Shaftoe jest zdziwiony. Monkberg najwyraźniej docenił autorytet Roota w tej kwestii. A może jest przestraszony i szuka sprzymierzeńca. Oficerowie zwierają szyki przeciwko podoficerom. Jak zwykle. - Ma pan te rozkazy na piśmie, abym mógł się z nimi zapoznać? - pyta Root. - Nie sądzę, żebyśmy mogli teraz dyskutować na ten temat - wciąż błagalnym i obronnym tonem mówi Monkberg. 104 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - A więc co pan proponuje zrobić? - pyta Root, przeciągając jedwabną nitkę przez jego zdrętwiałe mięśnie. Siedzimy na mieliźnie. Niedługo będą tu Niemcy. Albo zostawiamy książki kodowe, albo nie. Decyzję trzeba podjąć natychmiast. Monkberg flaczeje na krześle. - Może mi pan pokazać rozkazy na piśmie? - pyta Root. - Nie. Otrzymałem je ustnie - odpowiada Monkberg. - Czy była w nich konkretnie mowa o książkach kodowych? - Tak, była - oznajmia Monkberg, jak świadek na sali sądowej. - Czy te rozkazy nakazywały pozostawienie książek kodowych, tak by mogły wpaść w ręce Niemców? - Tak, nakazywały. Chwila ciszy; Root związuje szew i zaczyna kolejny. Potem odzywa się: - Jakiś sceptyk, na przykład kapral Benjamin, mógłby pomyśleć, że ta sprawa z książkami kodowymi to pański wymysł. - Gdybym sfałszował własne rozkazy, mógłbym zostać rozstrzelany. - Tylko jeżeli pan oraz paru świadków tego zdarzenia przedostanie się na terytorium aliantów i skonfrontuje z pułkownikiem Chattanem - spokojnie i cierpliwie mówi Root. - Co tu się, do cholery, dzieje? - pyta jeden z SAS-owców, wpadając przez luk w podłodze i pędząc schodnią na górę. - Czekamy i czekamy w tych pieprzonych łodziach! - Wpada do kabiny; twarz mu poczerwieniała od zimna i zdenerwowania. Rozgląda się nerwowo. - Spierdalaj - mówi Shaftoe. Gość z SAS ma szybki refleks. - Tak jest, panie sierżancie! - Idź na dół i powiedz tym z łódek, żeby też spierdalali - dodaje Shaftoe. - Już się robi! - SAS-owiec znika. - Jak zaświadczą ci niespokojni ludzie w szalupach - ciągnie Root - prawdopodobieństwo, że pan oraz paru świadków zdarzenia przedostanie się z powrotem na nasze terytorium, zmniejsza się z minuty na minutę. A fakt, że właśnie przypadkiem parę minut temu własnoręcznie poważnie zranił się pan w nogę, niezwykle komplikuje naszą ucieczkę. Albo wszyscy zostaniemy schwytani razem, albo pan poprosi o pozostawienie. Obie te możliwości ratują pana od sądu wojennego i plutonu egzekucyjnego - zakładając, że jest pan niemieckim szpiegiem. Monkberg nie wierzy własnym uszom. - Ależ... ależ, poruczniku, to przecież był wypadek! Uderzyłem się w nogę tym cholernym toporem - nie sądzi pan chyba, że zrobiłem to umyślnie!? - Niestety, trudno nam powiedzieć - z żalem odpowiada Root. - Czemu po prostu nie zniszczymy książek? To najbezpieczniejsze wyjście - mówi Benjamin. - Po prostu wykonam mój stały rozkaz - nic w tym złego. Za to nie pójdę pod sąd wojenny. - Ale w ten sposób cała misja na marne! - odpowiada Monkberg. Root przez chwilę zastanawia się nad tym. - Czy kiedykolwiek ktoś zginął, dlatego że nieprzyjaciel ukradł jeden z naszych kodów i przeczytał nasze wiadomości? - No pewnie - mówi Shaftoe. - A czy ktokolwiek po naszej stronie mógłby zginąć - ciągnie Root - ponieważ nieprzyjaciel nie miał jednego z naszych kodów? To dopiero zagadka. Najszybciej decyduje się na odpowiedź kapral Benjamin, choć nawet on musi to przemyśleć. - Oczywiście, że nie! - Sierżancie Shaftoe? Jakie jest wasze zdanie? - pyta Root, mierząc go trzeźwym i poważnym spojrzeniem. - Wszystkie te kody to skomplikowane rzeczy - mówi Shaftoe. Kolej na Monkberga. - Tak. M-m-myślę... że mógłbym wymyślić jakąś hipotetyczną sytuację, w której ktoś rzeczywiście mógłby zginąć. - A pan, poruczniku Root? - pyta Shaftoe. Root przez długi czas milczy. Pracuje igłą i nitką. Wydaje się, że mija kilka minut. A może i nie. Po prostu wszyscy się denerwują, że zaraz nakryją ich Niemcy. - Porucznik Monkberg każe mi wierzyć, że przekazanie kodów alianckiej marynarki handlowej w ręce Niemców zapobiegnie ofiarom wśród alianckich żołnierzy - odzywa się w końcu Root. Na dźwięk jego głosu wszyscy nerwowo podskakują. - Właściwie, skoro musimy tutaj użyć czegoś w rodzaju rachunku różniczkowego ofiar, pytanie naprawdę brzmi: czy w jakiś sposób zdołamy uratować więcej ludzi, niż stracimy? - Tego to ja już nie rozumiem - mówi Shaftoe. - Nie zdałem nawet z algebry. - Zacznijmy więc od tego, co wiemy: zdradzenie kodów spowoduje straty, ponieważ pozwoli Niemcom ustalić, gdzie są nasze konwoje i zatopić je. Prawda? - Prawda! - mówi kapral Benjamin. Root najwyraźniej przychyla się do jego zdania. - To będzie prawdą - ciągnie Root - dopóki alianci nie zmienią systemów kodów, co zapewne uczynią jak najszybciej. Czyli na minusie mamy kilka zatopionych konwojów. A na plusie? - pyta Root i unosząc brwi, w zadumie wpatruje się w ranę Monkberga. - Jak mogłoby oddanie kodów uratować czyjeś życie? No cóż, to są imponderabilia. - Co takiego? - pyta Shaftoe. - Przypuśćmy, że z Nowego Jorku wyrusza jakiś tajny konwój, wiozący tysiące żołnierzy i jakąś nową broń, która odmieni losy wojny i uratuje tysiące istnień ludzkich. I załóżmy, że korzysta on z całkiem nowego kodu, tak że nawet kiedy Niemcy dostaną nasze dzisiejsze książki, nie będą nic o nim wiedzieć. Skupią swe siły na zatapianiu konwojów, o których wiedzą - zabijając może kilkuset marynarzy. Ale tymczasem tajny konwój prześliźnie się między nimi, dostarczy swój cenny ładunek i uratuje tysiące ludzi. Kolejna długa cisza. Słyszą teraz krzyki reszty Jednostki 2702, siedzącej w szalupach ratunkowych; pewnie szczegółowo omawiają kwestię, czy zostawienie wszystkich oficerów na rozbitym statku kwalifikuje się jako bunt. - To tylko hipoteza - mówi Root. - Ale wykazuje, że dodatnie saldo w liczbie ofiar jest przynajmniej teoretycznie możliwe. Po namyśle, sądzę, że nawet może nie być żadnego negatywnego skutku. - Co pan mówi? - wtrąca Benjamin. - Oczywiście, że jest negatywny skutek! - Zakładasz, że Niemcy nie złamali jeszcze tego kodu. - Root okrwawionym palcem oskarżycielsko wskazuje 105 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON wielkie tomiszcze pełne niezrozumiałych tekstów. - Ale może złamali. Wiecie, zatapiali nasze konwoje jeden po drugim. Jeśli tak się ma sprawa, oddanie im w ręce książki nie pociągnie negatywnych skutków. - Ale to przeczy pana teorii o tajnym konwoju! - mówi Benjamin. - Tajny konwój to tylko Gedankenexperiment - wyjaśnia Root. Kapral Benjamin przewraca oczami; najwyraźniej wie, co to znaczy. - Jeśli oni już złamali te kody, to po co my trudzimy się i ryzykujemy życie, ŻEBY IM JE DAĆ?! Root rozważa to przez chwilę. - Nie wiem. - No, poruczniku Root, co pan myślisz? - pyta Shaftoe kilka nieznośnie długich minut później. - Myślę, że pomimo mojego Gedankenexperimentu wyjaśnienie kaprala Benjamina - że Monkberg jest niemieckim szpiegiem - jest bardziej prawdopodobne. Benjamin wydaje westchnienie ulgi. Monkberg sparaliżowany z przerażenia gapi się w twarz Roota. - Ale co chwilę zdarza się coś nieprawdopodobnego - dodaje Root. - Och, na miłość boską! - wybucha Benjamin i wali dłonią w książkę. - Poruczniku Root? - odzywa się Shaftoe. - Tak, sierżancie? - Porucznik Monkberg zranił się przypadkowo, sam widziałem. Root patrzy Shaftoe'owi w oczy. Zaczyna być ciekawie. - Naprawdę? - Tak jest, sir. Zupełnie przypadkowo. Root rozdziera pakiet sterylnej gazy i zaczyna owijać nią nogę Monkberga; krew natychmiast przez nią przesiąka, szybciej, niż jest w stanie nawijać kolejne warstwy. Ale stopniowo zaczyna ją wyprzedzać - gaza pozostaje biała i czysta. - Chyba nadszedł czas, by podjąć decyzję. Mówię: zostawiamy tutaj książki kodowe, tak jak mówi porucznik Monkberg. - Ale jeśli to niemiecki szpieg... - zaczyna Benjamin. - To jak dotrzemy na ziemię aliancką, będzie miał przerąbane - kończy Root. - Powiedział pan, że mamy niewielkie szanse. - Nie powinienem był tego mówić - przepraszająco mówi Root. - Nie była to zbyt mądra ani przemyślana uwaga. Nie brała pod uwagę ducha Jednostki 2702. Uważam, że damy sobie radę z tym małym kłopotem. Jestem przekonany, że przedostaniemy się do Szwecji i zabierzemy ze sobą Monkberga. - O, to jest właściwy duch! - mówi Monkberg. - Jeśli w którymkolwiek momencie Monkberg będzie symulował albo poprosi, żeby go zostawić, czy w inny sposób zwiększy ryzyko schwytania nas przez Niemców, to natychmiast uznamy, że jest niemieckim szpiegiem. Monkberg nie przejął się tym specjalnie. - No to wypierdalajmy stąd, i to już! - wypala i zrywa się na nogi, chwiejąc się trochę z utraty krwi. - Zaraz! - odzywa się Shaftoe. - Co takiego, Shaftoe? - pyta Monkberg. Znów dowodzi. - Po czym poznamy, że on zwiększa ryzyko, iż nas złapią? - Shaftoe, o co ci chodzi? - To może nie być takie oczywiste. Może w pewnym miejscu w lesie czeka już na nas niemiecki oddział. I może porucznik Monkberg zaprowadzi nas prosto w pułapkę. - Ty masz łeb, chłopie! - woła Benjamin. - Poruczniku Monkberg - odzywa się Root. - Jako najbliższy odpowiednik lekarza okrętowego pozbawiam pana dowodzenia z powodów zdrowotnych! - Jakich powodów zdrowotnych?! - krzyczy wystraszony Monkberg. - Stracił pan dużo krwi, a ta, co pozostała, jest zanieczyszczona morfiną. W związku z tym następny stopniem oficer będzie musiał przejąć dowodzenie i podejmować wszystkie decyzje co do kierunku, w jaki się udajemy. - Ale pan jest jedynym pozostałym oficerem! - wtrąca Shaftoe. - Oprócz kapitana statku, a on bez statku nie jest żadnym kapitanem! - Sierżancie Shaftoe! - powarkuje Root, tak idealnie wcielając się w oficera piechoty morskiej, że Shaftoe i Benjamin odruchowo stają na baczność. - Tak jest, sir! - odpowiada Shaftoe. - To mój pierwszy i ostatni rozkaz, więc słuchaj uważnie! - klaruje Root. - Tak jest, sir! - Sierżancie Shaftoe, proszę zaprowadzić mnie i całą resztę jednostki do Szwecji! - Tak jest, sir! - wykrzykuje Shaftoe i wymaszerowuje z kabiny, praktycznie zwalając Monkberga z nóg. Inni idą za nim, zostawiając książki kodowe na stole. Po półgodzinnym pływaniu szalupami ratunkowymi Jednostka 2702 znów staje na suchym lądzie. Lądzie Norwegii. Śnieg leży już o kilkanaście metrów powyżej poziomu morza; całe szczęście, że Bobby Shaftoe dobrze radzi sobie z nartami. SAS-owcy też to potrafią - umieją nawet zmajstrować coś w rodzaju sanek do ciągnięcia porucznika Monkberga. Po kilku godzinach są już głęboko w lesie i idą na wschód, od momentu wylądowania nie napotkali żywej duszy - ani Niemca, ani Norwega. Zaczyna padać śnieg, zakrywając ich ślady. Monkberg jest grzeczny - nie domaga się, by go zostawić, nie wystrzeliwuje flar. Shaftoe zaczyna myśleć, że przedostanie się do Szwecji może być jedną z łatwiejszych misji Jednostki 2702. Trudno tylko, jak zawsze, zrozumieć, o co tu, kurwa, chodzi. Należyte starania Mapy Azji Południowo-Wschodniej wiszą na ścianach, a nawet zasłaniają okna, sprawiając, że pokój hotelowy Aviego wygląda jak bunkier. Firma Epiphyte Corp. zebrała się na pierwszym od dwóch miesięcy zgromadzeniu akcjonariuszy. W pokoju tłoczą się Avi Halaby, Randy Waterhouse, Tom Howard, Eberhard Fóhr, John Cantrell i Beryl Hagen, ogałacając minibarek z przekąsek i zimnych napojów. Niektórzy siedzą na łóżku. Eberhard siedzi boso i po turecku 106 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON na podłodze; przed nim, na stołku stoi laptop. Avi nie siada. Krzyżuje ręce, zamyka oczy i opiera się o drzwiczki szafki z rzadkich gatunków mahoniowców, kryjącej zestaw audio-wideo. Nosi pięknie wypraną białą koszulę, wykrochmaloną tak mocno i niedawno, że wciąż trzeszczy, gdy jej właściciel się porusza. Kwadrans temu jeszcze miał na sobie niezmienianego od czterdziestu ośmiu godzin t-shirta. Randy przez chwilę ma wrażenie, że Avi zasnął w mocno niestandardowej pionowej pozycji. Nagle odzywa się cicho: - Spójrzcie na tę mapę. - Otwiera oczy i kieruje je na nią, nie tracąc cennej energii na poruszanie głową. - Singapur, południowy czubek Tajwanu i najbardziej wysunięty na północ punkt Australii tworzą trójkąt. - Avi - mówi poważnie Eb - każde trzy punkty tworzą trójkąt. - Na ogół nie spodziewają się po Eberhardzie, że będzie łagodził atmosferę swym humorem, ale i tak po pokoju przebiega chichot. Avi szczerzy zęby - nie dlatego że go to śmieszy, lecz dlatego że stanowi dowód wysokiego morale. - Co jest pośrodku trójkąta? Wszyscy znów patrzą na mapę. Właściwa odpowiedź brzmi: punkt pośrodku morza Sulu, ale wiadomo, co ma Avi na myśli. - My jesteśmy - mówi Randy. - No właśnie. Kinakuta ma idealne położenie dla elektronicznego skrzyżowania dróg. Idealne miejsce, by umieścić w nim wielkie routery. - Wstawiasz gadkę jak do akcjonariuszy - ostrzegawczo rzuca Randy. Avi nie zwraca uwagi. - Naprawdę, w ten sposób jest to o wiele bardziej sensowne. - W jaki sposób? - ostro pyta Eb. - Dowiedziałem się, że jest tu jeszcze kilka firm od kabli. Jedna grupa z Singapuru i konsorcjum z Australii i Nowej Zelandii. Innymi słowy: kiedyś byliśmy jedynym dostawcą łącz dla Krypty. Od wczoraj podejrzewam, że będziemy jednym z trzech. Tom Howard triumfalnie szczerzy zęby: pracuje w Krypcie, więc pewnie wiedział pierwszy. Randy i Cantrell wymieniają spojrzenia. Eb sztywnieje. - Od jak dawna o tym wiesz? - pyta. Randy widzi złość na twarzy Beryl. Nie lubi, jak testuje się ją w ten sposób. - Słuchajcie, my z Ebem przeprosimy was na minutkę, dobra? - Randy wstaje. Doktor Eberhard Fóhr rozgląda się zdziwiony, potem wstaje i idzie za Randym. - Dokąd idziemy? - Zostaw komputer - mówi Randy, prowadząc go na korytarz. - Idziemy tylko tutaj. - Po co? - To wygląda tak. - Randy zamyka drzwi, tak żeby zamek się nie zatrzasnął. - Ludzie tacy jak Avi i Beryl, otrzaskani w interesach, w zauważalny sposób preferują rozmowy w cztery oczy - jak teraz. Co więcej, rzadko coś zapisują. - Wyjaśnij mi. - To sprawa z teorii informacji. Jeśli zdarzy się najgorsze i będziemy mieli sprawę w sądzie... - W sądzie? O czym ty mówisz? Eb pochodzi z małego miasteczka. Jego ojciec uczył matematyki w liceum, a matka - angielskiego. W rodzinnych stronach pewnie byłby wyrzutkiem z uwagi na swój wygląd, ale podobnie jak wielu tamtejszych ludzi uważa, że sprawy należy załatwiać w sposób otwarty, prosty i logiczny. - Nie chcę cię denerwować - mówi Randy. - Nie sugeruję, że coś takiego zaraz się zdarzy. Ale Ameryka to Ameryka, zdziwiłbyś się, gdybyś wiedział, jak często interesy prowadzą do procesów. Kiedy sąd wkracza do akcji, wszystkie, ale to absolutnie wszystkie dokumenty zostają ujawnione. Dlatego Avi i Beryl nigdy nie mają na piśmie nic, do czego nie mogliby przyznać się na sali sądowej. Co gorsza, każdy może być pod przysięgą poproszony o zeznania. Dlatego rozmowy w cztery oczy, jak tutaj, są najlepsze. - Rozumiem, słowo jednej osoby przeciw słowu drugiej osoby. - Wiem, że rozumiesz. - Ale i tak trzeba nam było dyskretnie o tym powiedzieć. - Avi i Beryl mówią nam o tym dopiero teraz, bo wcześniej chcieli przedyskutować ten problem w cztery oczy. Innymi słowy - chronili nas, a nie coś przed nami zatajali. A teraz oficjalnie obwieszczają nam tę wiadomość. Eberhard już nie jest podejrzliwy. Ale, co gorsza, zirytował się. Podobnie jak większość maniaków technicznych, kiedy dojdzie do wniosku, że inni nie postępują logicznie, może stać się niebezpieczny. Randy unosi dłonie - poddaje się. - Ustalmy, że to jest bez sensu - mówi. Eb nieprzejednanie patrzy w dal. - Zgodzisz się ze mną, że świat jest pełen irracjonalnych ludzi i idiotycznych sytuacji? - Jaaaaa... - ostrożnie potakuje Eb. - Jeśli mamy coś dłubać przy komputerach i dostać za to forsę, ktoś musi nas zatrudnić, nie? Eb starannie rozważa to zdanie. - Tak. - Oznacza to, że trzeba utrzymywać z nim przynajmniej minimalny kontakt, choć to może i nieprzyjemne. I że trzeba też zaakceptować parę innych bzdur, adwokatów, PR-owców i marketingowców. Jeśli zacząłbyś gadać z takim gościem, pewnie dostałbyś świra. Tak samo ja. Nie? - Chyba tak. - A więc, to dobrze, że pojawiają się ludzie tacy jak Beryl i Avi, ponieważ stanowią nasz interfejs. - W głowie pojawia mu się obraz z czasów zimnej wojny. Wyciąga przed siebie ręce i maca w powietrzu. - Jak te skrzynie z rękawicami, których używa się do obróbki plutonu. Rozumiesz? Eberhard kiwa głową. To obiecujący znak. - Ale to nie znaczy, że wszystko będzie tak jak w programowaniu. Oni mogą tylko przefiltrować, złagodzić irracjonalną naturę zewnętrznego świata. I dlatego właśnie czasem robią coś, co wydaje się bez sensu. Spojrzenie Eba staje się coraz bardziej nieobecne. - Ciekawie byłoby podejść do tego problemu poprzez teorię informacji - oznajmia. - Jak przesyłać dane tam i z 107 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON powrotem w wewnętrznej sieci - Randy rozumie, że Eb ma na myśli pracowników małej firmy - tak aby nie istniały one dla osób z zewnątrz? - Jak to nie istniały? - Jak mógłby sąd wezwać do ujawnienia dokumentu, jeśli z jego punktu widzenia on nigdy nie powstał? - O co ci chodzi, chcesz go zaszyfrować? Eb jest nieco urażony prostolinijnością Randy'ego. - To już robimy. Ale wciąż dałoby się udowodnić, że dokument pewnej wielkości został w pewnym czasie wysłany do pewnej skrzynki pocztowej. - Analiza pakietów sieciowych. - Tak. A gdyby ją zakłócić? A gdybym zapisał na moim twardym dysku pełno losowych bajtów, tak żeby nie było wiadomo, gdzie leżą poszczególne pliki? Ich istnienie schowałoby się w szumie, jak tygrys w wysokiej trawie. No i moglibyśmy stale wysyłać szum do siebie nawzajem, wte i wewte. - To by nieźle kosztowało. Eberhard macha ręką. - Pasmo jest tanie. - To raczej akt wiary niż stwierdzenie faktów - mówi Randy - ale w przyszłości może tak być. - Randy, w przyszłości leży cała reszta naszego życia, więc możemy równie dobrze zacząć już teraz. - No cóż, chyba wrócimy do tej dyskusji później? - Jasne. Wchodzą do pokoju. Tom, który spędził tu, na wyspie, najwięcej czasu, właśnie mówi: - Te półtorametrowe, w żółtawobrązowe plamy na błękitnym tle są nieszkodliwe i świetnie się z nimi można bawić. Ale te, co mają metr sześćdziesiąt i brązowawo-żółte plamy na turkusowym tle, mogą cię zabić jednym ukąszeniem, w dziesięć minut, chyba że wcześniej popełnisz samobójstwo, bo ból jest nie do zniesienia. Wszystko to ma dać Randy'emu i Ebowi do zrozumienia, że kiedy ich nie było, nikt nie mówił o interesach. - No dobra - odzywa się Avi. - Wychodzi na to, że Krypta może być znacznie większa, niż myśleliśmy na początku, i to jest dobra wiadomość. Ale musimy sobie poradzić z jednym problemem. - Avi zna Randy'ego na wylot i wie, że on tak naprawdę się tym nie przejmie. Wszystkie oczy zwracają się ku Randy'emu. Wątek przejmuje Beryl. Wzięła na siebie zadanie troszczenia się o uczucia innych, ponieważ całej reszcie najwyraźniej brakuje do tego kwalifikacji. Mówi z żalem: - Wszystkie prace wykonane przez Randy'ego na Filipinach, wykonane, dodajmy, znakomicie, nie są już kluczowym elementem naszej firmy. - No dobra, nie ma sprawy - odpowiada Randy. - Kurczę, przynajmniej złapałem trochę słońca, pierwszy raz od dziesięciu lat. Wszyscy natychmiast czują ulgę. Tom, jak to on, błyskawicznie wraca do konkretów: - A moglibyśmy jakoś wyplątać się z naszych relacji z Dentystą? Tak po prostu zniknąć z tego interesu? Rytm rozmowy zostaje zakłócony. Całkiem jakby wyłączyć prąd w dyskotece. - Nie wiadomo - odzywa się wreszcie Avi. - Zbadaliśmy umowy. Ale napisali je prawnicy Dentysty. - Czy jego wspólnicy nie są prawnikami? - pyta Cantrell. Avi niecierpliwie wzrusza ramionami, jakby nie o to mu chodziło. - Wspólnicy. Inwestorzy. Sąsiedzi, przyjaciele, znajomi, z którymi gra w golfa. Jego hydraulik pewnie też jest prawnikiem. - Rozumiecie, on jest znanym pieniaczem - mówi Randy. - Inny potencjalny problem - dodaje Beryl. - Jeśli znajdziemy sposób, żeby wykaraskać się z umowy z AVCLA, stracimy krótkoterminowe przychody z filipińskiej sieci, na które liczyliśmy. Konsekwencje tego mogą być gorsze, niż się spodziewaliśmy. - Cholera! - rzuca Randy. - Tego właśnie się obawiałem. - Jakie są te konsekwencje? - mówi Tom, jak zwykle podchodząc do rzeczy pragmatycznie. - Musielibyśmy podnieść kapitał, aby pokryć ten niedobór - odpowiada Avi. - Wyemitować akcje, zmniejszając nasze udziały. - Do ilu? - pyta John. - Poniżej pięćdziesięciu procent. Ta magiczna liczba wywołuje epidemię westchnień, nerwowych ruchów i jęków wśród pracowników Epiphyte Corp., którzy w sumie mają ponad pięćdziesiąt procent udziałów. Uświadomiwszy sobie konsekwencje, zaczynają znacząco zerkać na Randy'ego. Ten wreszcie wstaje i osłania się dłońmi od ataków. - No dobrze, dobrze. Co z tego wynika? W biznesplanie cały czas w kółko powtarza się, że sieć filipińska ma sens sama z siebie - że można z niej zrobić oddzielną firmę, która będzie MOGŁA samodzielnie się utrzymać. O ile wiemy, to wciąż prawda, tak? Avi zastanawia się dłuższą chwilę i wypowiada starannie skonstruowaną odpowiedź: - To zdanie jest tak samo prawdziwe jak przedtem. Wzbudza nerwowe chichoty i sarkastyczną owację: - Brawo, ten Avi to bystrzak! Co my byśmy bez niego zrobili! - Okay - mówi Randy. - Jeśli zostaniemy przy Dentyście nawet w sytuacji, kiedy jego przedsięwzięcie przestaje nas w ogóle obchodzić, to być może zdołamy zarobić wystarczająco dużo, żeby nie rozwadniać akcji. Natomiast jeśli zerwiemy umowę z AVCLA, wspólnicy Dentysty zaczną bombardować nas procesami - to prawie nic ich nie kosztuje i nic nie ryzykują. Ugrzęźniemy w sądzie w Los Angeles. Ciągle będziemy musieli tam latać i składać zeznania. Wydamy górę forsy na adwokatów. - A możemy też przegrać - rzuca Avi. Wszyscy wybuchają śmiechem. - Dlatego musimy zostać - konkluduje Randy. - Musimy współpracować z Dentystą, czy tego chcemy, czy nie. Nikt się nie odzywa; nie dlatego że nie zgadzają się z Randym - przeciwnie. Po prostu, to właśnie on prowadził sprawy na Filipinach i to on będzie musiał radzić sobie z tą mało przyjemną sytuacją. Przyjmie na siebie całą siłę 108 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON uderzenia. Lepiej niech sam się tego podejmie, bez niczyich nacisków. Teraz zgłasza się na ochotnika, głośno i publicznie; chce wystawić spektakl. Pozostali aktorzy to: Avi, Beryl, Tom, John i Eb. Publiczność składa się z mniejszościowych udziałowców firmy Epiphyte, Dentysty i jeszcze-nie-obsadzonych-w-rolach sędziów. Ten spektakl nigdy nie ujrzy światła dziennego, chyba że ktoś pozwie ich do sądu i wezwie na świadków, żeby streścili go pod przysięgą. John postanawia trochę to upiększyć. - AVCLA finansuje filipiński projekt na własne ryzyko, tak? - To prawda - autorytatywnie potwierdza Avi, przemawiając bezpośrednio do hipotetycznych sędziów-z-przyszłości. - Dawniej instalatorzy kabli najpierw sprzedawali pasmo, żeby zdobyć kapitał. AVCLA buduje wszystko za własne pieniądze. Kiedy skończą, będą mieli kabel na własność i sprzedadzą pasmo temu, kto przedstawi najlepszą ofertę. - Ale kapitał to nie tylko AVCLA - wtrąca Beryl. - Aż tak bogaci nie są. Dostali kupę szmalu od NOHGI. - A co to? - pyta Eb. - Niigata Overseas Holding Group Incorporated - trzy osoby odpowiadają unisono. Eb jest zmieszany. - NOHGI ułożyła kabel głębinowy między Tajwanem a Luzonem - dodaje Randy. - W każdym razie - mówi John - skoro Dentysta układa kable za własną forsę, to sporo ryzykuje. Każde opóźnienie w realizacji projektu sprawi, że znajdzie się w kolosalnych tarapatach. A zatem my powinniśmy wywiązać się z naszych zobowiązań. John oświadcza przed hipotetycznymi przysięgłymi w sprawie Dentysta kontra Epiphyte: dokładnie przestrzegaliśmy warunków naszej umowy z AVCLA. Ale wcale nie musi to tak dobrze zabrzmieć przed hipotetycznymi przysięgłymi w drugiej sprawie, wniesionej przeciwko nim przez mniejszościowego akcjonariusza - Springboard Capital. Dlatego Avi pospiesznie dodaje: - Jak sądzę, starannie przedyskutowawszy problem, ustaliliśmy, że interes naszych akcjonariuszy obliguje nas do wywiązania się ze zobowiązań wobec Dentysty. Te dwa cele są całkowicie zbieżne. Beryl przewraca oczami i wydaje głębokie westchnienie ulgi. - No to zabierajmy się do okablowania Filipin - mówi Randy. Avi zwraca się doń bardzo oficjalnym tonem, jakby trzymał dłoń na Biblii Gedeona. - Randy, czy uważasz, że twoje zasoby są wystarczające, by wywiązać się z naszego zobowiązania wobec Dentysty? - Musimy się spotkać i pogadać o tym - odpowiada Randy. - Możemy z tym poczekać do jutra? - Jasne. Dlaczego nie? - Bo muszę pójść do łazienki - oznajmia Avi. Obaj już wiele razy używali takiego umówionego sygnału. Avi wstaje i idzie do łazienki. Chwilę później Randy mówi: - Przypomniał mi, że... - i idzie za nim. Jest zdumiony, że Avi naprawdę sika. Rozpina spodnie, staje obok i też zaczyna. Dopiero w trakcie zdaje sobie sprawę, że to dość niezwykłe. - Co tam? - pyta. - Zszedłem dzisiaj na dół wymienić pieniądze - odzywa się Avi - i wiesz, kto wpada do hotelu prosto z lotniska? - O, cholera. - Dentysta we własnej osobie. - Bez jachtu? - Jacht płynie za nim. - Był z nim ktoś? - Nie, ale może później będzie. - Po co on tu przyjechał? - Musiał się dowiedzieć. - Jezu. To ostatnia osoba, którą chciałbym jutro spotkać. - Dlaczego? Jest jakiś problem? - Nic, z czym bym sobie nie poradził - odpowiada Randy. - Nic dramatycznego. - Nic, co gdyby wyszło na jaw, mogłoby wskazywać, że dopuszczasz się niedbalstwa? - Nie wydaje mi się. Po prostu cały ten filipiński interes jest skomplikowany i musimy o tym pogadać. - Randy, na miłość boską, jeśli jutro napadnie cię Dentysta, nie wspominaj nic o pracy. Gadaj o sprawach towarzyskich. - Jasne - mówi Randy i zapina rozporek. Ale naprawdę myśli: po co marnowałem tyle lat na uczelni, jeśli mogłem robić takie niesamowite rzeczy? Co przywodzi mu na myśl jeszcze jedno: - Aha. Dostałem dziwny e-mail. Avi natychmiast rzuca: - Od Andy'ego? - Jak na to wpadłeś? - Powiedziałeś, że był dziwny. Naprawdę napisał do ciebie? - Naprawdę to nie wiem, kto to napisał. Pewnie nie Andy. Nie był dziwny w taki sposób. - Odpowiedziałeś na niego? - Nie. Ale odpowiedział "[email protected]". - Kto to taki? "Trzejbracia.net" - kiedyś chyba administrowałeś tym systemem, no nie? - Tak. Mam tam jeszcze jakieś uprawnienia. Założyłem nowe konto o nazwie "krasnolud". Nie można wyśledzić, że to ja. Wysłałem do tego gościa anonimowy e-mail, napisałem mu, że jeśli nie udowodni, że tak nie jest, zakładam, że jest moim dawnym wrogiem. - Albo nowym. Grot włóczni Młody Lawrence Pritchard Waterhouse jest z wizytą u dziadków w Dakocie i idzie za pługiem przez pole. Lemiesze 109 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON pługa wygarniają czarną ziemię z bruzdy i zwalają w skibę, z bliska postrzępioną i nieregularną, z daleka zaś matematycznie równą i idealną, jak rowek na płycie gramofonowej. Z grzbietu jednej z tych ziemnych fal wystaje przedmiot podobny do deski surfingowej. Młody Waterhouse schyla się i podnosi go. To grot indiańskiej włóczni, elegancko wyłupany z krzemienia. U-553 jest czarną stalową włócznią, dźgającą powietrze jakieś piętnaście kilometrów na północ od Qwghlm. Ciężkie, szare fale unoszą go i opuszczają; lecz poza tym wcale się nie porusza; uwiązł na podwodnej skale, zwanej przez miejscowych Rafą Cezara, Klęską Wikingów albo Holenderskim Młotem. Na prerii można znaleźć krzemienne groty wszędzie: w glebie, darni, rzecznych osadach i pniach drzew. Waterhouse ma do tego talent. Jak to możliwe, by szedł przez pole usiane przez odwrót lodowca mnóstwem kamieni i wybierał tylko spiczaste groty? Jak to możliwe, by ludzkie oko wykrywało maleńki, sztuczny kształt zagubiony w chaotycznym, burzliwym wszechświecie, igłę danych w stogu siana - w szumie? Podejrzewa, że jest to nagłe, przypominające iskrę, zestrojenie się dwóch umysłów. Groty strzał to wykonane przez człowieka przedmioty, które uwolniły się od ludzkości, ich organiczne części zanikły, pozostało tylko to, co mineralne. To nie kształt, ale śmiercionośny zamiar domaga się uwagi od samolubnego umysłu człowieka. To działa zarówno w przypadku młodego Waterhouse'a poszukującego krzemiennych grotów, jak i pilotów samolotów polujących dziś rano na U-553. Oraz specjalistów od nasłuchu w Beobachtung Dienst, którzy wyszkolili swe uszy, by słyszały, co mówią do siebie Churchill i FDR przez rzekomo kodowany telefon. Ale nie działa to zbyt dobrze w przypadku kryptologii. Tym gorzej dla wszystkich poza Anglikami i Amerykanami, którzy wynaleźli matematyczne systemy pozwalające odróżniać groty od kamyków. Rafa Cezara rozpruła dno U-553 w sekcji dziobowej, jednocześnie unosząc łódź i częściowo wydobywając ją z wody. Pęd niemal wcisnął ją na ląd, ale zawisła gdzieś w połowie drogi jak porzucona, miotana falami wahadłowa huśtawka. Dziób wypełnił się wodą, do góry, nad grzbiety fal sterczy więc spiczasta rufa. Okręt opuściła załoga, zgodnie z morskim prawem wolno go plądrować. Zajęła go zatem Królewska Marynarka Wojenna. Okolicę patrolują niszczyciele, aby nie zakradł się tu jakiś bliźniaczy U-Boot i nie storpedował wraku. Waterhouse'a zabrano z zamku z nieprawdopodobnym pośpiechem. Zmierzch zapada jak żelazna kurtyna, a w nocy polują wilcze stada. Siedzi na mostku korwety, maleńkiego eskortowca, który przy jakiejkolwiek fali ma właściwości hydrodynamiczne pustej beczki po ropie. Jeśli zostanie na dole, nigdy nie przestanie wymiotować, dlatego jest na pokładzie. Szeroko rozstawione stopy, ugięte kolana, obie dłonie trzymają się relingu - obserwuje przybliżający się wrak. Na kiosku wymalowany jest numer 553 oraz niedźwiedź polarny dzierżący kufel piwa. - To ciekawe - mówi do pułkownika Chattana. - Pięćset pięćdziesiąt trzy to iloczyn dwóch liczb pierwszych, siedmiu i siedemdziesięciu dziewięciu. Chattanowi udaje się pełen podziwu uśmiech, ale Waterhouse wie, że to tylko spektakularny pokaz grzeczności. Tymczasem wreszcie przybywa reszta Jednostki 2702. Ukończywszy misję taranowania Norwegii, zdążali do swej nowej bazy na Qwghlm, gdy dowiedzieli się o tym U-Boocie. Spotkali się z Waterhouse'em na tej łodzi - nie mieli jeszcze czasu usiąść ani tym bardziej rozpakować się. Waterhouse zdążył kilka razy wspomnieć, jak bardzo spodoba im się Qwghlm i skończyły mu się tematy do rozmowy - załoga korwety nie posiada uprawnień Ultra Mega, a nie przychodzi mu do głowy nic, o czym mógłby rozmawiać z Chattanem i resztą, co nie byłoby ściśle tajne klasy Ultra Mega. Próbuje więc zabawić ich gadką o liczbach pierwszych. Część jednostki - porucznika piechoty morskiej oraz większość szeregowców - pozostawiono na Qwghlm, żeby się rozkwaterowali. Waterhouse'owi w oględzinach U-Boota towarzyszą tylko pułkownik Chattan i pewien podoficer, sierżant Robert Shaftoe. Shaftoe jest chudy, żylasty, ma pękate, potężne przedramiona i dłonie oraz jasne włosy przycięte tuż przy skórze, co optycznie powiększa jego i tak duże oczy. Ma wielki nochal, wielką grdykę, wielkie blizny po trądziku i jeszcze parę innych blizn wokół oczodołów. Te mocne rysy przy szczupłym ciele sprawiają, że jego obecność odczuwa się intensywnie; wręcz trudno nie patrzeć w jego stronę. Wygląda na człowieka targanego silnymi emocjami, choć posiadającego jeszcze silniejszą dyscyplinę, trzymającą je w karbach. Bez choćby jednego mrugnięcia wpatruje się bezpośrednio w oczy osoby, która właśnie mówi. A jeśli nikt nie mówi, gapi się na horyzont i myśli. A kiedy myśli, nieprzerwanie kręci palcami. Cała reszta używa palców do trzymania się czegoś, Shaftoe zaś wrósł w pokład jak gruby staruch stojący w kolejce po bilety do kina. Podobnie jak Waterhouse, a w przeciwieństwie do Chattana, ubrany jest w ciężkie, brudne, ciepłe ciuchy, pożyczone z magazynka tego okrętu. Wiadomo już, a informację tę przekazuje się wszystkim obecnym, że dowódca U-Boota - który zszedł z niego ostatni - zachował na tyle przytomność umysłu, że zabrał ze sobą Enigmę. Samoloty RAF-u, wciąż krążące mu nad głową, przyglądały się, jak chwiejnie klęka w szalupie, i wyrzuca tarcze maszyny w różne strony, prosto w fale wielkości gór. Potem i sama maszyna wylądowała za burtą. Niemcy wiedzą, że nigdy nie uda się jej wydobyć. Nie mają jednak pojęcia, że nikt nawet nie będzie próbował, ponieważ jest takie miejsce, zwane Bletchley Park, gdzie wiedzą już o czterotarczowej Enigmie wszystko, co trzeba. Ale Angole i tak urządzą niezłe poszukiwania, na wypadek gdyby ktoś ich obserwował. Waterhouse nie szuka Enigm. Poszukuje kamiennych grotów. Korweta podchodzi do U-Boota dziobem, potem zastanawia się lepiej i zawraca, zbliżając się bokiem, od zawietrznej. Tym sposobem, ocenia Waterhouse, wiatr będzie odpychał ich od U-Boota. Widziany z dołu U-Boot jest trochę pucołowaty. Część, która powinna znajdować się nad wodą podczas wynurzenia, jest barwy szarej. Cienka jak ostrze noża. Część, która znajduje się pod wodą - może nie zderzy się z wielką skałą - jest szeroka i czarna. Na okręcie uwijają się żądni przygód faceci. Figlarnie wywiesili na kiosku swoją banderę - brytyjskiej marynarki wojennej. Chyba podpłynęli tam w płaskodennej łodzi wielorybniczej, uwiązanej do boku okrętu rzadką siecią cum i amortyzowaną przewieszonymi za relingiem łysymi oponami. Korweta wioząca Jednostkę 2702 zbliża się ostrożnie; każda fala niemal rzuca ją na rafę. - Znajdujemy się niewątpliwie w przestrzeni nieeuklidesowej! - żartuje Waterhouse. Chattan nachyla się ku niemu i zwija dłoń w trąbkę przy uchu. - Co więcej, ona jest zmienna w czasie rzeczywistym, a więc niewątpliwie trzeba uwzględniać w niej cztery wymiary, a nie trzy! - Słucham, co takiego? Odrobinę bliżej i sami osiądą na rafie. Marynarze wystrzeliwują rakietę, która przenosi między okrętami linę, a później jakiś czas pracują nad uruchomieniem łączącego oba okręty systemu transportowego. Waterhouse obawia się, że zaraz wsadzą go na tę linę. Właściwie jest bardziej zirytowany niż przestraszony, ponieważ miał wrażenie, że do końca 110 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON wojny już nigdy nie zostanie wystawiony na niebezpieczeństwo. Próbuje zabić czas, oglądając dno U-Boota i obserwując marynarzy. Ustawili się w żywy łańcuch i podają sobie książki i papiery - z wnętrza wraku na kiosk, a stamtąd do łodzi wielorybniczej. Kiosk pokrywa jakby pajęcza sieć z wystającymi co krok antenami, lufami karabinów i peryskopami. I rzeczywiście, wysyłają Waterhouse'a i Shaftoe'a na okręt podwodny w czymś w rodzaju wózka podwieszonego na linie. Najpierw w śmiesznym, pustym geście wkładają im kamizelki ratunkowe - jeśli fale nie rozbiją ich o skały, umrą z wyziębienia, zamiast się utopić. W połowie drogi mija go niecka pomiędzy falami. Waterhouse zerka we wsysającą wszystko czeluść i widzi odsłonięty na moment, porośnięty niebieskawymi małżami wierzchołek Rafy Cezara. Można by zejść tam i stanąć. Na chwilę. Zaraz potem do dołu wdzierają się tysiące ton lodowatej wody, kłębią się i walą go w tyłek. Unosi wzrok i ogląda U-553, który góruje nad nim. W pierwszej chwili wygląda na pusty w środku, podobny raczej do durszlaka niż okrętu wojennego. Kadłub dziurawią falujące rzędy podłużnych szczelin, jak wytatuowane na blachach linie prądu. Wygląda to niesamowicie krucho. Potem zerka przez szczeliny - wpada tam światło przez otwory w pokładzie i widzi ukrytą wewnątrz sylwetkę kadłuba ciśnieniowego, obłego i wyglądającego znacznie solidniej niż kadłub zewnętrzny. Okręt ma dwie trójłopatowe śruby, po metrze średnicy każda, tu i ówdzie wgięte od zderzenia z Bóg wie czym. Teraz celują w powietrze; patrząc na nie, Waterhouse czuje to samo bezsensowne zakłopotanie co w Pearl Harbor, kiedy oglądał trupy z obnażonymi intymnymi częściami ciała. Za śrubami z kadłuba wystają stery kierunku i głębokości, a jeszcze dalej, tuż pod czubkiem rufy, są dwie ciężkie, przypominające zasuwy metalowe płyty. Zapewne stamtąd wylatują torpedy - myśli Waterhouse. Ze straszną szybkością przejeżdża ostatnie pięć metrów, po czym łapie go i przytrzymuje, w rozmaitych miejscach, osiem silnych rąk, stawiają go w niby-bezpiecznym miejscu: na pokładzie U-Boota, tuż za kioskiem, pod osłoną działka przeciwlotniczego. Na samym szczycie rufy stoi wielki maszt w kształcie litery T. Z poprzeczki odchodzą napięte liny, drugimi końcami uwiązane do relingu kiosku, tuż obok dłoni Waterhouse'a. Naśladując oficera Królewskiej Marynarki Wojennej, który chyba ma być jego przewodnikiem, Waterhouse wspina się w stronę rufy, używając jednej z lin jako poręczy, a potem schodzi przez luk w pokładzie do wnętrza. Shaftoe dołącza do nich moment później. To najgorsze miejsce, w jakim kiedykolwiek znalazł się Waterhouse. Gładko podskakuje na każdej fali, tak jak korweta, ale w odróżnieniu od niej potem wali się z łomotem w skały, niemal przewracając go na pokład. To tak jakby dać się zamknąć w kuble na śmieci, w który ktoś wali ciężkim młotem. U-553 jest do połowy wypełniony gęstą zupą z taniego wina, oleju napędowego, kwasu akumulatorowego i ścieków. Jest tak przechylony, że gdy idą naprzód, zupa szybko staje się głębsza, ale przy każdym podskoku kadłuba na skałach przetacza się w stronę rufy tsunami. Na szczęście Waterhouse'owi już minęły mdłości, znajduje się w transcendentnym stanie, z umysłem jeszcze bardziej niż zwykle oddzielonym od ciała. Oficer dowodzący czeka, aż łoskot przycichnie, po czym zaskakująco spokojnym głosem pyta: - Czy chce pan obejrzeć coś konkretnego, sir? Waterhouse wciąż próbuje się rozejrzeć, świecąc latarką to tu, to tam. Trochę tak, jakby patrzyło się przez słomkę do lemoniady. Nie potrafi pozbierać tych oderwanych migawek rur i kabli w jeden spójny widok. Wreszcie próbuje trzymać głowę nieruchomo i bardzo szybko omiatać otoczenie promieniem światła. Wykluwa się obraz: wąski korytarzyk, wyraźnie zaprojektowany przez i dla inżynierów, mający dać dostęp do kilku tysięcy kilometrów bieżących rur i kabli, przepuszczonych przez coś w rodzaju przewężenia. - Szukamy papierów dowódcy okrętu - mówi Waterhouse. Łódź ponownie spada. On opiera się o coś śliskiego, zatyka uszy, zamyka oczy, usta i robi wydech przez nos, tak by ani odrobina zupy nie dostała mu się do organizmu. Przedmiot, do którego się przyciska, jest bardzo twardy, zimny i owalny. I tłusty. Błyska nań latarką: został wykonany z mosiądzu. Sztuczka z malowaniem światłem daje obraz jakby mosiężnego statku kosmicznego, wciśniętego (chyba że się myli) pod koję. Już ma zrobić z siebie kompletnego głupka, pytając, co to takiego, gdy nagle rozpoznaje torpedę. Podczas następnego interludium ciszy pyta: - Jest tu może jakaś kajuta, gdzie mógłby mieć... - To tam na przedzie - odpowiada oficer. Przód nie wygląda zachęcająco. - Kurwa! - rzuca sierżant Shaftoe. To pierwsze słowo mniej więcej od pół godziny. Z chlupotem rusza naprzód. Angielski oficer musi się pospieszyć, by za nim nadążyć. Pokład znów umyka im spod nóg; stają więc i odwracają się, tak by fala nieczystości trafiła ich w plecy. Schodzą w dół. Każdy krok to zażarta walka ze zdrowym rozsądkiem, a kroków jest sporo. To, co Waterhouse wziął za przewężenie w korytarzu, ciągnie się cały czas - chyba aż do samego dziobu. Wreszcie znajdują pretekst do zatrzymania się - kajutę, a może róg kajuty (jakieś półtora metra na dwa). Łóżko, małe składane biureczko i szafki z prawdziwego drewna. Wraz ze zdjęciami rodziny i przyjaciół nadają kabinie przytulną domową atmosferę, którą jednakże całkowicie psuje oprawiony w ramkę portret Adolfa Hitlera na ścianie. Waterhouse uznaje to za całkowity brak gustu, ale w końcu przypomina sobie, że to niemiecki okręt. Fala ścieków ukośnie przecina kajutę na pół. Wszędzie pływają papiery i inne biurokratyczne szczątki zapisane tajemnym gotyckim alfabetem, kojarzącym się Waterhouse'owi z Rudim. - Pozbierajcie to wszystko - mówi Waterhouse. Shaftoe i oficer już cedzą breję, co chwilę wyciągając z niej dłonie owinięte kapiącą papier-mache. Wszystkie znaleziska ładują do parcianego wora. Koja kapitana jest po rufowej albo górnej stronie kajuty. Shaftoe zrywa pościel, zagląda pod poduszkę i materac. Nic nie znajduje. Składany stoliczek jest w miejscu całkiem zanurzonym. Waterhouse ostrożnie przesuwa się ku niemu, próbując nie tracić gruntu pod nogami. Nogami wyczuwa stolik, sięga w ciemność dłońmi, bada go jak niewidomy. Wymacuje szuflady. Dają się wyciągnąć, przekazuje je więc Shaftoe'owi, który zwala ich zawartość do wora. Po chwili jest niemal pewien, że w biurku nic już nie zostało. Łódź unosi się i z hukiem spada. Gdy ścieki przelewają się w przód, na chwilę odsłaniają coś w rogu kajuty, przymocowane do przedniej grodzi. Waterhouse z wysiłkiem podchodzi bliżej. - To jest sejf! - woła. Kręci tarczą. Jest ciężka. Porządny sejf. Niemiecki. Shaftoe i angielski oficer zerkają po sobie. W otwartym włazie ukazuje się marynarz. - Sir! - oznajmia. - Zaobserwowali jeszcze jednego U-Boota. - Żeby tak mieć stetoskop... - mówi Waterhouse. - Jest tu jakiś gabinet lekarski? - Nie - odpowiada oficer. - Tylko taka apteczka. Powinna tu gdzieś pływać. - Tak jest, sir! - rzuca Shaftoe i znika z kabiny. Minutę później wraca. Nad głową trzyma niemiecki stetoskop, żeby 111 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON się nie zabrudził. Rzuca Waterhouse'owi, który chwyta go w powietrzu, wtyka w uszy i przykłada końcówkę, zanurzając w ściekach, do przedniej ścianki sejfu. Trochę już miał z tym do czynienia, dla zabawy. Dzieciaki mające obsesję na punkcie zamków często wyrastają na dorosłych z obsesją na punkcie szyfrów. Kierownik sklepu spożywczego w Moorhead w Minnesocie pozwalał małemu Waterhouse'owi bawić się swoim sejfem. Ten, ku jego wielkiemu zdziwieniu, złamał szyfr, po czym spisał i zreferował na lekcjach przebieg tego eksperymentu. Ten sejf tutaj jest o wiele lepszy. Skoro i tak nie widzi tarczy, zamyka oczy. Ma niejasną świadomość, że pozostali marynarze od jakiegoś czasu coś krzyczą, jakby dowiedzieli się o jakimś sensacyjnym zdarzeniu. Może skończyła się wojna. Ktoś wyrywa mu z ręki końcówkę stetoskopu. Otwiera oczy i widzi, jak sierżant Shaftoe unosi ją do ust na kształt mikrofonu. Shaftoe patrzy nań spokojnie i mówi do stetoskopu: - Sir, płyną w naszym kierunku torpedy. - Potem odwraca się i zostawia go samego w kabinie. Waterhouse jest już w połowie drabinki prowadzącej do kiosku i patrzy w górę, w kółko szaroczarnego nieba, gdy cały okręt z hukiem podskakuje. Fala ścieków wzbiera i podnosi go, wyrzygując na pokład łodzi. Tam łapią go koledzy i życzliwie chronią przed zmyciem za burtę. Teraz U-553 trochę inaczej porusza się na falach. Znacznie silniej, jakby miał zaraz uciec z rafy. Waterhouse z minutę dochodzi do siebie. Zaczyna myśleć, że być może doznał jakichś obrażeń. Coś nie tak jest na pewno z lewą ręką - na nią właśnie upadł. Omiata ich silny strumień światła: reflektor z angielskiej korwety, która ich tu przywiozła. Marynarze klną. Waterhouse unosi się na zdrowym łokciu i zerka na kadłub U-Boota, wodzi wzrokiem wzdłuż promienia światła. Widok jest dziwny. Łódź została rozpruta tuż pod linią wodną. Wokół dziury w powietrze sterczą ostre odłamki blach. Wycieka obrzydliwa zawartość kadłuba, czarno plamiąc Atlantyk. - Kurwa! - rzuca sierżant Shaftoe. Zrzuca z ramion mały, choć z wyglądu ciężki plecak i rozsznurowuje go. Ten nagły gest zwraca uwagę angielskich marynarzy, którzy próbują pomóc, oświetlając latarkami jego nerwowo poruszające się dłonie. Waterhouse, w tej chwili znajdujący się niemal w delirium, nie wierzy własnym oczom: Shaftoe wypakował wiązkę eleganckich, żółtobrązowych walców, grubości palca i długości mniej więcej piętnastu centymetrów. A także parę innych drobiazgów, w tym szpulę grubego, sztywnego czerwonego kabla. Zrywa się na nogi tak stanowczo, że prawie zwala kogoś na pokład, biegnie do kiosku i znika na prowadzącej w głąb okrętu drabince. - Jezu - mówi oficer - będzie coś wysadzał. Myśli o tym przez sekundę; okręt podskakuje mocno na falach. Rozlega się zgrzyt, sugerujący, że kadłub ociera o skałę. -Opuścić okręt! - wykrzykuje. Większość wsiada do łodzi wielorybniczej. Waterhouse natomiast do wózka na linie. Mniej więcej w połowie drogi do korwety czuje potężny wstrząs, choć prawie go nie słyszy. Przez resztę drogi kompletnie nic nie widzi. Nawet po wylądowaniu na pokładzie torpedowca w głowie ma potężny zamęt. Ktoś, kto nazywa się Enoch Root, każe znieść go pod pokład i zająć się jego głową i ręką. Dotąd Waterhouse nie miał pojęcia, że coś się stało z głową. To zupełnie jasne: głowa pamięta różne rzeczy, jeśli więc zostanie uszkodzona, jak można je pamiętać? - Za to dostaniesz przynajmniej Purpurowe Serce - mówi Enoch Root. Mówi to z wyraźnym brakiem entuzjazmu, jakby miał dokładnie gdzieś wszystkie Purpurowe Serca, choć zniżał się do przypuszczenia, że dla Waterhouse'a będzie to coś wielkiego. - A i ten cały Shaftoe, niech go szlag, pewnie też dostanie jakiś poważny order. Morphium Shaftoe wciąż widzi to słowo za każdym razem, kiedy zamknie oczy. Lepiej skupiłby się na tym, co do niego należy - na podłożeniu ładunków wybuchowych wokół płyt mocujących sejf do kadłuba U-Boota. MORPHIUM. Napisane na pożółkłej papierowej etykietce, przyklejonej do małej szklanej fiolki. Fiolka ma barwę intensywnie fioletową, taką jaką widzisz, gdy zostałeś oślepiony silnym snopem światła. Harvey, marynarz, który zgłosił się do pomocy na ochotnika, wciąż błyska mu w oczy latarką. To nie do uniknięcia: Shaftoe z ładunkami wybuchowymi jest zaklinowany w wyjątkowo niewygodnej pozycji pod sejfem. Śliskimi palcami, na dodatek zimnymi i słabymi, próbuje zamocować zapalniki. Gdyby łódź nie została storpedowana, w ogóle nie wchodziłoby to w grę; przedtem ta kabina była pełna ścieków, a sejf znajdował się pod powierzchnią wody. Teraz jest elegancko opróżniona. Harvey nie jest zaklinowany; rzucają nim paroksyzmy U-Boota, który na podobieństwo wyrzuconego na brzeg rekina usiłuje głupio, acz gwałtownie wydostać się z rafy. Promień jego latarki wciąż trafia Shaftoe'a w oczy. Shaftoe mruga i widzi kosmos fioletu: maleńkie fioletowe buteleczki z napisem MORPHIUM. - Szlag by trafił! - krzyczy. - Wszystko w porządku, sierżancie? - pyta Harvey. Harvey nic nie rozumie. Harvey myśli, że Shaftoe klnie, bo coś mu nie idzie z ładunkami. Z ładunkami idzie, kurwa, świetnie. Nie ma z nimi żadnych problemów. Problem tkwi w głowie Shaftoe'a. Już tam był, właśnie tam. Waterhouse wysłał go, żeby poszukał stetoskopu. Shaftoe szedł po zakamarkach U-Boota, aż wreszcie znalazł drewniane pudło. Otworzył je i zobaczył, że jest pełne różnych lekarskich sprzętów. Wyszperał w nim to, czego chciał Waterhouse - była tam też fiolka, widoczna jak cholera, miał ją tuż przed nosem. Dotknął jej nawet dłonią. W świetle latarki widział napis na etykietce: MORPHIUM Ale nie wziął jej. Gdyby tam było napisane MORFINA, chwyciłby ją w sekundę. Ale było MORPHIUM. Dopiero jakieś trzydzieści sekund później zrozumiał, że to przecież, do cholery, niemiecki okręt i że wszystkie słowa oczywiście będą inne, i że ma pewnie z dziewięćdziesiąt dziewięć procent szans, że MORPHIUM to to samo co MORFINA. Kiedy zdał sobie z tego sprawę, rozstawił nogi szeroko w mrocznym korytarzu U-Boota i zawył, głęboko, przeciągle, aż z trzewi. W łoskocie fal nikt go nie usłyszał. Potem szedł dalej i kontynuował zadanie, czyli niósł dla Waterhouse'a stetoskop. Kontynuował zadanie, ponieważ jest żołnierzem piechoty morskiej. Wysadzenie ze ściany tego pieprzonego sejfu nie należy do jego zadań. Po prostu taki pomysł wpadł mu do głowy. Uczyli go, co robić z materiałami wybuchowymi - czemu by nie zastosować tego w praktyce? Wysadza ten sejf nie dlatego 112 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON że jest żołnierzem piechoty morskiej, ale dlatego że jest Bobbym Shaftoe'em. A także dlatego że jest to znakomity pretekst, by wrócić tam i poszukać tego "morphium". U-Boot podryguje i obala rozkraczonego Harveya na pokład. Shaftoe czeka, aż wstrząs ustanie, po czym, wymachując dłońmi, znajduje uchwyty i wypełza spod sejfu. Ciężar jego ciała spoczywa głównie na nogach, ale nie da się powiedzieć, że stoi. W takim miejscu można tylko mieć nadzieję, że uda się złapać równowagę szybciej, niż zwalić się na cztery litery. Harvey właśnie przegrał ów wyścig, a Shaftoe chwilowo go wygrywa. - Zaraz dupnie! - krzyczy. Harvey gramoli się na nogi. Shaftoe pomocnym szturchnięciem wypycha go do korytarza. Harvey skręca na lewo i włazi na górę - do kiosku i wyjścia. Shaftoe skręca na prawo. Idzie w dół. W stronę dziobu. W stronę marynarskiej trumny - dna morza. W stronę pudła z MORPHIUM. Gdzie, kurwa, podziało się to pudło? Poprzednim razem znalazł je, gdy pływało w zupie. Może - to straszne - może po prostu wypłynęło przez dziurę, którą wywaliła torpeda? Mija kilka grodzi. Łódź przechyla się coraz bardziej, w końcu musi iść tyłem, jakby schodził po drabinie, łapiąc się rur, kabli elektrycznych i łańcuchów podtrzymujących koje. Ten okręt jest tak cholernie długi. To musi być dość dziwna metoda zabijania ludzi. Shaftoe nie jest pewien, czy podoba mu się to, co sugeruje ów UBoot. Sam nad Jangcy zabijał chińskich bandytów ciosem bagnetu w pierś. Jednego chyba zabił, po prostu waląc go solidnie w głowę. Na Guadalcanal zabijał Nipów, strzelając do nich z rozmaitej broni palnej, spychając na nich głazy, rozpalając wielkie ogniska u wylotów grot, gdzie się ukrywali, podkradając się do nich w dżungli i podrzynając im gardła, strzelając z moździerzy w ich pozycje, a nawet unosząc ich i zrzucając z urwiska do morza. Naturalnie, od dawna wiedział, że likwidowanie wrogów w walce twarzą w twarz jest cokolwiek staroświeckie, ale niespecjalnie się nad tym zastanawiał. Pokaz działania karabinu maszynowego Vickersa trochę dał mu do myślenia, a teraz siedzi w jednej z najsłynniejszych maszyn do zabijania tej wojny i co widzi? Zawory. A raczej żeliwne koła, którymi zamyka się i otwiera zawory. Całe wręgi są pokryte kołami zaworów, średnicy od kilkunastu do kilkudziesięciu centymetrów, upchanych gęsto jak małże na skałach, w sposób z wyglądu całkowicie przypadkowy i nieregularny. Są pomalowane albo na czarno, albo na czerwono i wypolerowane do połysku dotykiem rąk. A jak nie zawory, to wyłączniki, olbrzymie jak z filmów o Frankensteinie. Jeden obrotowy wyłącznik, w połowie zielony, a w połowie czerwony, ma z pół metra średnicy. No i poza tym ta łódka nie ma za wiele okien. W ogóle nie ma okien. Tylko peryskop, którego używać może jedna osoba na raz. Więc dla tych gości wojna sprowadza się do zamknięcia w szczelnej beczułce pełnej gówna, kręcenia zaworami i przerzucania wyłączników na komendę, a od czasu do czasu ewentualnie przychodzi jakiś oficer i mówi im, że właśnie zabili paru nieprzyjaciół. Tu jest to pudełko - wylądowało na koi. Shaftoe przyciąga je i otwiera szarpnięciem. W środku wszystko się poprzewracało; jest tu więcej niż jedna fioletowa buteleczka. Przez chwilę przerażony myśli, że będzie musiał przeczytać wszystkie etykietki z tym pokręconym szwabskim pismem, ale po paru sekundach znajduje MORPHIUM i wtyka do kieszeni. Już wspina się do kiosku, gdy potężny grzywacz wali w kadłub okrętu i pozbawia go równowagi. Długo leci w dół, do środka łodzi, robiąc salta w tył. Wreszcie udaje mu się zatrzymać. Jest kompletnie ciemno, gdzieś zginęła latarka. Czuje nadchodzącą panikę. Nie żeby był panikarzem, po prostu sporo czasu już nie brał morfiny, a kiedy tak się zdarza, jego ciało źle znosi tego rodzaju wypadki. Na wpół oślepia go potężny błękitny błysk, który znika, zanim jeszcze zdążył zmrużyć oczy. Na dole coś skwierczy. Shaftoe porusza lewą ręką i czuje, że coś ciągnie go za przegub. To pętla od latarki, którą przytomnie owinął wokół ręki. Latarka szoruje i pobrzękuje o stalowy greting, na którym leży Shaftoe rozkrzyżowany jak przypiekany męczennik na ruszcie. Kolejny poszatkowany czarnymi liniami błękitny błysk światła i towarzyszące mu skwierczenie. Shaftoe czuje zapach elektryczności. Kilka razy wali latarką o greting. Zapala się, migocząc niepewnie. Leży twarzą w dół na kracie splecionej z prętów grubości ołówka, rozstawionych co kilka centymetrów. Patrzy w ładownię. Gdyby U-Boot nie był przechylony, miałby ją pod nogami. W ładowni jest kompletny bajzel, porządnie poukładana w skrzynki zawartość zmiksowała się w rzadki gulasz z tłuczonego szkła, potrzaskanych desek, żywności, materiałów wybuchowych, minerałów o znaczeniu strategicznym, a wszystko to wymieszane z morską wodą, tak że chlupocze co chwila w rytm fal szturchających martwego U-Boota. Idealnie kulista, drżąca kropla rtęci spada przez greting tuż obok jego głowy, leci oświetlona promieniem latarki i rozpryskuje się o jakiś śmieć. Potem kolejna. Zerka w górę i widzi cały deszcz globulek rtęci, odbijających się i staczających ku niemu po płytach pokładu; pewnie potłukły się rurki z rtęcią używane do mierzenia ciśnienia. Kolejny oślepiający, błękitny błysk: potężna elektryczna iskra. Shaftoe jeszcze raz zerka przez kratę i zauważa w ładowni wielkie metalowe skrzynie, z których wystają grube śruby. Co chwila jakiś mokry śmieć zwiera dwie z tych śrub - wtedy mrok rozjaśnia iskra. Te skrzynie to akumulatory, to one pozwalają U-Bootowi pływać pod wodą. Kiedy sierżant Robert Shaftoe leży tam, przywarłszy twarzą do chłodnej kraty, zbierając oddech i uspokajając nerwy, potężna fala przechyla łódź tak mocno, iż boi się, że zjedzie i zanurkuje w zatopionym dziobie okrętu. Ciecz w akumulatorni przetacza się w dół, nabierając szybkości i mocy, po czym z przerażającą siłą uderza w grodź; słyszy, jak pod ciosem puszczają nity. W tym momencie Shaftoe w promieniu latarki widzi całość ładowni, aż po samo dno. Właśnie wtedy dostrzega tam na dole potrzaskane skrzynki - bardzo małe skrzynki, takie, jakich użyto by do przechowywania bardzo ciężkich materiałów. Wszystkie są pootwierane. Przez szczeliny widać żółte cegiełki, kiedyś ułożone równiutko jedna na drugiej, teraz porozrzucane. Wyglądają dokładnie tak, jak sobie Shaftoe wyobraża sztabki złota. Tyle że jest ich tu dużo za dużo jak na sztabki złota. Tak samo jak wtedy, gdy Shaftoe w Wisconsin przewrócił zmurszałą kłodę i znalazł pod nią tysiące identycznych owadzich jajeczek rozsianych po ciemnej ziemi, żarzących się obiecująco. Przez chwilę czuje pokusę. Leży tu niewyobrażalna ilość forsy. Gdyby tak mógł sięgnąć choćby po jedną z tych sztabek... Chyba wybuchły ładunki, ponieważ Bobby ogłuchł. To wskazówka, że należy stąd spieprzać. Zapomina o złocie morfina to wystarczający łup jak na jeden dzień. Pół pełznie, a pół wspina się wzdłuż kraty, korytarza, kajuty kapitana, z której drzwi wydobywa się dym, a grodzie są dziwacznie wydęte przez fale uderzeniową. Sejf odczepił się od ściany! A linka, którą połączyli go z Harveyem, choć uszkodzona, trzyma się nadal. Ktoś musi za nią szarpać, bo jest uparcie i denerwująco napięta. Teraz sejf zahaczył o wystrzępioną przeszkodę. Shaftoe musi go uwolnić. Sejf podskakuje ciągnięty naprężoną linką, aż zaczepia się o coś innego. Shaftoe idzie za Harveyem, wychodzą z kabiny, w górę okrętu, po drabince do kiosku; wreszcie wydostaje się z łodzi podwodnej w objęcia sztormu, pośród serdecznej owacji marynarzy. 113 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Nie więcej niż pięć minut później U-Boot znika. Shaftoe wyobraża sobie, jak okręt toczy się po zboczu rafy w stronę podwodnego kanionu i sypie w czarną wodę sztabkami złota i kuleczkami rtęci niczym dobra wróżka piaskiem. Shaftoe wrócił już na korwetę; wszyscy poklepują go po plecach i przepijają do niego. On pragnie tylko znaleźć jakieś dyskretne miejsce, żeby otworzyć fioletową buteleczkę. Garnitur Postać Randy'ego jest nieskazitelna i emanuje z niej czujność: to wszystko przez ten garnitur. Spostrzeżenie, że hakerzy nie lubią eleganckich ciuchów, trąci banałem. Avi nauczył się, że dobre ubrania mogą być naprawdę wygodne - na przykład luźne spodnie od garnituru są o wiele wygodniejsze niż dżinsy. Spędził z hakerami wystarczająco dużo czasu, by odkryć, że sprzeciwiają się nie tyle noszeniu garniturów, ile ich wkładaniu, ponieważ przykładają wagę nie tylko do samego procesu ubierania się, lecz także do doboru garnituru i jego konserwacji, a także obawiają się, czy aby nadal jest modny - co jest szczególnie trudne dla ludzi, którzy wkładają go raz na pięć lat. Zatem wygląda to tak: Avi ma w jednym ze swych komputerów arkusz kalkulacyjny, wyszczególniający rozmiary kołnierzyka, nogawki i inne kluczowe parametry każdego pracownika. Kilka tygodni przed ważnym spotkaniem po prostu faksuje go do krawca w Szanghaju, a potem, w klasycznym pokazie dostaw na czas, których pionierem była Toyota, Federal Express przywozi garnitury na dobę przed terminem, tak by można je było od razu skierować do hotelowej pralni. Dziś rano Randy po wyjściu spod prysznica usłyszał pukanie: to pokojowy dostarczył świeżo uprany i wyprasowany garnitur wraz z koszulą i krawatem. Włożył na siebie to wszystko (przezornie załączono dziesiątą kserokopię kiepskiego diagramu przedstawiającego węzeł pół-Windsor). Pasowało idealnie. Teraz stoi w holu Foote Mansion, spoglądając na malejące elektryczne cyferki nad drzwiami windy, a od czasu do czasu zerka na swoje odbicie w wielkim lustrze. Głowa Randy'ego wystająca z garnituru to humorystyczny obrazek, budzący uśmiechy co najmniej do obiadu. Rozmyśla nad e-mailem z dzisiejszego ranka: Do: [email protected] Od: [email protected] Temat: Re: Dlaczego? Drogi Randy. Chyba nie masz nic przeciwko temu, żebym nazywał cię Randy - pomimo że użyłeś anonimowego maila, Twoja tożsamość jest dość oczywista. Choć sam pomysł był dobry. Pochwalam taką ostrożność. Jeżeli chodzi o możliwość, że jestem twoim "starym wrogiem", napawa mnie przerażeniem to, że ktoś tak młody jak Ty może już mieć starych wrogów. A może chodzi Ci o niedawno nabytego wroga w zaawansowanym wieku? Na myśl przychodzi mi kilku kandydatów. Podejrzewam jednak, że chodzi ci o Andrew Loeba. Nie jestem nim. Gdybyś ostatnio odwiedził jego stronę webową, byłoby to dla ciebie oczywiste. Dlaczego budujesz Kryptę? Podpisano, - KLUCZ PUBLICZNY ORDO (itd. itp.) - KONIEC KLUCZA PUBLICZNEGO ORDO Obserwowanie cyferek nad windami i zgadywanie, która przyjedzie pierwsza, wcale nie jest interesujące, ale i tak ciekawsze niż bezczynne stanie. Jedna z nich przystanęła co najmniej na minutę na piętrze tuż nad Randym: słyszy jej gniewne brzęczenie. Wielu azjatyckich biznesmenów - a już zwłaszcza Chińczyków - nie widzi niczego zdrożnego w zawłaszczaniu jednej z hotelowych wind tylko dla siebie, ustawianiu w nich służących, którzy przez ośmiogodzinne zmiany cały czas trzymają palec na guziku DRZWI, ignorując brzęczyk alarmowy. Ding. Randy obraca się na palcach (spróbujcie takiej sztuczki w tenisówkach!). Znów postawił na niewłaściwego konia: wygrała winda, która przed chwilą, kiedy patrzył, znajdowała się jeszcze na najwyższym piętrze. To winda stanowcza, winda ekspresowa. Podchodzi do zielonego światełka. Drzwi rozsuwają się. Randy gapi się prosto w twarz doktora Huberta "Dentysty" Keplera, doktora stomatologii. A może chodzi Ci o niedawno nabytego wroga w zaawansowanym wieku? - Dzień dobry, panie Waterhouse! Kiedy pan tak stoi z otwartymi ustami, przypomina mi pan jednego z moich pacjentów. - Dzień dobry, panie Kepler. - Randy słyszy własne słowa, jakby dobiegały z drugiego końca kilometrowej rury z papieru toaletowego, i natychmiast analizuje je, sprawdzając, czy nie ujawnił żadnych poufnych firmowych informacji ani nie dał Keplerowi powodu do wytoczenia procesu. Drzwi zaczynają się zamykać, Randy szturcha je laptopem. - Ostrożnie! To pewnie dosyć drogi sprzęt - mówi Dentysta. Randy już ma powiedzieć: "Ja zmieniam laptopy tak szybko jak transwestyta wsuwa nylony", choć może bardziej a propos byłoby "jak wysokoobrotowa wiertarka boruje w martwym trzonowcu", ale gryzie się w język i zmilczą, rozumiejąc, że znalazł się na niepewnym gruncie: ma na tym laptopie poufne informacje firmy, a jeśli Dentysta odniesie wrażenie, że postępuje z nimi niedbale, może rzygnąć lawiną cywilnych oskarżeń, jak Linda Blair zupą z groszku w "Egzorcyście". - To miła, ehmm, niespodzianka, spotkać pana na Kinakucie - bąka Randy. Doktor Kepler nosi okulary o rozmiarach przednich szyb cadillaca rocznik 1959. To specjalne dentystyczne szkła, wypolerowane jak lustra teleskopów z Palomar, pokryte ultrarefleksyjnym materiałem, w którym zawsze widzi się odbicie swej rozdziawionej gęby nadzianej na pal gorącego światła. Własne oczy Dentysty majaczą gdzieś w tle jak wspomnienie z dzieciństwa. Nieco przymrużone, z obwisłymi kącikami, jakby ich właściciel był znużony światem; źrenice mroczne jak Hades. Wokół przywiędłych ust zawsze błąka się cień uśmiechu. To uśmiech człowieka, który niepokoi się zaległą składką ubezpieczenia przeciwko błędom w sztuce, jednocześnie cierpliwie manewrując końcem łomu z chirurgicznej stali pod krawędzią twego martwego dwuguzkowca, człowieka, który przeczytał w fachowym piśmie, że pacjenci chętniej wracają i mniej chętnie wytaczają procesy, jeśli się do nich uśmiechasz. - Jak pan myśli? Mógłbym później chwilę z panem pogadać? Proszę wypluć. Zbawczy dzwonek! Zjechali na parter. Drzwi otwierają się, ukazując wyłożony rzadkim marmurem hol Foote Mansion. Boje, wystrojeni jak torty weselne, szybują tam i z powrotem, jakby mieli w butach rolki. Parę metrów od windy stoi Avi oraz dwa piękne garnitury, z których wystają głowy Eba i Johna. Wszyscy trzej odwracają się ku niemu. Eb i John 114 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON przybierają na widok Dentysty miny aktorów z filmu klasy B, którzy właśnie dostali w środek czoła kulkę. Avi dla odmiany sztywnieje jak facet, co tydzień temu nadepnął na zardzewiały gwóźdź i właśnie poczuł pierwsze ukłucie tężca, który w końcu przeżre mu kręgosłup. - Czeka nas pracowity dzień - odpowiada Randy. - Moja odpowiedź brzmi: tak, o ile znajdę czas. - Dobrze. Trzymam pana za słowo - odpowiada Kepler i wysiada z windy. - Dzień dobry, panie Halaby. Dzień dobry, panie Fóhr. Dzień dobry, panie Cantrell. Miło mi was wszystkich widzieć ubranych jak dżentelmeni. Miło widzieć pana postępującego jak dżentelmen. - Cała przyjemność po naszej stronie - rzuca Avi. - Sądzę, że jeszcze się z panem spotkamy. - Tak, tak. Cały dzień będziemy się spotykać. - Obawiam się, że ten zabieg musi trochę potrwać. Odwraca się do nich plecami i odchodzi bez dalszych ceregieli. Zmierza ku grupce skórzanych foteli, niemal całkiem zasłoniętych wybujałymi, dziwacznymi tropikalnymi kwiatami. Siedzące tam osoby są w większości młode i wystrojone. Kiedy zbliża się szef, stają na baczność. Randy liczy: trzy kobiety i dwóch mężczyzn. Jeden z facetów to oczywisty goryl, ale kobiety, naturalnie przezwane Mojrami, Furiami, Gracjami, Nomami lub Harpiami, podobno też są wyszkolone w ochronie i mają broń. - Kto to? - pyta John Cantrell. - Higienistki? - Nie śmiej się - mówi Avi. - Kiedy jeszcze prowadził praktykę, przyzwyczaił się do stada kobiet, które wyręczały go w operowaniu wykałaczką i nitką dentystyczną. Takie podejście zostało mu na całe życie. - Pierdoły opowiadasz - mówi Randy. - Nie, no wiecie, jak to działa. Jak się idzie do dentysty, prawie się go nie widzi, nie? Ktoś inny umawia się z tobą. Potem ta klika wysoce skutecznych kobiet, które zeskrobują z zęba kamień i prześwietlają go, wyręcza dentystę. Ten siedzi gdzieś w kanciapie i ogląda rentgeny - wie o tobie, co trzeba dzięki tym malutkim czarno-białym kliszom. Jeśli zobaczy dziurę, wkracza do akcji. Jeśli nie, wchodzi, zagaduje cię przez minutę, a potem idziesz do domu. - Ale po co on tu przyjechał? - pyta Eberhard Fóhr. - Otóż to! - wtrąca Avi. - Kiedy wchodzi do pokoju, nigdy nie wiesz po co - czy będzie ci wiercił dziurę w czaszce, czy tylko pogada o wakacjach na Maui. Wszystkie oczy zwracają się ku Randy'emu. - Co zaszło tam w windzie? - Ja... nic! - palnął Randy. - Napomknąłeś coś o naszym filipińskim projekcie? - On tylko powiedział, że chciałby ze mną o tym pogadać. - Cholera - klnie Avi. - To znaczy, że musimy to najpierw sami omówić. - Wiem - odpowiada Randy - dlatego dodałem, że być może porozmawiam z nim, jeśli będę miał wolną chwilę. - No to lepiej zatroszczmy się, żebyś jej nie miał. - Avi myśli chwilę i dodaje: - Czy on cały czas trzymał rękę w kieszeni? - Bo co? Sądzisz, że może wyciągnąć broń? - Nie, ale ktoś mi kiedyś powiedział, że on ma pluskwę. - Pluskwę? Jak policyjny kapuś? - niedowierzająco pyta John. - No - odpowiada Avi, jakby to była normalna rzecz - ma zwyczaj noszenia w kieszeni małego cyfrowego dyktafonu, wielkości pudełka zapałek. Może gdzieś pod koszulą jest kabelek, który łączy go z miniaturowym mikrofonem. A może nie. W każdym razie nigdy nie wiadomo, kiedy cię nagrywa. - Czy to nie jest zabronione albo coś w tym stylu? - zapytuje Randy. - Ja nie jestem prawnikiem. Co więcej, nie jestem prawnikiem kinakutańskim. Ale w cywilnym procesie nie miałoby to znaczenia - gdyby wniósł skargę, mógłby przedstawić takie dowody, jakie mu się spodoba. Wszyscy zerkają przez hol. Dentysta stoi w rozkroku na marmurze z rękami splecionymi na piersi, celuje podbródkiem w podłogę i chłonie dane, którymi zasypują go asystentki. - Nie pamiętam, może i miał rękę w kieszeni - odzywa się Randy. - Nieważne. I tak gadaliśmy bardzo ogólnie. I krótko. - Może poddać nagranie analizie stresu w głosie, żeby sprawdzić, czy nie kłamiesz -zauważa John. Rozkoszuje się nieskończoną paranoją tego, co powiedział. Jest w swoim żywiole. - Nie ma obaw. Zagłuszyłem to - mówi Randy. - Zagłuszyłeś? Jak? - pyta zaskoczony i zaciekawiony Eb, nie dostrzegając ironii. Jego mina jasno wskazuje, że tęskni za rozmową o czymś skomplikowanym i technicznym. - Żartowałem - wyjaśnia Randy. - Analiza nagrania wykaże w moim głosie tylko i wyłącznie stres. Avi i John śmieją się ze zrozumieniem. Lecz Eb jest rozczarowany. - Ojej tam - mówi. - Myślę, że jeśli zechcemy, zupełnie możemy zagłuszyć jego urządzenie. - Dyktafon przecież nie nadaje przez radio. Jak można go zagłuszyć? - pyta John. - Phreaking Van Ecka* - wyjaśnia Eb. W tym momencie z kawiarni wyłania się Tom Howard, z wymiętym egzemplarzem "South China Morning Post" pod pachą, a z windy wysiada Beryl w pełnym bojowym rynsztunku - kostiumie i makijażu. Faceci nieśmiało odwracają wzrok i udają, że jej nie zauważają. Następują powitania i luźne gadki. Potem Avi zerka na zegarek i mówi: - No to chodźmy do pałacu sułtana - jakby proponował pójście na frytki do McDonalda. Łamacz kodów Waterhouse musi mieć ten sejf na oku; Shaftoe'a swędzą łapy, żeby otworzyć go za pomocą materiałów wybuchowych, a Chattan (bądź co bądź, przełożony) chce wysłać go do Londynu, żeby otworzyli go eksperci w Broadway *

Phreaking (od phone - telefon i freak - maniak) - łamanie zabezpieczeń w sieciach telefonicznych, np. uzyskiwania darmowych połączeń. W rozszerzonym znaczeniu: łamanie jakichkolwiek zabezpieczeń elektronicznych. Wim van Eck, holenderski specjalista od elektroniki, już w latach 80. wykazał, że można z daleka wykryć słowa wypisywane na monitorze komputera, przechwytując emitowane przezeń słabe fale radiowe (przyp. tłum.) 115 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Buildings. Waterhouse chciałby tylko spróbować samemu - zobaczyć, czy mu się to uda. Chattan ma rację. Jednostka 2702 ma bardzo jasno sprecyzowane i specjalistyczne zadania, do których z pewnością nie należy otwieranie kas pancernych z U-Bootów. Jednostka nie zajmuje się też wyciąganiem kas pancernych ani informacji kryptologicznych z rozbitych U-Bootów. Zrobili to tylko dlatego, że byli jedynymi ludźmi z uprawnieniami Ultra w okolicy, a niestabilne położenie U-553 nie dawało czasu na ściągnięcie specjalistów z Bletchley Park. Lecz chęć otwarcia sejfu samemu nie ma nic wspólnego z misją Jednostki 2702 ani jego służbowymi obowiązkami, ani nie przyczyni się do wygrania wojny. Po prostu go do tego ciągnie. Nie ma pojęcia dlaczego. Nawet kiedy zjeżdżał po linie z U-553 na torpedowiec, sieczony falami i wiatrem, z rozwaloną głową i stłuczoną ręką, nie wiedząc, czy dotrze na łódź, czy zanurkuje w Atlantyku, wspominał nieskończenie drobne drgania, wyczuwane na wpół zamarzniętymi neuronami w opuszkach palców. Nawet gdy Enoch Root cerował go na pokładzie łodzi, Waterhouse w myślach konstruował i wyobrażał sobie uproszczony model logiczny bębnów sejfu. Nawet gdy reszta Jednostki 2702 zwaliła się do łóżek i hamaków, obandażowany Waterhouse z ręką na temblaku snuje się po gładkich korytarzach lepszego skrzydła zamku, szukając paru używanych żyletek i kawałka węgla. Żyletki znajduje w koszu na śmieci, a węgiel drzewny wykrada z pomieszczenia, w którym Ghnxh trzyma Galwanicznego Lucyfera. Przynosi je, plus spory kawał kleju stolarskiego i lampę lutowniczą, do kaplicy, gdzie wszyscy inni śpią. Szeregowcy leżą w nawie*, jak przystało na marines, czyli piechotę morską. Oficerowie - w transeptach: Chattan ma dla siebie cały południowy, Waterhouse, Root oraz porucznicy marines i SAS zajmują północny. Po wschodniej stronie zawieszono niewielką część niewiarygodnego zapasu plandek Jednostki 2702, osłaniając Najświętsze ze Świętych prezbiterium, gdzie kiedyś znajdowało się Ciało i Krew Jezusa Chrystusa. Teraz stoi tam Model S-27 firmy Hallicrafters, piętnastolampowe superheterodynowe radio z najnowocześniejszymi lampami wysokiej częstotliwości, odbierające UKF od 27 do 143 MHz, w modulacji AM, FM i CW. Ma nawet wskaźnik siły sygnału, który przydawałby się, gdyby naprawdę prowadzili stąd namiary. Ale nie robią. Za brezentowymi płachtami palą się światła: jeden z marines śpi na krzesełku przed ołtarzem. Waterhouse budzi go i odsyła do łóżka. Żołnierz jest zawstydzony; wie, że miał nie spać i kręcić anteną dla zachowania pozorów. Radio prawie nie było używane - włączają je tylko wtedy, gdy z wizytą przychodzi jakiś Niewtajemniczony. Stoi na ołtarzu, nowiutkie, jakby dopiero co wyszło z fabryki Hallicrafters w Chicago. Wszystkie ozdoby ołtarza (jeśli kiedykolwiek je miał) w ciągu wieków pochłonął ogień, zgnilizna, szaber i zęby budujących gniazda skerrów. Ocalał tylko prostopadłościenny bazaltowy monolit, poznaczony śladami narzędzi, którymi go wyciosano. Doskonały fundament dla dzisiejszego doświadczenia. Waterhouse wnosi nań sejf ze szkodą dla ścięgien i kręgów w krzyżu. Kasa jest cylindryczna jak fragment lufy okrętowego działa. Kładzie ją na plecach, tak że okrągłe drzwiczki z okrągłą tarczą pośrodku patrzą w sufit jak ślepe oko promieniste linie na pokrętle bardzo przypominają plamki na tęczówce. A za pokrętłem znajduje się jakiś mechanizm, który doprowadził Waterhouse'a do białej gorączki, do szaleństwa: kręcąc tarczą w pewien sposób, powinno się to wszystko ustawić tak, żeby drzwiczki dały się otworzyć. I tyle. Tylko dlaczego, cholera, ciągle są zamknięte? Dlaczego ta maleńka przestrzeń wewnątrz - niecałe dziewięć litrów - może tak różnić się od przestrzeni, z którą robi, co chce? Co tam, do cholery, jest? Klej wygląda jak kiepski bursztyn, ma skazy i bąble, ale wciąż jest piękny. Zapala lampkę lutowniczą i przesuwa nią nad krawędzią kostki. Klej roztapia się i skapuje na drzwiczki sejfu tuż obok tarczy, tworząc kałużę wielkości srebrnej dolarówki. Waterhouse pospiesznie wtyka w niego równoległe do siebie dwie pojedyncze żyletki, oddalone mniej więcej o dwa centymetry niebezpiecznie celują ostrzami w górę. Przytrzymuje je przez parę chwil - klej szybko tężeje, bo lodowaty metal sejfu błyskawicznie wysysa z niego ciepło. Pod żyletki podłożył dwie wykałaczki, aby mieć pewność, że tępe końce nie dotykają drzwiczek sejfu - nie chciałby, żeby miały ze sobą połączenie elektryczne. Do obu żyletek przylutowuje kabelki i ciągnie je przez ołtarz w stronę radia. Potem bierze kawałek węgla drzewnego i kładzie go na ostrzach. Powstaje mostek. Wyszarpuje tylną ściankę radia i wykonuje parę przeróbek. W zasadzie to już prawie to: potrzebne mu urządzenie, które zamieni impulsy elektryczne na dźwięk i wpompuje go do słuchawek - właśnie tak działa radio. Jednak źródłem sygnału nie jest już nadajnik na okręcie podwodnym, lecz prąd płynący przez kabelki Waterhouse'a do lewej żyletki, przez węglowy mostek, prawą żyletkę i z powrotem drugim kablem. Ale podłączenie wszystkiego w ten sposób to trochę roboty. Kiedy trafia w ślepą uliczkę i denerwuje się, chwilę kręci anteną, udając, że namierza U-Boota. Wtedy przychodzi mu do głowy nowy pomysł i wraca do pracy. Kiedy świta, słyszy pisk w słuchawkach - dwóch bakelitowych miseczkach spiętych czymś przypominającym prymitywne narzędzie chirurgiczne i połączonych z radiem skrętką z czarnego i czerwonego kabla. Ścisza radio i nasadza słuchawki na głowę. Wyciąga dłoń i trąca sejf opuszką palca. W słuchawkach rozlega się bolesny grzmot. Przesuwa palcem po powierzchni i słyszy metaliczny grzechot. Węglowy mostek przy najlżejszym drgnięciu podskakuje na ostrzach żyletek, zwierając i rozwierając obwód, a tym samym modulując prąd elektryczny. Powstał mikrofon, który działa - aż za dobrze. Zabiera dłoń. Przez chwilę tylko siedzi i słucha. Słyszy tupot skerrów kradnących racje żywnościowe Jednostki. Słyszy oddalone o wiele kilometrów uderzenia fal o brzeg i łomotanie łysych opon Taksówki na dziurawej Drodze. Oj, chyba Taksówka ma coś nie tak z geometrią! Słyszy skrob, skrob Margaret myjącej kuchenną podłogę, drobne arytmie w biciu serc szeregowych żołnierzy, huk lodowców odrywających się od wybrzeży Islandii i basowy poszum śrub statków w zbliżających się konwojach. Lawrence Pritchard Waterhouse jest włączony we wszechświat w sposób, który bije na głowę nawet Bletchley Park. Środkiem tego wszechświata jest kasa pancerna z U-553, a jej oś przechodzi przez środek Tarczy - teraz Waterhouse ma ją w ręku. Zanim czegokolwiek dotknie, ścisza radio, żeby bębenki mu nie strzeliły. Tarcza kręci się z oporem, lecz płynnie, jak osadzona na łożyskach gazowych. Jest jednak jakieś tarcie - zmarznięte palce Waterhouse'a nie wyczuwają go, ale w słuchawkach brzmi jak skalna lawina. Kiedy przesuwają się bębenki, brzmią jak łoskot głównej zasuwy bramy piekieł. Po dłuższej chwili i kilku falstartach zaczyna się nieco orientować; nie wie ani z ilu liczb składa się szyfr, ani w którą stronę pokręcić tarczą na *

Słowo nawa pochodzi od łac. navis - statek, okręt (przyp. tłum.). 116 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON początku. Potem jednak zaczynają się ujawniać prawidłowości - dochodzi wreszcie do następującej kombinacji: 23 w prawo, 37 w lewo, 7 w prawo, 31 w lewo, 13 w prawo. Słyszy solidny trzask i czuje w duchu, że może już zdjąć słuchawki. Kręci gałeczką znajdującą się tuż obok tarczy, cofając zapadki promieniście blokujące drzwi. Otwiera drzwiczki, unikając ostrych żyletek, i zagląda do środka. Towarzyszące temu rozczarowanie nie ma nic wspólnego z zawartością sejfu. Jest rozczarowany, ponieważ rozwiązał problem i wraca do podstawowego stanu - nudy i lekkiego podenerwowania, który zawsze ogarnia go, kiedy nie robi tego, co powinien - na przykład nie otwiera zamków wytrychem ani nie łamie szyfrów. Wtyka rękę do sejfu aż po dno i znajduje metalowy przedmiot mniej więcej o wymiarach hot doga. Wiedział, że tam będzie: przedtem przewracali sejf w jedną i drugą stronę, jak dzieci potrząsające paczkami wyszperanymi w szafie przed gwiazdką. W środku coś się suwało - brzdęk, brzdęk. Zastanawiali się, co to takiego. Przedmiot jest tak ciężki i tak szybko wyciąga ciepło z jego dłoni, że w dotyku prawie parzy. Potrząsa ręką, by przywrócić krążenie, łapie to coś, błyskawicznie wyciąga i upuszcza na ołtarz. Podskakuje raz, dwa razy, przenikliwie dzwoniąc - to najbliższy muzyce dźwięk, jaki rozbrzmiał w tej kaplicy od wieków. Lśni wesoło w świetle gołych żarówek. Waterhouse wpatruje się w ten blask; od wielu tygodni mieszkał na szarym i pochmurnym Qwghlm, chodząc i sypiając w rzeczach koloru czarnego, khaki lub zgniłooliwkowego. Przedmiot hipnotyzuje go swą jaskrawością i pięknem, tak różnym od szorstkiego i brzydkiego bazaltu, zanim jeszcze uświadamia sobie, że widzi sztabkę złota. Sztabka nieźle sprawdza się jako przycisk do papierów - to dobrze, bo w kaplicy są przeciągi, a resztę zawartości kasy stanowią cieniutkie przebitki, ulatujące przy najlżejszym powiewie. Kartki są delikatnie pokratkowane, a w kratkach wpisano ręcznie duże litery - w grupach po pięć. - No, patrzcie państwo, co tam było! - mówi cichy głos. Waterhouse unosi głowę i napotyka niepokojąco spokojny i niewzruszony wzrok Enocha Roota. - Zaszyfrowane wiadomości - odpowiada Waterhouse. - Nie z Enigmy. - Nie, nie. Mówię o Źródle Wszelkiego Grzechu, tym tutaj. - Usiłuje podnieść sztabkę, ale ześlizgują mu się palce. W końcu udaje mu się unieść ją z ołtarza. Jakiś szczegół przykuwa jego uwagę, podsuwa sztabkę pod żarówkę i wpatruje się w nią z kliniczną intensywnością, mrużąc oczy jak szlifierz diamentów. - Ma wybite znaki Hanzi - mówi. - Co takiego? - Chińskie albo japońskie. Nie, chińskie - tu jest pieczęć banku w Szanghaju. A tutaj jakieś liczby - próba i numer seryjny. - Jak na misjonarza zna się na tym nadspodziewanie dobrze. Do tej chwili sztabka złota nic dla Waterhouse'a nie znaczyła - po prostu spory kawał pierwiastka chemicznego, jak ołowiany ciężarek albo butla rtęci. Lecz zainteresował go fakt, że może ona być nośnikiem informacji. Koniecznie musi wstać i się przyjrzeć. Root ma rację: na wierzchu sztabki odciśnięto maleńkie orientalne znaczki. Drobniutkie fasetki ideogramów łyskają w świetle; pomiędzy dwoma połówkami Osi przeskakują iskry. Root kładzie złoto na ołtarzu. Podchodzi do stolika z materiałami piśmiennymi, bierze arkusz przebitki i nowy ołówek. Wraca do ołtarza i kładzie kartkę na wierzchu sztabki, potem zasmarowuje ją ołówkiem, odkalkowując stempel ze spodu. Po chwili ma w dłoni idealną, szczegółową kopię napisów ze sztabki. Składa ją, wtyka do kieszeni i odkłada ołówek z powrotem na stolik. Waterhouse dawno już zabrał się z powrotem do studiowania papierów z sejfu. Wszystkie liczby pisała ta sama osoba. Teraz, po odcedzeniu ze ścieków wszystkich innych papierzysk z kajuty kapitana, zna dobrze jego charakter pisma: szyfr notował kto inny. Format wiadomości jasno sugeruje, że to nie Enigma. Wiadomości z Enigmy zawsze zaczynają się dwiema grupami po trzy litery, które mówią odbierającemu, jak ma ustawić tarcze w maszynie. Na tych kartkach nie ma czegoś takiego. Musi to więc być inny szyfr. Jak każde nowoczesne państwo, Niemcy mają obfitość różnych szyfrów, niektóre książkowe, inne maszynowe. Bletchley Park złamał większość z nich. Lecz ćwiczenie i tak zapowiada się interesująco. Skoro przyjechała reszta Jednostki 2702, ciężko będzie o czułe sam na sam z Margaret, a nie ma tu żadnych innych rozrywek. Próba złamania szyfru idealnie wypełni ziejącą pustkę, która powstała w jego głowie natychmiast po otwarciu sejfu. Wykrada kilka kartek papieru dla siebie, siada przy biurku i przez godzinę lub dwie zajmuje się przepisywaniem zaszyfrowanego tekstu, po dwa i trzy razy sprawdzając każdą grupę kodów, by mieć pewność, że kopia jest idealna. Z jednej strony, to cholernie upierdliwe. Z drugiej zaś - pozwala mu przyjrzeć się szyfrowi na najniższym poziomie. To może przydać się później. Niesamowita zdolność wyławiania prawidłowości w chaosie nie zadziała, jeśli najpierw nie zanurzy się w nim. Od razu tych prawidłowości nie zobaczy w jakikolwiek świadomy sposób. Ale być może, kiedy przesunie przed oczyma i przepuści przez ołówek te litery, do pracy zabierze się jakaś podświadoma część mózgu, która niespodziewanie podsunie mu jak na tacy wskazówkę - albo i całe rozwiązanie - za parę tygodni, kiedy będzie się golił albo kręcił anteną. Od pewnego czasu niejasno uświadamia sobie, że Chattan i reszta już wstali. Szeregowcom nie wolno wchodzić do prezbiterium, ale oficerowie zbierają się i podziwiają złotą sztabkę. - Łamiesz szyfr, Waterhouse? - pyta Chattan, podchodząc do biurka. Ręce ogrzewa kubkiem z kawą. - Robię kopię - odpowiada Waterhouse, i dodaje chytrze: - Na wypadek gdyby oryginały zniszczyły się w transporcie. - Bardzo zapobiegliwie. - Chattan kiwa głową. - Słuchaj, nie schowałeś gdzieś drugiej sztabki, co? Waterhouse jest w wojsku na tyle długo, że nie chwyta przynęty. - Dźwięk, który słyszeliśmy przy przechylaniu sejfu, wskazywał, że w środku jest tylko jeden ciężki przedmiot. Chattan śmieje się i siorbie kawę. - Ciekaw byłbym, Waterhouse, czy potrafiłbyś złamać ten szyfr. Kusi mnie, by się założyć o jakieś pieniądze. - Bardzo chętnie, sir, ale to nie byłby uczciwy zakład - odpowiada Waterhouse. - Są duże szanse, że Bletchley Park już złamał ten szyfr. - Dlaczego tak sądzisz? - rzuca Chattan w roztargnieniu. Pytanie jest tak głupie jak na kogoś na stanowisku Chattana, że Waterhouse jest zdezorientowany. - Sir, Bletchley Park złamał niemal wszystkie niemieckie szyfry, wojskowe i dyplomatyczne. Chattan udaje rozczarowanie. 117 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Waterhouse! Co za nienaukowe podejście. Robisz nieuprawnione założenia. Waterhouse zastanawia się i próbuje dojść, co to wszystko znaczy. - Przypuszcza pan, że ten szyfr nie jest niemiecki? Albo że nie jest rządowy ani wojskowy? - Ja tylko ostrzegam was przed czynieniem założeń - odpowiada Chattan. Waterhouse wciąż duma nad znaczeniem tych słów, gdy podchodzi doń Robson, dowódca plutonu SAS. - Sir, chciałbym poznać szyfr, żeby przekazać go naszym chłopakom w Londynie. - Szyfr? - tępo pyta Waterhouse. To słowo wyrwane z kontekstu mogłoby znaczyć cokolwiek. - Tak, sir, do sejfu! - uściśla Robson. - Och. - Waterhouse'a irytuje lekko, że pytają go o to. Nie ma sensu zapisywać kombinacji, kiedy ma się pod ręką sprzęt do otwierania sejfów. Lepiej mieć algorytm otwierania wszystkich sejfów niż jedno szczególne rozwiązanie tego problemu. - Nie pamiętam. Zapomniałem. - Zapomniał pan? - pyta Chattan. Mówi to w imieniu Robsona, który chyba z całej siły gryzie się w język. - A może najpierw pan gdzieś zanotował? - Nie - mówi Waterhouse. - Ale pamiętam, że składa się tylko z liczb pierwszych. - No! To zawęża liczbę kombinacji! - pogodnie rzuca Chattan. Lecz Robsona to nie pociesza. - I że jest w sumie pięć liczb, co interesujące, ponieważ... - ...ponieważ piątka sama jest liczbą pierwszą! - kończy Chattan. Waterhouse po raz kolejny z przyjemnością zauważa, że jego dowódca odebrał kosztowne i porządne wykształcenie. - Świetnie - syczy przez zęby Robson. - Przekażę to odbiorcom. Sułtan Wielki wezyr Kinakuty wprowadza ich na salony swego szefa, sułtana, i zostawia na kilka minut przy stole konferencyjnym. Żeby go wyprodukować, trzeba było wytępić cały gatunek pewnych tropikalnych drzew. Następuje wyścig: który z pracowników Epiphyte pierwszy strzeli dowcip o wielkości ulgi budowlanej, jaką odliczył sobie sułtan. Znajdują się w Nowym Pałacu, którego trzy skrzydła otaczają egzotyczny ogród wraz ze wspaniałym Starym Pałacem. Sala konferencyjna ma z dziesięć metrów wysokości. Ściany wychodzące na ogród są w całości przeszklone - powstaje wrażenie, jakby patrzyli na terrarium zawierające makietę sułtańskiego pałacu. Randy nigdy nie miał specjalnie pojęcia o architekturze i słowa beznadziejnie go zawodzą. Najlepsze określenie, jakie przychodzi mu do głowy, to "coś jakby krzyżówka Tadź Mahal i Angkor Wat". Aby dostać się tam, musieli przejechać długi bulwar wysadzany palmami, wejść do gigantycznego marmurowego holu, poddać się kontroli wykrywaczem metalu oraz obmacywaniu, zasiąść na chwilę w antyszambrze na herbatkę, zdjąć buty, pozwolić, by służący w turbanie polał im dłonie ciepłą, wodą różaną z bogato zdobionego dzbana, a potem przejść kilometr wśród marmuru wyszlifowanego na wysoki połysk i orientalnych dywanów. Gdy tylko drzwi zawierają się miękko za tyłkiem wielkiego wezyra, Avi rzuca: - Wyczuwam, że ktoś chce nas zbajerować. - Zbajerować? - parska Randy. - Co, myślisz, że to fototapeta? Że ten stół jest z płyty laminowanej? - Nie, to autentyk - kwaśno potwierdza Avi. - Ale kiedy ktoś podejmuje cię w ten sposób, to po to, by zrobić na tobie wrażenie. - No, na mnie to zrobiło wrażenie. Przyznaję. - "Jestem pod wrażeniem" to eufemizm na "Zaraz popełnię jakieś głupstwo" - mówi Avi. - Co niby mamy popełnić? To nie jest takie spotkanie, na którym coś się załatwia, prawda? - Jeśli masz na myśli podpisywanie kontraktów albo że gotówka przechodzi z ręki do ręki, to nie. Nic takiego nie będzie miało miejsca. Ale sporo będzie się działo. Drzwi znów się otwierają; wielki wezyr wprowadza grupę Nippończyków. Avi zniża głos: - Pamiętaj tylko, że na koniec wracamy z powrotem do hotelu, sułtan zostaje tutaj, a to wszystko jest dla nas jedynie wspomnieniem. Fakt, że sułtan ma wielki ogród, zupełnie nie jest ważny. Randy zaczyna się wkurzać; to tak oczywiste, że przypominanie tego w kółko jest dość obrażliwe. Ale wkurza się także dlatego, że Avi jakby czyta mu w myślach. Zawsze powtarza, żeby nie był romantyczny. Ale Randy nie znalazłby się tutaj, nie robiłby tego, gdyby nie jego romantyzm. Co nasuwa na myśl pytanie: dlaczego Avi w to wchodzi? Może ma jakieś własne, starannie ukryte romantyczne złudzenia. Może właśnie dlatego tak dobrze czyta w myślach Randy'ego. Może na równi z innymi poucza siebie. Właściwie nowo przybyli to nie Nippończycy, lecz Chińczycy - prawdopodobnie z Tajwanu. Wielki wezyr wskazuje im ich fotele na tyle daleko, by mogli wymieniać sporadyczne strzały z przedstawicielami firmy Epiphyte, ale nie mogli rozmawiać bez pomocy tuby. Mniej więcej przez minutę udają, że interesuje ich ogród i Stary Pałac. Potem krępy facet około pięćdziesiątki odwraca się w stronę Epiphyte Corporation i zmierza ku nim, ciągnąc za sobą ogon pachołków. Kojarzy się Randy'emu z komputerową symulacją, którą kiedyś widział: lecącą przez galaktykę czarną dziurą otoczoną orszakiem gwiazd. Niejasno pamięta jego twarz; widział ją na okładkach pism ekonomicznych, więcej niż raz, ale nie na tyle często, by zapamiętać nazwisko. Gdyby Randy nie był hakerem, musiałby teraz wystąpić krok naprzód i zająć się sprawami protokolarnymi. Byłby zestresowany i nienawidziłby tego. Ale, dzięki Bogu, całe to gówno automatycznie spada na Aviego, który przedstawia się Tajwańczykowi. Ściskają sobie dłonie i rutynowo wymieniają wizytówki. Lecz Chińczyk patrzy przez Aviego na wskroś, przyglądając się twarzom pozostałych pracowników Epiphyte. Zauważa, że Randy jest nieobecny i przysuwa się do Eberharda Fóhra. - Który to Cantrell? - pyta. John wychyla się przez okno; pewnie zastanawia się, jakie równanie parametryczne wygenerowało płatki tego dwumetrowego drapieżnego kwiatu. Odwraca się i przedstawia. - John Cantrell. - Harvard Li. Nie dostał pan poczty ode mnie? Harvard Li! Teraz Randy przypomina go sobie. Założyciel Harvard Computer Company, średniej wielkości producenta pecetów na Tajwanie. John szczerzy zęby. 118 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Otrzymałem chyba ze dwadzieścia e-mailów od nieznanej osoby, mieniącej się Harvardem Li. - To ode mnie! Nie rozumiem, co pan ma na myśli, mówiąc, że jestem "nieznany". -Harvard Li jest bardzo żywiołowy, ale nie zirytowany. Randy zdaje sobie sprawę, że taki gość nie musi przed spotkaniem przypominać sobie, że ma nie być romantyczny. - Nie cierpię poczty - mówi John. Harvard Li wpatruje się w jego oczy. - Co pan ma na myśli? - Sama idea jest w porządku. Ale wykonanie - kiepskie. Nikt nie przestrzega jakichkolwiek zasad bezpieczeństwa. Gdy przychodzi wiadomość mówiąca, że nadawcą jest Harvard Li, to wierzą, że jest naprawdę od Harvarda Li. Przecież ta wiadomość to tylko układ namagnesowanych domen na wirującym dysku. Każdy może to podrobić. - Aha. Używa pan podpisów cyfrowych. John starannie rozważa odpowiedź. - Nie odpowiadam na żadne e-maile, jeśli nie są podpisane cyfrowo. Algorytm podpisów cyfrowych to tylko jedna z wielu technik. Jest niezła, ale można wymyślić lepszą. Harvard Li w połowie zdania zaczyna kiwać głową, przyznając rację. - Czy ma pan na myśli jakiś strukturalny problem? A może niepokoi pana długość klucza - 512 bajtów? Czy klucz 1024-bajtowy zadowoliłby pana? Mniej więcej trzy zdania później rozmowę Cantrella i Harvarda przysłania wiedza kryptologiczna Randy'ego, a jego umysł się wyłącza. Harvard Li jest kryptomaniakiem! Studiował ten szajs samodzielnie - nie tylko płacił sługusom za czytanie książek i wysyłanie mu streszczeń, ale osobiście robił obliczenia i przekształcał równania. Tom Howard uśmiecha się od ucha do ucha. Eberhard wygląda na bardziej rozbawionego niż kiedykolwiek, a Beryl powstrzymuje uśmiech. Randy rozpaczliwie próbuje zrozumieć ten żart. Avi zauważa zmieszanie malujące się na jego twarzy, odwraca się plecami do Tajwańczyków i pociera palce dłoni o siebie: forsa. No jasne. Jak nie wiadomo, o co chodzi, na pewno chodzi o pieniądze. Harvard Li sklecił we wczesnych latach dziewięćdziesiątych parę milionów pecetów, na których zainstalował Windows, Worda i Excela - ale jakoś zapomniał zapłacić za cokolwiek Microsoftowi. Mniej więcej rok temu Microsoft dokopał mu w sądzie i wygrał ogromne odszkodowanie. Harvard ogłosił upadłość; nie ma grosza przy duszy. Microsoft wciąż usiłuje udowodnić, że zakisił gdzieś miliard czy dwa. Harvard Li na pewno mocno się zastanawiał, gdzie schować pieniądze, tak by nie dopadli ich goście z Microsoftu. Jest na to wiele uświęconych tradycją sposobów: konto w szwajcarskim banku, firma-krzak, wielka inwestycja w nieruchomości gdzieś w mrocznych zakamarkach Chin albo sztabki złota w skarbcu jakiegoś banku. W przypadku zwykłego urzędu skarbowego takie sztuczki może by i wystarczyły, ale Microsoft jest dziesięć razy bystrzejszy, sto razy agresywniejszy i niezwiązany żadnymi szczególnymi przepisami. Randy wzdryga się, kiedy wczuwa się w położenie Harvarda Li, ściganego po całym świecie przez najbardziej wyrafinowanych cerberów Microsoftu. Harvard Li potrzebuje elektronicznych pieniędzy. I to nie tych amatorskich zabawek, za które ludzie kupują w Internecie t-shirty i nie muszą zdradzać numerów kart kredytowych. Potrzebuje pełnowymiarowego produktu, opartego na ciężkim szyfrowaniu, zakorzenionego w przechowalni danych w jakimś raju podatkowym. Bardzo potrzebuje. Nic więc dziwnego, że wysyła do Cantrella mnóstwo e-mailów. Tom Howard przysuwa się do niego. - Pytanie brzmi: czy to tylko Harvard Li, czy też wydaje mu się, że odkrył nową niszę rynkową? - Pewnie jedno i drugie - domyśla się Randy. - Zapewne zna kilku gości, którym przydałby się prywatny bank. - Rakiety - dodaje Tom. - Ach, tak. - Chiny niedawno ostrzelały Tajwan rakietami, trochę jak bandyta z Dzikiego Zachodu strzelający pod nogi pozytywnemu bohaterowi, żeby zmusić go do tańca. - W Tajpei ludzie panicznie wyciągali forsę z banków. - W pewnym sensie - mówi Tom - ci ludzie są o wiele bystrzejsi od nas, ponieważ nigdy nie mieli waluty, na której można by polegać. - Obaj zerkają na Johna Cantrella, który skrzyżował ręce na piersi i wyrzuca z siebie wykład na temat funkcji Eulera, podczas gdy Harvard Li z namysłem kiwa głową, a jego nadworny mózgowiec szaleńczo notuje. Avi stoi nieco z boku i ogląda Stary Pałac, a w jego myślach rosną, pną się i wiją wszystkie konsekwencje tego spotkania, jak rośliny w zdziczałym tropikalnym ogrodzie. Do sali wkraczają następne delegacje i obejmują w posiadanie kolejne fragmenty linii brzegowej stołu. Wchodzi Dentysta ze swymi Nomami, Furiami, Higienistkami, czy kim tam one u diabła są. Grupa białych mężczyzn z australijskim akcentem. Poza nimi są tu prawie sami Azjaci. Niektórzy rozmawiają ze sobą, inni podpierają podbródki i podziwiają dyskusję Cantrella i Harvarda Li. Randy przygląda się im z kolei: Azjaci w Dobrych Garniturach oraz Azjaci w Podłych Garniturach. Ci ostatni mają włosy na jeża, cerę pociemniałą od nikotyny i wyglądają na morderców. Mają podłe garnitury nie dlatego, że nie stać ich na lepsze, ale dlatego że im to zwisa. Są z Chin. Azjaci w Dobrych Garniturach mają pracochłonne fryzury, okulary z Paryża, jasną cerę i uśmiechy. Przeważnie to Nippończycy. - Chciałbym wymienić teraz klucze, żebyśmy mogli korespondować - mówi Li i kiwa na pomocnika, który spieszy do stołu i rozkłada laptop. - Coś tam coś tam Ordo - rzuca Li po kantońsku. Asystent klika myszą. Cantrell gapi się bezmyślnie na stół. Kuca i zerka pod spód. Podchodzi i maca dłonią pod blatem. Randy również kuca. To jeden z tych nowoczesnych stołów konferencyjnych, z wbudowanymi kablami zasilającymi i sieciowymi, tak by goście mogli wtykać doń laptopy, nie otaczając się brzydkimi kablami, i żeby nie musieli walczyć o gniazdka z prądem. Blok drewna musi być nadziany elektroniką. Nie wychodzą zeń żadne widoczne łącza. Kable muszą biec przez otwory w nogach i przez podłogę. John uśmiecha się, odwraca ku Li i kręci głową. - Zwykle się zgadzam, ale w przypadku klienta o pana wymaganiach co do bezpieczeństwa uważam, że nie jest to odpowiednie miejsce na wymianę kluczy. - Nie zamierzam korzystać z telefonu - mówi Li. - Możemy wymienić klucze na dyskietkach. John stuka w drewno. - Wszystko jedno. Niech ktoś od pana zapozna się z tematem phreakingu Van Ecka. Przez "ph", nie "f" - dodaje na użytek notującego asystenta. Potem, domyślając się, że Li potrzebuje streszczenia dla kierownictwa, wyjaśnia: - Można odczytać wewnętrzny stan pana komputera, podsłuchując słabe pole elektromagnetyczne emitowane przez układy scalone. - Ahaaaa - mówi Li i znacząco zerka na swych pomocników, jakby wyjaśniła się zagadka, która męczyła ich od 119 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON dłuższego czasu. W drugim końcu sali - po przeciwnej stronie od wejścia - ktoś zaczyna gwałtownie krzyczeć. Facet w stroju podobnym do wielkiego wezyra, choć mniej zdobnym. W pewnej chwili przechodzi na angielski - na dialekt, używany także przez wszystkie stewardesy egzotycznych linii lotniczych, które tyle razy powtarzały pasażerom, by wsunęli metalowy kołeczek w klamrę, że teraz wymawiają to zdanie jednym gardłowym charknięciem. Do pokoju zaczynają wchodzić, jeden po drugim, drobni Kinakutańczycy w eleganckich garniturach. Zasiadają po jednej stronie stołu, szerokiego w sam raz, by zagrać rolę w Ostatniej Wieczerzy. Na miejscu Jezusa stoi ogromny fotel. Takie coś otrzymałbyś, gdybyś udał się do fińskiego projektanta, ogolonego na łyso, w szkłach bez oprawek i z dwoma doktoratami: z semiotyki i inżynierii budowlanej, wypisał mu czek in blanco i kazał zaprojektować tron. Obok stoi oddzielny stół dla pachołków. Wszystko to w tle ma dosłownie tony bezcennej sztuki - przeżarty erozją fryz, amputowany z ruiny gdzieś pośród dżungli. Goście instynktownie grawitują ku swoim miejscom przy stole, ale nie siadają. Wielki wezyr przygląda się wszystkim po kolei. Do sali wślizguje się drobny człowieczek, wzrok ma wbity w podłogę, wydaje się nieświadom obecności innych ludzi. Włosy przykleił lakierem do czaszki, a korpulentne kształty kryje biegłość krawców z Savile Row. Rozwala się w wielkim fotelu, co wygląda na szokujące pogwałcenie etykiety, dopóki Randy nie zdaje sobie sprawy, że to sułtan we własnej osobie. Nagle wszyscy siadają. Randy odsuwa swój fotel i zapada się w nim. Skórzane czeluści połykają jego tyłek jak baseballowa rękawica piłkę. Już ma wyciągnąć z torby laptop, ale w tym otoczeniu i plastikowy komputer i nylonowa torba zalatują taniochą z supermarketu. Poza tym musi powstrzymać tę gorliwość neofity, każącą mu cały czas notować. Avi sam powiedział, że na tym spotkaniu nic się nie wydarzy, wszystko co ważne, będzie w podtekstach. No i jeszcze sprawa phreakingu Van Ecka; Cantrell pewnie wspomniał o tym, żeby trochę nastraszyć Harvarda Li, ale i Randy nieco się tym przejmuje. Wybiera zatem blok milimetrowy - odpowiedź inżynierów na blok kancelaryjny - i jednorazowy cienkopis. Sułtan ma oksfordzki akcent, a między zębami ślady czosnku i czerwonej papryki. Przemawia około kwadransa. W sali znajduje się teraz kilkadziesiąt żywych ludzkich ciał, a każde z nich jest workiem wypełnionym wnętrznościami i płynami pod tak wysokim ciśnieniem, że po nakłuciu strzyknęłyby na kilka metrów. Każde z nich opiera się na konstrukcji zbudowanej z dwustu sześciu kości połączonych ze sobą znanymi z zawodności stawami, które często trzeszczą, skrzypią i trzaskają, kiedy znajdują się w nie najlepszym stanie technicznym. Ten szkielet obciągnięty jest trzęsącym się mięsiwem, wydęty workami z powietrzem i nadziany gordyjskim węzłem kanalizacyjnym, pełnym bulgocących kwasów i gazów pod ciśnieniem, spryskiwanym enzymami i rozpuszczalnikami produkowanymi przez ułożone wzdłuż niego ciemne, skruszałe bryłki genetycznie przeprogramowanego mięsa. Przez ten lepki labirynt przeciskają się kawały trawionego pokarmu, popychane szeregowymi skurczami, rozkładając się na gaz, płyn i substancje stałe, które należy regularnie wydalać na świat, inaczej bowiem właściciel zatrułby się na śmierć. Kuliste, wypełnione żelem kamery obracają się w smarowanych śluzem gniazdach. Niezliczone armie rzęsek bronią organizmu przed wrogimi cząsteczkami, otorbiają je i pozbywają się ich. W każdym z ciał trzepocze usytuowany centralnie mięsień, przepompowując płyny pod ciśnieniem. A mimo wszystko żaden z organizmów nie wydaje nawet najdrobniejszego szmeru podczas całej przemowy sułtana. Ten cud wytłumaczyć można jedynie potęgą władzy, jaką ma nad ciałem mózg, a nad nim z kolei kultura. Gospodarz stara się zachowywać, jak przystało na sułtana: roztoczyć wizję i przedstawić kierunek, unikając wessania w ruchome piaski organizacji i zarządzania. Wizja jest następująca (przynajmniej na początku) - Kinakuta zawsze była miejscem styku wielu kultur: Malajów, jej pierwotnych mieszkańców; Foote i jego dynastii Białych Sułtanów; Filipińczyków oraz ich hiszpańskich, amerykańskich i nippońskich gubernatorów na wschodzie; muzułmanów na zachodzie; Anglosasów na południu; licznych kultur Azji Południowo-Wschodniej od północy; Chińczyków, jak zwykle, wszędzie; Nippończyków, jeśli akurat są w nastroju awanturniczym, oraz (o tyle, o ile) neolitycznych plemion z interioru. Nic zatem bardziej naturalnego, że dzisiejsi Kinakutańczycy powinni wypuścić we wszystkie strony grube światłowodowe macki, podłączyć się do każdego telekomu w zasięgu ręki i stać się czymś w rodzaju cyfrowego targowiska. Wszyscy goście trzeźwo kiwają głowami nad wnikliwością sułtana, mistrzowskim połączeniem prastarej historii z nowoczesną technologią. Ale to wszystko zaledwie powierzchowna analogia, przyznaje sułtan. Goście potakują nieco chętniej niż przedtem; faktycznie, cała ta gadka jest guzik warta. Kilka osób notuje gorączkowo. Nie chcą stracić wątku. W końcu, dodaje sułtan, w cyfrowym, usieciowionym świecie, położenie geograficzne nie ma znaczenia. Cyberprzestrzeń nie zna granic. Wszyscy energicznie potakują, oprócz, z jednej strony - Cantrella, z drugiej zaś - siwowłosych Chińczyków. Ale zaraz, zaraz, ciągnie sułtan, to wszystko cyberprzestrzenne reklamiarstwo i bzdury! Oczywiście, że geografia i granice mają znaczenie! Wtem w sali zapada półmrok; przeszklona ściana przyciemnia się. Niewidzialne ciekłokrystaliczne żaluzje, czy coś takiego, są chyba wbudowane w same szyby. Ze sprytnie ukrytych szczelin w suficie wysuwają się ekrany. To wydarzenie ratuje kręgi szyjne części gości, którzy potakują tak gorliwie kolejnej zmianie zdania sułtana, że o mało ich sobie nie wywichną. Do cholery, położenie ma w końcu znaczenie w cyberprzestrzeni czy nie? Co z tego wynika? To nie jest jakiś oksfordzki klub dyskusyjny. Do rzeczy! Sułtan atakuje ich jakąś grafiką: mapą świata w jednym z tych politycznie poprawnych odwzorowań, w którym i Ameryka, i Europa wyglądają jak skute lodem skały na dalekiej północy. Na mapę nakłada się wzór z prostych linii. Każda z nich łączy dwa duże miasta. W trakcie przemowy sułtana sieć linii gęstnieje, w końcu niemal przesłania masywy kontynentów i oceany. To jest, wyjaśnia sułtan, konwencjonalne pojmowanie Internetu - jako zdecentralizowanej sieci łączącej każde miejsce ze wszystkimi innymi, bez żadnych wąskich gardeł. Ale i to jest kompletną bzdurą! Pojawia się nowa grafika - ta sama mapa, pokreślona innymi liniami. Teraz sieci obejmują poszczególne kraje, czasem kontynenty. Lecz pomiędzy krajami, zwłaszcza pomiędzy kontynentami, biegną nieliczne kreski. W ogóle nie przypomina to globalnej sieci. Randy zerka na Cantrella, który przebiegle kiwa głową. - Wielu orędowników Internetu jest przekonanych, że sieć jest niezawodna, ponieważ jej łącza są rozsiane 120 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON równomiernie po całej Ziemi. Faktycznie jednak, jak widzicie państwo na tej mapie, niemal cały międzykontynentalny ruch w sieci przechodzi przez kilka wąskich gardeł lub cieśnin. Przeważnie są one kontrolowane i monitorowane przez miejscowe władze. Oczywiste jest więc, że jeśli pragniemy, aby nasze zastosowania Internetu były wolne od ingerencji władz, napotykamy fundamentalny problem. Zaraz na początku. - ...wolne od ingerencji władzy... - Randy nie wierzy własnym uszom. Gdyby sułtan był niechlujnym hakerem przemawiającym do sali pełnej kryptoanarchistów, wszystko byłoby na miejscu. Ale na miłość boską, sułtan przecież jest władzą, a salę wypełniają noszący wizytówki przedstawiciele establishmentu. No, na przykład ci Chińczycy o rekruckich fryzurach. Kim oni są, do cholery? Randy nie da sobie wmówić, że ci goście nie reprezentują, w pewnym sensie, chińskich władz. - Owe wąskie gardła są tylko jedną z wielu strukturalnych barier na drodze do powstania wolnej, suwerennej, niezależnej od geografii cyberprzestrzeni - beztrosko ciągnie sułtan. Suwerennej? - Inną jest różnorodna partanina w sferze prawodawstwa, systemów prawnych rządzących prywatnością, wolnością słowa i polityką telekomunikacyjną. Pojawia się kolejna mapa. Państwa pokolorowane, wycieniowane i wypełnione wzorkami według jakiegoś niesłychanie złożonego schematu. Skomplikowana legenda poniżej nieudolnie usiłuje coś wyjaśnić. Aż głowa boli. I o to właśnie chodzi. - Regulacje dotyczące prywatności w każdym systemie prawnym są na ogół produktem wielu stopniowych zmian wprowadzanych w ciągu stuleci przez sądy i ciała ustawodawcze - mówi sułtan. - Z całym należnym szacunkiem, niewiele z nich przystaje do współczesnych problemów. Zapalają się światła, słońce wlewa się przez szyby, ekrany bezszelestnie znikają w suficie, a wszyscy z łagodnym zdziwieniem zauważają, że sułtan wstał. Podchodzi teraz do wielkiej, zdobnej (oczywiście) i z wyglądu kosztownej planszy do gry w go, pokrytej zawiłym układem czarnych i białych kamieni. - Być może trafna okaże się porównanie do go, chociaż szachy nadawałyby się równie dobrze. My, Kinakutańczycy, z uwagi na naszą historię, znamy się równie dobrze na obu tych grach. Na początku gry układ kamieni jest prosty i zrozumiały. Lecz gra ewoluuje. Gracze na zmianę podejmują drobne decyzje, każda z nich jest sama w sobie dość prosta, a jej uzasadnienie - zrozumiałe nawet dla nowicjusza. Lecz po wielu takich ruchach układ tak się komplikuje, że mogą go ogarnąć jedynie najtęższe umysły i najlepsze komputery. - Mówiąc to, sułtan z namysłem spogląda na planszę. Unosi wzrok i nawiązuje kontakt wzrokowy ze słuchaczami. - Analogia jest jasna: przepisy regulujące wolność wypowiedzi, telekomunikację i kryptografię powstały z wielu prostych, racjonalnych decyzji. Dziś jednak są tak zawiłe, że nikt ich nie rozumie, nawet w każdym kraju z osobna, a co dopiero we wszystkich naraz. Sułtan milknie i w zadumie obchodzi planszę. Goście przestali służalczo kiwać głowami i pilnie notować. Nie grają już ról, słuchają z prawdziwym zainteresowaniem, ciekawi, co powie teraz. Ale on nic nie mówi, kładzie dłoń na planszy i gwałtownym ruchem zmiata wszystkie kamienie. Nurkują w dywanie, turlają się po gładkiej terakocie, klekoczą po stole. Co najmniej na piętnaście sekund zapada całkowita cisza. Sułtan zamiera w bezruchu. Nagle ożywia się. - Czas zacząć od nowa. To trudna sprawa w dużym kraju, gdzie przepisy stanowią ciała ustawodawcze, a interpretują je sędziowie będący pod władzą pradawnych precedensów. Lecz my jesteśmy w Sułtanacie Kinakuty, a ja jestem sułtanem. Powiadam więc, że prawo to ma być bardzo proste: całkowita wolność informacji. Niniejszym zrzekam się wszelkiej władzy nad przepływem danych i informacji poprzez granice mojego państwa. Żadna z moich instytucji państwowych bez względu na okoliczności nie będzie wtrącać się do niego ani w żaden sposób go ograniczać. Oto nowe prawo obowiązujące na Kinakucie. Zapraszam państwa, byście wykorzystali je najlepiej, jak umiecie. Sułtan opuszcza salę żegnany dostojną owacją. Chłopcy, takie są podstawowe reguły. A teraz - do gry! Z fotela (naturalnie po prawicy sułtana) unosi się doktor Mohammed Pragasu, kinakutański minister informacji, i podejmuje wątek. Jego akcent jest równie amerykański jak sułtana - angielski; studiował w Berkeley, a doktorat robił na Stanfordzie. Randy zna kilka osób, które studiowały i pracowały wraz z nim. Według nich Pragasu rzadko pokazywał się w pracy ubrany w coś innego niż t-shirt i dżinsy, a apetyt na pizzę z kiełbasą i piwo miał nie mniejszy niż przeciętny niemahometanin. Nikt nie miał pojęcia, że jest kuzynem sułtana i sam posiada kilkaset milionów dolarów. Lecz to się działo dziesięć lat temu. Niedawno, kiedy spotykał się z firmą Epiphyte, ubierał się lepiej, lepiej zachowywał, ale wciąż lubił nieformalny sposób bycia: proszę, mówcie mi po imieniu. Doktor Pragasu lubi, by nazywać go Prag. Wszystkie ich narady zaczynały się od niepohamowanej lawiny najnowszych dowcipów. Potem Prag pytał o starych kumpli z uczelni - większość pracuje teraz w Dolinie Krzemowej. Wyciągał od nich typy dotyczące najnowszych i najlepszych akcji firm z branży informatycznej, parę minut wspominał kalifornijskie imprezy, a potem zabierał się do interesów. Ale dotychczas nikt z nich nie widział Praga w swoim żywiole. Trochę trudno zachować powagę - tak jakby stary kumpel ze szkoły wypożyczył garnitur, sfałszował dowody tożsamości, a teraz wygłupiał się na jakimś poważnym, nadętym spotkaniu. Jednak dziś w jego zachowaniu widoczna jest uroczysta powaga, tak znaczna, że niemal przygniatająca. Chińczycy po drugiej stronie stołu wyglądają jak maoistowski Mount Rushmore* ; trudno wyobrazić sobie, by którykolwiek z nich choć raz w życiu się uśmiechnął. Słuchają symultanicznego przekładu wszystkich kwestii przez słuchawki połączone poprzez tajemniczy stół z jakąś kotłownią pełną tłumaczy. Uwaga Randy'ego dryfuje. Prag przynudza: omawia sprawy techniczne, które Randy zna już do bólu, objaśniając je za pomocą prostych porównań, by miały choć trochę sensu po przetłumaczeniu na mandaryński, kantoński, nippoński itd. Zaczyna rozglądać się wokół. Tam siedzi delegacja filipińska. Jeden z nich, grubas po pięćdziesiątce, wygląda strasznie znajomo. Randy, jak zwykle, nie pamięta nazwiska. I jeszcze jeden facet - spóźnia się sporo, jest sam i siedzi w oddzielnym fotelu na przeciwnym końcu stołu; niewykluczone, że to Filipińczyk z dużą domieszką krwi hiszpańskiej, choć bardziej prawdopodobne jest, że pochodzi z Ameryki Południowej lub południa Europy - a może po prostu jest Amerykaninem, *

Mount Rushmore, góra (1842 m) w Dakocie Południowej; na jej zboczu Gutzon Borglum wyrzeźbił olbrzymie twarze Waszyngtona, Jeffersona, Lincolna i Roosevelta (przyp. tłum.). 121 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON którego przodkowie stamtąd pochodzą. W każdym razie jeszcze nie usiadł na dobre, a już wyciągnął komórkę, wbił do niej potwornie długi numer i zaczął ściszoną, zwięzłą rozmowę. Ciągle zerka po sali, obserwując po kolei każdą delegację i opisując ją w telegraficznym skrócie przez telefon. Wydaje się zdumiony, że znalazł się w takim miejscu. Każdy, kto go widzi, musi zauważyć te ukradkowe zachowania. Każdy zastanawia się, skąd można się czegoś takiego nabawić. Ale gość ma też ponury, gniewny wyraz twarzy - Randy nie spostrzega tego, dopóki tamten nie zaczyna wpatrywać się weń - czarne oczy wbijają się w niego jak lufy derringera. Randy odwzajemnia spojrzenie, zbyt ogłupiały, by odwrócić wzrok. Od faceta z komórką przepływa ku niemu dziwna fala informacji - tymi dwoma stożkami czarnego światła z jego źrenic. Randy zdaje sobie sprawę, że wraz z całą firmą znalazł się w towarzystwie złodziei. Kaczki Kiedy Goto Dengo przegrywa wojnę na Morzu Bismarcka, jest gorąco i pochmurno. Amerykańskie bombowce nadlatują nisko i poziomo. Goto Dengo przypadkiem jest na pokładzie - trwa gimnastyka. Wdychając świeże powietrze, niecuchnące kałem i wymiocinami, czuje euforię, jest niewrażliwy na ciosy. Chyba wszyscy czują się podobnie, bo syreny zaczynają wyć dopiero po dłuższej chwili. Żołnierze cesarza mają czuć euforię i nie zważać na ciosy, ponieważ tak każe im ich niezwyciężone morale. Goto Dengo wstydzi się; on odczuwa to tylko wtedy, kiedy jest na pokładzie i oddycha czystym powietrzem. Inni żołnierze nigdy nie wątpią, a przynajmniej tego nie okazują. Zastanawia się, kiedy zbłądził. Pewnie w Szanghaju, gdzie zatruły go obce idee. A może był zatruty od samego początku - to przedwieczna rodzinna klątwa. Transportowce są powolne - nikt nie udaje, że stanowią cokolwiek innego niż pudła pełne powietrza. Mają żałosne uzbrojenie. Na niszczycielach wyje sygnał "załoga na stanowiska". Goto Dengo stoi oparty o reling i przygląda się, jak ich załoga zajmuje pozycje. Z luf dział bucha czarny dym i błękitny ogień; znacznie później słyszy grzmot strzałów. Bombowce muszą znajdować się w jakichś tarapatach. Domyśla się, że brakuje im paliwa albo się pogubiły, albo schroniły się poniżej pułapu chmur przed myśliwcami Zero. W każdym razie wiadomo, że nie zamierzają atakować konwoju, ponieważ Amerykanie zawsze zrzucają bomby z dużej wysokości. Bomby nigdy nie trafiają, bo celowniki samolotów są beznadziejne, a załogi kiepskie. Nie, przelot tych bombowców to jeden z dziwnych wojennych zbiegów okoliczności; do wczoraj rano konwój szedł pod osłoną gęstych chmur. Żołnierze wokół zaczynają wiwatować. Co za szczęście, że ci zagubieni Amerykańcy trafili prosto pod lufy ich eskorty! To dobry omen także dla wioski Kulu, ponieważ tak się składa, że na pokładzie stoi połowa jej mieszkańców płci męskiej. Razem dorastali, razem chodzili do szkoły; kiedy skończyli dwadzieścia lat, razem poszli na komisję wojskową, potem do wojska i razem ćwiczyli. Razem zamustrowali się na transportowiec - ledwie parę minut temu. Razem będą podziwiać płonące korkociągi amerykańskich samolotów. Goto Dengo jest jednym ze starszych - ma dwadzieścia sześć lat. Zabrali go z Szanghaju, żeby był przywódcą i służył przykładem swoim kolegom - a on obserwuje twarze żołnierzy, których znał od dziecka; nigdy nie widział szczęśliwszych min, błyszczą jak płatki kwiatów wiśni w szarym świecie chmur, wody i malowanej stali. Teraz znów rozbłyskują zachwytem. Obraca się i patrzy. Jeden z bombowców najwyraźniej postanowił sobie ulżyć, wyrzucając bombę prosto do oceanu. Chłopcy z Kulu intonują szyderczą przyśpiewkę. Samolot, pozbywszy się pół tony bezużytecznych materiałów wybuchowych, ostro nabiera wysokości. Bezbronny nadaje się tylko na cel ćwiczebny. Chłopcy z Kulu obdarzają pilota pogardliwym wyciem. Nippończyk to przynajmniej walnąłby samolotem w niszczyciel! Goto Dengo z jakiegoś powodu obserwuje nie samolot, ale bombę. Nie spada pionowo spod brzucha samolotu, lecz leci ponad falami płaską parabolą jak torpeda lotnicza. Na chwilę wstrzymuje oddech, obawiając się, że bomba nigdy nie spadnie do wody, że będzie szybować i szybować, aż trafi w niszczyciel, który ma przed nosem. Lecz fortuna jeszcze raz uśmiecha się do cesarskich wojsk - bomba przegrywa walkę z grawitacją i z chlupotem pogrąża się w wodzie. Goto Dengo odwraca głowę. I znów tam patrzy, śledząc ducha, którego zauważył kątem oka. Płaty piany, które wzbiła bomba, wciąż opadają, ale za nimi szybkości nabiera czarne ziarenko - może to kolejna bomba rzucona przez ten sam samolot. Tym razem Goto Dengo nie spuszcza jej z oka. Chyba unosi się, zamiast spadać - może to złudzenie. Nie, nie, myli się - ona powoli traci wysokość i uderza w wodę, znów wzbijając pianę. A potem znów się unosi. Goto Dengo, student politechniki, błaga prawa fizyki, by przejęły władzę nad tym czymś i kazały mu zatonąć - w końcu tak właśnie powinno dziać się z wielkimi, głupimi bryłami metalu. W końcu spada - ale znów się unosi. Skacze po powierzchni wody jak płaskie kamienie, którymi chłopaki z Kulu puszczali kaczki na pobliskim stawie. Kompletnie zafascynowany obserwuje kilka kolejnych podskoków. Bogowie wojny znów wyreżyserowali dziwne przedstawienie, chyba niesłużące niczemu innemu jak zabawieniu go. Chłonie je jak dym z papierosa cudem znalezionego na dnie kieszeni. Hop, hop, hop. Prosto w burtę niszczyciela eskorty. W powietrze wylatuje wieżyczka działa, koziołkuje. Kiedy zwalnia lot, całkiem przesłania ją buchający z maszynowni gejzer płomieni. Chłopcy z Kulu wciąż skandują, nie chcąc przyjąć do wiadomości tego, co widzą. Goto Dengo dostrzega kątem oka błysk - to kolejny niszczyciel łamie się jak sucha gałązka, gdy wybuchają magazyny amunicji. Małe, czarne przedmioty skaczą, hop, hop, po powierzchni wody, jak pchły po zmiętych prześcieradłach szanghajskiego burdelu. Śpiew zamiera. Wszyscy w milczeniu obserwują. Amerykanie w połowie wojny wymyślili całkiem nową taktykę bombardowania i bezbłędnie ją zastosowali. Jego umysł zatacza się jak pijak w pociągu podskakującym na zwrotnicach. Zorientowali się, że robią coś źle, przyznali się do błędu i wpadli na nowy pomysł. Pomysł został przyjęty i przedostał się aż na szczyt łańcucha dowodzenia. Teraz służy im do zabijania wrogów. Żaden wojownik mający choć trochę pojęcia o honorze nie zachowałby się tak tchórzliwie. Tak elastycznie. Przecież oficerowie, którzy uczyli lotników bombardowania z dużej wysokości, kompletnie stracili twarz! Co się z nimi stało? Albo wszyscy popełnili samobójstwo, albo siedzą w więzieniu. Ale i amerykańska piechota morska w Szanghaju - to też nie byli wojownicy. Ciągle zmieniali taktykę. Taki Shaftoe. Próbował bić się z Nippończykami na ulicy i przegrał. Przegrawszy, postanowił nauczyć się nowej taktyki - od Goto Denga. "Amerykanie to nie wojownicy - mówiło się ciągle. Może kupcy. Ale nie wojownicy". 122 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Żołnierze pod pokładem śpiewają i wiwatują. Nie mają zielonego pojęcia, co się naprawdę dzieje. Goto Dengo na chwilę odrywa oczy od morza pełnego eksplodujących i tonących okrętów. Ustala położenie szafki z kamizelkami ratunkowymi. Samoloty chyba odleciały. Rozgląda się po konwoju i nie widzi ani jednego całego niszczyciela. - Nałożyć kamizelki! - krzyczy. Nikt chyba go nie słyszy. Idzie więc ku szafce. - Ej! Nałożyć kamizelki! - Wyciąga jedną i unosi; może go nie słyszą. Słyszą go bardzo dobrze. Patrzą na niego, jakby robił najbardziej wstrząsającą rzecz, jaką widzieli w ciągu ostatnich pięciu minut. Na co mogą się przydać kamizelki ratunkowe? - Na wszelki wypadek! - woła. - Żebyśmy mogli jeszcze raz walczyć za cesarza! -Ostatnie zdanie brzmi dość słabo. Jeden z żołnierzy - jako dzieci mieszkali parę domów od siebie - podchodzi do niego, wyrywa mu kamizelkę i ciska ją do oceanu. Mierzy go od góry do dołu wzrokiem pełnym obrzydzenia, potem odwraca się i odchodzi. Ktoś inny krzyczy i wskazuje w górę: nadlatuje kolejna fala samolotów. Goto Dengo podchodzi do relingu i staje między kolegami, ale ci odsuwają się od niego. Amerykańskie bombowce atakują, nie napotykając oporu, i odlatują, zostawiając za sobą tylko następne bomby-kaczki. Goto Dengo przez kilka podskoków obserwuje bombę zmierzającą wprost ku niemu. W końcu może przeczytać napis na jej nosie: TOJO, NADSTAW SIĘ! - Tędy! - wrzeszczy. Odwraca się tyłem do bomby i podchodzi do szafki z kamizelkami ratunkowymi. Tym razem kilku chłopaków idzie za nim. Ci, co nie chcieli - może z pięć procent mieszkańców wioski Kulu - wylatują do oceanu, kiedy pod ich stopami eksploduje bomba. Drewniany pokład unosi się z trzaskiem. Kolejny chłopak z Kulu pada przebity drzazgą metrowej długości. Goto Dengo z tuzinem kolegów pełzną do schowka na czworakach i łapią kamizelki. Nie zrobiłby tego, gdyby już gdzieś w duszy nie przegrał wojny. Wojownik nie ustąpiłby pola i zginął. Jego ludzie idą za nim tylko dlatego, że tak im kazał. Kiedy wkładają kamizelki i przedostają się ku relingowi, wybuchają dwie następne bomby. Większość żołnierzy pod pokładem już pewnie nie żyje. Dengo z trudem gramoli się w stronę relingu - pokład unosi mu się pod stopami; w końcu podciąga się i przerzuca przez poręcz jedną nogę - reling układa się już prawie poziomo. Okręt się przewraca! Czterem chłopakom udaje się go złapać, pozostali ześlizgują się bezradnie do leja pełnego dymu. Goto Dengo ignoruje, co mówią mu oczy i stara się słuchać ucha środkowego. Stoi na burcie okrętu, na jego rufie widzi bezsensownie młócącą powietrze śrubę. Zaczyna wbiegać pod górę. Za nim czterej żołnierze. Nadlatuje amerykański myśliwiec. Goto nie zdaje sobie sprawy, że są ostrzeliwani, dopóki nie zauważa, że pociski dosłownie przecięły jednego z ludzi na pół, a drugiego okaleczyły, rozszarpując mu kolano; piszczel i stopa wiszą na kilku strzępach ścięgien. Goto Dengo zarzuca go sobie na barki jak worek ryżu i podejmuje wyścig pod górę, ale - ale nie ma więcej góry. Stoją na szczycie okrętu - na stalowym bąblu, który wystaje z wody na wysokość człowieka. Obraca się raz, dwa razy, rozglądając się za miejscem do ucieczki - wokół nic, tylko woda. Wrze i syczy wściekle, gdy z wnętrza zniszczonego kadłuba wydostaje się powietrze i dym. Morze wznosi się ku nim. Goto Dengo spogląda na stalowy bąbel pod stopami i stwierdza, że wciąż jest całkowicie suchy, co już nie potrwa długo. Potem Morze Bismarcka zamyka się wokół niego ze wszystkich stron naraz i zaczyna wspinać się po jego nogach. Chwilę później stalowa płyta, stanowiąca mocne podparcie dla jego butów, odpływa w głąb. Ciężar rannego na barkach wciska go pod wodę. Nabiera oleju napędowego do zatok, gramoli się spod rannego i z wrzaskiem się wynurza. Ma pełno ropy w zatokach i w nosie. Trochę połyka i dostaje konwulsji, gdy jego ciało chce się pozbyć obcego płynu ze wszystkich otworów naraz: kichając, wymiotując, wykasłując go z płuc. Jedną ręką dotyka twarzy i czuje grubą tłustą warstwę; nie odważy się więc otworzyć oczu. Próbuje zetrzeć ropę z twarzy rękawem, ale tkanina przesiąkła nią na wylot. Musi zanurzyć się głębiej i otrzeć oczy, żeby coś zobaczyć, lecz nasiąknięte ropą ciuchy wyrzucają go ku górze. Wreszcie ma czyste płuca, sapiąc, łapie powietrze, które śmierdzi olejem, ale nadaje się do oddychania. Lecz opary dostały mu się do krwi - czuje, jak rozchodzą mu się po ciele niczym ogień. Jakby ktoś wciskał mu rozżarzoną szpatułkę pod skórę na czaszce. Inni rozbitkowie wyją - uświadamia sobie, że on też. Chińscy robotnicy w Szanghaju czasem wdychali benzynę, żeby się odurzyć, i właśnie takie odgłosy wydawali. Jeden z ludzi wrzeszczy. Słyszy nadciągający trzask, jak odgłos prześcieradła dartego na opatrunki. Promieniujące ciepło wali go w twarz jak rozżarzona patelnia. W chwilę potem Goto Dengo nurkuje i wymachem nóg nabiera głębokości. Pasek łydki między butem a nogawką spodni, wystawiony na żar, w jednej sekundzie smaży się jak skwarka. Płynie na ślepo przez ocean mazutu. Potem ciecz wokół jego twarzy zmienia lepkość i temperaturę. Nagle kamizelka zaczyna ciągnąć go do góry; musi więc być w wodzie. Po kilku kolejnych wymachach zaczyna przecierać oczy. Ciśnienie w uszach mówi mu, że nie może być zbyt głęboko pod wodą, jakieś parę metrów. Wreszcie ryzykuje otwarcie oczu. Upiorny, pełgający blask zielono oświetla mu dłonie, musiało zajść słońce. Przetacza się na plecy i patrzy do góry. Nad sobą ma jezioro ognia. Zdziera przez głowę kamizelkę ratunkową i wypuszcza ją. Śmiga prosto w górę i wyskakuje ponad powierzchnię, płonąc jak kometa. Nasączone ropą ubranie niemiłosiernie wypiera go do góry, zdziera więc koszulę i puszcza ją ku powierzchni. Buty ciągną w dół, nasiąknięte olejem spodnie w górę, ustala się więc jakaś równowaga. Goto Dengo dorastał w kopalniach. Kulu leży na północnym wybrzeżu Hokkaido, na brzegu słodkiego jeziora zasilanego przez spływające ze wzgórz rzeki, które wpadają do Morza Ochockiego. Na jednym z jego końców stromo wznoszą się góry, nachylając się nad chłodnym, srebrnym strumieniem, płynącym przez las zamieszkany jedynie przez małpy i demony. W tej części jeziora jest pełno małych wysepek. Jeśli wkopiesz się głęboko w te wysepki albo wzgórza, znajdziesz żyły rud miedzi, a czasem cynk i ołów, nawet srebro. Tym właśnie od wielu pokoleń zajmowali się mieszkańcy Kulu. Zostały po nich labirynty tuneli wijących się pod wzgórzami - nie prosto, ale w ślad za najbogatszymi żyłami. Czasem tunele schodzą pod powierzchnię jeziora. Kiedy kopalnie działały, wypompowywano z nich wodę. Teraz, kiedy złoża się wyczerpały, woda przesączyła się przez ściany, tworząc zastoiska w rząpiach. Do niektórych grot i tuneli mogą dostać się tylko chłopcy na tyle odważni, by zanurkować w zimną, czarną wodę i przepłynąć pod powierzchnią dziesięć, dwadzieścia, trzydzieści metrów. Goto Dengo jako młody chłopak znał wszystkie te zakamarki na wylot. Niektóre z nich nawet odkrył. Wielki, gruby, woda sama go niosła, toteż pływał świetnie. Nie był najlepszym z pływaków, nie do niego należał też rekord we wstrzymywaniu oddechu. Nie był nawet najodważniejszy (najodważniejsi nie włożyli kamizelek ratunkowych i zginęli 123 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON śmiercią wojowników). Pływał tam, gdzie inni się nie odważali, ponieważ on jeden w całym Kulu nie bał się demonów. Kiedy był mały, jego ojciec, inżynier z kopalni, zabierał go na wycieczki w góry, w miejsca, gdzie podobno mieszkały demony. Spali pod gołym niebem; kiedy wstawali, koce były oszronione, czasem zaś niedźwiedzie kradły im jedzenie. Ale niedźwiedzie - nie demony. Inni chłopcy wierzyli, że w niektórych podwodnych tunelach mieszkają demony i że dlatego pływacy czasami nie wracają. Goto Dengo jednak nie bał się demonów i pływał tam, bojąc się jedynie zimna, ciemności i wody. To było aż nadto. Teraz trzeba tylko udawać, że ogień to kamienny strop. Płynie dalej. Lecz przed nurkowaniem nie zdołał porządnie nabrać powietrza i jest bliski paniki. Jeszcze raz zerka w górę i widzi, że ropa pali się już tylko plamami. Jest dość głęboko, uświadamia sobie, a w spodniach i butach ciężko się pływa. Szarpie sznurowadła, ale są zawiązane na podwójne supły. Wyciąga nóż i przecina je, skopuje buty, zrywa spodnie i gatki. Nagi, zmusza się, by wytrzymać jeszcze dziesięć sekund, przyciąga kolana do piersi i obejmuje je rękoma. Jego naturalna pływalność bierze górę. Wie, że powoli się wynurza, jak wielki bąbel powietrza. Wokół się rozjaśnia. Wypuszcza nóż, który tylko go spowalnia. Na plecach czuje chłód. Rozprostowuje się z pozycji embrionalnej i wyrzuca głowę do góry, łapiąc powietrze. Prawie w zasięgu ręki ma plamę płonącej ropy, która spływa po powierzchni oceanu jak po twardym gruncie. Unoszą się z niej niemal niewidoczne błękitne płomienie, potem żółkną i przeobrażają się w czarny dym. Odpływa od sięgającej ku niemu macki. Przelatuje nad nim lśniąca, srebrna zjawa, tak nisko, że czuje ciepło jej spalin i może przeczytać angielskie napisy ostrzegawcze pod brzuchem. Czubki luf karabinów w skrzydłach iskrzą, wypluwając czerwone płomienie. Polują na rozbitków. Niektórzy próbują nurkować, ale nasiąknięte ropą mundury wynoszą ich na powierzchnię, bezradnie trzepoczą nogami w powietrzu. Goto Dengo upewnia się najpierw, że w pobliżu nie ma żadnej plamy ropy, potem wiosłując rękami, obraca się w wodzie jak antena radaru - wypatruje samolotów. Ostrzeliwuje go nadlatujący nisko P38. Dengo nabiera powietrza i nurkuje. Pod wodą jest cicho i przytulnie, a trafiające w jej powierzchnię pociski terkoczą jak wielka maszyna do szycia. Widzi, jak obok niego leci kilka - najpierw zostawiają za sobą smugę bąbelków kawitującej wody, a po metrze czy dwóch dosłownie się zatrzymują, odwracają czubkami w dół i spadają jak bomby. Podpływa do jednego z nich i łowi go. Wciąż jest gorący. Zatrzymałby go na pamiątkę, ale nie ma już kieszeni, a musi mieć wolne ręce. Patrzy przez chwilę na ten zielonkawosrebrny przedmiot, prosto z jakiejś fabryki w Stanach. Jakżeż ten amerykański pocisk trafił do mojej dłoni? Chyba przegraliśmy. Skończyła się wojna. Muszę wracać do domu i powiedzieć to wszystkim. Muszę zrobić jak mój ojciec - racjonalnie wyjaśnić fakty ludziom okaleczonym przez przesądy. Wypuszcza pocisk i przygląda się, jak leci na dno morza - tam gdzie okręty i wszyscy młodzi mężczyźni z Kulu. Listy gończe Uwaga, ten rynek jest jeszcze nie w pełni dojrzały. Właściwie racjonalizacje jeszcze się nie zaczęły - Randy wciąż siedzi w wielkiej sułtańskiej sali konferencyjnej, a spotkanie dopiero się rozkręca. Oczywiste, że pierwsze jaskółki nie będą regularnymi klientami. Do wyjaśnienia ich dokonań zabrał się Tom Howard. Randy nie ma za wiele do roboty, wyobraża sobie więc gadki, jakie odbędą się dziś wieczorem pod Bombą i Kotwicą. Tak jak na Dzikim Zachodzie - na początku trochę anarchii, ale po kilku latach wszystko się statkuje i powstaje Fresno. Większość delegacji sprowadziła z sobą wynajętych rewolwerowców: inżynierów i ekspertów od bezpieczeństwa, którym obiecała nagrody, jeśli znajdą luki w systemie Toma. Po kolei wstają i oddają strzały. Za dziesięć lat z banków w cyberprzestrzeni będą korzystać gospodynie domowe i gazeciarze. Zwykle nie określiłoby się Toma Howarda przymiotnikiem "wspaniały"; jest zwalisty, arogancki, kompletnie pozbawiony talentów towarzyskich i nie przeprasza za to. Większość czasu siedzi i milczy, przybierając wyraz twarzy znudzonego sfinksa, łatwo więc zapomnieć, jaki jest dobry. Lecz podczas tej szczególnej godziny jego życia jest wspaniały jak nigdy. Idzie w szranki z Siedmioma Samurajami - najbardziej jajogłowymi, wysokooktanowymi doktorami i najgroźniejszymi prywatnymi detektywami od zabezpieczania systemów, jakich zrodziła Azja. Podchodzą do niego jeden za drugim, a on odcina im głowy i układa je w pryzmę na stole jak kule armatnie. Parę razy przed zadaniem śmiertelnego ciosu musi przerwać i zastanowić się minutę. Raz prosi Eberharda Fóhra, by coś przeliczył na laptopie. Od czasu do czasu potrzebuje przywołać eksperta od kryptografii - Johna Cantrella lub zerknąć w stronę Randy'ego po twierdzący lub przeczący gest. W końcu ucisza wszystkich "pytków". Beryl przez cały ten czas niezbyt przekonująco się uśmiecha. Avi ściska poręcze fotela; jego knykcie zmieniają kolor od sinego, przez biały, do różowego, kiedy w finale staje się oczywiste, że Samuraje wycofują się w popłochu. Randy nabiera ochoty, by opróżnić w powietrze magazynek rewolweru i wrzasnąć na cały głos: - Juhuuuuu! Ale nasłuchuje, na wypadek gdyby Tom zaplątał się w zawiłych arkanach protokołów plezjosynchronicznych * tylko on mógłby uratować go z takiej opresji. Daje mu to jeszcze więcej czasu na przypatrywanie się twarzom innych uczestników spotkania. Lecz trwa ono od dobrych kilku godzin - wszystkie te fizjonomie zna już jak własną kieszeń. Tom wyciera miecz o nogawkę i zwala wielki tyłek prosto w skórzany fotel. Posługacze wbiegają do sali z herbatą, kawą, naczyniami z cukrem i masłem. Pragasu wstaje i przedstawia Johna Cantrella. Rany. Na razie cały program konferencji kręci się wokół firmy Epiphyte. Co to ma znaczyć? Doktor Pragasu, nawiązawszy przyjacielskie stosunki z tymi Kalifornijczykami, swata ich teraz ze swymi forsiastymi znajomkami. Oto co to ma znaczyć. Z biznesowego punktu widzenia jest to bardzo interesujące. Lecz Randy'ego drażni trochę i napawa lękiem *

plesio (gr.) - blisko, prawie (przyp. tłum.) 124 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON jednostronny przepływ informacji. Kiedy pójdą do domu, ta zbieranina ciemnych typów będzie wiedziała wszystko o firmie Epiphyte, oni zaś nie będą mieli o niczym pojęcia. To jasne, że właśnie o to im chodzi. Przypadkiem spogląda na Dentystę. Doktor Kepler siedzi po tej samej stronie stołu, więc raczej trudno odczytać wyraz jego twarzy. Ale widać, że nie słucha Cantrella. Zakrywa usta dłonią i gapi się w przestrzeń. Jego Walkirie co chwila podają sobie karteczki, jak niegrzeczne uczennice. Kepler jest równie zaskoczony jak Randy. Nie wygląda na faceta, który specjalnie lubi niespodzianki. Co mógłby teraz zrobić Randy, by pomnożyć zyski akcjonariuszy? Intrygi to nie jego specjalność: zostawia je Aviemu. Wyłącza się z konferencji, otwiera laptop i zaczyna programować. Programowanie to właściwie za duże słowo. Każdy z Epiphyte ma laptop z wbudowaną maleńką kamerką, żeby mogli organizować telekonferencje. Avi upierał się przy tym rozwiązaniu. Kamerka jest ledwo widoczna: to zaledwie kilkumilimetrowy otworek w ramce otaczającej ekran. Nie ma nawet soczewki - to kamera w najstarszym sensie tego słowa: camera obscura. W jednej ściance jest dziurka, na przeciwnej zaś krzemowa siatkówka. Randy ma kod źródłowy - tekst programu - do pakietu telekonferencyjnego. Całkiem chytrze oszczędza on pasmo komunikacyjne. Analizuje ciąg kadrów (ramek), czyli pojedynczych, nieruchomych obrazków napływających z kamerki, i zauważa, że chociaż ogólna liczba danych w tych ramkach jest spora, to różnice między poszczególnymi ramkami są nieznaczne. Co innego, gdyby w Ramce 1 widniała gadająca głowa, w Ramce 2, ułamek sekundy później, pocztówka z hawajskiej plaży, w Ramce 3 - schemat obwodu drukowanego, a w Ramce 4 - zbliżenie głowy ważki. Ale w rzeczywistości w każdej z ramek jest gadająca głowa - ta sama głowa, z nieznacznie zmienionym położeniem oraz wyrazem twarzy. Program może oszczędzać cenne pasmo, matematycznie odejmując każdą ramkę od poprzedniej (skoro dla komputera i tak każdy obraz jest jedynie długą liczbą) i wysyłając tylko samą różnicę. Wszystko to oznacza, że ten program ma wbudowaną umiejętność porównywania dwóch obrazów i mierzenia różnicy między jednym kadrem a drugim. Randy nie musi tego pisać. Wystarczy, jeśli zaznajomi się z istniejącymi procedurami, zapamięta ich nazwy i sposób użycia, co wymaga około piętnastu minut klikania. Potem pisze programik, który nazwał ListGończy: robi on zdjęcie przez kamerę, mniej więcej co pięć sekund, porównuje je z poprzednim, a jeśli różnica jest wystarczająco duża, zapisuje je do pliku. Zaszyfrowanego pliku o losowej, nic nieznaczącej nazwie. ListGończy nie otwiera żadnych okienek i nic nie wypisuje na ekran, dlatego jedynym sposobem wykrycia go jest wpisanie polecenia ps i naciśnięcie klawisza Enter. Wtedy system operacyjny wypluje długi spis wszystkich działających procesów, a gdzieś pomiędzy nimi pojawi się ListGończy. Na wypadek gdyby ktoś na to wpadł, Randy nadaje programowi fałszywą nazwę: Antywirus. Uruchamia go, potem zagląda w jego katalog i widzi, że właśnie zapisał jeden obrazek: zdjęcie Randy'ego. Kiedy siedzi z grubsza nieruchomo, program nie zapisuje nic więcej; układ plam świetlnych wpadających przez otworek camera obscura nie zmienia się za bardzo. W świecie technologów żadne spotkanie nie może się skończyć, jeśli czegoś się nie zademonstruje. Cantrell i Fóhr stworzyli prototyp elektronicznego systemu bankowego, aby pokazać innym interfejs użytkownika oraz zastosowane zabezpieczenia. - Za rok, zamiast iść do banku i gadać z żywym człowiekiem, po prostu uruchomimy taki program. Obojętnie, gdzie jesteśmy - mówi Cantrell - możemy połączyć się z Kryptą. - Kiedy to słowo przesącza się przez tłumaczenie i wpada do uszu słuchaczy, Cantrell się rumieni. - Tak właśnie nazwaliśmy system, którego twórcą jest Tom Howard. Avi czuwa, spokojnie łagodząc kryzys. - Mi fu - zwraca się bezpośrednio do Chińczyków - to lepsze tłumaczenie. Chińczycy okazują ulgę, a kilku z nich naprawdę uśmiecha się, słysząc Aviego mówiącego po mandaryńsku. Avi unosi w górę kartkę z chińskimi ideogramami *:

Boleśnie świadom, że właśnie uniknął ciosu, John Cantrell kontynuuje. Język mu zesztywniał. - Sądziliśmy, że dobrze będzie pokazać, jak działa ten program. Pokażemy go teraz na wielkim ekranie, a w trakcie przerwy na lunch będziecie mogli tu podejść i go wypróbować. Randy odpala program. Podłączył laptop do gniazdka wideo pod stołem, tak by niewidoczni magicy multimedialni mogli rzucić obraz na wielki ekran w końcu sali. Ekran pokazuje aplikację do obsługi elektronicznego konta bankowego, ale w tle cały czas pracuje program do robienia listów gończych. Randy przesuwa komputer w stronę Johna, który zaczyna pokaz (na dysku twardym powinno wylądować zdjęcie Johna Cantrella). - Mogę napisać najlepszy program szyfrujący na świecie, ale będzie on zupełnie bezwartościowy, jeśli nie zapewnimy dobrej metody weryfikacji tożsamości użytkownika - zaczyna Cantrell, odzyskując rezon. - Skąd komputer ma wiedzieć, że ja to ja? Hasła zbyt łatwo wykraść, odgadnąć czy zapomnieć. Komputer musi wiedzieć o nas coś, co jest tak wyjątkowe jak odcisk palca. Wystarczy, jeśli zapozna się z jakąś cechą naszego ciała - układem naczyń krwionośnych na siatkówce oka albo brzmieniem głosu - i porówna go z zapamiętanym wzorcem. Takie techniki nazywa się identyfikacją biometryczną. Epiphyte Corporation jest dumna, że zatrudnia jednego z najwybitniejszych ekspertów z tej dziedziny doktora Eberharda Fóhra, twórcy systemu rozpoznawania pisma ręcznego, powszechnie uznawanego za najlepszy na świecie. - John wypowiada tę pochwałę bardzo pospiesznie. Eb i wszyscy pozostali wyglądają na znudzonych - wszyscy widzieli jego curriculum vitae. - Teraz stosujemy rozpoznawanie głosu, ale cały system jest modułowy, można więc w każdej chwili dołączyć na przykład rozpoznawanie geometrii dłoni, zgodnie z życzeniem klienta. John uruchamia demo, które w odróżnieniu od większości demówek naprawdę działa i nie wywala się. Próbuje je nawet ogłupić, nagrywając swój głos na nie najgorszym cyfrowym dyktafonie, a potem odtwarzając go. Jednak program *

Pierwszy z nich, mi, oznacza "tajny", a drugi, fu, ma podwójne znaczenie: po pierwsze, "symbol" lub "znak", po drugie zaś "magia taoistyczna" (przyp. aut.). 125 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON nie daje się oszukać. To robi wrażenie nawet na Chińczykach. Do tej pory wyglądali jak zawartość śmietnika u Madame Tussaud po zamknięciu wystawy pod hasłem "Rewolucja kulturalna". Nie wszyscy byli tak trudni do kupienia. Harvard Li jest stronnikiem Cantrella, a grubas z Filipin wygląda, jakby już nie mógł się doczekać, kiedy złoży w Krypcie swe oszczędności. Obiad! Drzwi otwierają się na oścież, ukazując pod przeciwległą ścianą jadalnię z bufetem, roztaczającą zapachy curry, czosnku, pieprzu cayenne i bergamotki. Dentysta z premedytacją siada przy tym samym stole co przedstawiciele Epiphyte. Lecz mówi niewiele. Siedzi tylko, z tą choleryczną miną, gapi się na nich, przeżuwa i duma. Kiedy Avi wreszcie pyta go, co sądzi, Kepler beznamiętnie rzuca: - Można się było sporo dowiedzieć. Trzy Gracje kurczą się spazmatycznie. Zwrot "dowiedzieć się" chyba jest w słowniku Dentysty wyjątkowo negatywnym określeniem. Oznacza, że Kepler otrzymał na konferencji jakieś nowe informacje, a zatem idąc na nią, jeszcze wszystkiego nie wiedział; w jego hierarchii wartości jest to zapewne niewybaczalny błąd. Zapada martwa cisza. Potem Dentysta dodaje: - Ale nie było całkiem nieinteresujące. Przez oślepiająco biały, nieskazitelny zgryz każdej z Higienistek ulatuje głębokie westchnienie ulgi. Randy próbuje wyobrazić sobie, czy gorzej jest, jak Dentysta podejrzewa, że był oszukiwany, czy kiedy widzi nowe możliwości. Co groźniejsze, paranoja czy chciwość? Zaraz pewnie się dowiedzą. Randy, ze swą sentymentalną potrzebą nieustannego wkupowania się w czyjeś łaski, ma już na końcu języka: "My też mogliśmy się sporo dowiedzieć" - ale milczy, zauważywszy, że Avi tego nie powiedział. To zdanie nie przyczyniłoby się do zwiększenia wartości udziałów. Lepiej więc trzymać karty przy orderach i niech Kepler łamie sobie głowę, czy firma Epiphyte wiedziała, co wydarzy się na spotkaniu. Randy wybrał miejsce taktycznie, tak by mógł zerkać przez drzwi do sali konferencyjnej i mieć oko na laptop. Członkowie innych delegacji po kolei przepraszają, wychodzą i puszczają demo, zapisują w pamięci komputera własne głosy, a potem sprawdzają, czy je rozpozna. Niektórzy komputerowcy nawet coś klepią w klawiaturę - pewnie wpisują polecenie ps i szpiegują. Mimo że skonfigurował laptop tak, by zbyt wiele nie dało się z niego wygrzebać, walące w klawiaturę paluchy nieznajomych głęboko go niepokoją. Gryzie go to przez całą sesję popołudniową, koncentrującą się wyłącznie na łączach komunikacyjnych spinających Kinakutę z resztą świata. Powinien słuchać i uważać, ponieważ ma to ogromne znaczenie dla filipińskiego przedsięwzięcia. Ale nie uważa. Ponuro duma nad zbrukaną obcymi łapskami klawiaturą, a potem nad tym, że ponuro duma właśnie nad tym, co dowodzi, że nie nadaje się do Biznesu. Formalnie rzecz biorąc, to nawet nie jest jego klawiatura, tylko firmy Epiphyte, jeśli więc fakt, że klepią w nią azjatyccy informatycy spod ciemnej gwiazdy, przyczynia się do zysków udziałowców, powinien z zadowoleniem im ją udostępniać. Przechodzą na kolację do innej sali. Epiphyte i Nippończycy jedzą razem, lecz Randy jest znudzony i rozkojarzony. Wreszcie, mniej więcej o dziewiątej, wymawia się i wraca do pokoju. W myślach układa odpowiedź do [email protected], coś mniej więcej takiego: "Naszym zdaniem na takie rzeczy istnieje niesamowity rynek, więc lepiej, żebyśmy my zajęli tę niszę niż ktoś inny, jawnie i otwarcie zły". Ale zanim laptop zdążył wystartować, pojawia się Dentysta w szlafroku frotte, cuchnący wódką i hotelowym mydłem. Puka do drzwi i wprasza się do środka. Zajmuje łazienkę Randy'ego (nie: akcjonariuszy) i częstuje się szklanką wody. Stoi w należącym do akcjonariuszy oknie; zanim się odezwie, przez kilka minut wpatruje się w nippoński cmentarz. - Czy wy zdajecie sobie sprawę, kim są ci ludzie? - pyta. Analiza biometryczna odkryłaby w jego głosie niedowierzanie, zmieszanie, a może i ślady rozbawienia. A może tylko gra, próbując wyciągnąć coś z Randy'ego. Może to on jest [email protected]. - Pewnie - łże Randy. Kiedy ujawnił istnienie ListuGończego, Avi pochwalił go za przebiegłość, wydrukował wszystkie zdjęcia i zaraz posłał je Federal Expressem do prywatnego detektywa w Hongkongu. Kepler odwraca się i taksuje wzrokiem Randy'ego. - Albo miałem o was mylne informacje, albo wy, chłopcy, nie macie pojęcia, na co się porywacie. Gdyby to był Pierwszy Szturm na Biznes, w tym momencie Randy zlałby się w spodnie. Gdyby to był Drugi, zrezygnowałby i wrócił do Kalifornii. Ale to jest Trzeci, więc udaje mu się opanować. Kepler ma światło w oczy, więc pewnie nie widzi zbyt dobrze jego twarzy. Przełyka pół szklanki wody, bierze głęboki oddech i pyta: - Jak zatem wyglądają nasze stosunki w świetle dzisiejszych wydarzeń? Już nie chodzi o zaoferowanie Filipińczykom tanich połączeń międzynarodowych, jeśli kiedykolwiek o to właśnie szło - ponuro oznajmia Dentysta. Dane płynące przez sieć na Filipinach nabierają nagle całkiem nowego znaczenia. Otwierają nowe, wspaniałe możliwości. A ci Australijcy i grupa z Singapuru, z którymi będziemy konkurować, to zawodnicy wagi ciężkiej. Randy, czy jesteśmy w stanie nawiązać z nimi walkę? To proste i bezpośrednie pytanie - najniebezpieczniejsze z pytań. - Gdybyśmy tak nie uważali, ryzykowalibyśmy pieniądze naszych udziałowców. - Mógłbym sam sobie udzielić takiej odpowiedzi - odpala Kepler. - Randy, będziemy naprawdę rozmawiać, czy też zaprosimy tu gości od public relations i wymienimy się materiałami dla prasy? Gdyby to był wcześniejszy szturm na Biznes, w tym punkcie Randy by ustąpił. Ale teraz mówi: - Nie jestem przygotowany na prawdziwą rozmowę z panem, tutaj i teraz. - Wcześniej czy później będziemy musieli ją odbyć. - odpowiada Dentysta. Te ósemki będą musiały się kiedyś wyrżnąć, wcześniej czy później. - Naturalnie. - Tymczasem powinniście się nad czymś zastanowić. - Kepler sposobi się do wyjścia. - Co, do cholery, mamy w zanadrzu, jeśli chodzi o usługi telekomunikacyjne, żeby konkurować z tymi Australijcami i facetami z Singapuru? Bo cenami na pewno ich nie pobijemy. Ponieważ to Trzeci Szturm na Biznes, Randy nie odpowiada natychmiast, że "redundancję". Mówi natomiast: - Z pewnością będziemy mieć tę kwestię stale na uwadze. - Mówi pan jak cieć od marketingu. - Ramiona Keplera obwisają. Wychodzi na korytarz, odwraca się i dodaje: - Do zobaczenia jutro, w Krypcie. - Po czym puszcza oko. -Albo w Grocie, Rogu Nieskończonej Obfitości, czy co tam oznaczają te chińskie krzaczki. - I odchodzi, wytrąciwszy Randy'ego z równowagi tą zaskakującą demonstracją 126 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON człowieczeństwa. Yamamoto Tojo i jego klaka cesarskich tępaków powiedziała mu mniej więcej coś w tym guście: może byś pojechał i zabezpieczył dla nas Pacyfik, bo potrzebujemy wygodnej drogi morskiej, szerokości jakichś, powiedzmy, piętnastu tysięcy kilometrów, żeby zrealizować nasz mały planik - podbicia Ameryki Południowej, Alaski i całej Ameryki Północnej na zachód od Gór Skalistych. My w tym czasie wysprzątamy Chiny. Wykonać natychmiast. No i zajęli się rządzeniem krajem. Zamordowali skrytobójczo wszystkich, którzy stali im na drodze, mieli posłuch u cesarza, ciężko więc było im powiedzieć, że cały plan jest gówno wart, a Amerykanie wkurwią się do nieprzytomności i rozniosą ich na strzępy. Zatem admirał Isoroku Yamamoto, sumienny sługa cesarza, zastanowił się dobrze nad całą sprawą, wysłał jedną czy dwie łodzie na małą wycieczkę dookoła pieprzonego globu i wysadził całe Pearl Harbor w powietrze. Zaplanował to bezbłędnie - w chwilę po formalnym wypowiedzeniu wojny. Zrobił to jak trzeba. Później jeden z adiutantów niemal wczołgał mu się do gabinetu - obrzydliwie zalękniony, jak to służący, kiedy mają ci przekazać jakąś bardzo, bardzo złą wiadomość - i powiedział mu, że w ambasadzie w Waszyngtonie zaszło jakieś nieporozumienie i dyplomatom nie udało się dostarczyć wypowiedzenia wojny, zanim cała amerykańska Flota Pacyfiku poszła na dno. Dla tych kretynów z armii to nie ma żadnego znaczenia - taka tam pomyłka, zdarza się. Isoroku Yamamoto nawet nie próbuje już im mówić, że Amerykanie są pamiętliwi w stopniu niewyobrażalnym dla Nippończyków, którzy uczą się przełykać swą dumę, zanim przełkną pierwszy twardy pokarm. Nawet gdyby mógł powiedzieć Tojo i jego bandzie niechlujnych, tępych bandytów, jak bardzo wkurzeni są Amerykanie, obśmialiby go. No i co oni z tym zrobią? Rzucą ci tortem w twarz, jak Three Stooges *? Cha, cha, cha! Podajcie sake i przyprowadźcie mi następną gejszę! Yamamoto, kiedy był w Stanach, spędził sporo czasu, grając w pokera; palił jak smok, żeby zdławić smród tej ich ohydnej wody po goleniu. Jankesi są oczywiście żałośnie chamscy i niekulturalni - to żadne odkrycie. Natomiast Yamamoto doznał prawdziwego olśnienia - był to efekt uboczny tego, że jankesi orżnęli go w pokera do jena - zdał sobie sprawę, że te wielkie, piegowate prostaki mogą być niebezpiecznie przebiegłe. Chamski i tępy - w porządku, można to zrozumieć. Lecz chamski i bystry - to nie do zniesienia; dlatego właśnie te czerwonogębe małpoludy są tak hipersuperobrzydliwe. Yamamoto ciągle próbuje wbić to do głów swoich wspólników w tym wielkim nippońskim przedsięwzięciu - podbicia wszystkiego od Karaczi po Denver. Szkoda, że go nie słuchają. Wielu oficerów marynarki bywało tu i tam i sporo widziało, ale ci goście z armii całe życie kosili Chińczyków i gwałcili ich kobiety - oni naprawdę uważają, że Amerykanie są tacy sami, tylko wyżsi i bardziej śmierdzą. Słuchajcie no, ciągle mówi im Yamamoto, świat nie wygląda jak jeden wielki Nankin. Ale oni nic nie pojmują. Gdyby to Yamamoto nimi dowodził, zrobiłby tak: każdy oficer armii musiałby zrobić sobie trochę przerwy od roznoszenia na bagnetach neolitycznych ludzi z dżungli, wypłynąć okrętem na ocean i wymienić parę 400-milimetrowych pocisków z amerykańską eskadrą. Wtedy może by zrozumieli, w jakim gównie się znaleźli. Tak myśli sobie Yamamoto, wsiadając tuż przed wschodem słońca do bombowca Mitsubishi G4M; pochwa jego miecza wali o framugę wąskich drzwi. Jankesi nazywają ten typ Betty, w bulwersującym geście bawidamków. No, ale oni nazywają kobiecymi imionami nawet własne samoloty! Gdyby mieli miecze samurajskie, pewnie ozdabialiby ostrza lakierem do paznokci. Ponieważ to bombowiec, pierwszy i drugi pilot tłoczą się w kokpicie nad rurowym kadłubem. Nos samolotu wieńczy tępa kopuła z zakrzywionych belek jak południki i równoleżniki globusa, trapezoidalne przestrzenie między nimi wypełniają grube szyby. Samolot zaparkowano dziobem na wschód, tak że przeszklony nos rozświetla brzask, odrealnioną barwą palących się w laboratorium odczynników. W Nipponie nic nie dzieje się przypadkiem, zakłada więc, że to umyślnie - takie budujące morale uchylenie hełmu wobec Wschodzącego Słońca. Gramoli się na górę do tej szklarni i przypina pasami w miejscu, z którego wszystko widzi przez okna. Obie Betty, jego i admirała Ugaki, startują. Po jednej stronie mają Port Simpsona, jedną z najlepszych przystani na Pacyfiku, asymetryczne "U" otoczone równomierną siatką ulic, popstrzonych nachalnie wyraźnymi, owalnymi polami do krykieta tych pieprzonych Angoli. Po drugiej stronie, za wzgórzami, leży Morze Bismarcka. Gdzieś tam, w rozbitych wrakach transportowców, spoczywają tysiące ciał nippońskich żołnierzy. Kilka tysięcy wprawdzie uratowało się na tratwach, ale zatonęło ich uzbrojenie i zapasy; teraz to tylko bezużyteczne gęby. I tak cały czas, prawie od roku - od samego Midway, kiedy to Amerykanom odechciało się łapać w starannie przemyślane pułapki Yamamoto i nabierać na jego szturm w stronę Alaski; przypadkiem wysłali wszystkie ocalałe lotniskowce prosto na zmierzajacą do Midway flotę inwazyjną. Cholera. Cholera. Cholera. Cholera. Cholera. Cholera. Cholera. Yamamoto gryzie paznokieć kciuka, nie zdejmując rękawiczki. A teraz te niechlujne, śmierdzące wieśniaki zatapiają wszystkie transportowce, jakie armia wysyła na Nową Gwineę. Cholera jasna! Ich samoloty zwiadowcze są dosłownie wszędzie - zawsze pojawiają się we właściwym miejscu, o właściwym czasie - i witają najsekretniejsze z nippońskich konwojów okrzykiem z ostrym, konfederackim akcentem z samego Południa. Na najbardziej bezludnych wysepkach aż roi się od ich obserwatorów, mimo że armia robi, co może, by ich wytępić. Znają wszystkie ich ruchy. Para samolotów leci na południowy wschód ponad czubkiem Nowej Irlandii i wkracza na Morze Salomona. Przed nimi, dwa tysiące metrów poniżej, rozpościera się archipelag Wysp Salomona, postrzępionych zielonkawych garbów wystających z parującego oceanu. Parę mniejszych garbków, a potem jeden większy - to cel lotu, Bougainville. Musi zamachać flagą, zrobić parę inspekcji, olśnić żołnierzy z linii frontu blaskiem chwały, podbudować morale. Naprawdę ma ciekawsze rzeczy do zrobienia, próbuje więc w jeden dzień załatwić jak najwięcej tych obowiązkowych festynów. W zeszłym tygodniu opuścił swą twierdzę na Truk i przeniósł się do Rabaulu, by lepiej nadzorować najnowszą wielką operację: falę dywanowych nalotów na amerykańskie bazy wojskowe, od Nowej Gwinei po Guadalcanal. Naloty rzekomo były skuteczne. Coś jakby. Piloci, którzy przeżyli, zgłosili ogromną liczbę zatopień i całe dywizjony amerykańskich samolotów zniszczonych na ich gównianych pasach startowych. Yamamoto wie dobrze, że te raporty okażą się potwornie wyolbrzymione. Nie wróciła więcej niż połowa samolotów - Amerykanie i ci ich niemal *

Three Stooges - popularny w latach 30. tercet komików (Moe Howard, Jerome "Curly" Howard i Larry Fine) (przyp. tłum.). 127 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON równie okropni kuzyni, Australijczycy, spodziewali się nalotów. Lecz armia i marynarka są tak samo pełne chorych na ambicję ludzi, którzy staną na głowie, żeby tylko trafić do ucha cesarza z dobrą wiadomością - co z tego, że niezupełnie prawdziwą. Dlatego właśnie Yamamoto otrzymał osobisty telegram z gratulacjami od samego władcy. Teraz ma obowiązek przelecieć się po wszystkich swoich pozycjach, na każdej wyskoczyć z Betty, zamachać w powietrzu najświętszym z telegramów i przekazać błogosławieństwo od cesarza. Stopy bolą go jak cholera. Jak prawie wszyscy w promieniu tysiąca kilometrów, cierpi na tropikalną chorobę: u niego to beri-beri. To utrapienie Nippończyków, a zwłaszcza marynarki - ponieważ jedzą za dużo polerowanego ryżu, a za mało ryb i warzyw. Drogi nerwowe przeżarł mu kwas mlekowy, dlatego trzęsą mu się ręce. Szwankujące serce nie da rady przepchnąć krwi przez kończyny, dlatego puchną mu nogi. Musi zmieniać buty kilka razy dziennie, ale tutaj nie ma miejsca; utrudnia to nie tylko zakrzywiony kształt "szklarni", ale także własny miecz. Podchodzą do bazy lotniczej marynarki w Bougainville, zgodnie z planem, o 9.35. Nad nimi przelatuje jakiś cień Yamamoto unosi głowę i widzi sylwetkę myśliwca eskorty, zupełnie nie na miejscu i niebezpiecznie blisko. Co to za kretyn? Nagle pilot wchodzi w lot nurkowy; zielona wyspa i błękitny ocean zawirowują. Nad nimi błyska jeszcze jeden samolot, zagłuszając rykiem silnika oba silniki Betty; choć to ledwie czarny błysk, jego dziwny zarys, z rozwidlonym ogonem, pozostaje w pamięci. To P-38 lightning - kiedy admirał Yamamoto ostatni raz sprawdzał, nippońskie lotnictwo nie miało na stanie ani jednego. Przez radio dobiega głos admirała Ugaki z drugiej Betty, tej z tyłu: rozkazuje pilotowi Yamamota pozostać w szyku. Yamamoto nic przed sobą nie widzi - tylko fale rozbijające się o brzeg Bougainville i ścianę drzew, która rośnie w oczach, kiedy samolot traci wysokość - właściwie teraz dżungla znajduje się nad nimi. Jest z marynarki, nie z lotnictwa, ale nawet on wie, że w walce kołowej, kiedy nie widzisz przed sobą żadnego samolotu, znaczy to, że masz przerąbane. Z tyłu tryskają czerwone strumienie pocisków, żłobiąc dżunglę pod nimi; Betty zaczyna się gwałtownie trząść. Potem kąciki oczu zalewa żółty blask - palą się oba silniki. Pilot celuje prosto w dżunglę; albo samolot jest niesterowny, albo pilot nie żyje, albo jest to akt atawistycznej rozpaczy: uciekać, uciekać między drzewa! Lotem koszącym wpadają w las - Yamamoto jest zaskoczony, jak daleko zdołali ulecieć, nie zderzając się z niczym. Potem pnie mahoniowców rozwalają samolot na części, jak kije baseballowe rannego wróbla, i wie, że to już koniec. Przeszklony nos rozpada się w drobny mak, południki i równoleżniki gną się i łamią - nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło, bo tuż za nim nagle buchają płomienie. Kiedy jego fotel znienacka odłamuje się od szczątków gondoli i wylatuje w przepaść, chwyta za miecz, nie chcąc zhańbić się porzuceniem świętej, pobłogosławionej przez cesarza broni, nawet w ostatniej chwili. Koziołkuje przez dżunglę jak meteor - palą mu się włosy i ubranie - lecz wciąż ściska klingę przodków. Nagle zdaje sobie sprawę: Amerykanie musieli dokonać rzeczy niemożliwej - złamali wszystkie ich kody. To tłumaczy Midway, Morze Bismarcka, Jayapura, to tłumaczy wszystko. A zwłaszcza wyjaśnia, dlaczego Yamamoto - który powinien popijać zieloną herbatę i ćwiczyć kaligrafię w spowitym mgłą ogrodzie - dlaczego on, w rzeczywistości, pali się i leci przez dżunglę w fotelu z szybkością stu sześćdziesięciu kilometrów na godzinę, ścigany przez kilkanaście ton płonącego żelastwa. Musi to im przekazać! Trzeba zmienić wszystkie szyfry! To właśnie myśli, lecą głową naprzód, prosto w pień trzydziestometrowego Octomelis sumatrana. Anteusz Kiedy Lawrence Pritchard Waterhouse po raz pierwszy od kilku miesięcy stawia stopę na Wyspie Zjednoczonego Królestwa, w przystani portowej na Utter Maurby, ze zdumieniem zauważa wokół aluzje do faktu, że jest wiosna. Mieszkańcy obsadzili całą przystań skrzynkami z kwiatami - we wszystkich kwitnie jakaś prekambryjska kapusta ozdobna. Efekt nie jest specjalnie radosny, daje raczej nawiedzony, druidyczny klimat, tak jakby Waterhouse znalazł się na północnej rubieży jakiejś kulturalnej tradycji, z której bystry antropolog mógłby wywnioskować, że kilkaset kilometrów dalej na południe faktycznie istnieją drzewa i łąki. Tutaj muszą wystarczyć porosty - stanęły na wysokości zadania i zmieniły barwę na szarofioletową i szarozieloną. Odświeżywszy znajomość ze swym Worem, taszczy go na peron i walczy z nim o miejsce w przygnębiająco starej dwuwagonowej ciuchci do Manchesteru. Pociąg stoi jeszcze przez kilka godzin, zbiera parę - Waterhouse ma więc sporo czasu na zebranie myśli. Pracuje teraz nad pewnym problemem z dziedziny teorii informacji, który powstał, ponieważ marynarka amerykańska i brytyjska mają ostatnio* dziwną skłonność do zaściełania dna Atlantyku wrakami zbombardowanych i storpedowanych "krów mlecznych" - Milchkuh. Te pękate okręty podwodne, wyładowane prowiantem, paliwem i amunicją, czekają bezczynnie na Atlantyku, z rzadka nadając przez radio i unikając uczęszczanych szlaków. Służą za tajne bazy zaopatrzeniowe dla U-Bootów - aby mogły się dozbroić i zatankować, nie wracając aż na europejskie wybrzeże. Zatopienie sporej liczby Milchkuh sprzyja konwojom, ale facetom w rodzaju Rudolfa von Hacklhebera musi się wydawać bardzo podejrzane. Zwykle alianci pro forma wysyłają najpierw samolot zwiadowczy, żeby udawał, że natknął się przypadkiem na Milchkuh. Jednakże Niemcy, jeśli pominąć parę słabych punktów w sferze polityki, to bystrzy ludzie i nie będą się bez końca nabierać na ten sam numer. Jeśli mamy nadal topić ich Milchkuh, trzeba wymyślić jakieś godziwe wytłumaczenie, dlaczego zawsze dokładnie wiemy, gdzie się one znajdują! Waterhouse przez większość zimy i początek wiosny nic tylko pełną parą wymyślał rozmaite wytłumaczenia i ma już tego szczerze po dziurki w nosie. Porządnie może to zrobić tylko matematyk, ale to niezupełnie matematyka. Dzięki Bogu, był na tyle przytomny, że odpisał sobie zaszyfrowane arkusze z U-Boota, dało mu to na pewien czas cel w życiu. W pewnym sensie marnuje ten czas: oryginały dawno dotarły do Bletchley Park, gdzie pewnie odszyfrowano je w parę godzin. Ale on nie robi tego w ramach wysiłku wojennego jako takiego - traktuje to raczej jako trening umysłu; może też uda się na tej podstawie uzupełnić o kilka stron następne wydanie "Cryptonomiconu". Kiedy dotrze do Bletchley - a właśnie tam zmierza - rozpyta się trochę i dowie, co było w tych komunikatach. Zwykle nie zniża się do takich kantów. Ale wiadomości z U-553 doprowadziły go do ostateczności. Nie wygenerowała ich Enigma, lecz są co najmniej równie trudne do odszyfrowania. Nawet nie wie jeszcze, z jakim typem szyfru ma do czynienia. Zwykle na podstawie pewnych prawidłowości w zaszyfrowanym tekście można wywnioskować, *

Ostatnio - tzn. od czasu złamania czterotarczowej Enigmy (przyp. aut.). 128 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON czy jest to, na przykład, system substytucyjny, czy transpozycyjny, a potem sklasyfikować go dokładniej, jako powiedzmy, nieokresowy szyfr transpozycyjny, w którym ciągi kluczowe stałej długości szyfrują ciągu tekstu jawnego długości zmiennej i odwrotnie. Kiedy już rozpoznałeś algorytm, wiadomo, jak zabrać się do łamania szyfru. Waterhouse nie osiągnął nawet tyle. Ma silne podejrzenie, że to szyfr z kluczem jednorazowym. Jeśli tak, wiadomości nie rozkoduje nawet Bletchley Park, no chyba że jakoś zdobyli egzemplarz klucza. Ma nadzieję, że dadzą mu właśnie taką odpowiedź; będzie mógł przestać walić głową w mur. W zasadzie narodziłoby się sporo nowych pytań. Podobno Niemcy uważali swoją czterotarczową Enigmę, Trytona, za odporną na złamanie. Skoro tak, dlaczego kapitan U-553 stosował do niektórych wiadomości własny system szyfrowania? Lokomotywa zaczyna sapać i prychać jak Izba Lordów, gdy Dolnoqwghlmianie wyłaniają się z budynku dworca i ładują się na miejsca. Przez wagon przechodzi staruszek sprzedający wczorajsze gazety, słodycze i papierosy. Waterhouse prosi po trochu wszystkiego. Pociąg dopiero szarpnął, gdy jego oko pada na nagłówek wczorajszego dziennika: ZESTRZELONO SAMOLOT YAMAMOTA - "MÓZG" PEARL HARBOR PRAWDOPODOBNIE NIE ŻYJE. - Malario, przybywam - mruczy do siebie Waterhouse. Zanim doczyta dalej, odkłada gazetę i otwiera paczkę papierosów. Na coś takiego potrzeba będzie sporo papierosów. Jeden dzień, a mnóstwo nikotyny i substancji smolistych później, Waterhouse wysiada z pociągu i wychodzi frontowymi drzwiami dworca w Bletchley na olśniewająco wiosenny świat. Przed dworcem kwitną kwiaty, wieje ciepły wietrzyk z południa - aż nie chce mu się myśleć, że zaraz musi przejść ulicę i zaszyć się w jakimś baraku bez okien pośrodku Bletchley Park. Ale i tak to czyni - i dowiaduje się, że na razie nie wyznaczono mu żadnych obowiązków. Odwiedziwszy w różnych sprawach parę innych baraków, kieruje się na północ i idzie pięć kilometrów do wioski Shenley Brook End, a tam do gospody Pod Koroną, której właścicielka, pani Ramshaw, przez ostatnie trzy i pół roku wyspecjalizowała się w opiece nad zabłąkanymi, bezdomnymi matematykami z Cambridge. Doktor Alan Mathison Turing siedzi przy stole pod oknem, rozłożony na kilku krzesłach w pozie, która wygląda dziwnie, ale na pewno jest bardzo wygodna. Na sąsiednim stoliku stoi półlitrowa szklanica czegoś czerwonobrązowego; Alan jest tak zajęty, że o tym zapomniał. Dym z papierosa uwidacznia klin wpadającego przez okno światła słonecznego. Pośrodku niego leży potężna Księga. Alan podtrzymuje ją jedną ręką. Drugą przyciska do czoła, jakby przesyłał dane z książki do mózgu swego rodzaju bezpośrednim transferem. Palce sterczą w powietrze; spomiędzy nich wystaje papieros; wałek popiołu niebezpiecznie chwieje się nad włosami. Oczy nie wodzą po kartce, lecz zamarły w bezruchu, zogniskowane gdzieś w dali. - Projektujemy jakąś maszynę, co, doktorze Turing? Oczy poruszają się wreszcie i obracają w kierunku głosu. - Lawrence - cicho mówi Alan, rozpoznając twarz. Potem bardziej serdecznie: -Lawrence! - Jak zawsze energiczny, zrywa się na równe nogi i podbiega, by uścisnąć mu dłoń. - Jak się cieszę! - Też się cieszę, Alan. Witam znowu. - Jak zawsze, przyjemnie popatrzeć na Alana, jego wrażliwość i ekspresję, z jaką reaguje. Wzrusza go także szczera sympatia, którą go darzy. Alan nie zaprzyjaźnia się łatwo ani szybko, ale kiedy już postanowił, że Waterhouse zostanie jego przyjacielem, przyjaźni się w sposób nieskrępowany ani amerykańskimi, ani heteroseksualnymi kanonami męskiego zachowania. - Przyszedłeś na piechotę z samego Bletchley? Pani Ramshaw, proszę podać coś do jedzenia! - Aaa tam, to ledwo pięć kilometrów - mówi Waterhouse. - Chodź tu i siadaj. - Alan wtem przerywa, marszczy brwi i spogląda nań zaskoczony. - Jak u licha zgadłeś, że projektuję jakąś maszynę? Opierając się na minionych obserwacjach? - Na doborze lektur - odpowiada Waterhouse i wskazuje na książkę: "Przewodnik po lampach elektronowych RCA". Alan patrzy dziko. - Teraz z tym się nie rozstaję. Lawrence, musisz dowiedzieć się o tych lampach! Czy rurach, jakbyś je nazwał. Inaczej będziesz miał luki w wykształceniu. Po prostu nie wierzę, że tyle lat straciłem na kółka zębate! Jezu! - Twoja maszyna do funkcji dzeta? Mnie się wydawała piękna. - Tyle jest pięknych rzeczy, które nadają się tylko do muzeum. - To było sześć lat temu. Musiałeś opierać się na bieżącej technologii. - Oj, Lawrence! Zaskakujesz mnie! Jeśli zrobienie maszyny w bieżącej technologii zajmie dziesięć lat, a w nowej technologii tylko pięć, a wynalezienie tej nowej technologii zajmie jedynie dwa lata, to znaczy, że możesz zrobić to w siedem lat, najpierw opracowując tę nową technologię! - Touche. - Oto i nowa technologia - mówi Alan, podnosząc "Przewodnik po lampach elektronowych RCA", jak Mojżesz dzierżący tablice Prawa. - Gdybym tylko był na tyle bystry, żeby tego użyć, zrobiłbym maszynę do funkcji dzeta znacznie szybciej, i jeszcze mnóstwo innych. - A teraz jaką maszynę projektujesz? - pyta Lawrence. - Grywam w szachy z takim jednym gościem, Donaldem Michiem, filologiem klasycznym - mówi Alan. - Strasznie mi dokłada. Ale człowiek zawsze konstruował maszyny wspomagające jego siłę - czemu by nie zrobić takiej, która pomoże mi grać w szachy? - A Donald Michie też taką dostanie? - Może sam sobie zrobić! - z irytacją odpowiada Alan. Lawrence ostrożnie rozgląda się po pubie. Są jedynymi klientami, a nie mógłby uwierzyć, że pani Ramshaw jest szpiegiem. - Myślałem że może ma to coś wspólnego z... - I wskazuje podbródkiem w stronę Bletchley Park. - Oni budują - pomagałem im budować - maszynę zwaną Colossus. - No, tak mi wyglądało, że maczałeś w tym palce. - Składa się ze starych pomysłów, tych, o których rozmawialiśmy wieki temu na New Jersey - mówi Alan tonem żywiołowym i nacechowanym roztargnieniem, choć twarz ma ponurą. Jedną ręką tuli do siebie "Przewodnik po lampach elektronowych RCA", drugą bazgrze w notatniku. Waterhouse myśli, że w istocie ta księga jest dla Alana jak kula u nogi. Gdyby pracował z czystymi pojęciami, jak na matematyka przystało, pędziłby szybko jak myśl. Lecz tak się składa, że 129 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON fascynuje go urzeczywistnianie czystych pojęć. Matematyka rządząca wszechświatem jest jak światło wpadające przez okno. Alan nie zadowala się wiedzą, że ono tak sobie po prostu wpada. Dmucha dymem w powietrze, żeby uwidocznić promienie świetlne. Siada na trawie i wpatruje się w szyszki sosnowe i kwiaty, analizując matematyczne aspekty ich konstrukcji, śni o wiatrach elektronów wiejących pomiędzy żarzącymi się włóknami w lampach elektronowych, w ich wirach i falach odkrywając coś, co tak naprawdę dzieje się w jego umyśle. Turing nie jest ani śmiertelnym, ani bogiem. Jest Anteuszem. Łączy dwa światy - matematyczny i fizyczny: to jednocześnie słabość i siła. - Czemu nic nie mówisz? - rzuca Alan. - Nad czym teraz pracujesz? - To samo, tylko inny kontekst - odpowiada Waterhouse. Tymi pięcioma słowa wyraża wszystko, co robił w ramach obowiązków wojennych. - Na szczęście znalazłem coś interesującego. Alan nastawia uszu z zachwytem i fascynacją, jakby od dziesięciu lat nie widział na świecie nic interesującego, a Waterhouse wreszcie wypatrzył coś wyjątkowego. - No, mów - popędza go. - To problem kryptoanalityczny. Nie z Enigmy. - Opowiada historię wiadomości z U-553. - A kiedy dziś rano przyjechałem do Bletchley, zapytałem o nie. Powiedzieli, że łamią sobie głowy nad tym szyfrem tyle czasu co ja. I zero rezultatów. Alan ni stąd, ni zowąd przybiera minę rozczarowaną i znudzoną. - To musi być klucz jednorazowy. - W jego głosie pobrzmiewa wyrzut. - Niemożliwe. Tekst nie jest całkiem pozbawiony prawidłowości - zaprzecza Waterhouse. - Aha. - Alan znów się ożywia. - Szukałem prawidłowości standardowymi technikami z "Cryptonomiconu". Nie znalazłem nic wyraźnego - ledwo ślady. Wreszcie, kompletnie sfrustrowany, postanowiłem zacząć od zera i spróbować podejść do tego jak Alan Turing. Ty zwykłe sprowadzasz problem do liczb, a potem przykładasz do nich pełną siłę analizy matematycznej. Zacząłem więc zamieniać wiadomości na liczby. Zwykle robi się to arbitralnie. Zamieniasz każdą literę na liczbę, od jednego do dwudziestu pięciu, a potem wymyślasz sobie jakiś algorytm do zamiany tego ciągu małych liczb na jedną dużą liczbę. Lecz te wiadomości są inne. Używają trzydziestu dwóch znaków - to jest potęga dwójki, co znaczy, że każdy znak ma unikatową postać binarną, czyli pięciocyfrową liczbę dwójkową. - Jak w kodzie Baudot * - dodaje Alan. Znów okazuje trochę zainteresowania. - Zamieniłem więc wszystkie litery na liczby od jeden do trzydzieści dwa, stosując kod Baudot. Powstał długi ciąg małych liczb. Chciałem jednak mieć jakiś sposób zamiany tego ciągu na jedną dużą liczbę, żeby sprawdzić, czy nie zawiera ona jakichś prawidłowości. Ależ to jest małe piwo: jeśli pierwsza litera to R, jej kod Baudot to 01011, a druga to F, o kodzie 10111, mogę po prostu skleić je w dziesięciocyfrową liczbę binarną: 0101110111. Potem mogę dopisać z tyłu kod dwójkowy kolejnej litery. Dostanę liczbę piętnastocyfrową. I tak dalej. Litery są ustawione w grupy po pięć - to dwadzieścia pięć cyfr dwójkowych. Sześć grup w każdym wierszu to sto pięćdziesiąt cyfr dwójkowych. Dwadzieścia wierszy na stronie - trzy tysiące cyfr dwójkowych. A więc każdą stronę wiadomości można wziąć nie jako ciąg sześciuset liter, ale zakodowaną reprezentację jednej liczby, rzędu dwa do trzechtysięcznej potęgi, czyli około dziesięciu do dziewięćsetnej. - No dobrze - odzywa się Alan. - Zgadzam się, że zastosowanie trzydziestodwuliterowego alfabetu sugeruje kodowanie binarne. I zgadzam się, że kodowanie binarne sugeruje z kolei algorytm, w którym poszczególne pięciocyfrowe grupy kleisz razem w większe liczby, a możesz nawet posunąć się do sklejenia wszystkich cyfr na całej stronie w jedną wielką liczbę. Ale co z tego? - Tak naprawdę, to nie wiem - przyznaje Waterhouse. - Wyczuwam tylko intuicyjnie, że mamy do czynienia z nowym systemem szyfrowania, opartym na czysto matematycznym algorytmie. Inaczej nie byłoby sensu przechodzić na trzydzieści dwie litery! Jak się zastanowić, Alan, trzydzieści dwie litery nadają się tylko - są niezbędne - dla teleksu, który potrzebuje dodatkowych znaków, na przykład znaku nowej linii i powrotu karetki. - Masz rację - mówi Alan. - To bardzo dziwne, że zastosowano taki alfabet w algorytmie, który najwyraźniej realizuje się za pomocą ołówka i papieru. - Tysiąc razy się nad tym zastanawiałem. Jedyne wytłumaczenie jest następujące: oni zamieniają wiadomości na wielocyfrowe liczby dwójkowe, a potem nakładają je na inne liczby dwójkowe - najpewniej klucze jednorazowe - co daje tekst zaszyfrowany. - W takim razie twój projekt nie ma szans. Nie da się złamać klucza jednorazowego. - To prawda, ale tylko przy założeniu, że klucz jednorazowy jest idealnie przypadkowy. Jeśli skonstruowałeś tę liczbę o trzech tysiącach cyfr, rzucając trzy tysiące razy monetą i pisząc jeden dla orła i zero dla reszki, wtedy to będzie idealnie losowy klucz, nie do złamania. Ale nie sądzę, żebyśmy mieli do czynienia z takim przypadkiem. - Dlaczego nie? Sądzisz, że były w tym szyfrze jakieś prawidłowości? - Być może. Ledwo zauważalne. - To dlaczego sądzisz, że nie jest losowy? - Bo w takim razie nie ma sensu wymyślać nowego algorytmu. Wszyscy od dawna używają kluczy jednorazowych. Są na to ustalone procedury. Nie ma sensu przechodzić na nowy, dziwaczny system w połowie wojny. - No to jakie wytłumaczenie podejrzewasz? - pyta Alan. Najwyraźniej bardzo mu się podoba. - Z kluczami jednorazowymi jest jeden problem - trzeba sporządzić dwa egzemplarze każdego klucza i dostarczyć jeden odbiorcy, a drugi - nadawcy. Rozumiesz, przypuśćmy, że siedzisz w Berlinie i chcesz wysłać wiadomość do kogoś na Dalekim Wschodzie! Ten U-Boot miał na pokładzie ładunek - złoto i inne rzeczy - z Japonii! Wyobrażasz sobie, jak to musi być kłopotliwe dla państw Osi? *

Kod Baudot stosowany jest w teleksach. Każdy z 32 znaków w ich alfabecie ma przypisaną inną liczbę. Tę liczbę można przedstawić jako pięciocyfrową liczbę dwójkową, tzn. pięć zer lub jedynek albo (co ma znaczenie) pięć dziurek lub "braków" dziurek w poprzek papierowej taśmy. Takie liczby można też przedstawić jako ciąg zmian napięcia elektrycznego, co pozwala przesłać je po drucie, albo nadać przez radio i wydrukować po drugiej stronie. Ostatnio Niemcy zaczęli korzystać z szyfrowanego kodu Baudot do przesyłania wiadomości pomiędzy najwyższymi rangą ośrodkami dowodzenia, np. Berlinem a kwaterami głównymi poszczególnych armii. W Bletchley Park tę kategorię szyfrów określa się kryptonimem "Ryba"; specjalnie do jej łamania budują maszynę zwaną Colossus (przyp. aut.). 130 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Ach. - Alan wreszcie rozumie. Lecz Waterhouse i tak kończy wyjaśniać: - Załóżmy, że wynalazłeś matematyczny algorytm generowania bardzo długich liczb, które są losowe, no, przynajmniej na oko. - Pseudolosowe. - No właśnie. Oczywiście algorytm trzeba trzymać w tajemnicy. Jeśli jednak prześlesz go - algorytm - do twojego przyszłego odbiorcy, od tego dnia będzie mógł sam robić obliczenia i generować klucz jednorazowy na dany dzień, czy coś innego. Przez rozpromienioną twarz Alana przesuwa się cień. - Ale Niemcy mają wszędzie te Enigmy. Po co mieliby wymyślać nową metodę? - Być może niektórzy Niemcy nie chcą, żeby ich wiadomości czytała cała marynarka wojenna. - Ach. - To chyba usuwa ostatnią wątpliwość Alana. Nagle jest zdecydowany. - Pokaż te wiadomości! Waterhouse otwiera aktówkę, popstrzoną plamami soli od częstych podróży na Qwghlm i z powrotem. Wyciąga dwie koperty z manili. - Zanim wysłałem oryginały do Bletchley Park, zrobiłem kopie - mówi, poklepując jedną z kopert. - Są o wiele czytelniejsze niż oryginały - poklepuje drugą kopertę - ale byli na tyle mili, że pożyczyli mi je na dzisiaj, żebym mógł zbadać je jeszcze raz. - Pokaż oryginały! - woła Alan. Waterhouse podsuwa mu drugą kopertę, ostemplowaną napisami ŚCIŚLE TAJNE. Alan otwiera ją z takim pośpiechem, że rozdziera ją na pół. Wyciąga kartki. Rozkłada je na stole. Szczęka opada mu w osłupieniu. Waterhouse na chwilę nabiera się: mina Alana sugeruje mu, że jego przyjaciel, w jakimś olimpijskim przebłysku geniuszu, w jednej chwili rozszyfrował wiadomości, od pierwszego spojrzenia. Ale to nie tak. Alan, wstrząśnięty, odzywa się w końcu: - Znam to pismo. - Poważnie? - Tak. Widziałem je milion razy. Te litery napisał nasz dawny kolega od wycieczek rowerowych. Rudolf von Hacklheber. Rudi. Przez większość następnego tygodnia Waterhouse dojeżdża do Londynu na spotkania w Broadway Buildings. Kiedy tylko na spotkanie ma przyjść ktoś z cywilnych władz -zwłaszcza ktoś o akcencie wskazującym na bogate sfery - zawsze pojawia się pułkownik Chattan i wymyśla jakiś bardzo serdeczny i delikatny sposób pouczenia Waterhouse'a, by trzymał gębę na kłódkę, dopóki ktoś nie zada pytania matematycznego. Waterhouse nie czuje się urażony. Właściwie to dobrze się składa - ma wtedy wolny umysł i może myśleć o ważnych rzeczach. Podczas ostatniego spotkania udowodnił w myślach pewne twierdzenie. Mniej więcej po trzech dniach orientuje się, że same spotkania są bez sensu i domyśla się, że za dyskusjami nie stoi żaden cel. Podejmuje nawet kilka prób formalnego logicznego udowodnienia, że tak jest, ale w tej akurat dziedzinie jest kiepski i zna zbyt mało fundamentalnych pewników, by doprowadzić ów dowód do końca. Ustala jednakże, że wszystkie te spotkania są skutkiem zamachu na Yamamota. Bletchley Park i wszystko, co z nim związane, jest oczkiem w głowie Churchilla, utrzymanie go w tajemnicy ma dlań najwyższy priorytet, a tu Amerykanie ni stąd, ni zowąd przechwytują samolot Yamamota i wywalają w tej zasłonie tajemnicy ziejącą dziurę. Ludzie odpowiedzialni za ten beznadziejny błąd próbują teraz ratować tyłki, rozsiewając pogłoskę, że to agenci wśród mieszkańców archipelagu zwęszyli lot Yamamota i nadali tę informację przez radio na Guadalcanal, skąd wystartowały zabójcze P-38. Lecz myśliwce działały na samej granicy zasięgu, musiano więc je wysłać idealnie na czas, by zdołać wrócić do bazy - a Japończycy musieliby być kompletnymi przygłupami, żeby uwierzyć w taką bajkę. Winston Churchill wkurzył się niesamowicie, a niniejsze narady są nagłym biurokratycznym skurczem, mającym podobno dać jakiś trwały i znaczący rezultat - zmianę polityki. Co wieczór, po spotkaniach, Waterhouse jedzie metrem na Euston, a stamtąd pociągiem do Bletchley, gdzie siedzi do późna nad liczbami Rudiego. Alan robi to w ciągu dnia, toteż w sumie mogą szturmować je niemal przez całą dobę. Nie wszystkie zagadki są matematyczne. Dlaczego na przykład Niemcy kazali Rudiemu przepisywać ręcznie wielkie, długie liczby? Jeśli to rzeczywiście są długie liczby, wskazywałoby to, że doktor Rudolf von Hacklheber dostał pracę jako zwykły szyfrant. To nie byłoby najgłupsze z posunięć w całej historii biurokracji, ale wydaje się bardzo nieprawdopodobne. Szczątkowe informacje wywiadowcze z Niemiec sugerują, że Rudi otrzymał raczej jakieś bardzo ważne stanowisko - na tyle ważne, by było ściśle tajne. Alan stawia hipotezę, że założenie Waterhouse'a jest wprawdzie rozsądne, ale błędne. Te liczby nie są tekstem zaszyfrowanym. To są klucze jednorazowe, których miał użyć kapitan U-553 do zaszyfrowania pewnych komunikatów, zbyt ważnych, by przepuścić je przez Enigmę jak wszystko inne. Z jakiegoś powodu te klucze wypisał odręcznie sam Rudi. Zwykle generowanie kluczy jednorazowych to praca równie monotonna jak szyfrowanie - dla szyfrantów, urzędników, którzy za pomocą talii kart lub maszyn losujących wybierają przypadkowe litery. Lecz Alan i Waterhouse poczynili założenie, że ten algorytm szyfrowania jest jakimś zupełnie nowym wynalazkiem - zapewne samego Rudiego - w którym klucze generuje się nie losowo, lecz za pomocą matematycznego algorytmu. Innymi słowy, Rudi wymyślił jakieś równanie, jakąś metodę obliczeń. Podstawia się do niej wartość prawdopodobnie datę i pewnie jeszcze inne informacje, na przykład zdanie-klucz czy liczbę-klucz, po czym powtarza się kroki algorytmu i wychodzi liczba, jakieś dziewięćset cyfr, czyli trzy tysiące cyfr dwójkowych, czyli sześćset liter (w sam raz, by zapełnić jedną kartkę papieru), jeśli zamienimy je za pomocą kodu Baudot. Dziewięćsetcyfrowa liczba dziesiętna, liczba dwójkowa o trzech tysiącach cyfr i ciąg sześciuset znaków - to wszystko jedna i ta sama czysta, abstrakcyjna liczba, zakodowana w różny sposób. Tymczasem nasz adresat, być może na drugiej półkuli, wykonuje dokładnie te same rachunki i wychodzi mu dokładnie taki sam klucz jednorazowy. Kiedy wyślemy mu wiadomość zaszyfrowaną kluczem na dzisiejszy dzień, będzie umiał ją odszyfrować. Gdyby Turing i Waterhouse ustalili, na czym polegają owe rachunki, również mogliby przeczytać wszystkie takie wiadomości. Phreaking 131 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Dentysta poszedł sobie, drzwi są zamknięte na klucz, a telefon wyłączony. Randall Lawrence Waterhouse leży nago na wykrochmalonych prześcieradłach, na potężnym łożu. Głowę podparł poduszką, tak by móc zerkać pomiędzy rozstawionymi w V stopami na serwis informacyjny BBC World. W zasięgu ręki ma piwo za dziesięć dolarów, z minibarku. W Ameryce jest szósta rano, nie można się więc spodziewać meczu ligi zawodowej koszykówki; trzeba zadowolić się wiadomościami, tego ranka koncentrującymi się na południowej Azji. Długi, bardzo wyważony materiał o pladze szarańczy na granicy indyjsko-pakistańskiej, a przed nim news o zmierzającym w stronę Hongkongu tajfunie. Król Tajlandii wzywa co bardziej skorumpowanych rządowych oficjeli, by się przed nim pokajali. Wiadomości z Azji mają w sobie coś fantastycznego, choć ton jest śmiertelnie poważny: nikt tu nie mruga okiem. Teraz ogląda dokument o chorobie układu nerwowego, którą zarażają się ludzie z Nowej Gwinei na skutek zjadania mózgów innych ludzi. Sama kwintesencja opowieści o ludożercach. Nic dziwnego, że wielu Amerykanów przyjeżdża tu w interesach i już nigdy nie wraca - to jak wstąpienie na karty magazynu z komiksami. Ktoś puka. Randy wstaje i nakłada biały pluszowy szlafrok. Zerka przez judasza, trochę spodziewając się pigmeja z dmuchawką, choć uwodzicielska orientalna kurtyzana też by przeszła. Lecz to tylko Cantrell. Randy otwiera drzwi. Cantrell podniósł już dłonie ku niemu w geście: "cicho". - Nie bój się - mówi. - Nie przyszedłem gadać o interesach. - W takim razie nie rozwalę ci głowy butelką - odpowiada Randy. Cantrell musi czuć to samo: wydarzyło się tyle dziwnych rzeczy, że można sobie z nimi tylko poradzić, wcale o nich nie mówiąc. Mózg wykonuje większość pracy wtedy, gdy jego właściciel akurat myśli o czym innym, czasem więc trzeba specjalnie pomyśleć i pogadać o czymś innym. - Chodź do mnie - mówi Cantrell. - Jest Pekka. - Ten Fin, co się wysadził? - No. - Po co przyjechał? - A dlaczego by nie? Po tym, jak się wysadził, został tech-nomadem. - Więc to przypadek czy... - Nie. Pomaga mi wygrać zakład. Parę tygodni temu opowiadałem Tomowi Howardowi o phreakingu van Ecka. Tom powiedział, że to wszystko bzdety. Założył się ze mną o dziesięć udziałów Epiphyte, że nie dokonałbym tego w prawdziwym świecie, poza laboratorium. - A Pekka jest w tym dobry? Cantrell potwierdza, robiąc marsową minę i mówiąc: - Pekka pisze o tym cały rozdział do "Cryptonomiconu". Uważa, że technologie, których można użyć przeciwko nam, musimy sami opanować do perfekcji. Tylko wtedy będziemy w stanie się obronić. Brzmi to niemal jak odezwa mobilizacyjna. Randy musiałby być jakimś cieniasem, żeby wrócić teraz do łóżka, cofa się więc do pokoju i nakłada teleskopowo poskładane spodnie, które leżą tam, gdzie cisnął je po powrocie z pałacu sułtana. Z pałacu sułtana! Telewizja pokazuje właśnie materiał o piratach przeczesujących wody Morza Południowochińskiego. Zmuszają załogi zdobytych frachtowców, by wyskakiwały do wody z wystawionej za burtę deski. - Cały ten pieprzony kontynent to jeden Disneyland, ale bez żadnych zabezpieczeń -zauważa Randy. - Czy tylko mnie się wydaje, że to czysty surrealizm? Cantrell szczerzy zęby, ale dodaje: - Jak zaczniemy gadać o surrealizmie, skończymy na dzisiejszych wydarzeniach. - Racja - przyznaje Randy. - No to chodźmy. Zanim Pekka zasłynął w Dolinie Krzemowej jako Fin Co Się Wysadził, znany był jako Gościu z Wiolonczelą, gdyż objawiał niemal autystyczne przywiązanie do tego instrumentu i taszczył go ze sobą wszędzie, zawsze próbując go wepchnąć na półki bagażowe pod sufitem. Nieprzypadkowo, był specjalistą od elektroniki analogowej, zwłaszcza zaś od radia. Kiedy pakietowe radio stało się poważną alternatywą dla kabli sieciowych, Pekka przeniósł się do Menlo Park i dołączył do powstającej właśnie firmy. Firma kupowała komputery w sklepach z używanym sprzętem. Udało mu się podłapać całkiem niezły dziewiętnastocalowy monitor multisync, idealnie nadający się dla jego zdrowych, dwudziestoczteroletnich oczu. Podłączył go do mało używanego komputera z Pentium i kupą RAM-u. No i zainstalował sobie Finuksa, darmowy uniksopodobny system operacyjny, stworzony przez Finów, właściwie w ramach oświadczenia światu: "Oto, jakie z nas dziwaki", i rozpowszechniany przez Sieć. Finux jest oczywiście elastyczny i ma potężne możliwości: między innymi pozwala sterować kartą graficzną komputera do n-tego stopnia, wybierać różne częstotliwości odświeżania obrazu i rozdzielczości, jeśli ktoś ma na to ochotę. Pekka w istocie bardzo się tym interesował; tak jak wielu Finuksomaniaków skonfigurował swój komputer tak, by mógł wyświetlać bardzo dużo maleńkich pikseli (co pozwala wyświetlić naraz mnóstwo informacji, ale jest trochę męczące dla oczu) albo mniej pikseli, ale za to większych (z tego ustawienia, kiedy tracił ostrość wzroku, programując przez dwadzieścia cztery godziny non stop), albo rozmaite ustawienia pośrednie. Za każdym razem, kiedy zmieniał tę konfigurację, ekran na chwilę gasł, a z wnętrza monitora wydobywał się głośny szczęk - to kryształy kwarcowych rezonatorów przestawiały się na nowy zakres częstotliwości. Kiedy pewnej nocy zmienił w ten sposób rozdzielczość, monitor, zaraz po tym, jak zgasł i szczęknął, eksplodował mu w twarz. Ekran kineskopu, wykonany z grubego szkła (ponieważ musi wytrzymywać solidną próżnię w środku), rozpadł się na odłamki, które wbiły się w jego twarz, szyję i tors. Te same luminofory, które moment wcześniej świeciły pod dotykiem omiatającego je strumienia elektronów, przenosząc informację do oczu Pekki, teraz fizycznie znalazły się w jego ciele. Odprysk szkła pozbawił go jednego oka i niemal dostał się do mózgu. Inny przeszył krtań, a jeszcze inny gwizdnął koło ucha, odcinając równy, trójkątny kawałek małżowiny. Innymi słowy, Pekka został pierwszą ofiarą Digibombera. Omal nie wykrwawił się na śmierć, a jego koledzy, Eutropianie, przez kilka dni czaili się wokół szpitalnego łóżka z butlami freonu, gotowi do akcji na wypadek śmierci. Ale Pekka nie umarł i wzbudził jeszcze większe zainteresowanie prasy, ponieważ jego firma nie miała ubezpieczenia medycznego. Miejscowe gazety załamywały ręce nad tym niewinnym nieszczęśnikiem z kraju państwowej służby zdrowia, który nie pomyślał o tym, by wykupić sobie ubezpieczenie; wreszcie paru bogatych gości z branży złożyło się, pokryło rachunki za leczenie i wyposażyło go w komputerową krtań, jak u Stephena Hawkinga. A teraz Pekka siedzi w pokoju Cantrella. W kącie stoi wiolonczela, z mostkiem przykurzonym sproszkowaną kalafonią. Pekka spogląda na pustą ścianę, do której przykleił taśmą regularne pętle i zwoje drutów. Prowadzą do jakichś 132 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON domowej produkcji układów elektronicznych, podłączonych z kolei do laptopa. - Cześć Randy gratuluję sukcesu - mówi komputerowo generowany głos, gdy tylko drzwi zatrzasnęły się za nimi. To powitanie Pekka na pewno wpisał już wcześniej, oczekując na ich przyjście. Randy nie widzi w całej sytuacji nic dziwnego, może tylko to, iż Pekka uważa, że Epiphyte osiągnęła już jakiś sukces. - Jak tam? - pyta Cantrell. Pekka w odpowiedzi klepie w klawiaturę. Potem przykłada jedną dłoń do okaleczonego ucha, drugą zaś steruje syntezatorem mowy. - Bierze prysznic. - Istotnie, słychać szum wody w rurach. - Jego laptop promieniuje. - Aha - domyśla się Randy. - Tom Howard mieszka obok? - Tuż za ścianą - mówi Cantrell. - Specjalnie tak to załatwiłem, żeby móc wygrać zakład. Jego pokój, rozumiesz, jest lustrzanym odbiciem tego, komputer stoi więc kilkanaście centymetrów od nas, po drugiej stronie ściany. Idealne warunki dla phreakingu van Ecka. - I co, Pekka, odbierasz jakieś sygnały? Pekka kiwa głową, klepie w klawiaturę i odpowiada: - Na razie stroję. Kalibruję. - Do sterowania komputerową krtanią służy mu przytroczona do uda akordowa klawiaturka dla jednej ręki. Kładzie na niej prawą dłoń i klika przyciskami. Chwilę później dobywa się głos: - Cantrell, chodź tu. - Przepraszam - rzuca Cantrell i podchodzi do Pekki. Randy zerka im przez ramię. Trochę z tego rozumie. Kiedy położysz kartkę papieru na starym nagrobku i przeciągniesz po niej ołówkiem, powstanie jedna pozioma linia, w niektórych miejscach ciemniejsza, w innych jaśniejsza, w każdym razie niewiele mówiąca. Jeśli natomiast przesuniesz teraz ołówek wzdłuż kartki, o grubość linii, i nakreślisz kolejną, i jeszcze jedną, i jeszcze, zacznie wyłaniać się obraz. Komputerowiec nazwałby taki proces skanowaniem. W klasycznym monitorze - takim z kineskopem - wiązka elektronów rzeczywiście omiata ekran jakieś sześćdziesiąt czy osiemdziesiąt razy na sekundę. W przypadku ekranu laptopa, jak u Randy'ego, skanowanie tak naprawdę nie występuje - pojedyncze piksele monitora można włączać i wyłączać bezpośrednio. Ale proces skanowania wciąż jest obecny; przeszukiwany i uwidaczniany na monitorze jest obszar pamięci komputera, zwany pamięcią lub buforem ekranu. Zawartość tej pamięci trzeba przerzucać na ekran sześćdziesiąt do osiemdziesięciu razy na sekundę, inaczej bowiem po pierwsze, ekran będzie migotał, po drugie, obrazy będą podrygiwać podczas poruszania się. Kiedy komputer nawiązuje dialog z człowiekiem, nie steruje bezpośrednio ekranem, lecz manipuluje bitami zawartymi w buforze, pewien, że inne układy elektroniczne zajmą się żmudną pracą przepisania tego wszystkiego na prawdziwy ekran. Podsystem graficzny sześćdziesiąt do osiemdziesięciu razy na sekundę mówi do siebie: "Cholera, trzeba znowu odświeżyć ekran". Ustawia się na początku pamięci ekranu - czyli pewnego szczególnego obszaru pamięci komputera - i odczytuje parę pierwszych bajtów, które dyktują mu, jaki kolor ma przybrać piksel w lewym, górnym rogu ekranu. Ta informacja wysyłana jest dalej, do urządzenia, które faktycznie obsługuje ekran, czy to plamki elektronowej w kineskopie, czy monitora LCD w laptopie, bezpośrednio sterującego pikselami. Potem czyta kilka następnych bajtów, opisujących kolejny piksel w pierwszej linii ekranu, i tak dalej, aż dojdzie do brzegu ekranu. Widzimy pierwszą linię odrysowywanego nagrobka. Ponieważ doszliśmy do prawego brzegu, w tym kierunku nie ma już więcej pikseli. Zakładamy, że następne bajty w pamięci ekranu opisują pierwszy piksel w następnej linii. Jeśli nasz ekran ma kineskop, powstaje drobny problem: plamka elektronowa jest teraz po prawej stronie ekranu, a każemy jej namalować piksel po lewej stronie. Musi więc wrócić. To chwilę potrwa - niezbyt długo, ale na pewno dłużej niż przeskok od jednego piksela do sąsiedniego. Tę przerwę nazywamy czasem powrotu poziomego. Kolejna przerwa nastąpi na końcu drugiej linii i tak dalej, aż zapełnimy cały monitor obrazem, lądując w jego prawym, dolnym rogu. Lecz wtedy pora już zacząć całą operację od nowa: plamka elektronowa musi więc przeskoczyć po przekątnej w lewy, górny róg monitora. To również trwa chwilkę i nazywa się czasem powrotu pionowego. Te problemy wynikają z niemożliwych do pokonania fizycznych ograniczeń w ruchu wiązki elektronów w kineskopie - niemal wszystkie znikają w przypadku ekranu laptopa, takiego jak u Toma Howarda po drugiej stronie ściany. Ale przebiegi czasowe ekranu laptopa wciąż mają taką, odziedziczoną po kineskopie, charakterystykę. (Powód jest prosty: tamta stara technologia jest doskonale znana wszystkim specjalistom, działa dobrze, skonstruowano dla niej od cholery sprzętu elektronicznego i oprogramowania, przetestowano je, po co więc podkopywać ten sukces, zwłaszcza kiedy twoja marża jest tak nieznaczna, że daje się wyliczać tylko z wykorzystaniem mechaniki kwantowej, a najdrobniejsza niezgodność twoich konstrukcji ze starym sprzętem zwyczajnie spuści twoją firmę w kiblu). W laptopie Toma każda sekunda dzieli się na 72 idealnie regularne okresy. W każdym z nich wykonywane jest pełne obrysowanie nagrobka. Po nim następuje czas powrotu pionowego. Randy rozumie rozmowę Pekki i Cantrella na tyle, by zorientować się, że już ustalili, analizując dobiegające zza ściany sygnały, iż ekran Toma Howarda skonfigurowany jest na 768 linii, każda po 1024 piksele w poziomie. Dla każdego z pikseli z pamięci ekranu odczytywane są cztery bajty i wysyłane na ekran. (Tom używa największej możliwej głębi kolorów, co oznacza, że intensywność każdego z kolorów, czerwonego, zielonego i niebieskiego, określa jeden bajt. Czwarty bajt natomiast nie jest używany, ale siedzi tam, ponieważ komputery lubią potęgi dwójki, a są tak niewiarygodnie szybkie, że choć człowiekowi taki rozkład jazdy wydałby się niemożliwie nerwowy, dodatkowy bajt i tak nie robi im żadnej różnicy). Każdy bajt to osiem cyfr binarnych, zer lub jedynek, zatem, 1024 razy w jednej linii, z pamięci ekranu odczytywane są 4 x 8 = 32 bity. Tom nie wie jednak, że jego komputer przypadkiem znalazł się w sąsiedztwie anteny. Druty przyklejone przez Pekkę do ściany mogą złapać wysyłane przez jego obwody fale elektromagnetyczne. Laptop Toma sprzedawany jest jako komputer, a nie radiostacja, może się więc wydawać dziwne, że w ogóle coś emituje. To efekt uboczny faktu, że komputery są stworami binarnymi, co oznacza, że wszystkie wewnętrzne operacje odbywające się wewnątrz maszyny, wszystko, co leci po płaskich tasiemkach kabli i metalizowanych ścieżkach na płytkach, złożone jest z przejść ze stanu 0 na 1 i odwrotnie. Fizycznie reprezentowane jest to przez przełączanie napięcia w kabelku z zera na pięć woltów i odwrotnie. W podręcznikach elektroniki te przejścia są zawsze kreślone jako idealne przebiegi prostokątne, co oznacza, że przy U = 0 mamy idealnie płaską linię, odpowiadającą binarnemu zeru, która potem pod idealnie prostym kątem podskakuje do poziomu U = 5, potem zaś, kiedy przyjdzie pora, znów pod kątem idealnie prostym zlatuje do poziomu zerowego i tak dalej. 133 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON

Tak powinien działać idealny, platoński komputer. Jednak inżynierowie muszą konstruować prawdziwe układy elektroniczne w niedoskonałym, analogowym świecie. Kawałki metalu i krzemu nie chcą zachowywać się w idealny, podręcznikowy sposób. Mogą przeskakiwać z 0 na 1 naprawdę szybko, ale kiedy podejrzymy taki przeskok na oscyloskopie, dowiemy się, że nie jest on idealnie prostokątny. Wygląda mniej więcej tak:

Te małe falki zwie się dudnieniami relaksacyjnymi. Uderzają one w układ jak dudniące fale. Napięcie zmienia się, ale potem przez chwilę oscyluje wokół nowej wartości. A kiedy w przewodniku pojawia się oscylujące w ten sposób napięcie, oznacza to, że w przestrzeń emitowane są fale elektromagnetyczne. Dlatego właśnie każdy przewód w pracującym komputerze zachowuje się jak maleńki nadajnik radiowy. Sygnały, które nadaje, zależą od tego, co dzieje się we wnętrzu maszyny. Ponieważ jest w niej mnóstwo drutów, a stan wewnętrzny każdego z nich jest dość nieprzewidywalny, ktokolwiek przechwytuje tę transmisję, ma kłopoty ze znalezieniem czegoś sensownego. Znakomita większość tych sygnałów jest całkiem bezużyteczna ze szpiegowskiego punktu widzenia. Lecz jeden przebieg sygnałowy jest po pierwsze całkowicie przewidywalny i po drugie szczególnie interesujący dla Pekki. To strumień bajtów odczytywanych z pamięci ekranu i wysyłanych do podzespołów wyświetlających obraz. Wśród dobiegającego z wnętrza maszyny przypadkowego szumu tykanie powrotu poziomego i pionowego wyróżnia się jak łomot bębna w rozbuchanej dżungli. A kiedy Pekka dostroi się do tego rytmu, może wykryć fale emitowane przez druty łączące pamięć ekranu z kartą graficzną i przetłumaczyć je z powrotem na ciągi zer i jedynek, które można ponownie rzucić na ekran. Wtedy ujrzą dokładnie to, co widzi przed sobą Thomas Howard, przy użyciu techniki zwanej phreakingiem van Ecka. Tyle mniej więcej wie Randy. W technicznych detalach jednak Pekka i Cantrell są daleko przed nim, po kilku minutach traci więc zainteresowanie. Siada na łóżku Cantrella - jedynym wolnym miejscu do siedzenia - i odkrywa na nocnym stoliku mały komputerek, palmtop. Jest włączony. Ze światem łączy go kabelek telefoniczny. Randy słyszał o tym sprzęcie. Ma to być pierwsza próba realizacji sieciowego komputera, dlatego zaraz po włączeniu uruchamia się przeglądarka sieciowa: przeglądarka jest jego interfejsem użytkownika. - Mogę posurfować? - pyta Randy, Cantrell zaś potakuje, nawet się nie odwracając. Randy otwiera jedną z wielkich wyszukiwarek internetowych. Trwa to z minutę, ponieważ maszynka musi najpierw nawiązać połączenie z Internetem. Potem szuka stron webowych zawierających słowa ((Andy LUB Andrew) Loeb) I "umysł zbiorowy"). Jak zwykle wyszukiwarka zwraca mu dziesiątki tysięcy dokumentów. Nietrudno jednak wybrać te właściwe. DLACZEGO RIST 9E03 JEST PROMINENTNYM CZŁONKIEM KALIFORNIJSKIEGO STOWARZYSZENIA PRAWNIKÓW RIST lla4 miał ambiwalentne uczucia wobec faktu że RIST 9e03 (o tyle, o ile postrzegany jest przez zatomizowane społeczeństwo jako indywidualny organizm) jest prawnikiem. Bez wątpienia owe sprzeczne uczucia są czymś zupełnie normalnym i naturalnym. Część RIST-a lla4 gardzi prawnikami i w ogóle systemem prawnym, jako terminalnym objawem śmiertelnej choroby toczącej zatomizowane społeczeństwo. Inna jego część rozumie, że ta choroba może przyczynić się do uzdrowienia puli memowej, zabijając organizm, który jest stary, a jego memotyp nie nadaje się do rozpowszechniania. Nie zrozumcie nas źle: system prawny w obecnym kształcie to najgorszy możliwy system rozwiązywania kwestii spornych w społeczeństwie. Jest obrzydliwie kosztowny, co dotyczy zarówno pieniędzy, jak i marnowania intelektualnych talentów osób, które wybierają karierę prawniczą. Jednakże część RIST-a lla4 uważa, że cele RIST-a lla4 można w istocie osiągnąć, zwracając najbardziej toksyczne cechy systemu prawnego przeciwko zepsutemu ogółowi polityków 134 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON zatomizowanego społeczeństwa, a tym samym przyspieszyć jego upadek. Randy klika na "RIST 9e03" i dostaje: RIST 9e03 to RIST, którego RIST lla4 określa wybranym arbitralnie układem bitów, dającym liczbę całkowitą 9e03 (w zapisie szesnastkowym). Kliknij tutaj, jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o systemie bitowych desygnatów, których RIST lla4 używa zamiast przestarzałych systemów terminologii rodem z "języków naturalnych". Kliknij tutaj, jeśli chcesz automatycznie zastępować desygnat RIST 9e03 jego konwencjonalnym odpowiednikiem (imieniem i nazwiskiem). Klik. Od tej chwili wyrażenie "RIST 9e03" zastępuję wyrażeniem "Andrew Loeb". Uwaga: to nazewnictwo uważamy za fundamentalnie niewłaściwe, nie zalecamy jego użycia, umożliwiamy jednak, mając na uwadze początkujących czytelników, nieprzyzwyczajonych do terminologii typu RIST. Klik. Kliknąłeś na Andrew Loeba. To desygnat, którym zatomizowane społeczeństwo określa memom RIST 9e03... Klik. ...memom to zbiór wszystkich memów definiujących fizycznie istniejącego organicznego RIST-a. Memy można podzielić na dwie podstawowe kategorie: genetyczne i semantyczne. Memy genetyczne to po prostu geny (DNA), rozpowszechniające się przez normalne biologiczne rozmnażanie. Memy semantyczne to idee (ideologie, religie, mody, itd.), rozpowszechniające się poprzez środki komunikacji. Klik. 99% zawartości genetycznej puli memomu Andrewa Loeba jest identyczne ze zbiorem genów gatunku ludzkiego, otrzymanym przez Human Genome Project. Tego stwierdzenia nie należy brać za poparcie dla koncepcji specjacji (tj. mówiącej, że continuum organicznych form życia można lub należy arbitralnie podzielić na paradygmatyczne gatunki) w ogóle, ani w szczególności dla teorii mówiącej o istnieniu gatunku zwanego Homo sapiens. Semantyczna część memomu Andrewa Loeba jest co prawda zanieczyszczona wieloma prymitywnymi memami typu wirusowego, ale są one stopniowo i nieprzerwanie wykorzeniane przez nowe memy semantyczne, generowane ab initio przez procesy rozumowe. Klik. Słowo RIST oznacza Względnie Autonomiczną Podcałość (Relatively Independent Subtotality). Można go użyć odwołując się do dowolnej jednostki, która, z jednej strony, posiada wyraźną granicę oddzielającą ją od świata zewnętrznego (tak jak komórki ciała), z drugiej zaś, w głębszym znaczeniu, jest nierozerwalnie związana z większą zbiorowością (tak właśnie jak komórki ciała). Na przykład, istoty biologiczne tradycyjnie zwane "ludźmi" są niczym więcej jak Względnie Autonomicznymi Podjednostkami organizmu społecznego, w którym są zanurzone. Rozprawa napisana przez Andrewa Loeba, opatrzonego desygnatem RIST 9e03 wykazuje, że nawet w częściach RIST 0577 mających umiarkowany klimat i obfitych w pożywienie oraz wodę, życie takich organizmów, jak gatunku określanego w starych memosystemach mianem Homo sapiens koncentrowało się głównie na próbach pożarcia innych RIST-ów. To wąskie skupienie uniemożliwiałoby powstawanie zaawansowanych memosystemów semantycznych (na przykład tych określanych tradycyjnie słowem "cywilizacja"). RIST-y tego typu mogą osiągnąć wyższe poziomy funkcjonowania, jedynie łącząc się w społeczeństwo, którego najbardziej logicznym szczytem ewolucyjnym jest umysł roju. Klik. Umysł roju to społeczna organizacja RIST-ów zdolnych do przetwarzania semantycznych memów ("myślenia"). Mogą to być zarówno RIST-y organiczne (oparte na węglu), jak i nieorganiczne (oparte na krzemie). RIST-y łączące się z umysłem roju wyrzekają się swych tożsamości (będących wszakże tylko złudzeniami). Dla wygody elementom składowym umysłu roju przypisujemy desygnaty bitowe. Klik. Desygnat bitowy to losowy ciąg bitów, jednoznacznie identyfikujący danego RIST-a. Na przykład, organizm określany tradycyjnie jako Ziemia (Terra, Gaja) ma przypisany desygnat 0577. Ta witryna internetowa prowadzona jest przez lla4, będącego umysłem roju. RIST lla4 nadaje owe desygnaty przy użyciu generatora liczb pseudolosowych. Różni się to od praktyki stosowanej przez ów soi-disant umysł roju, mieniący się Umysłem Roju East Bay Area, w naszym systemie opatrzony desygnatem RIST e772. Ten "umysł roju" powstał z podziału "Umysłu Roju nr 1" (desygnat RIST 4032) na kilka mniejszych "umysłów roju" (Umysł Roju East Bay Area, Umysł Roju San Francisco, Umysł Roju la, Zreorganizowany Umysł Roju San Francisco oraz Uniwersalny Umysł Roju), spowodowanego nieusuwalną sprzecznością pomiędzy kilkoma różnymi memami semantycznymi konkurującymi o miejsce w obrębie umysłu. Jeden z tych memów semantycznych głosił, że desygnaty bitowe powinny być nadawane w porządku rosnącym, tak że (na przykład) Umysł Roju nr 1 należy oznaczyć jako RIST 0001 i tak dalej. Inny mem głosił, że liczby trzeba nadawać w kolejności ważności, tak więc (na przykład) numer 0001 powinien nosić RIST zwany Ziemią. Inny mem zgadzał się co do tego, ale twierdził, że liczenie należy zaczynać od 0000. W obu obozach, 0000 i 0001 trwały spory, który RIST powinien nosić numer 1: niektórzy głosili, że pierwszym, najważniejszym RIST-em jest Ziemia, inni - że większe układy (np. Układ Słoneczny, Wszechświat, Bóg) są w pewnym sensie obszerniejsze i bardziej fundamentalne. Klik. Ta maszynka obsługuje też pocztę. Randy korzysta z tego. Do: [email protected] Od: [email protected] Temat: Re(2) Dlaczego? Widziałem stronę internetową. Mogę uznać, że nie jesteś RIST 9E03. Podejrzewam, że jesteś Dentystą, tęskniącym za szczerą wymianą poglądów. Anonimowy e-mail z podpisem cyfrowym jest jedynym bezpiecznym medium do tego celu. Jeśli mam uwierzyć, że nie jesteś Dentystą, musisz przesłać mi wiarygodne wyjaśnienie, dlaczego pytasz, po co budujemy Kryptę. Z poważaniem, - PODPIS CYFROWY ORDO (itd.) - KONIEC PODPISU CYFROWEGO ORDO - Coś złapaliśmy - odzywa się Cantrell. - Robisz coś ważnego? 135 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Nic, czego nie mógłbym zaraz rzucić - odpowiada Randy, odkładając palmtop. Wstaje z łóżka i staje za plecami Pekki. Na ekranie jego komputera widać sporo otwartych okien. W największym z nich wyświetla się ekran jakiegoś innego komputera. W nim znów sporo okienek i ikon. Tak się składa, że to pulpit Windows NT, co warte zanotowania oraz (dla Randy'ego) nieco dziwne, ponieważ komputer Pekki nie chodzi pod Windows NT, tylko pod Finuksem. Po ekranie lata kursor, rozwijając menu i klikając w różne rzeczy. Lecz dłoń Pekki nie porusza się. Kursor najeżdża na ikonkę programu Microsoft Word, która zmienia kolor i rozwija się w spore okno: Licencję na użytkowanie tej kopii programu posiada: THOMAS HOWARD. - Udało się! -woła Randy. - Widzimy to samo co Tom - mówi Pekka. Otwiera się nowy, pusty dokument. Za chwilę zapełnia się słowami: Uwaga osobista: zobaczymy, jak wydrukują to w "Penthouse", w rubryce "Listy"! Nie sądzę, żeby studenci ostatnich lat, dowolnej płci, byli poważani przez znawców seksu za swe znakomite umiejętności erotyczne. Za wiele o tym myślimy. Wszystko musi być zwerbalizowane. Osoba, dla której pieprzenie jest seksualnym dyskursem, po prostu nigdy nie będzie w tym za dobra. Mam pociąg do pończoch. Muszą być przezroczyste, czarne, najlepiej ze szwem z tyłu. Kiedy miałem trzynaście lat, zwyczajnie rąbnąłem parę takich rajstop ze sklepu, żeby się nimi pobawić. Gdy wychodziłem z paczką w kieszeni, biło mi serce, ale podniecenie związane z przestępstwem było niczym w porównaniu z tym, co czułem, rozpakowując pończochy i przesuwając nimi po moim szczeciniastym, nastoletnim policzku. Spróbowałem nawet je włożyć, ale na moich włochatych nogach wyglądały po prostu groteskowo. Nic nie czułem. Nie chciałem sam ich nosić, lecz by ktoś nosił je dla mnie. Tego dnia onanizowałem się cztery razy. Kiedy zastanawiałem się nad tym, cholernie mnie to niepokoiło. Byłem inteligentnym chłopcem. Inteligentni chłopcy powinni być racjonalni. Dlatego w college'u zracjonalizowałem sobie to wszystko. Nie widywało się tam zbyt wielu kobiet w przezroczystych czarnych pończochach, czasem jednak szedłem do miasta i przyglądałem się eleganckim pracownicom biurowym, idącym na lunch. Czyniłem naukowe obserwacje dotyczące ich nóg. Zauważyłem, że tam gdzie pończocha rozciągała się, by pokryć szerszą powierzchnię, na przykład na łydce, stawała się jaśniejsza, podobnie jak balon staje się jaśniejszy podczas nadmuchiwania. Natomiast w węższych punktach, na przykład w kostce, była ciemniejsza. Dlatego łydka wyglądała kształtniej, a kostka szczupłej. Nogi wydawały się zgrabniejsze, co sugerowało, że tuż powyżej miejsca, w którym się łączą, można znaleźć lepszy gatunek DNA. c.b.d.u.: Moje przemyślenia na temat czarnych pończoch były wysoce racjonalnym rozumowaniem. Dowodziły tylko, jak bardzo byłem inteligentny, jak racjonalne były nawet najbardziej irracjonalne zakątki mego umysłu. Seks nie mógł mnie zniewolić, nie miałem czego się bać. To typowo studenckie myślenie, lecz teraz nawet najbardziej wykształceni ludzie zachowują swe typowo studenckie poglądy jeszcze dobrze po trzydziestce; tak więc myślałem tak przez długi czas. Moja żona, Virginia, pewnie miała równie sensowne racjonalizacje dotyczące własnych potrzeb seksualnych - które miałem uświadomić sobie dopiero po wielu latach. Nic więc dziwnego, że nasz przedmałżeński seks był taki sobie. Nikt z nas oczywiście nie przyznał, że był taki sobie. Gdybym to ja powiedział coś takiego na głos, musiałbym przyznać, że był taki sobie, ponieważ Virginia nie chciała nosić pończoch. A w owym czasie zbytnio starałem się być Wrażliwym New-Age'owym Gościem, aby wygłosić taką herezję. Jak mógłbym być tak płytki, tak nieczuły i perwersyjny, by odepchnąć ją dlatego, że nie lubiła nosić na nogach cieniutkich rureczek? Ja, tłustawy jajogłowy, powinienem się cieszyć, że w ogóle ją mam. Po pięciu latach małżeństwa pojechałem na targi Comdex w roli prezesa nowej, małej firmy informatycznej. Nie byłem już tak gruby i trochę mniej jajogłowy. Poznałem dziewczynę z działu marketingu wielkiej sieci dystrybucji oprogramowania. Posunąłem ją w moim pokoju hotelowym. Było to najlepsze pieprzenie w moim życiu. Wróciłem do domu zakłopotany i zawstydzony. W końcu życie seksualne moje i Virginii było bardziej niż nędzne. Przez kilka następnych lat kochaliśmy się może z kilkanaście razy. Zmarła babcia Virginii. Pojechaliśmy na pogrzeb do północnego Nowego Jorku. Musiała włożyć suknię, co znaczyło, że ogoliła nogi i włożyła pończochy - coś, co przez kilka lat naszego małżeństwa zdarzyło się ledwo kilka razy. Kiedy ją zobaczyłem, prawie padłem. Przez cały pogrzeb chodziłem z potężnym, uwierającym wzwodem i tylko kombinowałem, jak by tu zostać z nią sam na sam. Babcia mieszkała sama, w wielkim, starym domu na wzgórzach. Dopiero parę miesięcy temu upadła, złamała biodro i przeniosła się do domu opieki. Na pogrzeb zjechały wszystkie jej dzieci, wnuki i prawnuki - dom był głównym punktem zbornym. Był piękny, pełen porządnych, starych mebli, choć w ostatnich latach babcia stała się trochę chomikiem, a więc wszędzie poupychane były tony starych gazet i listów. Musieliśmy wywieźć stamtąd kilka ciężarówek śmieci. Poza tym babcia była całkiem nieźle zorganizowana, bo spisała bardzo szczegółowy testament. Każdy ze spadkobierców dokładnie wiedział, które meble, zastawę, dywany i bibeloty może zabrać do domu. Dóbr było bardzo dużo, podobnie spadkobierców, całość trzeba było więc pokroić dość cienko. Virginia otrzymała czarną orzechową komodę, stojącą w nieużywanej sypialni. Poszliśmy ją obejrzeć. W sypialni zaczęliśmy się pieprzyć. Ja stałem, ze spodniami od czarnego garnituru wokół kostek, a ona siedziała na komodzie, oplatając mnie nogami. Jej obleczone w pończochy kostki wbijały mi się w pośladki. Był to bez wątpienia nasz najlepszy numer. Na szczęście tłum ludzi na dole zajęty był gadaniem, jedzeniem i piciem, inaczej na pewno usłyszeliby jej jęki i krzyki. Wreszcie powiedziałem jej o tych pończochach. Poczułem się lepiej. Sporo czytałem na temat kształtowania się mózgu i skłonny byłem pogodzić się z tym skrzywieniem. Zdaje się, że w pewnym wieku, mniej więcej między drugim a piątym rokiem życia, mózg zwyczajnie tężeje. Obszar odpowiedzialny za seks nabiera kształtu, który trwa do końca życia. Wszyscy geje, z którymi o tym rozmawiałem, wiedzieli, że są gejami, a przynajmniej, że są "inni" wiele lat wcześniej nim zaczęli w ogóle myśleć o seksie; wszyscy zgadzali się też, że homo nie da nawrócić się na hetero ani na odwrót; nieważne jak bardzo by się próbowało. Część mózgu zajmująca się seksem często w tym wieku wytwarza połączenia z innymi, pozornie niezwiązanymi obszarami. W ten sposób ludzie nabierają skłonności do dominacji lub podporządkowania albo, jak wielu facetów, drobniejszych skrzywień - np. na punkcie winyli, piór lub butów. Niektórzy z nich mają to nieszczęście, że zaczynają podniecać ich małe dzieci - od tej chwili są już skazani - nic nie można zrobić, chyba wykastrować albo zamknąć. Żadna terapia tego nie wyprostuje. Więc, zważywszy na wszystkie okoliczności, ekscytowanie się czarnymi pończochami to jeszcze nie najgorsza z 136 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON seksualnych kart, jaką można wyciągnąć. Wszystko to wyłożyłem Victorii, kiedy wracaliśmy do domu. Zaskoczył mnie spokój, z jakim to przyjęła. Byłem zbyt tępy, by pojąć, że rozmyślała, jak to wszystko ma się do niej. Po powrocie do domu, Virginia dla kawału kupiła kilka par pończoch i próbowała je nosić od czasu do czasu. Nie było jej łatwo. Pończochy to cały styl życia. Głupio wyglądają przy dżinsach i tenisówkach. Kobieta w pończochach musi nosić sukienkę lub spódnicę - i to nie taką dżinsową, ale coś ładniejszego, bardziej formalnego. Virginia nie miała także stosownych butów; zresztą i tak nie lubiła ich nosić. Pończochy nie są tak naprawdę kompatybilne z jazdą rowerem do pracy. Nie były nawet kompatybilne z naszym domem. Podczas oszczędnych, studenckich lat, wiele mebli naściągaliśmy z dobroczynnych składów; inne zaś sam pozbijałem z desek. Okazało się, że są po prostu usiane drobnymi zadrami, niezauważalnymi dla osób w dżinsach, ale niszczącymi parę pończoch w sekundę. Podobnie nasz niezupełnie wykończony dom i rzęchowate samochody. Z drugiej strony, kiedy na rocznicę pojechaliśmy do Londynu, gdzie rozbijaliśmy się czarnymi taksówkami, mieszkaliśmy w niezłym hotelu i jadaliśmy w dobrych restauracjach, przez cały tydzień przebywaliśmy w świecie idealnie dostosowanym do pończoch. To pokazało nam dobitnie, jak bardzo musielibyśmy zmienić styl życia, by mogła je stale nosić. Z dobrej woli sporo pieniędzy poszło na pończochy. Doszło do kilku nie najgorszych aktów seksualnych, choć ja, zdaje się, bawiłem się lepiej niż Virginia. Nigdy nie osiągnęła owej wstrząsającej, zwierzęcej intensywności, jak wówczas po pogrzebie babci. Nieodnawiany zapas pończoch szybko się zużył; w rok od pogrzebu sprawy wróciły do normy. Jednak następowały inne zmiany. Zarobiłem kupę forsy, realizując pewne opcje na zakup akcji. Kupiliśmy nowy dom na wzgórzach. Wynająłem jakąś firmę przeprowadzkową, żeby przewiozła tam nasze nędzne meble. W nowych wnętrzach wyglądały beznadziejnie. Virginia znalazła nową pracę, do której musiała dojeżdżać samochodem. Stary rzęch nie wydawał mi się bezpieczny, kupiłem jej więc ślicznego, małego lexusa ze skórzaną tapicerką i wełnianymi dywanikami. Zero zadziorów. Niebawem pojawiły się dzieci i zamieniłem swego poobijanego pikapa na minivan. Lecz wciąż nie bytem przekonany, że muszę wydawać pieniądze na meble, aż zaczął dokuczać mi kręgosłup. Zrozumiałem, że przyczyną był flaczasty, dwudziestoletni materac z dobroczynnego składu. Musieliśmy kupić nowe łóżko. Ponieważ chodziło o mój grzbiet, ja pojechałem na zakupy. Wolałbym gasić sobie papierosy na języku, niż jeździć na zakupy. Na myśl o objechaniu wszystkich magazynów meblowych w mieście i porównywaniu łóżek odechciewało mi się wszystkiego. Chciałbym pojechać w jedno miejsce, kupić łóżko i mieć to z głowy. Ale nie chciałem gównianego mebla, na którym już po roku bolałby mnie kręgosłup, ani taniego materaca, który rozlazłby się w pięć lat. Udałem się więc prosto do Galerii Wnętrzarskiej Gomer Boldstrood. Słyszałem opowieści o ich meblach. Zwłaszcza kobiety mówiły o nich ściszonym, nabożnym tonem. Ich fabryka podobno znajdowała się gdzieś w Nowej Anglii i nie zmieniała siedziby od trzech stuleci. Mówiło się, że do rozpalania stosów dla czarownic służyły orzechowe i dębowe wióry spod ich hebli. Gomer Boldstrood stanowił odpowiedź na pytanie nurtujące mnie od pogrzebu babci, mianowicie: skąd biorą się te wszystkie solidne, babcine antyki? W każdej rodzinie młodzi jadą do babci na Dziękczynienie albo Boże Narodzenie i ślinią się na widok pięknych mebli, zastanawiając się, które z nich będą mogli zabrać, gdy babcia wreszcie odwali kitę. Niektórzy, zniecierpliwieni, jadą na wyprzedaże albo do sklepów z antykami i sami je kupują. Skoro zatem liczba starych, porządnych antyków jest stała, to skąd wezmą się w przyszłości babcie? Wyobrażałem sobie sytuację za jakieś pół wieku, kiedy wszyscy spadkobiercy Virginii i moi handryczą się o tę jedną orzechową komodę, jednocześnie dzwoniąc po śmieciarzy, żeby wywieźli wszystkie pozostałe meble. Kiedy populacja rośnie, a liczba antyków się nie zmienia, takie zdarzenia są nieuniknione. Musi więc być źródło nowych mebli o babcinej jakości, inaczej wszyscy Amerykanie przyszłości będą siedzieć w fotelach z plastikowych worków, z których sypią się na podłogę styropianowe kulki. Odpowiedź brzmi: Gomer Boldstrood, a cena jest wysoka. Każdy fotel i każdy stół Gomer Boldstrood naprawdę powinien przychodzić opakowany w małe, wyłożone filcem pudełeczko, jak biżuteria. Ale wtedy byłem bogaty i niecierpliwy. Pojechałem do Gomer Boldstrood, wpadłem do środka, tylko po to, by zaraz osadziła mnie recepcjonistka. Poczułem się niezręcznie w białych tenisówkach i dżinsach. Ona zapewne widziała tutaj wielu komputerowych milionerów i traktowała to ze stoickim spokojem. Zanim się zorientowałem, z zaplecza przyszła kobieta w średnim wieku i oznajmiła, że będzie moim osobistym konsultantem do spraw wnętrzarskich. Nazywała się Margaret. "Gdzie są łóżka?" - zapytałem. Kobieta zesztywniała i oświadczyła, że to nie jest sklep, w którym idzie się do Sali Łóżek i widzi rzędy łóżek ustawione jedno przy drugim jak golonki u rzeźnika. Galeria Wystroju Wnętrz Gomer Boldstrood składa się z wielu wykwintnie urządzonych pokojów, a niektóre z nich są sypialniami i stoją tam łóżka. Wyjaśniwszy mi tę kwestię, pokazała mi owe sypialnie. Kiedy prowadziła mnie z pokoju do pokoju, nie mogłem nie zauważyć, że nosiła czarne pończochy ze szwem z tyłu - idealnie prostym szwem. Pożądanie, jakie odczuwałem w stosunku do Margaret, sprawiało mi dyskomfort. Przez chwilę musiałem powstrzymywać chęć, by powiedzieć: "Poproszę największe, najdroższe łoże, jakie macie na składzie". Margaret pokazała mi wiele łóżek, w różnych stylach. Ich nazwy nic mi nie mówiły. Niektóre wyglądały nowocześnie, inne staroświecko. Wskazałem na olbrzymie łoże z kolumnami i baldachimem, wyglądające jak babcine meble i powiedziałem: "Poproszę o coś takiego". Trzy miesiące czekaliśmy, podczas gdy rzemieślnicy z Nowej Anglii, pracujący po takich samych stawkach jak hydraulicy i psychoanalitycy, ręcznie rzeźbili nasze łoże. Potem pojawiło się przed naszym domem. Zmontowali je technicy w białych kombinezonach, przypominający laborantów z fabryk półprzewodników. Virginia wróciła z pracy. Nosiła drelichową spódnicę, grube, wełniane skarpety i korkowe sandały. Dzieci były jeszcze w szkole. Uprawialiśmy seks na naszym łożu. Sądzę, że nawet się wykazałem. Nie mogłem utrzymać erekcji, a więc wylądowałem z głową między jej szorstkimi od włosów udami. Mimo że uszy zatykały mi mięśnie czworogłowe, słyszałem jęki i krzyki. Pod koniec dostała erotycznych skurczów i niemal skręciła mi kark. Jej orgazm trwał chyba ze trzy minuty. Wtedy po raz pierwszy uświadomiłem sobie fakt, że Virginia nie mogła osiągnąć orgazmu, jeżeli nie znajdowała się w bezpośredniej bliskości - a najlepiej na wierzchu - jakiegoś należącego do niej antyku. Znika okienko wyświetlające pulpit komputera Toma Howarda. Pekka zamknął je kliknięciem. - Nie mogłem już wytrzymać - mówi swym komputerowym, beznamiętnym głosem. - Przewiduję jakiś trójkącik: Tom, jego żona i Margaret robią to na łożu w sklepie meblowym, po godzinach - w zamyśleniu dorzuca Cantrell. - To jest Tom? Czy jakaś fikcyjna postać? - pyta Pekka. 137 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Czyli wygrałeś zakład? - dodaje Randy. - Gdybym tylko wiedział, jak mam mu to udowodnić... - mówi Cantrell. Na wodzie Nad Morzem Bismarcka unosi się brązowy opar cuchnący ropą i grillem. Z tej śmierdzącej mgły wyskakują amerykańskie ścigacze torpedowe, ledwo muskając wodę swymi pękatymi kadłubami. Ich gigantyczne silniki wycinają w powierzchni wody białe blizny. Namierzają cele: niedobitki konwoju Goto Denga, których pokłady zaściela zbita warstwa żołnierzy, przypominająca mech na starych kamieniach. Torpedy wyrzucone przez sprężone powietrze wyskakują z wyrzutni jak bełty z kusz, nurkują, zanurzają się na taką głębokość, na której woda jest już nieruchoma, i ciągnąc za sobą łańcuch bąbelków, pędzą ku okrętom. Tłumy na pokładach falują i zaczynają strzępić się po brzegach. Goto Dengo odwraca się i wprawdzie słyszy, ale nie widzi wybuchów. W nippońskiej armii mało kto umie pływać. Później nadlatują samoloty, by wystrzelać ich jeszcze trochę. Nie mogą jednak nic zrobić pływakom bystrym na tyle, by w odpowiednim momencie zanurkować. Odlatują. Goto Dengo zdziera kamizelkę ze zmasakrowanego trupa. Słońce spiekło go jak nigdy w życiu, kradnie więc także bluzę od munduru i wiąże ją na głowie w turban. Żołnierze, którzy przeżyli i umieją pływać, próbują zebrać się w gromadę. Są w skomplikowanej cieśninie pomiędzy Nową Gwineą a Nową Brytanią; płynące tędy prądy rozdzielają ich. Niektórzy powoli oddryfowują od grupy, wołając o pomoc. Goto Dengo znajduje się na skraju rozpraszającego się archipelagu około stu pływaków. Wielu z nich pomaga sobie kamizelkami lub kawałkami drewna. Fale zalewają im głowy, dlatego nie sięgają wzrokiem zbyt daleko. Przed zachodem słońca na jakąś godzinkę mgła opada. Goto Dengo może dokładnie ustalić położenie słońca i dowiaduje się, gdzie jest wschód, zachód, północ i południe. Nawet lepiej: nad południowym horyzontem dostrzega góry zwieńczone błękitnawymi lodowcami. - Płynę na Nową Gwineę! - krzyczy. Nie ma sensu wdawać się w dyskusję. Ci, którzy skłonni są popłynąć za nim, po prostu to uczynią - może z kilkadziesiąt osób. W samą porę - morze niezwykle się uspokoiło. Goto Dengo płynie na boku, powoli i rozluźniony. Większość pozostałych porusza się zaimprowizowanym pieskiem. Jeśli nawet posuwają się trochę do przodu, to zupełnie niezauważalnie. Gdy wychodzą gwiazdy, przewraca się na grzbiet i bierze kurs od Gwiazdy Polarnej *. Dopóki będzie płynął w przeciwnym kierunku, jest fizycznie niemożliwe, by nie trafił na Nową Gwineę. Zapada ciemność. Słabe światło rzucają tylko gwiazdy i księżyc w kwadrze. Rozbitkowie nawołują się nawzajem i próbują trzymać razem. Niektórzy gubią się: słychać ich, ale nie widać - grupa może tylko nasłuchiwać cichnących błagań. Rekiny przychodzą około północy. Pierwszą ofiarą jest człowiek, który rozciął sobie czoło o framugę, wydobywając się z tonącego statku. Przez cały czas krwawił, ciągnąc przez morze cienką, różową linię, prowadząc rekiny do nich jak po sznurku. Najpierw nie wiedzą, z kim mają do czynienia, zabijają go więc powoli, śmiertelnie przerażając kolejnymi ukąszeniami. Kiedy okazuje się łatwym łupem, wpadają w jakiś szał, tym bardziej niesamowity, że skryty pod czarną powierzchnią wody. Głosy rozbitków wciąganych w głąb urywają się jak ucięte nożem. Czasem na powierzchnię wyskoczy kikut ręki czy nogi. Woda omywająca usta Goto Denga nabiera żelazistego posmaku. Atak trwa kilka godzin. Wygląda na to, że zapach i hałas ściągnęły parę konkurencyjnych stad rekinów, ponieważ czasami wszystko się uspokaja, a potem wybucha ze zdwojoną gwałtownością. Koło twarzy Goto Denga wypływa odcięta płetwa rekina; czepia się jej zębami. Rekiny pożerają ich; dlaczego oni mieliby się nie zemścić? W tokijskich restauracjach liczą sobie słono za sashimi z rekina. Skóra jest gruba i twarda, ale z odciętej krawędzi zwisają strzępy mięśni. Zanurza twarz w mięsie i pożera je łapczywie. Kiedy był dzieckiem, jego ojciec miał filcowy kapelusz z angielskimi napisami na kremowej jedwabnej podszewce, fajkę bruyerkę i tytoń, który sprowadzał pocztą z Ameryki. Siadywał na skale pośród wzgórz, nasuwał głębiej kapelusz, by ochronić przed zimnem łysinę na czubku głowy, palił fajkę i patrzył na świat. - Co robisz? - pytał go zwykle Dengo. - Patrzę - odpowiadał ojciec. - Ale ile czasu możesz patrzeć wciąż na to samo? - Nieskończenie długo. Spójrz. - Wskazywał cybuchem fajki. Z ustnika unosił się zwój białego dymu, jak odwijana z kokona jedwabna nitka. - To pasmo ciemnych skał zawiera złoża minerałów. Mamy tam miedź, a pewnie jeszcze cynk i ołów. Tam, na ten płaskowyż, można by doprowadzić kolejkę zębatą, a potem wywiercić szyb, pod kątem, równolegle do frontu złoża... - Wtedy ożywiał się Goto Dengo, decydował, gdzie będą mieszkać robotnicy, gdzie zbuduje się szkołę dla ich dzieci, a gdzie będzie boisko. Kiedy kończyli, zabudowali już całą dolinę wyimaginowanym miastem. Tej nocy Goto Dengo miał mnóstwo czasu na poczynienie obserwacji. Zaobserwował, że rekiny prawie nigdy nie atakują odciętych części ciała. Zawsze najszybciej dopadają gości, którzy płyną najgwałtowniej. Kiedy atakują, stara się więc płynąć na grzbiecie i ani drgnąć, nawet gdy w twarz dźgają go ostre końce czyichś żeber. Świt nadchodzi jakieś sto czy dwieście godzin po zachodzie słońca. Nigdy dotąd nie czuwał przez całą noc i wstrząsa nim widok czegoś tak wielkiego jak słońce chowające się po jednej stronie globu i wstające po drugiej. Czuje się wirusem, bakterią mieszkającą na powierzchni niewyobrażalnie olbrzymiego ciała pędzącego przez przestrzeń. Zadziwiające, noc rekinów przetrwało jeszcze trzech rozbitków. Podpływają do siebie i odwracają w stronę ośnieżonych wierzchołków Nowej Gwinei. O świcie mają kolor łososiowy. - W ogóle się nie przybliżyły - mówi jeden z nich. - One są głęboko w środku wyspy - odpowiada Goto Dengo. - Nie płyniemy do gór, tylko do brzegu, dużo bliżej. Płyńmy, zanim umrzemy z odwodnienia! - I rusza swoim stylem bocznym. Jeden z pozostałych, chłopak mówiący z akcentem z Okinawy, jest znakomitym pływakiem. Oni dwaj łatwo mogliby zostawić resztę w tyle. Ale przez większość dnia starają się pozostać razem z nimi. Fale zwiększają się i utrudniają poruszanie nawet dobrym pływakom. Jeden z dwóch gorzej pływających rozbitków cierpiał na biegunkę jeszcze przed zatopieniem okrętu, a więc już na początku był pewnie odwodniony. Koło południa, kiedy słońce w zenicie smaży ich jak miotacz ognia, dostaje skurczów, nabiera wody do płuc i znika. Drugi powolny pływak, z Tokio, jest w znacznie lepszej kondycji. Po prostu nie umie porządnie pływać. *

Na półkuli południowej nie widać Gwiazdy Polarnej (przyp. tłum.). 138 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Nie ma lepszego czasu i miejsca na naukę - mówi Goto Dengo. Mniej więcej przez godzinę uczą go z Okinawańczykiem stylu bocznego i grzbietowego, po czym ruszają na południe. Kiedy zachodzi słońce, Goto Dengo przyłapuje Okinawańczyka na piciu wody morskiej. Nie może na to patrzeć, głównie dlatego, że sam odczuwał taką chęć. - Nie! Będziesz chory! - mówi. Głos ma słaby. Zabija go sam wysiłek napełnienia płuc, rozciągnięcia klatki piersiowej pod nieubłaganym naporem wody; wszystkie mięśnie tułowia ma napięte i kruche. Zanim dopłynął do niego, chłopak już zaczął skręcać się w konwulsjach. Z pomocą Tokijczyka wtyka mu palce do gardła i zmusza do zwymiotowania wszystkiego. Ale chłopak i tak jest mocno chory i do późna w nocy może tylko unosić się na plecach i mruczeć w delirium. Kiedy Goto Dengo już ma go zostawić, przytomnieje i pyta: - A gdzie jest Polarna? - Są chmury - wyjaśnia Goto Dengo. - Ale w chmurach jest jaśniejszy punkt. Może to księżyc. Na podstawie położenia owego jaśniejszego punktu domyślają się, w którą stronę do Nowej Gwinei, i ruszają. Ich ręce i nogi są jak z gliny, wszyscy też mają halucynacje. Chyba wschodzi słońce. Wpłynęli w mgławicę oparów, rozświetloną czerwonawym blaskiem, jakby lecieli gdzieś przez peryferie galaktyki. - Czuję coś zgniłego - mówi jeden z nich. Goto Dengo nie wie który. - Gangrena? - domyśla się drugi. Goto Dengo wciąga powietrze w nozdrza, co kosztuje go połowę wszystkich zasobów energii. - To nie jest gnijące mięso. To rośliny. Żaden nie da rady płynąć dłużej. Nawet gdyby mogli, nie wiedzieliby, który kierunek wybrać, bo fosforyzująca mgła otacza ich ze wszystkich stron. Nawet gdyby wybrali kierunek, nie miałoby to znaczenia, bo prąd niesie ich, gdzie chce. Goto Dengo na chwilę przysypia, a może nie. Coś trąca go w nogę. Dzięki Bogu rekiny postanowiły z nimi skończyć. Fale stały się agresywne. Czuje następne szturchnięcie. Spalony pas łydki odzywa się wrzaskiem. To coś bardzo twardego, szorstkiego i ostrego. Tuż przed nimi coś wystaje z wody. Jest postrzępione i białe. Rafa koralowa. Fala uderza ich od tyłu, unosi i przetacza po rafie, niemal obdzierając ze skóry. Goto Dengo łamie palec i myśli, że w zasadzie miał szczęście. Następny bałwan pozbawia go resztek skóry i wrzuca do laguny. Coś unosi mu stopy i przewraca nogami do przodu na piasek, miękko - jego ciało jest teraz tylko workiem pełnym gówna. Twarzą ryje w ostrym koralowym piasku. Potem wbija weń dłonie. Jego kończyny umieją teraz tylko pływać, dlatego podparcie się nimi i wynurzenie głowy trwa bardzo długo. Zaczyna pełznąć na czworakach. Odór zgniłych roślin jest przytłaczający, jakby ktoś zostawił na słońcu na tydzień racje żywnościowe całej dywizji. Znajduje połać piasku niezakrytego wodą, odwraca się i siada. Okinawańczyk sunie tuż za nim, też na czworakach. Gość z Tokio nawet się podniósł i gramoli się ku brzegowi, rzucany na lewo i prawo kolejnymi falami. Zanosi się śmiechem. Chłopak z Okinawy zwala się na piach tuż obok Goto Denga i nawet nie próbuje się podnieść. Fala wytrąca z równowagi Tokijczyka. Ze śmiechem zwala się na bok, podpierając jedną ręką. Nagle milknie i szarpie się wstecz. Coś zwisa mu z przedramienia - wijący się wąż. Zamachuje się nim i wyrzuca do wody. Przerażony i oprzytomniały, z chlupotem pokonuje ostatnich kilka kroków na ląd i zwala się na twarz. Zanim dociera doń Goto Dengo, jest martwy jak kamień. Goto Dengo przez trudny do określenia czas zbiera siły. Może i zasnął na siedząco. Chłopak z Okinawy wciąż leży na piasku i majaczy. Dengo unosi się z trudem i rusza na poszukiwanie słodkiej wody. To nie jest prawdziwa plaża, ledwie piaszczysta łacha, może dziesięć metrów na trzy, zwieńczona pasmem wysokich traw. Z drugiej strony ma słonawą lagunę, meandrującą między brzegami - nie z ziemi, lecz ze splątanych żywych istot. Ta plątanina jest na pewno zbyt gęsta, by się przez nią przedostać. A więc, niepomny śmierci Tokijczyka, Goto Dengo wchodzi do wody, mając nadzieję, że brzeg laguny doprowadzi go do strumienia ze słodką wodą. Wędruje chyba przez godzinę, ale laguna doprowadza go znów do morza. Poddaje się i pije wodę, w której brodzi, w nadziei, że będzie choć trochę mniej słona. Rzyga jak kot, ale czuje się jakby trochę lepiej. Wchodzi z powrotem na to bagno, stara się mieć odgłos fal dokładnie za plecami. Po kolejnej godzinie znajduje strumyczek ze słodką wodą. Napiwszy się, czuje się na siłach wrócić i nawet dźwigać Okinawańczyka na plecach, jeśli będzie trzeba. Wczesnym popołudniem dociera na plażę. Chłopaka nie ma. Ale cały piasek zadeptano na amen. Jest suchy, trudno więc odczytać ślady. Musiał zetknąć się z patrolem! Na pewno ich koledzy usłyszeli o ataku na konwój i przeczesują plaże w poszukiwaniu rozbitków. Gdzieś niedaleko w dżungli musi być obóz! Goto Dengo idzie po śladzie. Po kilometrze czy dwóch trop przekracza kałużę błota, gdzie dokładnie widać odciski stóp. Wszystkie są bose, z ogromnymi, dziwacznie rozcapierzonymi paluchami. Stopy ludzi, którzy nigdy w życiu nie nosili butów. Kolejne kilkaset metrów przemierza z wielką ostrożnością. Słyszy głosy. Armia nauczyła go taktyki infiltracji dżungli - jak bezszmerowo przekraść się za linie wroga w nocy. Oczywiście, kiedy ćwiczyli to w Nipponie, nie pożerały ich żywcem mrówki i moskity. Lecz prawie tego nie zauważa. Godzina cierpliwej pracy doprowadza go do punktu obserwacyjnego, z którego widzi płaską polanę przeciętą leniwym strumieniem. Stoi tam kilka podłużnych, ciemnych chat, wzniesionych na palach, by nie zalewał ich muł. Dachy mają z krzaczastych wiązek palmowych liści. Zanim znajdzie Okinawańczyka, musi skombinować coś do jedzenia. Pośrodku polany w kotle nad ogniem gotuje się biała owsianka, ale pilnuje jej kilka groźnie wyglądających kobiet, nagich, jeśli nie liczyć pasków włókien związanych w talii, ledwo zakrywających genitalia. Dym unosi się także z jednej z podłużnych chat. Lecz żeby się do niej dostać, musiałby wspiąć się po ciężkiej, chwiejącej się drabinie i przeczołgać przez maleńki otwór wejściowy. Nawet dziecko czające się wewnątrz z kijem łatwo obroni taki dom przed intruzami. Na zewnątrz drzwi wiszą worki splecione z kawałów płótna (przynajmniej tkaniny znają!) wypełnione okrągłymi bulwami - to kokosy albo inny trwały produkt spożywczy, zawieszony tak wysoko, żeby nie dobrały 139 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON się doń mrówki. Pośrodku polany wokół czegoś ciekawego zebrało się z siedemdziesiąt osób. Kiedy się poruszają, Goto może zerknąć do środka; widzi kogoś, chyba Nippończyka, siedzącego pod palmą z rękoma z tyłu. Ma mocno zakrwawioną twarz i nie rusza się. Większość tych ludzi to mężczyźni. Na podbrzuszach mają te strzępy czegoś włochatego (czasem ufarbowane na czerwono lub zielono), niektórych większych i starszych zdobią także paski płótna zawiązane na ramionach. Część jasnym błotem wymalowała sobie na skórze wzory. W przegrody nosowe mają wetknięte różne przedmioty, niekiedy całkiem spore. Uwagę wszystkich najwyraźniej przykuwa ranny człowiek, Goto Dengo ocenia więc, że to jedyna szansa na wykradzenie jakiegoś jedzenia. Wybiera chatę najdalszą od zbiegowiska, włazi po drabinie i sięga do wypchanego wora zawieszonego przy wejściu. Lecz płótno jest bardzo stare i zbutwiałe od wilgoci, może też od ataków brzęczących wokół niego tysięcy much - kiedy je chwyta, palce przechodzą mu na wylot. Wór rozdziera się wzdłuż, zawartość wypada mu pod nogi. Bulwy są ciemne i włochate jak kokosy, ale kształtem bardziej skomplikowane; intuicyjnie wie, że coś jest nie tak, jeszcze zanim rozpoznaje, że to ludzkie czaszki. Może z pół tuzina. Wciąż ze skórą i włosami. Niektóre są ciemnoskóre i kędzierzawe, jak tubylcze, inne wyraźnie nippońskie. Po pewnym czasie odzyskuje zdolność myślenia. Zdaje sobie sprawę, że nie ma pojęcia, ile czasu siedział pod chatą, doskonale widoczny dla wszystkich, i gapił się na te czaszki. Odwraca się, ale uwaga tłumu jest wciąż skupiona na rannym jeńcu pod drzewem. Z tego miejsca widać wyraźnie, że to naprawdę Okinawańczyk. Ręce ma związane za pniem palmy. Stoi przed nim chłopczyk, może dwunastoletni, z dzidą. Ostrożnie podchodzi i znienacka dźga nią jeńca w brzuch. Okinawańczyk przytomnieje i rzuca się z boku na bok. Dzieciak, najwyraźniej przestraszony, odskakuje. Potem pomaga mu starszy człowiek z głową ozdobioną łańcuchem muszli porcelanek - staje za nim, pokazuje, jak trzymać dzidę i podtrzymuje mu ją. Wspólnymi siłami wbijają ostrze prosto w serce Okinawańczyka. Goto Dengo spada z chaty. Mężczyźni w podnieceniu unoszą chłopaka na ramiona i paradują z nim dookoła, wrzeszcząc, skacząc, kręcąc się wkoło i bojowo dźgając włóczniami powietrze. Idą za nimi wszyscy oprócz najmłodszych dzieci. Goto Dengo, podrapany od upadku na błotnistą ziemię, ale cały, odczołguje się z powrotem do dżungli i rozgląda za kryjówką. Kobiety przynoszą garnki, noże i zaczynają ćwiartować zwłoki z niezwykłą sprawnością, jak kucharz sushi patroszący tuńczyka. Jedna z nich wpatruje się w głowę. Nagle wyskakuje w powietrze i zaczyna tańczyć po polanie, wymachując czymś świecącym. - Ulab! Ulab! Ulab! - krzyczy w ekstazie. Goni za nią stado innych kobiet i dzieci, próbując dostrzec, co też takiego ma w ręku. Wreszcie zatrzymuje się i nadstawia rękę pod jeden z przesączających się przez liście promieni słońca. Na dłoni ma złoty ząb. - Ulab! - mówią wszystkie kobiety i dzieci. Jedno próbuje go ukraść i dostaje kopniaka w zadek. Potem podbiega wielki mężczyzna z dzidą. Kobieta oddaje mu łup. Teraz mężczyźni zbierają się, by podziwiać znalezisko. Kobiety wracają do pracy nad ciałem Okinawańczyka. Niebawem jego fragmenty gotują się w kociołkach nad ogniskiem. Pasta Kiwi Ludzie, którzy uważają, że załatwiają sprawy słowami, mają inny sposób mówienia niż ludzie sądzący, że gadanie to strata czasu. Bobby Shaftoe większość swych praktycznych umiejętności - reperowania samochodu, oprawiania jelenia, rzucania podkręconej piłki, pogadania z kobietą, zabijania Nipa - nabył od ludzi tego drugiego rodzaju. Dla nich próba osiągnięcia czegokolwiek za pomocą gadania to jak próba wbijania gwoździ śrubokrętem. Kiedy taki człowiek słucha własnych słów, na twarzy czasami maluje mu się rozpacz. Ludzie pierwszego typu, używający mowy jako narzędzia pracy, są pewni siebie, ale nie muszą być ani bardziej inteligentni, ani lepiej wykształceni. Shaftoe dłuższy czas dochodził do tego wniosku. W każdym razie wszystko układało się porządnie i elegancko, dopóki w Jednostce 2702 nie poznał dwóch osób: Enocha Roota i Lawrence'a Pritcharda Waterhouse'a. Nie potrafi nawet nazwać, co jest w nich nie tak. Na Qwghlm, gdzie przebywali razem przez kilka tygodni, wciąż słuchał, jak klapią dziobami do siebie, i zaczął podejrzewać, że może istnieje jeszcze trzecia kategoria ludzi, tak rzadka, że dotychczas nie spotkał nikogo takiego. Oficerowie nie są zachęcani do spoufalania się z podoficerami i szeregowcami - dlatego Shaftoe miał trudności z przeprowadzeniem dalszych badań. Czasem jednak okoliczności, chcąc nie chcąc, wrzucają wszystkie szarże do jednego worka. Doskonałym przykładem jest ten oto trynidadzki parowiec. Skąd oni je biorą? - zastanawia się Shaftoe. Czy rząd USA trzyma gdzieś na redzie całe stado trynidadzkich parowców, na wypadek gdyby się kiedyś miały przydać? Chyba nie. Ten tutaj wykazuje oznaki bardzo świeżej i pospiesznej zmiany właściciela. Jest tu cała skarbnica pożółkłej, postrzępionej, międzyrasowej pornografii. Niektóre świerszczyki są całkiem zwyczajne, inne zaś tak egzotyczne, że na początku wziął je za pisma medyczne. Na mostku i w niektórych kajutach wala się pełno papierzysk; Shaftoe widzi je tylko kątem oka, ponieważ tymi obszarami przeważnie rządzą oficerowie. W kingstonach wciąż pełno kręconych włosów łonowych ich poprzedników, a w spiżarkach leży egzotyczne karaibskie jedzenie, przeważnie już dobrze nadpsute. W ładowniach mają mnóstwo bel szorstkiego, włóknistego, brązowego materiału - podejrzewa, że to surowiec do wyrobu kamizelek ratunkowych albo ciasta z otrębami. Nikt się specjalnie nie przejmuje, bo odkąd parę miesięcy temu wyjechali z Włoch, odmrażali sobie dupy na Dalekiej Północy, a teraz przynajmniej mogą pochodzić bez koszul. Jeden krótki lot samolotem i znaleźli się na ciepłych Azorach. Ale nie odpoczęli ani trochę - prosto z lotniska zamustrowali na ten parowiec, przewiezieni w środku nocy pod brezentem ciężarówki. Lecz nawet powietrze wdzierające się pod plandeki było jak egzotyczny masaż w tropikalnym burdelu. A kiedy tylko stracili z oczu port, pozwolono im wyjść na pokład i złapać trochę słońca. Dało to Bobby'emu okazję do porozmawiania z Rootem - trochę dla zabawy, a trochę po to, by dowiedzieć się czegoś o tej trzeciej kategorii ludzi. Jednak posuwał się do przodu bardzo powoli. - Nie lubię słowa "narkoman", bo ma strasznie złe konotacje - mówi pewnego dnia Root, gdy opalają się na 140 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON achterdeku. - Niemcy nie przyklejaliby ci etykietki, lecz nazwali "Morphiumsuchtig". Czasownik suchen oznacza "szukać". Można by więc przetłumaczyć to, dość dowolnie, "szukający morfiny", albo nawet bardziej dowolnie: "morfinotropowy". Mnie bardziej podoba się "morfinotropowy", ponieważ znaczy to, że masz skłonność do szukania morfiny. - O czym ty, kurwa, gadasz? - Posłuchaj, załóżmy, że jest sobie dach z dziurą. Czyli nieszczelny. Jest "nieszczelny" cały czas, nawet jeśli akurat nie pada. Ale "cieknący" jest tylko wtedy, gdy akurat pada. Podobnie "morfinotropowy" oznacza, że masz skłonność do rozglądania się za morfiną, nawet gdy akurat jej nie szukasz. I jedno, i drugie podoba mi się bardziej niż "narkoman", ponieważ są to przymiotniki opisujące Bobby'ego Shaftoe'a, a nie rzeczownik, który go unicestwia. - No więc o co chodzi? - pyta Shaftoe. Pyta, ponieważ spodziewa się, że Root wyda mu rozkaz. Ci gadatliwi ludzie zwykle tak kończą mielenie ozorem. Lecz tu chyba nie będzie żadnego rozkazu - Root nie ma go w planach. Po prostu chciał sobie pogadać o słowach. SAS-owcy określają takie gadki jako "walenie konia". Podczas pobytu na Qjwghlm Shaftoe nie miał zbyt wielu okazji gadać z Waterhouse'em, ale zauważył, że ci, którzy mieli, przeważnie odchodzili, kiwając głowami - i to nie powoli jak w geście przeczenia, ale nerwowo, konwulsyjnie, jak pies z muchą w uchu. Waterhouse nie wydaje bezpośrednich rozkazów; ludzie pierwszego rodzaju nigdy więc nie wiedzą, o co mu chodzi. A ludzie drugiego rodzaju najwyraźniej nie mają lepiej; ci zwykle gadają, jakby mieli w głowie listę i stawiali przy niej ptaszki, natomiast rozmowy Waterhouse'a zdaje się do niczego nie prowadzą. Jego gadka nie służy przekazaniu ci wielu spraw, które już sobie obmyślał, lecz jakby obmyśleniu po drodze zupełnie nowych kwestii. I zawsze ma nadzieję, że się przyłączysz. Nikt nigdy się nie przyłącza, oprócz Enocha Roota. Drugiego dnia rejsu kapitan (komandor Eden - ten sam nieszczęśnik, który musiał rozbić poprzedni statek w Norwegii) wytacza się z kabiny, łapiąc wszystkie poręcze, relingi i inne uchwyty w zasięgu ramion. Pełnym niechęci tonem obwieszcza, że od tej chwili, zgodnie z rozkazami dowództwa, każdy żołnierz wychodzący na pokład ma nosić czarny golf, czarne rękawiczki i czarną kominiarkę pod pozostałymi ubraniami. Następnie wydaje im owo wyposażenie. Shaftoe doprowadza go do białej gorączki, gdy pyta trzy razy, czy rozkaz jest na pewno dobrze sformułowany. Między innymi dlatego tak go poważają szeregowcy: umie zadać tego typu pytania, w zasadzie nie łamiąc zasad wojskowej etykiety. Kapitan, trzeba mu przyznać, nie zasłania się stopniem i nie wrzeszczy na niego. Bierze go do kabiny i pokazuje mu wojskową broszurę w okładce koloru khaki, z wypisanym dużymi, czarnymi literami tytułem: PRZEBIERANIE SIĘ ZA MURZYNÓW W CELACH TAKTYCZNYCH CZ. III: MURZYNI Z KARAIBÓW To całkiem interesujący rozkaz, nawet jak na Jednostkę 2702. Bulwersujący jest także pijany komandor Eden - nie sam fakt, że się napił, ale jak się napił - mniej więcej tak, jak na przykład żołnierz z wojny secesyjnej, czekający, aż felczer urżnie mu piłą kość udową. Rozdawszy chłopcom golfy, rękawiczki i kominiarki, Shaftoe poleca im się uspokoić i jeszcze raz przećwiczyć ewakuację w szalupach, po czym odnajduje Roota w miejscu pełniącym funkcję ambulatorium. Uważa bowiem, że pora jest w sam raz na jedną z tych otwartych rozmów, dzięki której można się czegoś domyślić. Do takiej gadki trudno o kogoś lepszego niż Root. - Wiem, że spodziewasz się, że poproszę o morfinę. Wcale nie - mówi Shaftoe. - Chcę tylko pogadać. - Och. Mam nałożyć czapeczkę kapelana? - Ja jestem, kurwa, protestantem. Mogę se gadać z Bogiem, kiedy tylko mam na to ochotę. Root jest zdumiony i trochę zbity z tropu tym wybuchem. - No, sierżancie, a o czym to chcemy porozmawiać? - O misji. - Hm. Ja nic nie wiem o tej misji. - No to spróbujmy razem się czegoś domyślić - mówi Shaftoe. - Myślałem, że ty po prostu wykonujesz rozkazy. - Wykonam je, pewnie że tak. - Wiem, wiem. - Ale jak na razie mam sporo wolnego czasu, więc może spróbuję wydedukować, o co tu, kurwa, chodzi. Kapitan kazał wkładać nam te rzeczy, jeśli wychodzimy na pokład. Ale kto, do cholery, może nas zobaczyć? - Samolot zwiadowczy? - Nie, tutaj nie latają niemieckie samoloty zwiadowcze. - Inny statek? - pyta retorycznie Root. Wreszcie łapie ideę. - Zobaczy nas wtedy, kiedy my zobaczymy jego. Będzie mnóstwo czasu na włożenie tych pierdoł. - Zatem kapitan ma na myśli U-Boota. - Trafiony, zatopiony - mówi Shaftoe. - U-Boot może oglądać nas przez peryskop, a my nigdy się o tym nie dowiemy. Lecz tego dnia nie posunęli się dalej w próbie wyjaśnienia bardziej poważnej kwestii, dlaczego mianowicie dowództwo chce, by dla kapitanów niemieckich U-Bootów wyglądali na Murzynów. Nazajutrz kapitan statku instaluje się na mostku - wyraźnie chce mieć oko na wszystko. Jest jakby mniej pijany, ale bardziej nieszczęśliwy. Nosi pstrokatą koszulę z madrasu, pod nią czarny golf z długimi rękawami, czarne skarpetki i sznurkowe sandały. Co jakiś czas nakłada jeszcze czarne rękawiczki, kominiarkę i wychodzi, by przez lornetkę przepatrzeć horyzont. Statek przez kilka porannych godzin sunie na zachód, potem krótko na północ, przez godzinę na wschód, znów na północ i z powrotem na zachód. Tak jakby czegoś szukali; komandor Eden chyba wcale nie spodziewa się, że będzie to coś przyjemnego. Shaftoe przeprowadza kolejne ćwiczenia ratunkowe, potem sam sprawdza szalupy, upewniając się, czy wystarczy ich dla wszystkich. Koło południa marynarz na oku coś krzyczy. Statek zmienia kurs na z grubsza północny wschód. Kapitan schodzi z mostku i z grobową, stanowczą miną wręcza Bobby'emu karton ciemnobrązowej pasty do butów i zapieczętowaną kopertę ze szczegółowymi rozkazami. Minutę później chłopcy z Jednostki 2702 na rozkaz sierżanta Shaftoe'a rozbierają się do gatek i zaczynają nacierać pastą do butów. Już mają czarną pastę Kiwi, którą polecono im wetrzeć we włosy, jeśli nie są brunetami. To kolejny przykład, jak wojsko kantuje prostych żołnierzy - pasta nie była za darmo. 141 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - I co, wyglądam na Murzyna? - pyta Shaftoe Roota. - Ja trochę podróżowałem - dla mnie nie wyglądasz na Murzyna. Ale dla Niemca, który nigdy nie widział na oczy oryginału, a do tego patrzy przez peryskop - co za różnica? Czyli rozszyfrowałeś naszą misję? - Przeczytałem pieprzone rozkazy - wymijająco odpowiada Shaftoe. Płyną prosto na jakiś statek. Kiedy zbliżają się, Shaftoe patrzy przez pożyczoną lunetkę i z niepokojem, acz bez zdziwienia, zauważa, że to nie jeden statek, lecz dwa, jeden przy drugim. Oba mają długie, złowrogie sylwetki U-Bootów, ale jeden jest grubszy - Shaftoe domyśla się, że to "mleczna krowa". Czuje, jak silniki pod stopami przechodzą na bieg jałowy. Nagła cisza oraz utrata pędu i siły wcale nie nastrajają optymistycznie. Shaftoe'a przebiega, jak zwykle, to nerwowe, elektryczne, mdlące, nadaktywne mrowienie, które sprawia, że walka jest tak stymulująca. Rozpadający się trynidadzki parowiec kursował po Atlantyku przez całą wojnę bez jednego wypadku. Z Karaibów do Afryki i z powrotem, od czasu do czasu zapuszczając się nawet na północ - na Azory. Niekiedy być może zauważał go któryś z patrolujących U-Bootów i oceniał jako niewart torpedy. Lecz dzisiaj jego los się odmienił - na gorsze. Przez czysty przypadek natknęli się na Milchkuh - zaopatrzeniowy okręt podwodny Kriegsmarine. Wesoła jak zwykle załoga parowca zgromadziła się przy relingu, by podziwiać ten dziwaczny widok - dwa sczepione statki stojące w miejscu pośrodku oceanu. Zbliżywszy się, widzą jednak, że jeden z tych okrętów to morderca, a na drugim też powiewa wojenna bandera Kriegsmarine. Wyłączają silniki, jednak zbyt późno. Minuta lub dwie pełnej dezorientacji - dla zwykłych Murzynów od szorowania pokładu może to interesujący widok, ale bystrzejsi Murzyni z mostka wiedzą, że są w tarapatach - zobaczyli coś, czego nie powinni. Zawracają statek na południe i dają całą naprzód. Lecz ściga ich nieubłagany U-Boot, który pruje fale jak nóż. Ma podniesioną antenę i nasłuchuje na tych częstotliwościach co zwykle. Słyszy, jak trynidadzki parowiec włącza radio i wysyła sygnał SOS. W krótkim ciągu kresek i kropek parowiec podaje także swoją pozycję - pozycję Milchkuh - a tym samym przypieczętowuje własny wyrok śmierci. Przeklęci Untermenschen! Oni naprawdę to zrobili! Przed upływem dnia Milchkuh zostanie zlokalizowana i zatopiona przez aliantów. Przy okazji parę innych U-Bootów. To niespecjalnie przyjemna śmierć - w panicznej, kilkudniowej ucieczce po oceanie, z tysiącem ran od strzałów i odłamków. Takie rzeczy naprawdę sprawiają, że przeciętny Obertorpedomaat docenia mądrość planu Fuhrera: dopaść wszystkich ludzi, którzy nie są Niemcami, i po prostu ich zabić. Tymczasem nasz Kapitanleutnant musi zadać sobie pytanie, jakie jest, do cholery, prawdopodobieństwo, że trynidadzki parowy tramp przypadkiem natknie się na Milchkuh na ogromnej przestrzeni Oceanu Atlantyckiego? Mając odpowiednie dane, pewnie dałoby się to obliczyć: Nm = liczba Murzynów na kilometr kwadratowy NM = liczba Milchkuh AQ - powierzchnia Oceanu Atlantyckiego ... i tak dalej. Ale zaraz, zaraz, przecież ani Murzyni, ani Milchkuh nie są rozłożone równomiernie - dlatego rachunek staje się o wiele bardziej skomplikowany. O wiele zbyt skomplikowany, by bawił się nim Kapitanleutnant, zwłaszcza jeśli jednocześnie próbuje znacznie zmniejszyć wartość Nm. Trynidadzki parowiec zostaje zatrzymany strzałem przed dziób z działa pokładowego U-Boota. Murzyni wychodzą na pokład, ale wahają się ze spuszczeniem łodzi. Może ci Niemcy ich sobie odpuszczą? Niechlujstwo umysłowe, typowe dla Untermenschen. Niemcy zatrzymali ich, żeby łatwiej trafić torpedą. Jak tylko sobie to uświadamiają, z imponującą szybkością wykonują komendę "opuścić statek". Mają nawet dość łodzi ratunkowych - już to jest niesamowite, ale chłodna, wyćwiczona sprawność, z jaką spuszczają je na wodę, to prawdziwy fenomen. Sprawia, że niemiecki oficer marynarki przynajmniej przez chwilę zastanawia się, jak to jest naprawdę z tą ociężałością czarnuchów. Atak torpedowy jak z podręcznika! Torpeda leci głęboko, a kiedy przechodzi pod statkiem, zapalnik wyczuwa zmianę pola magnetycznego i odpala materiał wybuchowy, elegancko rozłamując kil statku, łamiąc mu kręgosłup i posyłając na dno w okamgnieniu. Przez następne kilka minut z wody wyskakują brązowe bale, wydostające się z ładowni statku. Nadaje to całej scenie niespodziewanie radosny charakter. Niektórzy dowódcy U-Bootów nie mieliby nic przeciwko wystrzelaniu rozbitków z karabinów maszynowych, ot tak, żeby się trochę rozładować. Lecz Kapitanleutnant Gunter Bischoff nie ma legitymacji NSDAP. I pewnie nigdy nie będzie miał. Z drugiej strony, Bischoff jest zapakowany w kaftan bezpieczeństwa i naszprycowany prochami. Rzeczywistym dowódcą U-Boota jest Oberleutnant zur See, Karl Beck. Ten ma legitymację partyjną i w innych okolicznościach chętnie ostrzelałby za karę te szalupy, ale w tej chwili jest zbyt wyczerpany i zdenerwowany. Ma świadomość, że pewnie nie przetrwa następnej doby teraz kiedy w eter poleciała ich pozycja. Zatem nie każe strzelać. Murzyni wyskakują z szalup i kryją się za pływającymi belami, tak że widać im tylko głowy. Wiedzą, że teraz wystrzelanie wszystkich zajmie całe wieki. OL Beck wie, że liberatory i cataliny są już w powietrzu i kierują się właśnie tutaj, musi więc spieprzać czym prędzej. Jako że ma pełne zbiorniki paliwa, postanawia wycofać się trochę na południe, z myślą o powrocie, kiedy nad wybrzeżem trochę przycichnie. Tak właśnie postąpiłby KL Bischoff, gdyby nie zwariował - a cała załoga szanuje go ogromnie. Idą na powierzchni jak zawsze, kiedy nie próbują zatopić konwoju, mogą więc odbierać i nadawać przez radio. Beck pisze radiogram wyjaśniający, co się stało, i wręcza go Oberfunkmaatowi Hufferowi, który przekazuje go jednemu ze swych Funkmaatów. Ten zasiada do Enigmy, szyfruje go aktualnym kluczem i wystukuje przez radio. Godzinę później dostają odpowiedź prosto z dowództwa w Wilhemshaven. Kiedy Funkmaat przepuszcza ją przez Enigmę, otrzymuje taki oto rozkaz: SCHWYTAĆ OCALAŁYCH OFICERÓW. Klasyczny przykład wojskowego dowodzenia: gdyby rozkaz przyszedł na czas, byłby łatwy do wykonania. Teraz są o godzinę drogi - zadanie będzie więc niezwykle trudne i niebezpieczne. Ten rozkaz nie ma sensu. Nikt też nic im nie wyjaśnia. Zważywszy na opóźnienie, Beck postanawia, że wykona go, ale nie będzie za bardzo się starał. Naprawdę powinien zawrócić i podejść do wraku w wynurzeniu - to trwałoby znacznie krócej, ale byłoby niemal samobójstwem. Dlatego zamyka luki i płynie na głębokości peryskopowej. To spowalnia U-Boota do nędznych siedmiu węzłów. Dotarcie do atolu 142 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON podskakujących na falach brunatnych bel zajmuje im prawie trzy godziny. I całe szczęście: jest tu jeszcze jeden pieprzony okręt podwodny. Zbiera rozbitków. Jest brytyjski. To tak dziwny zbieg okoliczności, że Beckowi jeżą się włosy na karku - ma co jeżyć, ponieważ tak jak większość podwodniaków nie golił się od tygodni. Ale nie ma tego dziwnego, czego nie załatwiłaby jedna dobrze wycelowana torpeda. Parę sekund później okręt podwodny eksploduje jak bomba - musieli trafić go w skład amunicji. Uwięziona w środku załoga oraz uratowani Murzyni, nawet jeśli przeżyli eksplozję, nie zdołali się wydostać z wraku. Okręt spada na dno jak wrak Hindenburga na New Jersey. - Gott im Himmel - mruczy Beck, patrząc przez peryskop. Satysfakcja znika jednak, kiedy przypomina sobie, że miał dokładne rozkazy, które nie brzmiały "zatopić wszystko, co się rusza". Zostali jeszcze jacyś rozbitkowie? Każe się wynurzyć i wychodzi z oficerami na kiosk. Najpierw wypatrują na niebie catalin. Nie ma; stawiają więc obserwatorów, a potem zaczynają przeczesywać U-Bootem morze pełne bel, rozsianych teraz co najmniej na przestrzeni kilometra kwadratowego. Ściemnia się już. Muszą wyciągnąć szperacze. Sprawa wygląda beznadziejnie, dopóki jeden z reflektorów nie wyłapuje rozbitka -tylko głowa, barki i para rąk trzymających się kurczowo liny wokół beli. Rozbitek nie rusza się ani nie odpowiada na ich wołania; dopiero kiedy fala przewraca belę, widzą, że poniżej pasa jest całkowicie pożarty przez rekiny. Na ten widok skręca nawet tych zahartowanych w boju morderców. W ciszy, która zapanowuje, słyszą niesione po wodzie ciche głosy. Po krótkich poszukiwaniach udaje im się wypatrzeć dwóch wyjątkowo rozmownych rozbitków na jednej beli. Kiedy wyłapuje ich reflektor, jeden z Murzynów puszcza belę i nurkuje. Drugi spokojnie i wyczekująco spogląda w stronę światła. Oczy ma blade, niemal bezbarwne i jakąś chorobę skóry: bieleje mu płatami. Podpływają bliżej. Murzyn z jasnymi oczami odzywa się znakomitą niemczyzną. - Mój kolega próbuje się utopić - wyjaśnia. - To w ogóle da się zrobić? - Przed chwilą na ten temat dyskutowaliśmy. Beck zerka na zegarek. - Widać bardzo chce się zabić. - Sierżant Shaftoe traktuje służbę bardzo poważnie. To zakrawa na ironię: jego kapsułka cyjanku rozpuściła się w wodzie. - Obawiam się, że ostatnio nie bawi mnie ironia - mówi Beck, gdy nieopodal z wody wynurza się ciało. To Shaftoe, chyba jest nieprzytomny. - A pan jak się nazywa? - pyta Beck. - Porucznik Enoch Root. - Mam rozkaz wziąć tylko oficerów. - Beck zimnym wzrokiem obrzuca grzbiet sierżanta Shaftoe'a. - Sierżant Shaftoe ma wyjątkowo szeroki zakres kompetencji - spokojnie odpowiada porucznik Root - pod pewnymi względami przekraczający kompetencje młodszego oficera. - Brać ich. Obu. Przynieść apteczkę. Reanimować sierżanta - rozkazuje Beck. - Panie Root, później sobie porozmawiamy. - Odwraca się tyłem do jeńców i zmierza do najbliższego włazu. Przez najbliższy tydzień będzie gorączkowo próbował przeżyć wbrew usilnym staraniom amerykańskiej i brytyjskiej marynarki wojennej. To całkiem niezłe zadanie. Powinien teraz już obmyślić jakąś strategię. Ale po głowie ciągle kołacze mu się obraz sierżanta Shaftoe'a. Ten skurwysyn ciągle miał głowę pod wodą! Gdyby go nie wyłowili, na pewno by się utopił. A więc to jest możliwe. Przynajmniej w tym jednym przypadku. Wrogie działania Na parking przed budową Ministerstwa Informacji zajeżdżają furgonetki, taksówki i limuzyny. Pracowników Epiphyte witają uśmiechnięte, kłaniające się nippońskie dziewice, z dumą noszące białe kaski z logo Goto Engineering. Jest koło ósmej rano, tutaj na wzgórzach temperatura byłaby całkiem znośna, gdyby nie ta wilgoć. Wszyscy kręcą się przed wylotem jaskini, ściskając w dłoniach kaski; nikt nie chce włożyć go pierwszy i wyglądać jak głupek. Niektórzy z młodszych Nippończyków wygłupiają się, robiąc w nich śmieszne miny. Wśród tłumu krąży doktor Mohammed Pragasu. On ma naprawdę używany, poobtłukiwany kask; kręci nim machinalnie na jednym palcu, chodząc od grupki do grupki. - Może ktoś po prostu zapyta Praga, co tu się, kurwa, dzieje? - mówi Eb. Rzadko używa wulgarnych słów, brzmi to więc zabawnie. Jedynym członkiem Epiphyte, który nawet się nie uśmiechnie, jest John Cantrell. Od wczoraj jest spięty i nieobecny. (Kiedy w taksówce ktoś zapytał, co go kłopocze, odparł: "Napisać pracę o metodach matematycznych w kryptografii to jedna sprawa, postawić na nie miliardy dolarów Cudzych Pieniędzy to druga". - Potrzebna jest nowa kategoria - dodał Randy. - Pieniądze Złych Ludzi. - Tak a propos... - zaczął Tom, lecz urwał, gdy Avi znacząco zerknął na kark kierowcy). Do: [email protected] Od: [email protected] Temat: Re(3) Dlaczego? Randy. Prosiłeś mnie, żebym uzasadnił moje zainteresowanie powodami, dla których budujesz Kryptę. Moje zainteresowanie to mój zawód. W pewnym sensie właśnie z tego się utrzymuję. Wciąż zakładasz, że jestem kimś, kogo znasz. Dzisiaj bierzesz mnie za Dentystę, wczoraj myślałeś, że jestem Andrew Loebem. Ta zgadywanka szybko zmęczy nas obu, uwierz mi więc: twierdzę, że nigdy się nie spotkaliśmy. - PODPIS CYFROWY ORDO (itd.) - KONIEC PODPISU CYFROWEGO ORDO Do: [email protected] Od: [email protected] Temat: Re(4) Dlaczego? Kurczę, po tym jak powiedziałeś, że to twój zawód, już miałem strzelać, że jesteś Gebem albo jakimś innym 143 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON kolesiem mojej byłej dziewczyny. Dlaczego nie powiesz mi, jak się nazywasz? - PODPIS CYFROWY ORDO (itd.) - KONIEC PODPISU CYFROWEGO ORDO Do: [email protected] Od: [email protected] Temat: Re(5) Dlaczego? Już zdradziłem Ci swoje nazwisko. Zupełnie nic ci nie mówiło. Albo raczej zrozumiałeś je opacznie. Z nazwiskami bywa różnie. Najlepszym sposobem poznania kogoś jest rozmowa z nim. To ciekawe: zakładasz, że jestem naukowcem. - PODPIS CYFROWY ORDO (itd.) - KONIEC PODPISU CYFROWEGO ORDO Do: [email protected] Od: [email protected] Temat: Re(6) Dlaczego? A, mam cię! Nie powiedziałem, kim był Geb! A jednak wiedziałeś, że on i moja była dziewczyna są akademikami. Gdybym nie znał cię (jak twierdzisz), skąd mógłbyś wiedzieć o mnie takie rzeczy? - PODPIS CYFROWY ORDO (itd.) - KONIEC PODPISU CYFROWEGO ORDO Teraz wszyscy odwracają się w stronę Praga, który ma chyba dziś problemy z widzeniem kątem oka. - Unika nas - wypala Avi. - To znaczy, że nie będziemy mogli skontaktować się z nim, aż to wszystko się skończy. Tom podchodzi ku Aviemu, zacieśniając firmowy krąg. - A co tam z detektywem w Hongkongu? - Niektórych już zidentyfikował, nad innymi pracuje - odpowiada Avi. - Ten korpulentny dżentelmen z Filipin to w gruncie rzeczy skarbnik Marcosa. Odpowiedzialny za to, by słynne rodzinne miliardy nie wpadły w ręce filipińskiego rządu. Tajwańczyk - nie Harvard Li, ale ten drugi - to prawnik, którego rodzina ma silne powiązania z Japonią, od czasów gdy Tajwan był częścią cesarstwa. W różnym czasie piastował kilkanaście stanowisk rządowych, przeważnie w finansach i handlu. Teraz załatwia różne dla wysokich tajwańskich oficjeli. - A ten groźny Chińczyk? Avi unosi brwi i lekko wzdycha. - Ten to generał chińskiej armii. Armii Ludowowyzwoleńczej. Odpowiednik generała dywizji. Przez ostatnie piętnaście lat pracował w ich dziale inwestycji. - Inwestycji? W armii? - wypala Cantrell. Jego niepokój rośnie z minuty na minutę; teraz wygląda jakby było mu niedobrze. - Armia Ludowowyzwoleńcza to gigantyczne imperium biznesowe - mówi Beryl. -Kontrolują największą firmę farmaceutyczną w Chinach. Największą sieć hoteli. Mnóstwo infrastruktury telekomunikacyjnej. Koleje. Rafinerie. No i oczywiście fabryki broni. - A pan Komóra? - pyta Randy. - Nad nim wciąż pracuje. Gość z Hongkongu wysłał jego fotkę do kolegi w Panamie. - Sądzę, że po tym, co widzieliśmy we foyer, możemy poczynić pewne założenia -dodaje Beryl *. Do: [email protected] Od: [email protected] Temat: Re(7) Dlaczego? Pytasz, skąd wiem o tobie różne rzeczy. Mógłbym powiedzieć wiele, ale podstawowa odpowiedź brzmi: obserwacja. - PODPIS CYFROWY ORDO (itd.) - KONIEC PODPISU CYFROWEGO ORDO Randy podejrzewa, że nie ma lepszego momentu na zadanie tego pytania. A ponieważ zna Aviego dłużej niż ktokolwiek inny, tylko jemu może się to udać. - Czy my naprawdę chcemy zadawać się z tymi wszystkimi typami? - mówi. - Czy po to istnieje firma Epiphyte? Czy to właśnie jest naszym celem? Avi wzdycha ciężko i zamyśla się na chwilę. Beryl patrzy na niego badawczo; Eb, John i Tom pilnie przyglądają się własnym butom albo wypatrują w trzypiętrowych koronach drzew egzotycznych ptaków. Ale nastawiają uszu. - Posłuchajcie: w czasach gorączki złota, w każdej "złotej" miejscowości w Kalifornii mieszkał jajogłowy z wagą mówi Avi. - Probierca. Cały dzień siedział w kantorku. Przychodzili do niego groźnie wyglądający szubrawcy z woreczkami pełnymi złotego piasku. Jajogłowy ważył je, sprawdzał czystość, mówił im, ile to warte. W istocie jego biuro było punktem wymiany, miejscem, gdzie ów minerał, wydobyty z ziemi, stawał się pieniędzmi honorowanymi przez każdy bank czy sklep na świecie, od San Francisco do Londynu czy Pekinu. Jajogłowy posiadł specjalną wiedzę, która uprawniała go do nadawania imprimatur owym kopalinom, sprawiania, że stawały się pieniędzmi. Podobnie jak my mamy możliwości zamiany bitów w pieniądze. - Widzicie, wielu facetów, z którymi się zadawał, to były typy spod ciemnej gwiazdy. Mieszkańcy chlewów. Zbiegli *

Pół godziny temu, kiedy goście z Epiphyte zbierali się w holu, podjechał wielki, czarny mercedes, prosto z lotniska. Jumbo jety przylatują na Kinakutę cztery razy dziennie, zatem pora, o której meldujesz się na recepcji, podpowiada, skąd przybywasz. Ci goście przybyli z Los Angeles. Trzech Latynosów: bardzo ważny facet w średnim wieku, trochę młodszy asystent oraz osiłek. W holu spotkali się z samotnym mężczyzną, tym samym, który wczoraj spóźnił się na konferencję i gadał przez komórkę (przyp. aut.). 144 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON złoczyńcy z całego świata. Psychotyczni rewolwerowcy. Właściciele niewolników, sprawcy pogromów Indian. Założę się, że pierwszego dnia, tygodnia, miesiąca czy roku, kiedy sprowadził się do "złotego" miasteczka i wywiesił swój szyld, musiał robić w gacie ze strachu. Odczuwał zapewne również moralny rozterki, chyba dość uzasadnione - dodaje Avi, zerkając na Randy'ego z ukosa. - Niektórzy z owych jajogłowych pionierów pewnie wymiękli i wrócili na Wschód. Ale wiecie co? W zadziwiająco krótkim czasie wszystko pięknie się ucywilizowało, miasteczka obrosły w szkoły, kościoły i uczelnie, a groźni dla otoczenia maniacy, którzy byli tam pierwsi, przystosowali się, wyjechali albo trafili za kratki. A nazwiskami jajogłowych ochrzczono ulice i sale koncertowe. Czy porównanie jest jasne? - Porównanie jest jasne - mówi Tom Howard. Jest nieco mniej zaniepokojony niż pozostali. Ale w końcu jego hobby to kolekcjonowanie i strzelanie z rzadkich modeli broni automatycznej. Nikt więcej się nie odezwie; być trudnym to zadanie Randy'ego. - A ilu probierców zostało zastrzelonych na ulicy po tym, jak wkurzyli jakiegoś psychotycznego poszukiwacza złota? - Nie dysponuję żadnymi statystykami - odpowiada Avi. - Chyba niespecjalnie chciałbym je oglądać - mówi Randy. - Tę kwestię każdy musi rozstrzygnąć sam - dodaje Avi. - A potem zagłosować, czy firma ma w tym zostać, czy się wycofać, tak? Avi i Beryl wymieniają znaczące spojrzenia. - Wycofanie się teraz byłoby, hm, dość skomplikowane - mówi Beryl. Widząc wyraz twarzy Randy'ego, dodaje pospiesznie: - Nie dla poszczególnych osób, te mogą opuścić firmę Epiphyte. To prosta sprawa. Bezproblemowa. Ale wykaraskanie się całej firmy z tej, hmm... - Sytuacji - podsuwa Cantrell. - Dylematu - mówi Randy. Eb mruczy coś po niemiecku. - Nadarzającej się sposobności - kontruje Avi. - ...byłoby prawie niemożliwe - kończy Beryl. - Słuchajcie - oświadcza Avi - nie chciałbym, żeby ktokolwiek czuł się zmuszony pozostawać w położeniu, w którym dręczą go moralne rozterki. - Albo obawia się, że dopadnie go kara śmierci w trybie doraźnym - pomaga mu Randy. - Właśnie. Włożyliśmy w to wszystko mnóstwo pracy. Ta praca powinna być coś warta. A teraz pozwólcie, że uczciwie otwarcie powtórzę to, co i tak już jest w umowie spółki: każdy może się wycofać. Wykupimy jego udziały. Po tym, co zdarzyło się przez kilka ostatnich dni, jestem pewien, że nie mielibyśmy problemów ze zdobyciem stosownych funduszy. Zarobicie przynajmniej tyle, ile dostalibyście, zostając w domu i pracując gdzieś na etacie. Młodsi, mniej doświadczeni przedsiębiorcy z branży informatycznej parsknęliby szyderczo na to dictum. Ale ta załoga jest pełna podziwu, że Avi potrafi zmontować firmę i utrzymać ją przy życiu wystarczająco długo, żeby była warta całej włożonej w nią pracy. Podjeżdża czarny mercedes. Na spotkanie wybiega mu Mohammed Pragasu, wita gości z Ameryki Południowej w całkiem przyzwoitym hiszpańskim i przedstawia im parę osób. Rozsiane po placu grupki biznesmenów zaczynają się skupiać przy wejściu do groty. Prag liczy głowy, robiąc listę obecności. Kogoś brakuje. Jedna z asystentek Dentysty, w lawendowych pumpach, przepycha się ku Pragowi. Do głowy ma przypięty telefon komórkowy. Randy odłącza się od kolegów i przybiera kurs kolizyjny, zbliżając się do Praga w samą porę, by usłyszeć, co mówi kobieta: - Doktor Kepler dołączy do nas później. Zatrzymały go ważne sprawy w Kalifornii. Kazał przekazać przeprosiny. Pragasu energicznie potakuje, w niepojęty sposób unika spojrzenia Randy'ego, stojącego na tyle blisko, że mógłby mu wyszczotkować zęby, i odwraca się, nasadzając kask na lśniące włosy. - Wszyscy proszę za mną - obwieszcza. - Zaczyna się wycieczka. Wycieczka jest nudna nawet dla tych, co nigdy w środku nie byli. Kiedy tylko Prag zaprowadzi gości w nowe miejsce, wszyscy rozglądają się i próbują zorientować, gdzie są; konwersacja nie klei się przez dziesięć lub piętnaście sekund, a potem znowu wzbiera; ważni oficjele gapią się niewidzącymi oczyma na ściany z kutego kamienia i mruczą coś między sobą, a ich konsultanci do spraw inżynierii skupiają się wokół inżynierów z Goto i zadają im wyuczone pytania. Wszyscy inżynierowie budowlani pracują dla firmy Goto i są, naturalnie, Nippończykami. Wszelako jeden się wyróżnia. - Kto to jest, ten masywny blondyn? - pyta Randy Toma Howarda. - Inżynier budowlany, Niemiec, wynajęty przez Gota. Chyba specjalizuje się w problemach budowli wojskowych. - Mamy tutaj jakieś takie problemy? - Prag znienacka, mniej więcej w połowie budowy, zdecydował, że całość ma być odporna na bombardowanie. - Aha. A może przypadkiem chodzi o tę bombę przez duże B? - Myślę, że on właśnie będzie o tym mówić. - Tom podprowadza Randy'ego bliżej. Ktoś właśnie zapytał niemieckiego inżyniera, czy to miejsce przetrzyma atak jądrowy. - Przetrzymanie ataku jądrowego to nie problem - odpowiada tamten, wzruszając ramionami. - To łatwizna. Oznacza to tylko tyle, że całość konstrukcji musi przez krótki czas wytrzymać ciśnienie tylu i tylu megapaskali. Widzicie państwo, połowa z bunkrów Saddama Husajna była z technicznego punktu widzenia odporna na atak jądrowy. Ale, jak dowiedli Amerykanie, nic to nie pomoże przeciwko precyzyjnie naprowadzanym pociskom penetrującym. Dużo bardziej prawdopodobne, że ta budowla zostanie zaatakowana właśnie w ten sposób - nie spodziewamy się, że sułtan zaangażuje się w wojnę atomową. To najzabawniejsze zdanie, jakie padło w ciągu całego dnia. Wszyscy parskają śmiechem. - Na szczęście - ciągnie Niemiec - skała ponad nami jest znacznie mocniejsza niż zbrojony beton. Nic nam nie wiadomo o istnieniu jakichkolwiek pocisków mogących się przez nią przebić. - A badania naukowe, które przeprowadzili Amerykanie na tej libijskiej fabryczce? -pyta Randy. - Ach, mówi pan o wytwórni gazów bojowych w Libii, ukrytej pod górą - mówi nieco niepewnie, Niemiec. Randy przytakuje. - Skały w Libii są tak kruche, że można rozbić je młotkiem. Tutaj to zupełnie co innego, i to jeszcze w wielu warstwach. 145 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Randy rzuca Aviemu spojrzenie. Zdaje się, że otrzyma kolejną pochwałę za przebiegłość. Kiedy pozwala sobie na uśmiech, wyczuwa jeszcze czyjś wzrok. Odwraca głowę i patrzy wprost na Praga, nieprzeniknionego, ale jakby trochę wkurzonego. Wielu ludzi wiłoby się i kurczyło pod spojrzeniem doktora Mohammeda Pragasu; Randy widzi jednak tylko starego kumpla, żywiącego się pizzą hakera. Patrzy więc mu prosto w oczy i uśmiecha się od ucha do ucha. Prag twardo odwzajemnia spojrzenie. Ty dupku, zrobiłeś w konia mojego Niemca. Za to czeka cię śmierć! Ale nie wytrwał długo. Odwraca wzrok i udaje, że gładzi kozią bródkę. W Kalifornii wirus ironii jest równie powszechny jak opryszczka; kto go złapał, ma już go na zawsze w mózgu. Gość w rodzaju Praga może wrócić do domu, wyrzucić adidasy i modlić się zwrócony z stronę Mekki pięć razy dziennie, ale nigdy nie wykorzeni go ze swego organizmu. Wycieczka trwa jeszcze parę godzin. Kiedy wychodzą na powierzchnię, opuszczając radiową ciszę groty, naraz ćwierka kilkadziesiąt komórek i pagerów. Avi krótko, zwięźle z kimś rozmawia, potem rozłącza się i zagania stadko Epiphyte do samochodu. - Drobna zmiana planów - oznajmia. - Musimy zrobić sobie małą naradę. - Rzuca kierowcy nieznajomą nazwę. Dwadzieścia minut później gęsiego wchodzą na nippoński cmentarz wciśnięci między kilka autobusów sędziwych żałobników. - Ciekawe miejsce na naradę - mówi Eberhard Fóhr. - Biorąc pod uwagę, z jakimi ludźmi się zadajemy, musimy przyjąć, że wszystkie nasze pokoje, samochód i restauracja w hotelu są zapluskwione - odpiera Avi. Wszystkich zatyka co najmniej na minutę. Avi prowadzi ich po żwirowej ścieżce w odległy zakątek ogrodu. Stają w narożniku dwóch kamiennych ścian. Od reszty ogrodu oddziela ich bambusowy parawan, falujący uspokajająco na wietrze od morza, który nic a nic nie chłodzi ich spoconych twarzy. Beryl wachluje się planem Kinakuty. - Właśnie dzwoniła do mnie Annie z San Francisco. Annie z San Francisco to ich prawnik. - Tam jest teraz... eee... siódma wieczorem. Zdaje się, że tuż przed zamknięciem do jej biura wszedł kurier, prosto z samolotu z LA i wręczył jej list z biura Dentysty. - Pozwał nas o coś do sądu - mówi Beryl. - O, tyle brakuje, żeby to zrobił. - A za co?! - wykrzykuje Tom Howard. Avi wzdycha. - Wiesz, Tom, to właściwie bez znaczenia. Kiedy Kepler uważa, że w jego interesie jest złożenie taktycznego pozwu, znajduje jakiś pretekst. Musimy pamiętać, że nie chodzi o uczciwe kwestie prawne; to tylko posunięcie taktyczne. - Naruszenie umowy, prawda? - stwierdza Randy. Wszyscy patrzą na niego. - Może wiesz coś, co my również powinniśmy wiedzieć? - pyta Cantrell. - Nie. Zgaduję, na podstawie tego, co już wiem. - Randy przecząco kręci głową. -Nasza umowa z nim mówi, że musimy należycie informować go o wszelkich zmianach warunków mogących znacząco wpłynąć na klimat wokół naszych interesów. - To strasznie mętna klauzula - mówi Beryl karcąco. - Streściłem własnymi słowami. - Randy ma rację - odpowiada Avi. - List mówi, że powinniśmy byli powiadomić Dentystę, co dzieje się na Kinakucie. - Ależ my nie wiedzieliśmy - protestuje Eb. - To nie ma znaczenia. Pamiętajmy, to pozew taktyczny. - Czego on chce? - Nastraszyć nas. Trochę nami potrząsnąć. Jutro albo pojutrze sprowadzi innego adwokata, żeby zagrał "dobrego glinę" i przedstawił nam propozycję. - Jaką? - pyta Tom. - Oczywiście nie wiem - mówi Avi - ale domyślam się, że Kepler chce kawałka naszej firmy. Części udziałów. Wszystkie twarze się rozjaśniają. Oprócz oblicza Aviego, który zachowuje swą niemal przyrośniętą maskę chłodnego opanowania. - Mamy złą wiadomość, dobrą wiadomość i złą wiadomość. Zła wiadomość numer jeden: telefon od Annie. Dobra wiadomość: z uwagi na rozwój wypadków w ciągu ostatnich dwóch dni, firma Epiphyte jest nagle tak łakomym kąskiem, że Kepler posuwa się do brutalnych zagrań, żeby tylko położyć łapę na naszych udziałach. - A druga zła wiadomość? - pyta Randy. - To bardzo proste. - Avi odwraca się na chwilę, odchodzi kilka kroków, aż drogę zagradza mu kamienna ławka, potem znów zwraca ku nim. - Dzisiaj powiedziałem wam, że Epiphyte jest teraz wart dosyć, żeby wykupić czyjeś udziały po przyzwoitej cenie. Zapewne uznaliście, że to dobra wiadomość. W pewnym sensie tak. Ale mała i wartościowa firma w świecie biznesu jest jak piękny, jaskrawy ptaszek, siedzący w dżungli na drzewie i śpiewający wesołą piosneczkę, którą słychać na pięć kilometrów. Przyciąga pytony. - Avi zawiesza głos na chwilę. - Zwykle ten ulgowy okres trwa trochę dłużej. Firma nabiera wartości, ale jeszcze ma trochę czasu - parę tygodni albo miesięcy - żeby przyjąć postawę obronną, zanim pyton wśliźnie się po pniu. Tym razem staliśmy się łakomym kąskiem, ale siedzimy tuż przed paszczą pytona. I teraz firma już nie jest nic warta. - Co masz na myśli? - pyta Eb. - Jesteśmy warci tyle samo co dzisiaj rano. - Mała firma, pozwana do sądu o kupę forsy przez Dentystę, jest zdecydowanie nic nie warta. Pewnie ma nawet olbrzymią wartość ujemną. Jedynym sposobem, by nabrała znów wartości dodatniej, jest sprawienie, by Dentysta wycofał pozew. Widzicie? Kepler ma wszystkie atuty. Po wczorajszym znakomitym show w wykonaniu Toma pewnie wszyscy widzowie zapragnęli kawałka naszej firmy równie mocno jak Kepler. Ale on miał przewagę: już zawierał z nami umowy. Co dało mu pretekst do złożenia skargi w sądzie. Mam więc nadzieję, że słoneczny poranek był przyjemny, mimo że spędziliśmy go w jaskini - kończy Avi. Zerka na Randy'ego i ścisza głos. - Ale jeśli ktokolwiek z was chciałby teraz odsprzedać udziały, niech to będzie dla niego lekcją: bądź jak Dentysta. Decyduj się i działaj szybko. Funkspiel . 146 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Budzi go potrząsaniem adiutant pułkownika Chattana. Waterhouse od razu zauważa, że gość oddycha szybko i głęboko, jak Alan po biegu przełajowym. - Pan pułkownik chce pana natychmiast widzieć w Dworku. Kwatera Waterhouse'a, olbrzymi, prowizoryczny obóz, leży o pięć minut drogi od Dworku w Bletchley Park. Pokonuje ją jednak w cztery energicznym krokiem, jednocześnie zapinając koszulę. Pięć metrów od celu omal nie przejeżdża go kolumna rolls-royce'ów sunących przez ciemną noc bezgłośnie jak U-Booty. Jeden podjeżdża tak blisko, że czuje ciepło silnika; gorące i wilgotne spaliny dmuchają mu przez nogawkę spodni i skraplają się na nodze. Z rollsów gramolą się stare pierdziele z Broadway Buildings i wchodzą przed Waterhouse'em do Dworku. W bibliotece gromadzą się służbiście wokół nieprzerwanie dzwoniącego telefonu. Ze słuchawki dobywają się odległe, blaszane dźwięki, które można usłyszeć na całej sali, choć trudno zrozumieć. Waterhouse szacuje, że samochody musiały jechać z Londynu ze średnią szybkością mniej więcej piętnastu tysięcy kilometrów na godzinę. Umundurowani faceci z błyszczącymi włosami kradną stoły ze wszystkich pokojów i wnoszą do biblioteki, odbijając z framugi kawałeczki farby. Waterhouse siada na pierwszym z brzegu krześle przy pierwszym z brzegu stole. Inny pomocnik wtacza wózek pełen drucianych koszyków z aktami. Teczki wciąż dymią, nagrzane od tarcia przy wyciąganiu z czeluści nieskończonych archiwów Bletchley Park. Gdyby narada była przygotowana jak trzeba, wcześniej odbito by je na powielaczu i rozdano wszystkim. Ale tu wszystko zbiera się w panice - Waterhouse instynktownie czuje, że jeśli ma w ogóle coś wiedzieć, to lepiej niech skorzysta z tego, że przyszedł wcześniej. Podchodzi więc do wózka i wyciąga teczkę z samego dna, domyślając się, że najpierw odnaleźli w archiwum tę najważniejszą. Ma napis: U-691. Pierwsze kilka stron to zwykły formularz: arkusz danych o U-Boocie z mnóstwem rubryk. Połowa jest pusta. Pozostałe wypełnione są różnymi charakterami pisma, różnymi przyborami do pisania, w różnym czasie, z wieloma skreśleniami, poprawkami i spekulacjami analityków na marginesach. Dalej jest dziennik ze wszystkimi znanymi im operacjami U-691 w porządku chronologicznym. Na początku wodowanie, w Wilhelmshaven, 19 września 1940, potem długa lista zatopionych przez niego statków. Wreszcie dziwny zapisek sprzed kilku miesięcy: WYPOSAŻONY W EKSPERYMENTALNE URZĄDZENIE (CHRAPY?). Od tego czasu U-Boot kręci się tu i tam jak szalony, zatapiając statki w Zatoce Chesapeake, pod Maracaibo, przy ujściu Kanału Panamskiego i w paru innych miejscach, które Waterhouse'owi kojarzyły się dotąd tylko z kurortami dla bogaczy. Do sali wchodzą dwie osoby i zajmują miejsca - pułkownik Chattan oraz młody człowiek w wymiętym smokingu, który (według szeptanych po sali plotek) jest perkusistą w orkiestrze symfonicznej. Wyraźnie starał się zetrzeć z twarzy szminkę, ale przeoczył niektóre zakamarki lewego ucha. Tak to bywa na wojnie. Wpada jeszcze jeden adiutant z drucianym koszem pełnym pasków z odszyfrowanymi radiogramami ULTRA. To wydaje się ciekawsze; Waterhouse odkłada teczkę z aktami i zaczyna przerzucać komunikaty. Każdy zaczyna się od sekcji identyfikującej stację nasłuchową, która go przechwyciła, czas, częstotliwość i inne detale. Ta sterta pasków składa się na dialog dwóch nadajników, trwający przez kilka ostatnich tygodni. Jeden z nich znajduje się w Charlottenburgu, dzielnicy Berlina, na dachu hotelu przy Steinplatz; to tymczasowa kwatera dowództwa floty podwodnej, niedawno przeniesionego tam z Paryża. Większość tych radiogramów podpisał admirał Karl Donitz. Waterhouse wie, że Donitz został niedawno naczelnym dowódcą całej Kriegsmarine, ale postanowił zatrzymać także tytuł głównodowodzącego floty podwodnej. Donitz ma słabość do U-Bootów i ich załóg. Drugi nadajnik należy do U-691. Te komunikaty noszą podpis jego dowódcy, Kapitanleutnanta Guntera Bischoffa. Bischoff: Zatopiłem następny handlowiec. Oni wszędzie mają te pieprzone radary. Donitz: Przyjąłem. Dobrze się spisałeś. Bischoff: Załatwiłem tankowiec. Te sukinsyny chyba dokładnie wiedzą, gdzie jestem. Dzięki Bogu za chrapy. Donitz: Przyjąłem. Dobra robota, jak zawsze. Bischoff: Zatopiłem jeszcze jeden handlowiec. Czekały na mnie samoloty. Jeden zestrzeliłem. Zapalił się, walnął o pokład i zlikwidował trzech moich ludzi. Jesteś pewien, że ta cała Enigma działa jak trzeba? Donitz: Dobra robota, Bischoff! Masz u mnie kolejny medal! Nie obawiaj się o Enigmę, jest super. Bischoff: Zaatakowałem konwój, zatopiłem trzy drobnicowce, tankowiec i niszczyciel. Donitz: Świetnie! Medal dla ciebie! Bischoff: Tak dla zabawy zawróciłem i wykończyłem resztę konwoju. Wtedy pojawił się drugi niszczyciel i przez trzy dni obrzucał nas bombami głębinowymi. Wszyscy jesteśmy półżywi, prawie utopieni we własnym gównie, jak szczury, które wpadły do latryny i powoli toną. Mamy przegniłe mózgi od wdychania własnego dwutlenku węgla. Donitz: Jesteś Bohaterem III Rzeszy! O twoich sukcesach zawiadomiłem samego Fiihrera! A może byś tak skierował się na południe i zaatakował konwój o współrzędnych takich-i-takich? PS. Ograniczaj się z długością wiadomości. Bischoff: Właściwie to przydałyby mi się wakacje, no ale co tam. Jasne. Bischoff (tydzień później): Załatwiłem dla ciebie połowę tego konwoju. Musiałem się wynurzyć i zaatakować uprzykrzony niszczyciel z działek. To było tak samobójcze, że w ogóle się tego nie spodziewali. Dlatego rozniosłem ich na strzępy. Teraz czas na porządny wypoczynek. Donitz: Oficjalnie ogłaszam cię najwybitniejszym dowódcą U-Boota w historii. Wracaj do Lorient na zasłużony urlop. Bischoff: W zasadzie to myślałem o Karaibach. W Lorient o tej porze roku jest zimno i paskudnie. Donitz: Od dwóch dni nie mamy żadnych wiadomości. Proszę o meldunek. Bischoff: Znaleźliśmy sobie elegancką, ustronną zatoczkę z białym piaseczkiem. Lepiej nie podam ci namiarów, bo nie dowierzam Enigmie. Ryby biorą jak nigdy. Pracuję też nad opalenizną. Trochę mi lepiej. Załoga jest zachwycona. Donitz: Gunter, wiesz, że skłonny ci jestem sporo wybaczyć, ale nawet Najlepszy Spośród Kapitanów musi słuchać rozkazów. Kończ tę zabawę i wracaj do domu. U-691: Tu Oberleutnant zur See Karl Beck, pierwszy oficer U-691. Z przykrością informuję, że KL Bischoff źle się czuje. Proszę o rozkazy. PS. KL Bischoff nie wie, że wysyłam tę wiadomość. Donitz: Przejąć dowodzenie. Wrócić nie do Lorient, lecz do Wilhelmshaven. Zaopiekować się Gunterem. Beck: KL Bischoff odmawia przekazania dowodzenia. Dónitz: Uspokoić go i dowieźć tutaj. Nie zostanie ukarany. Beck: Dziękuję w imieniu moim i załogi. Już płyniemy, ale mamy mało paliwa. 147 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Dónitz: Spotkanie z U-413 (Milchkuh) na pozycji takiej-i-takiej. Do sali wchodzi parę nowych osób: pomarszczony rabin, doktor Alan Mathison Turing, wielki facet w tweedowym garniturze w jodełkę; Waterhouse mgliście przypomina sobie, że to belfer z Oksfordu; i jeszcze paru gości z wywiadu morskiego, zawsze wałęsających się w okolicach Baraku 4. Chattan ucisza zebranych i przedstawia jednego z młodszych facetów, który staje na baczność i recytuje raport: - U-691, U-Boot typu IXD/42 pod nominalnym dowództwem Kapitanleutnanta Guntera Bischoffa, a faktycznym Oberleutnanta zur See, Karla Becka, o 20.00 czasu Greenwich nadał szyfrowany Enigmą radiogram do Głównego Dowództwa. Mówi, że trzy godziny po zatopieniu trynidadzkiego frachtowca, storpedował i zatopił brytyjski okręt podwodny, zbierający rozbitków. Beck schwytał dwóch naszych ludzi: sierżanta piechoty morskiej Roberta Shaftoe'a, Amerykanina, oraz porucznika Enocha Roota z ANZAC. - Co ci ludzie wiedzą? - indaguje belfer. Z wyraźnym wysiłkiem próbuje wytrzeźwieć. Pytanie przejmuje Chattan. - Gdyby Root i Shaftoe zeznali wszystko, co wiedzą, Niemcy mogliby wywnioskować, że podejmujemy intensywne starania, by zatuszować istnienie niezwykle wartościowego i bogatego źródła informacji wywiadowczej. - Cholera jasna - mruczy profesor. Do sali wpada bardzo wysoki, chudy, jasnowłosy cywil, redaktor krzyżówek w pewnej londyńskiej gazecie, obecnie wypożyczony do Bletchley Park. Przeprasza za spóźnienie. Teraz jest tutaj więcej niż połowa ludzi z listy Ultra Mega. Młodszy analityk ciągnie: - O 21.10 z Wilhelmshaven przyszedł rozkaz: OL Beck ma natychmiast zacząć przesłuchiwanie jeńców. O 1.50 Beck odpowiedział, że według niego jeńcy należą do jakiejś specjalnej jednostki wywiadu marynarki wojennej. Kiedy mówi, zebrani podają sobie świeżo odszyfrowane radiogramy. Autor krzyżówek wczytuje się w swój, mocno marszcząc brwi. - Może mówiliście o tym, zanim przyszedłem. Jeśli tak, to przepraszam. Ale co ma do tego wszystkiego trynidadzki statek handlowy? Chattan spojrzeniem ucisza Waterhouse'a i odpowiada: - Nie powiem panu. - Wszyscy śmieją się z podziwem, jakby wygłosił na przyjęciu szczególnie udany bon mot. Lecz kiedy admirał Donitz przeczyta ten radiogram, będzie równie zdezorientowany jak pan. I w takim stanie powinniśmy go utrzymać. - Dana nr 1: Wie, że zatopiono statek handlowy - wykrzykuje Turing, odliczając na palcach. - Dana nr 2: Wie, że parę godzin później na scenie pojawił się angielski okręt podwodny, który również został zatopiony. Dana nr 3: Wie, że z wody wyłowiono dwóch naszych ludzi, że prawdopodobnie są to pracownicy wywiadu - jak dla mnie, to dość szeroka kategoria. Ale opierając się na tych niezwykle lakonicznych komunikatach, nie może oczywiście wywnioskować, z którego okrętu pochodzili - podwodnego czy frachtowca. - Jak to, przecież to jasne, nie? - mówi Krzyżówka. - Z okrętu podwodnego. Chattan odpowiada uśmiechem kota z Cheshire. - Ach! - wykrztusza pan Krzyżówka. W całej sali unoszą się brwi. - Jeśli Beck będzie dalej słał radiogramy do Donitza, wzrośnie prawdopodobieństwo, że Donitz dowie się czegoś, czego nie chcemy - mówi Chattan. - To prawdopodobieństwo stanie się pewnością, jeśli U-691 nienaruszony dotrze do Wilhelmshaven. - Poprawka! - wykrzykuje rabin. Wszyscy w osłupieniu i milczeniu patrzą, jak łapie drżącymi rękoma brzeg stołu i niepewnie wstaje. - To nieważne, czy Beck nadaje radiogramy! Ważne, czy Donitz w nie wierzy! - Słuchajcie, słuchajcie! To bardzo ważkie zdanie! - mówi Turing. - Racja! Dziękuję za uściślenie, panie Kahn - odzywa się Chattan. - Przepraszam bardzo - mówi belfer - ale dlaczego u licha miałby im nie wierzyć? Zapada długa cisza. Punkt dla belfra, sprowadził wszystkich z powrotem do twardej rzeczywistości. Rabbi zaczyna mruczeć coś na swoją obronę, ale przerywa mu tubalny głos od drzwi: - FUNKSPIEL! Wszyscy odwracają się w stronę przybysza. To szczupły człowiek około pięćdziesiątki z przedwcześnie posiwiałymi włosami, bardzo grubymi okularami, które powiększają mu oczy, i pokładami łupieżu na ultramarynowej bluzie. - Dzień dobry, Elmer! - mówi Chattan z udawaną serdecznością psychiatry wchodzącego na oddział zamknięty. Elmer wchodzi do sali i odwraca się twarzą do publiczności. - FUNKSPIEL! - krzyczy jeszcze raz, potwornie głośno. Waterhouse zastanawia się, czy facet jest głuchy, pijany, czy jedno i drugie. Elmer odwraca się tyłem, przez chwilę gapi na regały z książkami, potem znów zwraca się ku nim, jakby zaskoczony. - Czemu żeż nie macie tablicy? - pyta z teksańskim akcentem. - Co to je za szkoła? - W sali rozbrzmiewa nerwowy śmiech: wszyscy próbują ustalić, czy ten Elmer z kamienną twarzą pozwala sobie na żarty, czy po prostu sfiksował. - To znaczy "Radiowe gry" - wyjaśnia rabbi Kahn. - Dziękuję, sir! - szybko odpowiada Elmer. Chyba się zirytował. - Radiowe gry. Niemcy grali z nami przez całą wojnę. Teraz nasza kolej. Przed chwilą Waterhouse myślał, jak bardzo angielska jest cała ta scena. Czuł się osamotniony, tęsknił za domem i żałował, że nie ma tu jednego czy dwóch Amerykanów. Teraz, gdy jego życzenie ziściło się, chciałby niepostrzeżenie uciec stąd na czworakach. - A jak się gra w te gry, panie... eee...? - pyta pan Krzyżówka. - Może mi pan mówić Elmer! - krzyczy Elmer. Wszyscy odskakują od niego. - Elmer! - mówi Waterhouse. - Mógłbyś przestać krzyczeć? Elmer odwraca się ku niemu. Mruga dwa razy. - Gra jest prosta - ciągnie normalnym tonem. Potem znów się podnieca i wchodzi w crescendo. - Potrzeba tylko radia i pary graczy! Muszą mieć zdolną rękę i dobre uszy! - Teraz już wrzeszczy. Machnięciem ręki wskazuje kąt, gdzie tłoczą się kobieta albinos ze słuchawkami i perkusista ze szminką na uchu. - Panie Shales, wyjaśni pan, co to "ręka"? Perkusista wstaje. - Każdy radiooperator ma rozpoznawalny styl nadawania - nazywamy to ręką. Przy odrobinie wprawy nasłuchowcy 148 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON służby Y rozpoznają po ręce różnych niemieckich operatorów - potrafimy na przykład poznać, jeżeli któryś z nich zostanie przeniesiony do innej jednostki. - Kiwa głową w stronę kobiety albinosa. - Panna Lord przechwytywała większość radiogramów U-691 i doskonale zna rękę ich operatora. Co więcej, mamy magnetyczne nagranie ostatnich radiogramów. Intensywnie je studiowaliśmy. - Nabiera powietrza i zbiera odwagę przed wygłoszeniem konkluzji: - Jesteśmy pewni, że potrafię podrobić rękę operatora U-691. - A skoro złamaliśmy Enigmę, możemy zredagować dowolny komunikat i zaszyfrować go dokładnie tak jak U-691 wtrąca Turing. - Wspaniale! Wspaniale! - mówi jeden z facetów z Broadway Buildings. - Nie możemy zapobiec wysyłaniu prawdziwych radiogramów przez U-691 - ostrzega Chattan - o ile go nie zatopimy, co bardzo staramy się zrobić. Ale możemy znacząco zmącić wodę. Panie rabinie? Rabin jeszcze raz podnosi się, ściągając wszystkie spojrzenia, jakby spodziewali się, że zaraz upadnie. Ale nie pada. - Napisałem radiogram. W żargonie niemieckiej marynarki. Po angielsku będzie brzmiał mniej więcej tak: "Przesłuchanie jeńców nieskuteczne proszę o pozwolenie na zastosowanie tortur", a potem jest kilka X-ów i dopisane słowa "UWAGA UWAGA U-691 OPANOWANY PRZEZ ANGIELSKICH KOMANDOSÓW". Wszyscy zebrani biorą głęboki wdech. - Czy studia talmudyczne zawsze mają w programie współczesny żargon niemieckich marynarzy? - pyta belfer. - Pan Kahn przez ponad półtora roku analizował zdeszyfrowane radiogramy w Baraku 4 - tłumaczy Chattan. - Ma ich język w małym paluszku. Zaszyfrowaliśmy jego radiogram dzisiejszym kluczem Enigmy i przekazaliśmy panu Shalesowi, który ćwiczył. Panna Lord wstaje do odpowiedzi, jak uczennica w wiktoriańskiej szkole, i mówi: - Stwierdzam, że styl nadawania pana Shalesa jest nie do odróżnienia od U-691. Wszystkie oczy zwracają się na Chattana, który z kolei zwraca się do starych pierdzieli z Broadway Building nawet teraz wiszą na telefonie, przekazując wszystkie szczegóły komuś, kogo wyraźnie się boją. - A Szwaby nie mają radionamierników? - pyta belfer, jakby chciał wykazać błąd w studenckiej pracy. - Ich sieć jest o wiele rzadsza niż nasza - odpowiada jeden z młodszych analityków. -Bardzo mało prawdopodobne, żeby chciało im się namierzać transmisję jednego z własnych U-Bootów, samolotów czy jednostek naziemnych, zatem pewnie nie domyśla się, że radiogram jest nadawany z Buckinghamshire, a nie z oceanu. - Jednakże spodziewaliśmy się takiej obiekcji - kończy Chattan. - Ustaliliśmy, że kilka naszych okrętów, a także samolotów i jednostek naziemnych zaleje eter fałszywymi radiogramami. Niemieckie radionamierniki będą miały w czasie naszej fałszywej transmisji pełne ręce roboty. - Bardzo dobrze - mruczy belfer. Wszyscy w nabożnym milczeniu przyglądają się, jak najważniejsza szycha z Broadway Buildings konwersuje przez telefon z Kimś Na Drugim Końcu. Odkłada słuchawkę i z namaszczeniem oświadcza: - Mamy rozkaz - wykonać. Chattan kiwa głową na paru młodszych ludzi, którzy pędzą przez salę, podnoszą słuchawki telefonów i zaczynają cichym, klinicznym głosem omawiać wyniki meczów krykieta. Zerka na zegarek. - Postawienie zasłony dymnej dla radionamierników zajmie trochę czasu. Panno Lord, proszę zawiadomić nas, kiedy w eterze zrobi się wystarczające zamieszanie, dobrze? Panna Lord odpowiada lekkim dygnięciem i siada z powrotem przy radiu. - FUNKSPIEL! - wykrzykuje Elmer. Wszyscy nerwowo podskakują. - Już wysłaliśmy też parę innych radiogramów. Udawały zwykłe komunikaty marynarki wojennej. Użyliśmy kodu, który Szwaby złamały parę tygodni temu. Radiogramy wspominają coś o operacji - rozumiecie państwo, fikcyjnej operacji - której zadaniem było opanowanie U-Boota przez naszych komandosów. Telefon długo krzyczy blaszanym tonem. Dżentelmen, który miał pecha podnieść słuchawkę, tłumaczy wszystko na bardziej kulturalną angielszczyznę: - A jeśli wykonanie pana Shalesa nie przekona operatorów w Charlottenburgu? A jeśli nie uda im się zdekodować fałszywych radiogramów pana Elmera? Pytania przejmuje Chattan. Podchodzi do mapy wiszącej na sztalugach w końcu sali. Przedstawia ona obszar środkowego Atlantyku ograniczony na wschodzie wybrzeżem Francji i Hiszpanii. - Oto ostatnia znana pozycja U-691. - Wskazuje szpilkę wbitą w lewy dolny róg mapy. - Rozkazali mu płynąć z jeńcami do Wilhelmshaven. Popłynie tędy - mówi, wskazując czerwoną nitkę rozciągniętą w kierunku na północ-północny wschód - o ile ominie kanał La Manche* . - Tak się składa, że tu jest druga Milchkuh. - Chattan wskazuje następną szpilkę. -Jeden z naszych okrętów podwodnych dotrze do niej w ciągu dwudziestu czterech godzin, wynurzy się na głębokość peryskopową i wystrzeli torpedy. Są duże szanse, że natychmiast ją zatopi. Jeśli będzie miała okazję nadać cokolwiek przez radio, powie tylko, że została zaatakowana przez okręt podwodny. Kiedy ją zatopimy, ponownie wykorzystamy talent pana Shalesa, który nada fałszywy sygnał alarmowy, rzekomo z Milchkuh, mówiący, że zaatakował ją ni mniej, ni więcej tylko U-691. - Znakomite! - oświadcza ktoś na sali. - Do wschodu słońca - konkluduje Chattan - na scenę wkroczy nasza najlepsza jednostka od zwalczania okrętów podwodnych. Lekki lotniskowiec z kilkoma takimi samolotami będzie przeczesywał ocean dzień i noc, tropiąc U-691 za pomocą radaru, rozpoznania z powietrza, radionamierników i reflektorów halogenowych. U-Boot zostanie najprawdopodobniej zatopiony, zanim dotrze na kontynent. Lecz gdyby mu się to jednak udało, niemiecka Kriegsmarine będzie na niego polować z nie mniejszą zaciekłością. A wszystkie informacje, jakie prześle Donitzowi, będą traktowane bardzo podejrzliwie. - Czyli - wtrąca Waterhouse - w skrócie plan polega na podważeniu wiarygodności informacji płynących z U-691, a następnie zniszczeniu go, zanim dotrze do Niemiec. - Tak - odpowiada Chattan. - To pierwsze zadanie znacznie ułatwia nam fakt, że dowódca U-691 jest znany z niestabilności emocjonalnej. *

Wszyscy zebrani rozumieją, że to gorzki żart: U-Boot mógłby równie dobrze jak przez kanał La Manche przekraść się do źródeł Missisipi, zatopić kilka barek i nienaruszony uciec na morze (przyp. aut.). 149 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Zatem nasi ludzie, Shaftoe i Root, prawdopodobnie nie przeżyją - powoli dodaje Waterhouse. Zapada długa, lodowata cisza, jakby Waterhouse pierdnął na eleganckim podwieczorku. Chattan odpowiada rzeczowym, oficerskim tonem, który wskazuje, że jest zirytowany. - Jest szansa, że U-691 zaatakowany przez nasze siły wynurzy się i podda. Waterhouse wbija wzrok w słoje w blacie stołu. Twarz i pierś mu płoną. Panna Lord wstaje i coś mówi. Kilka ważnych głów odwraca się w stronę pana Shalesa, który przeprasza i odchodzi do stołu w kącie sali. Przez chwilę kręci gałkami radia, rozkłada przed sobą zaszyfrowaną wiadomość, bierze głęboki oddech, jak przed wielkim solo. Wreszcie wyciąga rękę, kładzie ją delikatnie na kluczu telegraficznym i zaczyna wystukiwać radiogram, kiwając się na boki i kołysząc głową. Panna Lord z zamkniętymi oczami wsłuchuje się w alfabet Morse'a. Pan Shales przerywa. - Skończyłem - oświadcza cicho i nerwowo spogląda na pannę Lord, która się uśmiecha. Bibliotekę wypełnia grzeczna owacja, jakby zebrani dopiero co wysłuchali koncertu na klawikord. Lawrence Pritchard Waterhouse splata ręce na kolanach. Właśnie usłyszał wyrok śmierci na Enocha Roota i Bobby'ego Shaftoe'a. EPPL Do: [email protected] Od: [email protected] Temat: Re(8) Dlaczego? Podsumuję wszystko, czego się dotąd dowiedziałem: mówisz, że pytanie "dlaczego" należy do twoich obowiązków zawodowych; nie jesteś naukowcem; masz coś wspólnego z branżą wywiadowczą. Trudno mi stworzyć z tego jakiś wyraźny obraz. - PODPIS CYFROWY ORDO (itd.) - KONIEC PODPISU CYFROWEGO ORDO Do: [email protected] Od: [email protected] Temat: Re(9) Dlaczego? Nigdy nie twierdziłem, że ja, osobiście, pracuję w branży wywiadowczej. Ale znam takich ludzi. Dawniej w służbie państwowej, teraz w prywatnej. Utrzymujemy kontakty. Poczta pantoflowa i tak dalej. Dzisiaj moje zaangażowanie w takie sprawy ogranicza się do zabawy nowymi systemami szyfrowania, w ramach hobby. Wróćmy jednak do głównego wątku naszej dyskusji. Zgadywałeś, że jestem naukowcem. To było szczere czy też zwyczajnie chciałeś mnie "przyłapać"? Pytam dlatego, że naprawdę jestem duchownym, uważam więc, że częścią mojej stużby jest zadawanie pytania "dlaczego?". Sądziłem, że będzie to dla ciebie oczywiste. Powinienem był jednak wziąć pod uwagę, że może nie jesteś specjalnie pobożnym osobnikiem. Mój błąd. W dzisiejszych czasach zwyczajowo myśli się o duchownych jako fachowcach od odprawiania pogrzebów i ślubów. Nawet ludzie chodzący regularnie do kościoła (albo synagogi i tym podobnych) przesypiają kazania. To dlatego, że nastały ciężkie czasy dla sztuki retorycznej i oratorskiej, kazania są więc przeważnie niezbyt ciekawe. Były jednak czasy, kiedy miejsca w rodzaju Oksford i Cambridge niemal wszystko zawdzięczały kapłanom, a oni zajmowali się nie tylko pogrzebami i ślubami, ale starali się także parę razy w tygodniu powiedzieć dużej grupie wiernych coś dającego do myślenia. Byli takim detalicznym ogniwem dystrybucji filozofii. Ja nadal uważam, że jest to najwyższe powołanie księdza, a przynajmniej najbardziej interesujące - stąd moje pytanie do ciebie, które, nie omieszkam przypomnieć, nadal pozostaje bez odpowiedzi. - PODPIS CYFROWY ORDO (itd.) - KONIEC PODPISU CYFROWEGO ORDO - Randy, jaka jest najgorsza rzecz, która się wydarzyła? Kiedy przebywasz w towarzystwie Aviego, nie masz trudności z odpowiedzią. - Holocaust - posłusznie odpowiada Randy. A gdyby nawet go nie znał, odpowiedź podsunęłoby mu otoczenie. Reszta załogi Epiphyte wróciła do Foote Mansion, by przygotować się na wrogie posunięcia Dentysty. Ale Randy i Avi siedzą na czarnej obsydianowej ławce na wierzchołku masowego grobu tysięcy Nippończyków w centrum miasta Kinakuta. Przyglądają się przyjeżdżającym autokarom. Avi wyciąga z teczki mały odbiornik GPS, włącza go i kładzie na głazie, tak by miał dobry widok na niebo. - Właśnie! A jaki jest najwznioślejszy, najszlachetniejszy cel, któremu możemy poświęcić dane nam życie? - Hmm... przyczynić się do wzrostu zysków naszych udziałowców? - Bardzo śmieszne. - Avi się wkurzył. Odsłania swą duszę - rzadko to robi. Jest także w trakcie katalogowania kolejnego miejsca holocaustu przez małe "h". - Z miesiąc temu byłem w Meksyku - ciągnie. - Szukałeś miejsca, gdzie Hiszpanie zabili kupę Azteków? - pyta Randy. - Właśnie takie myślenie zwalczam! - odpowiada Avi jeszcze bardziej zirytowany. -Nie, nie szukałem miejsca, gdzie zmasakrowano kupę Azteków. Chuj z Aztekami, Randy! Powtórz za mną: chuj z Aztekami. - Chuj z Aztekami - pogodnie powtarza Randy, ściągając zakłopotane spojrzenie nadchodzącego Nippończyka, przewodnika wycieczki. - Po pierwsze, byłem kilkaset kilometrów od Mexico, byłej azteckiej stolicy. Pojechałem na rubieże kraju Azteków. - Avi zdejmuje GPS z kamienia i wciska klawisze, mówiąc mu, by zapamiętał długość i szerokość geograficzną. Szukałem śladów miasta Nahuatl, na które Aztekowie napadli setki lat przed pojawieniem się Hiszpanów. Wiesz, Randy, co ci jebani Aztekowie zrobili? Randy dłońmi zdejmuje z twarzy warstwę potu. - Coś niewymownie przerażającego? 150 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Nie cierpię tego słowa "niewymownie". Musimy o tym mówić. - No to mów. - Aztekowie wzięli w niewolę dwadzieścia pięć tysięcy mieszkańców Nahuatl, zapędzili ich do Tenochtitlanu i w parę dni wszystkich wymordowali. - Dlaczego? - Coś w rodzaju festynu. Taki Super Bowl czy coś takiego. Nie wiem. Ale, rozumiesz, oni cały czas robili takie rzeczy. Ale kiedy mówię o holocauście w Meksyku, odpowiadasz tymi bzdetami o złych, okrutnych Hiszpanach. Dlaczego? Dlatego że historia jest zakłamana. - Nie mów mi tylko, że teraz będziesz brał stronę Hiszpanów. - Jako potomek ludzi, których wygnała z Hiszpanii Święta Inkwizycja, nie mam złudzeń co do nich. Ale nawet najgorsi byli milion razy lepsi od Azteków. O co mi chodzi; to naprawdę daje do myślenia, jak okrutni byli Aztekowie; kiedy zjechali tam Hiszpanie i wszystko splądrowali, warunki tak naprawdę się poprawiły. - Avi? - No? - Siedzimy sobie w Sułtanacie Kinakuty. Próbujemy zbudować przechowalnię danych. Jednocześnie bronimy się przed wrogim przejęciem w wykonaniu złego chirurga szczękowego. Dlaczego wobec tego gadamy o Aztekach? - Zapodaję gadkę motywacyjną - wyjaśnia Avi. - Nudzisz się. Niebezpiecznie się nudzisz. Ten biznes z pinogramami był przez chwilę ciekawy, lecz teraz już działa równo, nie ma w tym nic nowego. - To prawda. - Ale Krypta jest zajebista jak nie wiadomo co. Tom, John i Eb dostają dosłownie świra, a wszyscy Miłośnicy Tajemnic z całego świata zalewają mnie swoimi zgłoszeniami. Dokładnie coś takiego chciałbyś teraz robić. - I to prawda. - Ale nawet gdybyś pracował nad Kryptą, gryzłyby cię pytania natury filozoficznej -związane z typami ludzi, którzy się w to angażują; ludzi, którzy być może będą naszymi pierwszymi klientami. - Nie zaprzeczam, że nurtują mnie kwestie filozoficzne. - Randy'ego nagle olśniła nowa hipoteza; to Avi jest naprawdę [email protected]. - A tymczasem kładziesz kabel na Filipinach. Po zmianach, które uświadomiliśmy sobie wczoraj, ta praca jest w zasadzie nieistotna. Jest jednak naszym zaległym zobowiązaniem. Gdybyśmy oddelegowali do niego kogokolwiek niższego rangą, Dentysta przekonałby każdego, nawet najgłupszego sędziego z Kalifornii z mózgiem wypchanym tofu, że symulujemy prace. - Dzięki, że tak jasno wytłumaczyłeś mi, dlaczego powinienem być nieszczęśliwy -odpowiada zrezygnowany Randy. - Toteż chciałbym ci oznajmić, że to, co robisz, to niekoniecznie tłoczenie tablic rejestracyjnych. Co więcej, Krypta nie jest moralnie wątpliwym przedsięwzięciem. W istocie bierzesz udział w najważniejszej rzeczy na świecie. - Wcześniej pytałeś, jaki jest najbardziej wzniosły cel, któremu można poświęcić życie. Oczywiście, jest to "zapobieżenie następnym holocaustom". Avi śmieje się ponuro. - Cieszę się, przyjacielu, że dla ciebie to takie oczywiste. Zaczynałem już podejrzewać, że jestem zupełnie sam. - Co takiego?! Avi, puknij się w głowę. Ludzie cały czas rozpamiętują Holocaust. - Rozpamiętywanie Holocaustu to nie to samo, nie nie nie nie nie to samo co zapobieganie kolejnym holocaustom. Większość tych rozpamiętywaczy to zwyczajne beksy. Myślą, że jeśli wszyscy zasmucą się nad Holocaustem, ludzka natura magicznie się przemieni i w przyszłości nikt nie będzie chciał popełniać ludobójstwa. - Ale ty, Avi, tak nie uważasz, prawda? - A Bośnia? - Avi prycha kpiąco. - Randy, ludzka natura się nie zmienia. Nauczanie to beznadziejna sprawa. Najlepiej wykształceni ludzie na świecie mogą zmienić się w faszystów czy Azteków, ot tak. - Pstryka palcami. - To co, nie ma żadnej nadziei? - Jest; zamiast wychowywać potencjalnych sprawców holocaustu, spróbujmy wychowywać potencjalne ofiary. Przynajmniej będą, kurwa, uważać. - W jaki sposób je wychowywać? Avi zamyka oczy i kręci głową. - Cholera, Randy, o tym mógłbym gadać godzinami - opracowałem cały plan zajęć. - No dobra, to później. - Pewnie, że później. A teraz uwaga: o wszystkim decyduje istnienie Krypty. Mogę wziąć wszystkie moje pomysły i zrobić z nich jeden pakiet informacji, ale prawie wszystkie rządy na świecie nie pozwolą go u siebie rozpowszechniać. Żeby swobodnie rozprowadzać EPPL, niezbędna jest Krypta. - EPPL? - Edukacyjny Pakiet Przeciwdziałania Ludobójstwom. - O rany! - To jest prawdziwy cel twojej pracy. Dlatego nalegam - nie trać serca. Kiedy tylko dopadnie cię nuda, pomyśl o EPPL. Pomyśl o tym, co mogliby osadnicy z Nahuatl zrobić z pieprzonymi Aztekami, gdyby mieli podręcznik przeciwdziałania ludobójstwu - na przykład książkę o taktyce wojny partyzanckiej. Randy zamyśla się na chwilę. - Musimy kupić trochę wody. Tylko siedząc tutaj, wypociłem parę litrów - oznajmia wreszcie. - Możemy iść prosto do hotelu - mówi Avi. - W zasadzie skończyłem. - To ty skończyłeś. Ja nawet nie zacząłem. - Czego nie zacząłeś? - Opowiadać ci, dlaczego nie ma możliwości, żebym się nudził na Filipinach. Avi mruga. - Poznałeś dziewczynę? - Nie - mówi Randy ze złością, co oczywiście znaczy "tak". - No chodź, idziemy. Idą do pobliskiego sklepu 24 Jam i kupują niebieskawe plastikowe butle wielkości pustaków. Potem wędrują 151 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON uliczkami zapchanymi wózkami z jedzeniem, wydzielającymi niewiarygodnie ponętne aromaty, i popijają wodę. - Parę dni temu dostałem e-mail od Douga Shaftoe'a - ciągnie Randy. - Prosto z łodzi, przez telefon satelitarny. - Jawnym tekstem? - Tak. Ciągle męczę go, żeby ściągnął sobie Ordo i szyfrował pocztę, ale on nie chce. - To strasznie nieprofesjonalne - skarży się Avi. - Powinien być bardziej paranoiczny. - On jest tak paranoiczny, że nie ma zaufania nawet do Ordo. Avi rozluźnia się. - W takim razie w porządku. - Przysłał mi głupawy kawał o Imeldzie Marcos. - Zaprowadziłeś mnie tutaj, żeby opowiedzieć mi kawał?! - Nie, no skąd - wyjaśnia Randy. - To taki umówiony sygnał. Doug miał mi wysłać e-mailem żart o Imeldzie, gdyby zdarzyła się pewna rzecz. - Jaka rzecz? Randy przełyka potężny łyk wody, nabiera powietrza i uspokaja sam siebie. - Ponad rok temu rozmawiałem z Dougiem. Podczas tego bankietu u Dentysty, na pokładzie "Rui Faleiro". Chciał, żebyśmy do wszystkich badań dna przy następnych kablach wynajmowali jego firmę, Semper Marinę Services. W zamian zaoferował, że odpali nam procent z każdego zatopionego skarbu, jaki znajdzie podczas tych badań. Avi staje jak wryty i ściska dłońmi butlę, jakby miał ją upuścić. - Zatopiony skarb, coś jak, tego, jo-ho-ho i butelka rumu? I sześć reali w srebrze? Takie rzeczy? - Osiem reali w srebrze. Ale chodzi o to samo. Shaftoe'owie to poszukiwacze skarbów. Doug ma obsesję na punkcie ogromnych pokładów skarbów na Filipinach i wokół nich. - Niby skąd? Z hiszpańskich galeonów. - Nie. A właściwie tak. Ale nie to go interesuje. - Obaj ruszyli z miejsca. - Większość jest albo sporo starsza - na przykład porcelana z zatopionych chińskich dżonek - albo znacznie nowsza - japońskie złoto z okresu wojny. Tak jak się spodziewał, słowa "japońskie złoto" potężnie Avim wstrząsnęły. Kontynuuje: - Podobno na tym obszarze Nippończycy zostawili sporo złota. Marcos rzekomo wydobył olbrzymią ilość z jakiegoś tunelu - stąd całe jego bogactwo. Większość ludzi ocenia go na mniej więcej pięć, sześć miliardów dolarów, na Filipinach jednak sądzi się, że wydobył ponad sześćdziesiąt miliardów. - Sześćdziesiąt miliardów! - Avi sztywnieje. - Niemożliwe! - Posłuchaj, możesz w te plotki wierzyć albo nie. Wszystko mi jedno. Ale skoro wygląda, że skarbnik Marcosa będzie jednym z głównych depozytariuszy w Krypcie, to chyba powinieneś wiedzieć takie rzeczy. - No, mów, mów... - Avi nagle zapragnął więcej danych. - Okay. Po wojnie kupa ludzi kopała na Filipinach doły i sondowała dno morza, próbując znaleźć legendarne nippońskie złoto. Doug Shaftoe też do nich należy. Problem polega na tym, że dokładny skan dna całego akwenu jest bardzo drogi - nie można strzelić go ot tak sobie. Kiedy pojawiliśmy się tutaj, zwęszył okazję. - Rozumiem. Bardzo sprytne - dodaje Avi z aprobatą. - Zrobiłby badanie dna, które i tak było nam potrzebne, żeby położyć kable. - Może trochę dokładniejsze, niż trzeba, skoro już tam był. - Jasne. Teraz przypominam sobie taki złowrogi list od Dentysty, a raczej tych jego harpii od "należytych starań". Wkurzyli się, że badanie dna trwa zbyt długo i za dużo kosztuje. Wydawało im się, że można wynająć inną firmę, która osiągnie te same wyniki szybciej i taniej. - Pewnie i mieli rację - przyznaje Randy. - W każdym razie Doug chciał zawrzeć układ dający nam dziesięć procent od wszystkiego, co ewentualnie znajdzie. A jeszcze więcej, jeśli zgodzimy się sfinansować operację wydobycia. Avi ni stąd, ni zowąd wybałusza oczy i gwałtownie łapie powietrze. - O, cholera! On chciał to wszystko utrzymać w tajemnicy przed Dentystą! - Otóż to. Bo Dentysta i tak wszystko by zabrał. A z uwagi na dość szczególną sytuację rodzinną Dentysty, wszystko wiedzieliby także Bolobolo. A oni nie zawahaliby się przed morderstwem, żeby tylko zdobyć to złoto. - Kurde! - wykrzykuje Avi, potrząsając głową. - Wiesz co, nie lubię zachowywać się jak ci stereotypowi Żydzi z przedwojennych filmów. Ale w takich chwilach mogę powiedzieć tylko: Uj, gewalt! - Avi, nigdy ci o tym nie wspomniałem z dwóch powodów. Po pierwsze, z zasady nie chlapię ozorem. Po drugie, postanowiliśmy wynająć Semper Marine Services z uwagi na jej zalety - a więc propozycja Douga Shaftoe'a była bez znaczenia. Avi rozmyśla nad tym. - Poprawka. Była bez znaczenia, o ile Doug nie znalazłby żadnego zatopionego skarbu. - Tak. A ja założyłem, że nie znajdzie. - Założyłeś źle. - Założyłem źle - przyznaje Randy. - Shaftoe znalazł szczątki nippońskiego okrętu podwodnego. - Skąd wiesz? - Gdyby znalazł chińską dżonkę, przysłałby mi kawał o Ferdynandzie Marcosie. Gdyby znalazł coś z II wojny, miała to być Imelda. Gdyby był to statek nawodny, kawał dotyczyłby jej butów. Gdyby podwodny - spraw męsko-damskich. Przysłał mi kawał o seksualnych zwyczajach Imeldy. - Słuchaj, czy kiedykolwiek formalnie odpowiedziałeś na propozycję Douga? - Nie. Jak wspomniałem, to było bez znaczenia, bo i tak planowaliśmy go zatrudnić. Ale potem, kiedy już wszystko podpisaliśmy i ustalaliśmy harmonogram badań, powiedział mi o tym szyfrze z dowcipami o Marcosach. Zrozumiałem, że zatrudniając go, w domyśle zgodziliśmy się na jego propozycję. - Ciekawy sposób załatwiania interesów. - Avi się krzywi. - Człowiek sądzi, że powiedzą mu coś wprost. - To taki gość, który zawiera umowy, ściskając ci dłoń. Potem to dla niego honorowe zobowiązanie - mówi Randy. Jak raz coś zaproponuje, już się nie wycofa. - Z takimi honorowymi facetami jest jeden problem. Oni spodziewają się, że wszyscy inni będą tak samo honorowi. - To prawda. - Teraz więc uważa, że jesteśmy wspólnikami planującymi ukryć istnienie zatopionego skarbu przed Dentystą i 152 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Bolobolo - mówi Avi. - Chyba że natychmiast ich o tym powiadomimy. - W tym wypadku jednak zdradzamy Douga. - Tchórzliwie wbijamy nóż w plecy byłemu komandosowi, który sześć lat służył w Wietnamie i ma groźnych, dobrze ustosunkowanych przyjaciół na całym świecie - dodaje Randy. - Cholera, Randy! Myślałem, że podkręcę cię tym EPPL-em... - No i podkręciłeś. - A potem ty wyskakujesz z czymś takim! - Zycie jest pomysłowym scenarzystą. I tak dalej. Avi zastanawia się minutę. - Hmm, to chyba sprowadza się do kwestii, kogo wolelibyśmy mieć po naszej stronie podczas rozróby w knajpie. - Jedyna odpowiedź brzmi: Douglasa MacArthura Shaftoe'a - odpowiada Randy. - Ale to wcale nie znaczy, że wyjdziemy żywi z tej knajpy. Poszukiwania Wsadzili go w wąską szparę między szczelinowym zewnętrznym kadłubem U-Boota a ciśnieniowym kadłubem wewnętrznym, tak że czarne, lodowate strumienie wody, jak z węża strażackiego, przewalają się po nim z nokautującą siłą i napawają go malarycznymi dreszczami: kości trzeszczą, stawy zamarzają, mięśnie drętwieją. Jest zaklinowany pomiędzy nierównymi płytami twardej, szorstkiej stali, które zginają go tam, gdzie nie powinien się zginać, i karzą za każdą próbę ruchu. Zaczynają obrastać go skorupiaki: coś jak wszy, tylko większe i ryjące głębiej pod skórą. Ale jakoś wciąż udaje mu się nabierać oddechu - tylko tyle, by przeżyć i docenić, jak cholernie nieprzyjemna jest ta sytuacja. Od dłuższego czasu oddycha zimną wodą morską; tchawicę ma jak jedna otwarta rana, podejrzewa też, że plankton czy coś takiego wyżera mu płuca od środka. Wali w kadłub, ale uderzenia nie wydają żadnego odgłosu. Czuje dochodzące stamtąd przyjemne ciepło; chciałby móc się nim porozkoszować. Marzenie znienacka spełnia się, znajduje właz. Prąd wymywa go z okrętu, leci zawieszony w bezmiarze wód; okręt z sykiem odpływa i zostawia go. Shaftoe jest zdezorientowany. Nie wie, gdzie góra, gdzie dół. Coś uderza go w głowę. Z góry nieubłaganie spada kilka czarnych beczek, ciągnąc za sobą łańcuchy bąbelków. Bomby głębinowe. Potem Shaftoe budzi się i wie, że to wszystko przez jego organizm, który domaga się morfiny. Przez chwilę jest pewien, że znalazł się z powrotem w Oakland, gdzie nachyla się nad nim porucznik Reagan, przygotowujący się do części II wywiadu. - Dzień dobry, sierżancie Shaftoe - mówi Reagan. Z jakiegoś powodu mówi z silnym niemieckim akcentem. Taki kawał. Ach, ci aktorzy! Shaftoe czuje zapach mięsa i paru innych rzeczy, nie tak przyjemnych. W twarz uderza go coś ciężkiego, ale niezbyt twardego. Potem cofa się. Potem znów uderza. - Pana towarzysz jest uzależniony od morphium? - mówi Beck. Enoch Root jest nieco zbity z tropu; w końcu są na okręcie dopiero od ośmiu godzin. - A co, już rozrabia? - Jest półprzytomny - wyjaśnia Beck - i ma sporo do powiedzenia na temat olbrzymich jaszczurów. Między innymi. - Ach, to u niego normalne. - Root czuje ulgę. - Dlaczego myśli pan, że jest uzależniony? - Bo w kieszeni miał fiolkę z morfiną i strzykawkę - z kamienną teutońską twarzą rzuca tamten. - A na rękach ślady od igły. Root zauważa, że U-Boot jest jak wyżłobiony w morzu tunel wyłożony żelastwem. Ta kajuta (jeśli to nie za wielkie słowo) jest największą otwartą przestrzenią, co oznacza, że niemal można tu wyciągnąć ręce, przy tym nikogo nie uderzając ani nie przestawiając żadnego zaworu. Ma nawet jakieś drewniane mebelki, a od korytarza odgradza ją skórzana kotara. Kiedy wprowadzono go tu, myślał, że to jakaś pakamera. Teraz już widzi, że to najprzytulniejsze miejsce na całym okręcie - prywatna kabina kapitana. Beck potwierdza to, otwierając szufladę i dobywając butelkę armaniaku. - Podbicie Francji ma swoje dobre strony. - Taak - dodaje Root. - Wasi chłopcy są nieźli w szabrowaniu. Wraca porucznik Reagan i męczy Bobby'ego Shaftoe'a stetoskopem, który był chyba trzymany w ciekłym azocie. "Kaszleć, kaszleć, kaszleć!" - powtarza. Wreszcie zabiera ten instrument. Coś mu się, kurwa, dzieje z kostkami. Próbuje podnieść się na łokciu, ale uderza twarzą w rozżarzoną rurę. Pozbierawszy się, ostrożnie zerka wzdłuż ciała i widzi cały pieprzony sklep żelazny. Te dranie zakuły go w kajdany! Kładzie się znów na płask. Wali go w twarz dyndająca szynka. Nad sobą ma nieboskłon z rur i kabli. Gdzie on już to widział? Aha, na Holenderskim Młocie, pewnie. Tylko, że ten U-Boot nie wygląda na tonący, palą się tu światła i ganiają Niemcy. Spokojni i wyluzowani. Żaden nie krwawi ani nie wrzeszczy. Cholera! Łódź przechyla się gwałtownie, a on dostaje w brzuch gigantycznym Blutwurstem. Próbuje się trochę rozejrzeć. Poza wiszącymi wędlinami niewiele widać. Ta kabina to dwumetrowy plasterek UBoota, z wąskim przejściem przez środek, cała zapchany kojami. Chyba to koje? Na tej naprzeciwko leży brudny parciany worek. Niech go szlag. Gdzie jest, kurde, pudełko z fioletowymi buteleczkami? - Kiedy czytam moją korespondencję z Charlottenburgiem, chce mi się śmiać - mówi Beck, zmieniając temat na zaścielające stół odszyfrowane radiogramy. - Chyba napisał ją ten Żyd Kafka. - Jak to? - Oni, zdaje się, niespecjalnie się spodziewają, że wrócimy do domu cało. - Dlaczego pan tak mówi? - pyta Root. Usiłuje nie delektować się zanadto armaniakiem. Kiedy unosi go do nosa i wącha, aromat niemal zaciera smród moczu, zepsutego jedzenia i diesla, którym jest przesiąknięte wszystko na U-Boocie aż do poziomu atomów. - Nalegają na informacje o jeńcach. Bardzo się wami interesują. - Innymi słowy - ostrożnie mówi Root - chcą, żeby pan nas przepytał. - Dokładnie. - I wysłał rezultaty przez radio? 153 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Tak - potwierdza Beck. - Lecz ja tak naprawdę powinienem się skupić na utrzymaniu okrętu przy życiu, niedługo wzejdzie słońce i znajdziemy się w poważnych tarapatach. Pamięta pan, ten statek, zanim go zatopiłem, nadał swoją pozycję. Szukają nas wszystkie alianckie okręty i samoloty. - A zatem jeśli będę współpracował, będzie pan mógł się tym szybciej zająć. Beck próbuje opanować uśmiech. Ta drobna manipulacja była szyta grubymi nićmi i Root przejrzał ją na wylot. - Załóżmy, że zeznam wszystko, co wiem. Jeśli zechce pan to wszystko nadać do Charlottenburga, trzeba będzie tłuc przez radio godzinami - i cały czas na powierzchni. Namierniki wyłapią was w parę sekund, a potem zaatakują was wszystkie niszczyciele i bombowce w promieniu tysiąca kilometrów. - Nas. Zaatakują nas - poprawia go Beck. - No tak. Więc jeśli naprawdę chcę ocalić skórę, to powinienem milczeć - konkluduje Root. - Tego szukasz? - mówi Niemiec ze stetoskopem, który (jak dowiedział się Shaftoe) nie jest żadnym lekarzem, tylko facetem, który przypadkiem opiekuje się apteczką. W każdym razie unosi to w powietrze. Właśnie to. - Dawaj! - Shaftoe słabo wyciąga rękę. - To moje! - Tak naprawdę to moje - mówi lekarz. - Twoja buteleczka jest u kapitana. Jak będziesz współpracował, to może się z tobą podzielę. - Odpierdol się! - odpowiada Shaftoe. - No to świetnie. To położę ci ją tutaj. - Kładzie strzykawkę pełną morfiny na koi naprzeciwko, nieco niżej, tak by Shaftoe widział ją pomiędzy połciami kiełbas, ale żeby jej nie sięgnął. A potem wychodzi. - Dlaczego sierżant Shaftoe miał przy sobie niemiecką fiolkę z morfiną i niemiecką strzykawkę? - z ciekawością pyta Beck, starając się, by zabrzmiało to jak zwykła rozmowa, a nie przesłuchanie. Lecz to zbyt duży wysiłek - na usta znów wypełza mu uśmiech. Uśmiech zbitego psa. Root jest tym trochę zaniepokojony, w końcu to Beck odpowiada za życie ich wszystkich na tym okręcie. - Pierwsze słyszę - odpowiada. - Morfina jest ściśle racjonowana. Każda buteleczka ma numer. Już przesłaliśmy ten numer do Charlottenburga, niedługo będą wiedzieć, skąd pochodzi. Ale mogą nam nie powiedzieć. - Dobry ruch. To powinno na trochę ich zająć. Dlaczego nie wróci pan do dowodzenia okrętem? - Teraz jest cisza przed burzą - wyjaśnia Beck - i nie mam za wiele do roboty. Próbuję więc zaspokoić swoją ciekawość. - Robicie z nas wała, co nie? - mówi głos Niemca. - Że co? - Shaftoe jest zdziwiony. - Mówię, że robicie z nas wała! Złamaliście Enigmę! - Co to Enigma? - Nie udawaj głupiego - mówi Niemiec. Shaftoe czuje ciarki. Dokładnie coś takiego mógłby powiedzieć Niemiec przed rozpoczęciem tortur. Przybiera zobojętniały, drętwy wyraz twarzy, który zawsze stosuje, gdy chce wkurzyć oficerów. W miarę możliwości, jeśli wziąć pod uwagę kajdany, obraca się na bok, w stronę głosu. Spodziewa się oficera SS, z orlim nosem, w czarnym mundurze, oficerkach, ze szpicrutą i trupią czaszką, może nawet kręcącego w dłoniach obleczonych w czarne skórzane rękawiczki jakimiś śrubkami. Jednak nie widzi nikogo. Cholera! Znowu te halucynacje! Potem porusza się brudny worek na sąsiedniej koi. Shaftoe mruga i wreszcie udaje mu się dostrzec wystającą z niego głowę: słomiane blond włosy z przedwczesną łysiną pośrodku, kontrastująca czarna broda, bladozielone kocie oczy. To parciane ubranie to właściwie nie worek, tylko obszerny płaszcz. Gość ma ręce splecione na piersi. - No dobrze, dobrze - mruczy Niemiec. - Chciałem tylko nawiązać rozmowę. - Odwraca głowę i drapie się w nos, ocierając go o poduszkę. - Możesz mi zdradzić wszystkie tajemnice, jakie tylko chcesz. Widzisz, już powiedziałem Donitzowi, że ta Enigma jest gówno warta. I nic. Tylko sprawił mi nowy garnitur. - Obraca się, pokazując Shaftoe'owi plecy. Rękawy płaszcza są zaszyte na końcach i związane za jego plecami. - To jest wygodniejsze, niż wygląda, jak się człowiek trochę przyzwyczai. Marynarz odchyla skórzaną zasłonę, kłania się przepraszająco i wręcza Beckowi świeży radiogram. Beck czyta go, unosi brwi i mruga ze zmęczeniem. Kładzie papier na stole i przez piętnaście sekund wpatruje się w ścianę. Potem podnosi go i jeszcze raz dokładnie czyta. - Mówią, że mam nie zadawać wam więcej żadnych pytań. - Co?! - Bezwzględnie i bezwarunkowo mam zaprzestać wydobywania od was jakichkolwiek informacji. - Co to, do cholery, ma znaczyć? - Pewnie tyle, że wiecie coś, czego mnie nie wolno wiedzieć - mówi Beck. Bobby Shaftoe chyba od dwustu lat nie miał w organizmie ani śladu morfiny. Bez niej nie wie, co to przyjemność, ani nawet luz. Strzykawka jarzy się zimnym blaskiem na koi pod tym stukniętym Niemcem w kaftanie. Już wolałby, żeby wyrwali mu paznokcie albo coś takiego. Wie, że się złamie. Kombinuje, jak by tu się złamać, żeby nie podkablować żadnych marines. - Mógłbym przynieść ci strzykawkę w zębach - podpowiada facet, który przedstawił się jako Bischoff. Shaftoe duma nad tym. - W zamian za co? - Powiesz mi, czy Enigma została złamana. - Uff. - Shaftoe czuje ulgę. Już się obawiał, że Bischoff zażąda obciągnięcia druta. - Ta niby maszyna do kodowania, co mi mówiłeś? - Mieli mnóstwo czasu na pogaduszki. -Tak. Shaftoe jest doprowadzony do ostateczności. Ale jest także wściekły, co w tej chwili służy mu dobrze. - Mam uwierzyć, że jesteś tylko wariatem, którego akurat ciekawi Enigma, a nie niemieckim oficerem, który przebrał się w kaftan, żeby mnie nabrać? Bischoff się wścieka. 154 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Już ci mówiłem, że powiedziałem Donitzowi, że Enigma jest gówno warta! Więc jeśli ty powiesz to samo, to nic nie zmieni! - No to pan pozwoli, że teraz ja zadam pytanie - mówi Root. - Tak? - odpowiada Beck, z wyraźnym wysiłkiem podnosząc brwi i udając zainteresowanie. - Co pan o nas powiedział Charlottenburgowi? - Nazwiska, stopnie, numery dokumentów, okoliczności wzięcia do niewoli. - Ale to nadaliście wczoraj. - Tak. - A co pan nadał niedawno? - Nic. Tylko numer seryjny fiolki z morfiną. - A po ilu godzinach przysłali rozkaz zabraniający panu nas przesłuchiwać? - Mniej więcej po czterdziestu pięciu minutach - mówi Beck. - Tak, pewnie, że chciałbym zapytać, skąd pochodzi ta buteleczka. Ale to wbrew rozkazom. - Może i bym odpowiedział na pytanie o Enigmie - mówi Shaftoe - gdybyś powiedział mi, czy ta łajba wiezie jakieś złoto. Bischoff marszczy brwi. Ma problemy językowe. - Znaczy pieniądze? Geld? - Nie. Gold. Drogi, żółty metal. - Może troszeczkę. - Nie na drobne wydatki - mówi Shaftoe. - Wiele ton. - Nie. U-Booty nie wożą ton złota - martwo rzuca Bischoff. - Przykro mi, Bischoff, że to powiedziałeś. Myślałem, że się zaprzyjaźnimy. A ty mnie okłamałeś. Ty kutasie! Ku zaskoczeniu i irytacji Shaftoe'a, Bischoff sądzi, że to strasznie śmieszne - zostać nazwanym kutasem. - Dlaczego, do cholery, miałbym cię okłamać? Shaftoe, na miłość boską! Odkąd wyście, skurczybyki, złamali Enigmę i wsadzili radary na wszystko, co się rusza, zatapiacie dosłownie wszystkie U-Booty! Po co Kriegsmarine miałaby ładować tony złota na okręt, o którym z góry wiadomo, że ma przerąbane? - Zapytaj gości, którzy załadowali złoto na U-553. - Ha! Po tym widać, że opowiadasz pierdoły! - mówi Bischoff. - U-553 zatonął rok temu, podczas ataku na konwój. - Niezupełnie. Byłem na nim parę miesięcy temu, koło Qwghlm. Miał w środku pełno złota. - Gówno prawda! Co miał namalowane na kiosku? - Białego niedźwiedzia z kuflem piwa. Długa cisza. - Chcesz wiedzieć coś jeszcze? Poszedłem do kabiny kapitana. Miał tam zdjęcie z kolegami i wiesz co, chyba jeden z nich był do ciebie podobny. - Co robiliśmy? - Wszyscy byliście w kąpielówkach. Trzymaliście na kolanach dziwki! - krzyczy Shaftoe. - No, chyba że to były żony - w takim razie przykro mi, że twoja żona jest dziwką! - O ho ho ho ho ho ho ho! - wykrzykuje Bischoff. Wali się na plecy i przez chwilę w zadumie gapi na rury, potem znów woła: - Ho ho ho ho ho ho! - Co takiego, powiedziałem coś tajnego? Jak tak, to niech cię jasny szlag trafi! - Beck! -wrzeszczy Bischoff. - Achtung! - Co robisz? - Załatwiam ci morfinę. - Och jej. Dzięki. Dowódca przychodzi po półgodzinie. Jak na oficera, całkiem punktualnie. Przez chwilę rozmawiają z Bischoffem po niemiecku. Shaftoe kilka razy słyszy słowo morphium. Wreszcie kapitan przywołuje sanitariusza, który wbija Shaftoe'owi strzykawkę w przedramię i wstrzykuje mniej więcej połowę. - Ma pan coś do powiedzenia? - pyta go kapitan. Wygląda na całkiem sympatycznego faceta. Teraz to wszyscy oni wyglądają całkiem sympatycznie. Shaftoe najpierw zwraca się do Bischoffa. - Sir! Przepraszam, że użyłem w stosunku do pana obelżywych słów! - Nie ma sprawy, to była dziwka, tak jak powiedziałeś. Kapitan niecierpliwie chrząka. - Tak tylko się zastanawiam. - Shaftoe zwraca się teraz do kapitana. - Wieziecie na tym U-Boocie jakieś złoto? - Taki żółty metal? - Tak. W sztabach. Kapitan wciąż jest zdezorientowany. Shaftoe zaczyna odczuwać złośliwą satysfakcję. Manipulowanie umysłami oficerów to nie to samo co nasycenie własnego mózgu rafinowanymi opiatami, ale też przyjemne. - Myślałem, że macie je na wszystkich U-Bootach. Sanitariusz zostaje odprawiony. Przez chwilę Beck z Bischoffem rozmawiają po niemiecku o Shaftoe. W połowie rozmowy Beck strzela w Bischoffa jakąś bombą. Bischoff jest osłupiały. Przez chwilę nie wierzy, lecz Beck zapewnia go, że to prawda. Potem Bischoff znów zaczyna te swoje "ho ho ho". - Nie może ci zadawać pytań - mówi Bischoff. - Takie rozkazy z Berlina. Ho ho! Ale ja mogę. -Wal. - Powiedz mi więcej o tym złocie. - Załatw mi jeszcze morfinę. Beck znów przywołuje sanitariusza, który podaje Shaftoe'owi resztę strzykawki. Shaftoe nigdy nie czuł się lepiej. Kurwa, co za cudaczny interes! Dostaje od Niemców morfinę w zamian za zdradzanie im niemieckich tajemnic wojskowych. Bischoff zaczyna dokładnie go indagować, Beck zaś przysłuchuje się. Shaftoe ze trzy razy powtarza całą historię U-553. Bischoff jest zafascynowany, Beck natomiast przygnębiony i zaniepokojony. 155 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Informacja o tym, że sztaby złota nosiły chińskie znaki, obu niemal powala. Rumienią im się twarze, jakby rozświetliło je światło reflektora w bezksiężycową noc. Beck zaczyna siąkać nosem, jakby się przeziębił. Shaftoe ze zdumieniem zauważa, że on płacze. Płacze ze wstydu. Lecz Bischoff jest wciąż zachwycony opowieścią i skupiony. Wtem wpada marynarz i wręcza Beckowi szyfrogram. Jest wyraźnie wstrząśnięty i śmiertelnie przerażony. Wciąż zerka, nie na Becka, tylko na Bischoffa. Beck bierze się w garść i zaczyna czytać. Bischoff podrywa się i wtyka mu głowę przez ramię. Razem wyglądają jak dwugłowy cudak z cyrku, który do tego nie kąpał się od czasów Wielkiego Kryzysu. Nie odzywają się przez minutę. Bischoff milczy, bo kółeczka w głowie kręcą mu się z szybkością żyroskopów torpedy, Beck - bo zaraz chyba zemdleje. Shaftoe słyszy, jak nowina, jakakolwiek to nowina, rozchodzi się wzdłuż okrętu z prędkością dźwięku. Niektórzy krzyczą z wściekłości, inni szlochają, jeszcze inni śmieją się histerycznie. Shaftoe domyśla się, że Niemcy przegrali albo wygrali wielką bitwę. Może Hitler zginął w zamachu. A może zdobyto Berlin. Beck jest teraz wyraźnie przerażony. Wchodzi sanitariusz. Staje na baczność - Shaftoe pierwszy raz widzi na U-Boocie taką postawę. Krótko odzywa się do Becka. Kapitan energicznie kiwa głową. Potem pomaga felczerowi wydobyć Bischoffa z kaftana bezpieczeństwa. Bischoff trochę zdrętwiał, trochę się chwieje, ale zbiera się szybko. Jest dość niski, potężnie zbudowany, talię ma szczupłą; kiedy tak zeskakuje z koi na pokład, kojarzy się Shaftoe'owi ze schodzącym z drzewa jaguarem. Serdecznie ściska dłonie sanitariuszowi i nieszczęsnemu Beckowi. Potem otwiera drzwi do sterówki. Okazuje się, że gapi się na nie połowa załogi stłoczona w przejściu. Kiedy widzą Bischoffa, na ich twarzach maluje się ekstaza. Wybucha owacja. Bischoff podaje wszystkim rękę i przechodzi na swe stanowisko pracy jak polityk przeciskający się przez wiwatujący tłum. Beck przekrada się przez drzwi z drugiej strony i znika między łomoczącymi dieslami. Shaftoe nie ma pojęcia, co tu się, kurwa, dzieje, dopóki nie pojawia się Root. Podnosi komunikat z pulpitu i czyta go. Permanentnie nieobecna mina, zwykle dość denerwująca, w takich chwilach dobrze mu służy. - Nadali to do wszystkich okrętów na morzu, z kwatery głównej marynarki wojennej w Tirpitzufer w Berlinie. Mówią, że U-691, czyli właśnie ten okręt, Bobby, został zinfiltrowany i opanowany przez angielskich komandosów i już zdążył zatopić na oceanie jedną Milchkuh. Teraz przypuszczalnie kieruje się ku Europie, gdzie prawdopodobnie będzie usiłował przedostać się do niemieckich baz i zatopić kolejne okręty. Wszystkim niemieckim siłom morskim i powietrznym rozkazuje się wypatrywać U-691, a w razie wykrycia - zatopić go. - Cholera - mówi Shaftoe. - Jesteśmy na niewłaściwej łodzi w niewłaściwym czasie. - A co jest z tym Bischoffem? - Wcześniej pozbawili go dowodzenia. A teraz przywrócili na stanowisko. - Wariat prowadzi okręt? - To on jest kapitanem. - No a dokąd nas zawiezie? - Nie wiem, czy nawet on sam ma pojęcie. Bischoff wraca do swojej kajuty i nalewa sobie lufę armaniaku. Potem idzie do kabiny nawigacyjnej, gdzie zawsze najbardziej lubił siedzieć. To jedyne kulturalne miejsce na całym okręcie. Jest tu na przykład piękny sekstans w pudełku z polerowanego drewna. Zbiegają się tu rury głosowe z całej łodzi; choć nikt nie mówi bezpośrednio do nich, Bischoff słyszy strzępy rozmów, odległy łoskot diesli, szelest tasowanych kart i syk świeżych jajek spadających na patelnię. Świeże jajka! Dzięki Bogu, udało im się skorzystać z Milchkuh, zanim ją zatopiono. Rozwija mapę w małej skali, przedstawiającą cały północny Atlantyk. Jest podzielona na kwadraty opisane literami i liczbami. To do polowania na konwoje. Powinien patrzeć na południową część mapy, przecież tam się teraz znajdują. Lecz jego wzrok wciąż wędruje na północ - na archipelag Qwghlm. Umieśćmy go pośrodku tarczy zegara. Wtedy Wielka Brytania znajdzie się na godzinie piątej i szóstej, Irlandia na siódmej. Norwegia jest na wschodzie, na godzinie trzeciej, a Dania tuż obok, trochę na południe, na czwartej. U podstawy Danii, tam gdzie graniczy z Niemcami, leży Wilhelmshaven. Francja, baza macierzysta tak wielu U-Bootów, jest dużo dalej na południe - nie mieści się w tym obrazie. U-Boot zmierzający z pełnego morza do jakiegokolwiek bezpiecznej przystani w Europie skierowałby się do Zatoki Biskajskiej i wpłynął do jednego z francuskich portów. Do portów niemieckich nad Morzem Północnym czy Bałtyckim droga jest znacznie dłuższa, bardziej skomplikowana i niebezpieczna. Trzeba jakoś ominąć Wielką Brytanię. Można od południa, przez kanał La Manche, który (pominąwszy fakt, że to wąski przesmyk rojący się od angielskich radarów) brytyjska marynarka zamieniła w prawdziwy labirynt za pomocą zatopionych wraków i pól minowych. Na północy jest znacznie więcej miejsca. Zakładając, że opowieść Shaftoe'a jest prawdziwa - a musi być w niej trochę prawdy, bo skąd miałby tę buteleczkę z morfiną - U-553 nie powinien mieć specjalnych trudności z opłynięciem Wielkiej Brytanii od północy. Lecz U-Booty zawsze miewały trochę problemów mechanicznych, zwłaszcza po dłuższym pobycie na morzu. Mogłoby to zmusić kapitana do płynięcia przy samym brzegu - gdyby na pełnym morzu całkiem zawiodły silniki, nie mieliby żadnych szans przeżycia. W ciągu ostatnich paru lat uszkodzone U-Booty lądowały już na wybrzeżach Irlandii i Islandii. Przypuśćmy jednak, że chory, tulący się do wybrzeża U-Boot mijał bazę marynarki na Qwghlm akurat wtedy, kiedy inny U-Boot urządził sobie na nią atak. Wtedy flotylla ścigających napastnika niszczycieli i samolotów mogła dość łatwo schwytać U-553, zwłaszcza jeśli miał już ograniczone możliwości manewrowe. W historii Shaftoe'a są dwie rzeczy nieprawdopodobne: pierwsza, że U-Boot wiózł złoty skarb. Druga, że kierował się do portów niemieckich, a nie francuskich. Lecz te dwa fakty razem są znacznie bardziej prawdopodobne niż każdy z nich z osobna. U-Boot wiozący taką ilość złota mógł mieć bardzo dobry powód, by zmierzać prosto do Vaterlandu. Pewne wysoko postawione osoby chciały zachować sprawę ze złotem w tajemnicy. Nie tylko przed aliantami, lecz także przed pozostałymi Niemcami. Dlaczego Japończycy dają Niemcom złoto? Niemcy muszą dawać im w zamian coś bardzo potrzebnego: surowce strategiczne, plany nowych rodzajów broni, doradców, coś w tym stylu. Pisze wiadomość: Donitz! Tu Bischoff. Znowu dowodzę. Dziękuję za udany urlop, znakomicie odpocząłem. To bardzo niemiło z twojej strony, że kazałeś nas zatopić. To jakieś nieporozumienie. Może porozmawialibyśmy o tym w cztery oczy? 156 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Pijany biały niedźwiedź powiedział mi parę bardzo ciekawych rzeczy. Może za godzinę albo dwie nadam to przez radio? Ponieważ już nie wierzę w Enigmę, nie będzie mi się chciało tego szyfrować. Z wyrazami szacunku, Bischoff Stado białych liter V płynie na północ z Gibraltaru, po zalanym słońcem morzu. U zbiegu każdego V jest przypominające gnidę ziarenko. To statek wiozący megatony wojskowego szajsu i tysiące żołnierzy z Afryki Północnej (gdzie nie są już potrzebni) do Wielkiej Brytanii. Tak to wygląda dla pilota samolotu lecącego nad Zatoką Biskajską. Wszystkie te samoloty i statki są angielskie lub amerykańskie - Zatoka Biskajska należy teraz do aliantów, natomiast dla załóg U-Bootów stanowi śmiertelny tygiel. Większość tych V płynie prosto na północ, niektóre jednak nieprzerwanie kręcą się i meandrują - to niszczyciele. Okrążają transportowce i cały czas pingują sonarami. Te blaszanki potrafią obronić konwój - samoloty poszukujące U-691 mogą zatem udać się gdzie indziej. W świetle prażącego słońca każdy ze statków rzuca przed sobą głęboki cień; zmrużone oczy obserwatorów ze źrenicami zwężonymi jak łebki od szpilek nie są w stanie nic w nim zobaczyć. Gdyby mogli, zauważyliby, że jeden z płynących w przednim szyku transportowców ma tam jakieś niezwykłe urządzenie - tuż obok jego dziobu z wody wystaje pionowa rurka. A właściwie wiązka rur. Jedna z nich zasysa powietrze, inna wypluwa spaliny, jeszcze jedna niesie strumień informacji w postaci światła odbitego przez pryzmaty. Śledząc ów strumień parę metrów w dół, dojdziemy do nerwu wzrokowego Kapitanleutnanta Guntera Bischoffa. Ten z kolei prowadzi do jego mózgu, który pracuje na wysokich obrotach. W epoce sonaru U-Boot Bischoffa był jak szczur w ciemnej, zagraconej, nieskończonej piwnicy, ukrywający się przed człowiekiem nieposiadającym ani latarni, ani pochodni - tylko dwa kamienie iskrzące przy uderzeniu. W tamtych czasach Bischoff zatopił mnóstwo statków. Pewnego razu, gdy próbując nadrobić stracony czas, pruli w wynurzeniu przez Morze Karaibskie, znikąd pojawiła się catalina. Leciała na tle czystego błękitnego nieba, Bischoff miał więc dużo czasu na zejście pod powierzchnię. Catalina rzuciła kilka bomb głębinowych i odleciała - musiała być już na granicy zasięgu. Dwa dni później nadciągnął front atmosferyczny, a niebo się zachmurzyło. Bischoff popełnił błąd, odprężając się. Znalazła ich kolejna catalina: ta podeszła pod osłoną chmur, odczekała, aż U-691 wyjdzie na nasłoneczniony skrawek wody, wtedy zanurkowała, rzucając swój cień na mostek U-Boota. Na szczęście Bischoff miał po słonecznej stronie dwóch na oku. W żargonie oznaczało to, że w każdej chwili na pokładzie stało dwóch cuchnących, nieogolonych, półnagich facetów, ocieniających oczy dłońmi. Jeden z nich rzucił coś zdziwionym tonem, co natychmiast zaalarmowało kapitana. W chwilę później obu obserwatorów rozerwała rakieta. Zanim łódź zdołała się zanurzyć, ogień z działek i rakiety poraniły kolejnych pięciu ludzi. Następnego dnia niskie szaroniebieskie chmury zasnuły niebo aż po horyzont. U-691 był daleko od lądu. Ale Bischoff i tak polecił Holzowi, głównemu mechanikowi, by najpierw wyszedł na głębokość peryskopową. Starannie przejrzał cały horyzont, dopiero potem kazał się wynurzyć. Odpalili silniki wysokoprężne i wzięli kurs na wschód. Misja zakończona, okręt uszkodzony, pora wracać do domu. Dwie godziny później z chmur wyskoczyła łódź latająca i zrzuciła na nich podłużne czarne jajeczko. Bischoff właśnie zażywał świeżego powietrza na mostku, był jednak na tyle przytomny, by wrzasnąć do rury głosowej coś o uniku. Metzger, sternik, natychmiast zrobił ster prawo na burt. Bomba walnęła w wodę dokładnie tam, gdzie przed chwilą znajdował się pokład U-691. I tak cały czas, dopóki nie oddalili się od lądu. Kiedy wreszcie doczłapali do bazy w Lorient, Bischoff opowiedział całą historię swym przełożonym, tonem pełnym zabobonnego lęku, on zaś zdradzili mu nowinę: wróg ma taki nowy wynalazek, nazywa się radar. Bischoff wczytał się w informacje i przestudiował meldunki wywiadu: alianci montowali to gówno między innymi na samolotach! Mogło wypatrzyć nawet twój peryskop! Jego U-Boot już nie będzie szczurem w mrocznej piwnicy. Raczej gzem z oberwanymi skrzydłami, pełznącym po nieskazitelnie białym obrusie zalanym popołudniowym słońcem. Donitz, dzięki Bogu, próbuje konstruować nowe U-Booty, które mogą cały czas pozostawać w zanurzeniu. Musi jednak żebrać o każdą tonę stali i każdego inżyniera. Na razie mają namiastkę - chrapy. To tylko rura wystająca z wody i pozwalająca płynąć tuż pod powierzchnią na dieslach. Nawet chrapy widać na radarze, ale mniej wyraźnie. Zawsze gdy UBoot wynurzy się dłużej niż na godzinę, Holz włazi na górę i majstruje przy nich, coś odpiłuje, przyspawa coś nowego, owinie je gumą, albo czymś, co według niego może przeciwdziałać radarowi. Faceci, którzy sześć miesięcy temu w Lorient zainstalowali im chrapy, teraz by ich nie poznali. Przeszły ewolucję - jak ryjówka przekształcająca się w tygrysa. Jeżeli Bischoff owi uda się wprowadzić U-691 bezpiecznie do portu, o innowacjach Holza dowiedzą się inni - może skorzystają na tym te nieliczne niezatopione jeszcze U-Booty. Odpędza tę myśl. Tak właśnie giną oficerowie i zabijają swoje załogi, poświęcając więcej czasu na rozpamiętywanie przeszłości niż na planowanie przyszłości. Takie myśli nie są w niczym lepsze od masturbacji. Bischoff musi się skupić. Możliwością zatopienia przez Niemców nie musi się tak bardzo kłopotać. Jak tylko nadał radiogram, w którym zagroził, że roześle jawnym tekstem informacje o złocie, Donitz wycofał rozkaz zniszczenia U-691. Możliwe wprawdzie, że któryś okręt odebrał pierwszy rozkaz, a przeoczył drugi, trzeba więc trochę się pilnować. Wielkie mi co. I tak już niewiele zostało tej niemieckiej floty, żeby go zatopić. Można zatem przejmować się tylko groźbą zatopienia przez aliantów. Kiedy domyśla się, że szedł w cieniu konwoju przez dwa dni, bardzo się zdenerwują. Bischoff też jest zdenerwowany; konwój idzie szybko i zabezpiecza się, zygzakując, a jeśli U-691 nie będzie zygzakował w idealnym zgraniu ze statkiem ponad nim, to albo zostanie staranowany, albo wyjdzie z cienia i zauważą go. To wszystko nieźle wyczerpuje kapitana, załogę i okrętowe zapasy benzedryny. Ale przecież przepłynęli już osiemset kilometrów! Niedługo zostawią za sobą śmiercionośną zatokę, po sterburcie będą mieli Wielką Brytanię, a Bischoff będzie musiał podjąć decyzję: skręcić w prawo w kanał La Manche, co jest równoznaczne z samobójstwem, przepłynąć między Wielką Brytanią a Irlandią, co jest równoznaczne z samobójstwem, albo opłynąć Irlandię od zachodu, co jest równoznaczne z samobójstwem. Oczywiście pozostaje jeszcze przyjazne terytorium Francji, lecz jego syreniemu śpiewowi należy stawić stanowczy opór. Bischoffowi nie wystarczy osiąść okrętem na jakiejś zagubionej plaży; chce trafić do regularnej bazy morskiej. Lecz 157 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON niebo nad tymi bazami roi się od catalin rozświetlających morze szatańskim blaskiem radarów. Niech lepiej oni myślą, że zmierza do Francji, a on popłynie do Niemiec. Przynajmniej tak mu się wydawało dwa dni temu. Teraz przytłacza go ogrom trudności tego planu. Cień statku nad nimi nagle wydaje się dłuższy i głębszy. Oznacza to, że albo Ziemia nagle przyspieszyła swój ruch obrotowy, zmieniając kąt padania promieni słonecznych, albo statek skręcił ku nim. - Mocno prawo na burt - odzywa się szeptem Bischoff. Jego głos leci przez rurę do faceta, który zawiaduje sterem. Co tam w radiu? - Nic - odpowiada Funkmaat. To dziwne; zwykle zygzakujące statki koordynują manewry przez radio. Bischoff kręci peryskopem, próbując przyjrzeć się transportowcowi, który cały czas próbuje ich staranować. Sprawdza kurs; sukinsyn skręcił o całe dziewięćdziesiąt stopni! - Zauważyli nas - mówi Bischoff. - Przygotować się do zanurzenia. - Póki ma jeszcze okazję, robi pełny obrót peryskopem, by upewnić się, że jego pamięciowa mapa konwoju jest poprawna. Mniej więcej, o, jest sobie niszczyciel, mniej więcej tam, gdzie być powinien. Unieruchamia peryskop, wykrzykuje namiary celu. Torpedomaat wpisuje liczby do komputera celowniczego - najnowszego, w pełni analogowego krzyku techniki. Komputer miele liczby i ustawia żyroskopy w kilku torpedach. Bischoff woła: - Torpeda, torpeda, do zanurzenia! - Wszystko to się dzieje w błyskawicznym tempie. Metaliczny chór diesli, który przez kilka dni powolutku doprowadzał ich do szaleństwa, nagle ustępuje ciszy. Idą teraz na akumulatorach. Akumulatory są do dupy - tak było zawsze i będzie jeszcze co najmniej przez ćwierć wieku. Kiedy U-Boot zaczyna pełznąć żałośnie wolno, konwój jakby nagle ruszył z kopyta. Teraz niszczyciele mogą poruszać się z pięć razy szybciej niż oni. Bischoff nie cierpi tego kawałka. - Niszczyciel robi unik - woła operator sonaru. - Zdążyliśmy odebrać prognozę pogody? - pyta Bischoff. - Dziś wieczorem nadciąga sztorm. Jutro kiepska pogoda. - Zobaczmy, czy dożyjemy do tego sztormu - mówi Bischoff. - Potem popłyniemy tą balią pełną gówna prosto przez kanał La Manche, tuż obok wielkiej, tłustej dupy Winstona Churchilla, a kiedy zginiemy, zginiemy jak mężczyźni. Straszliwy huk rozprzestrzenia się przez wodę i przewierca kadłub. Marynarze cieszą się, zatopili właśnie kolejny okręt. Hura! - To chyba ten niszczyciel - mówi sonarzysta, jakby nie dowierzał własnemu szczęściu. - Te naprowadzające się torpedy są niesamowite - stwierdza Bischoff - o ile nie zawrócą i nie naprowadzą się na ciebie. Jeden niszczyciel z głowy, zostały jeszcze trzy. Jeśli zatopią następny, przed dwoma może uda się umknąć. Ale ucieczka przed trzema niszczycielami jest prawie niemożliwa. - Takiej okazji już nie będzie! - woła. - Głębokość peryskopowa! Póki na górze jest zamieszanie, zobaczymy, co się tam, kurwa, dzieje. A dzieją się następujące rzeczy: jeden niszczyciel tonie, drugi płynie mu z pomocą. Inne dwa kierują się w miejsce, gdzie trzydzieści sekund temu znajdował się U-691, ale opóźnia je fakt, że muszą lawirować przez środek konwoju. Prawie natychmiast zaczynają strzelać. Bischoff puszcza wiązkę torped w stronę płynącego na ratunek niszczyciela. Woda wokół nich gotuje się od pocisków. Robi jeszcze jeden pełny obrót peryskopem, utrwalając sobie w pamięci rozłożenie konwoju. - Do zanurzenia! - woła. Potem wpada na lepszy pomysł. - Wróć! Do wynurzenia i cała naprzód! Każda inna załoga U-Boota w tym momencie poderżnęłaby mu gardło i poddała się. Lecz ci ludzie nawet się nie zawahają: albo naprawdę go kochają, albo stwierdzili, że tak czy owak zginą. Następuje dwadzieścia sekund straszliwych nerwów. U-691 wali ku powierzchni, przechylając się na bok jak messerschmitt, gdy wokół wybuchają pociski. Z luków wysypują się marynarze, w pełnym słońcu wyglądają jak więźniowie obozu pracy. Starając się uniknąć zmycia z kołyszącego pokładu, zatrzaskują karabińczynki na linach bezpieczeństwa, zanim wysadzą ich w powietrze bryzgi wody z eksplodujących pocisków. Obsadzają działa. Po chwili wielki statek wchodzi między nich a dwa niszczyciele. Przez minutę będą bezpieczni. Bischoff już jest na kiosku. Odwraca się ku rufie i przygląda tamtemu niszczycielowi, który kręci się jak fryga, próbując strząsnąć z siebie naprowadzające się torpedy. Kiedy wychodzą zza osłony wielkiego frachtowca, Bischoff przekonuje się, że mapa konwoju, którą miał w głowie, jest z grubsza poprawna. Następne rozkazy do steru i maszyn. Zanim dwa atakujące niszczyciele zdołają otworzyć ogień z dział, Bischoff już ustawił się pomiędzy nimi a wiozącym żołnierzy transportowcem - rozpadającym się transatlantykiem pospiesznie wymalowanym farbą maskującą. Teraz nie mogą do niego strzelać, nie ryzykując pozabijania swoich. Ale on do nich może. Gdy załoga Bischoffa widzi nad sobą liniowiec, a z przodu bezradne niszczyciele, intonuje pieśń, a właściwie radosną knajpianą piosenkę. U-691 jest uzbrojony po zęby, aż ciężki od broni, z obawy przed samolotami. Załoga Bischoffa otwiera ogień ze wszystkich mało- i średniokalibrowych działek, dając czas na wycelowanie obsłudze głównego działa. Przy strzale z tej odległości istnieje zagrożenie, że pocisk przeleci na wylot przez kadłub niszczyciela, nie detonując. Trzeba być cierpliwym, nie spieszyć się, wycelować w maszyny. Załoga Bischoffa wie o tym. Główne działo grzmi rozsadzającą czaszkę eksplozją; pocisk leci tuż nad wodą i trafia najbliższy niszczyciel prosto w kotły. Okręt nie wybucha, ale się zatrzymuje. Kilka razy strzelają jeszcze do drugiego niszczyciela. Udaje im się zniszczyć jedną wieżę artyleryjską i jedną z wyrzutni bomb głębinowych. Później obserwatorzy zauważają samoloty; czas się zanurzać. Bischoff wykonuje jeszcze jeden pełny obrót peryskopem i ze zdziwieniem zauważa, że niszczyciel, który próbował uniknąć torped, naprawdę ocalał. Musiały skręcić i walnąć w transportowce. Schodzą od razu na sto sześćdziesiąt metrów. Niszczyciele przez osiem godzin obrzucają ich bombami głębinowymi. Bischoff idzie się zdrzemnąć. Kiedy się budzi, wszędzie wokół łomoczą bomby głębinowe i wszystko jest w najlepszym porządku. Na górze powinno być teraz ciemno i sztormowo - kiepska pogoda dla catalin. Ucieka niszczycielom, robiąc (w skrócie) przebiegłe sztuczki, których nauczył się na własnych błędach. U-Boot jest cienki jak igła do dziergania i kiedy zwróci się go dziobem lub rufą do sonaru, prawie nie daje echa. Potrzebna jest tylko precyzyjna mapa pamięciowa z położeniem wszystkich niszczycieli. Upływa następna godzina. Niszczyciele rezygnują i odpływają. Bischoff wynurza się na głębokość chrapową i 158 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON zgodnie z zapowiedzią bierze kurs prosto na kanał La Manche. Przez peryskop upewnia się także, że pogoda jest, jak prognozowano, paskudna. Ci dranie mają teraz na mapie wielką czerwoną szpilę wbitą w miejsce, gdzie ostatnio widziały U-Boota niszczyciele. Wokół tej szpili będą zataczać coraz większe kręgi, spirale zawierające zbiór wszystkich punktów, w których w danym momencie może znaleźć się U-691, ustalonych na podstawie szacunkowej prędkości łodzi. Długość kręgów będzie rosła proporcjonalnie do kwadratu ich promienia. Przepłynięcie Kanału w zanurzeniu po prostu nie ma szans się udać - wpadną na jeden z wraków, które zatopili tam Angole, żeby zapobiec właśnie takim manewrom. Jedyny sposób to płynąć na powierzchni, co też jest znacznie szybsze. Ale powstaje problem samolotów. Samoloty nie wypatrują samego okrętu, który jest czarny i maleńki, lecz jego kilwateru, białego, przy spokojnym morzu ciągnącego się przez wiele kilometrów. Dzisiaj w nocy U-691 nie zostawi kilwateru. Albo raczej - zostawi, ale zginie on pośród losowego szumu o dużo większej amplitudzie. Bischoff decyduje, że w tej chwili ważniejsza jest szybkość niż subtelność, wali więc prosto na powierzchnię i rozkazuje wcisnąć gaz do dechy. Spali się olbrzymia ilość ropy, ale U-691 ma w końcu dwadzieścia tysięcy kilometrów zasięgu. Następnego dnia około południa U-691, przebijając się przez morderczy sztorm, pokonuje Cieśninę Kaletanską i wypływa na Morze Północne. Pewnie widać go na każdym radarze w Europie, ale przy takiej pogodzie samoloty niewiele mogą zrobić. - Jeniec Shaftoe chce z panem rozmawiać - mówi Beck, który jak gdyby nigdy nic wcielił się z powrotem w rolę pierwszego oficera. Wojna wykształca u ludzi umiejętność zamykania oczu. Bischoff kiwa głową. Shaftoe wchodzi do sterowni w towarzystwie Roota, mającego chyba pełnić funkcję tłumacza, przewodnika duchowego i/lub sarkastycznego obserwatora. - Wiem, gdzie możemy popłynąć - mówi Shaftoe. Bischoff staje osłupiały. Od kilku dni nie zastanawiał się, dokąd właściwie popłyną. Sama idea celu w tej chwili właściwie przekracza jego możliwości pojmowania. - No, to - jąka się Bischoff - to wzruszające, że starasz mi się pomóc. Shaftoe wzrusza ramionami. - Słyszałem, że wpadłeś w niezłe gówno u tego Donitza. - Nie jest już tak źle - odpowiada Bischoff. - Głębokość jest taka sama, ale teraz siedzę głową w górę, a nie w dół. Shaftoe chichocze z zadowoleniem. Teraz wszyscy są kumplami. - Masz jakieś mapy Szwecji? Dla Bischoffa ten pomysł jest dobry, ale trochę nieprzemyślany. Azyl w neutralnym kraju - nieźle. Ale dużo bardziej prawdopodobne jest, że władują okręt na skały. - Tutaj, koło tego miasteczka, jest zatoka - mówi Shaftoe. - Znamy głębokość. - Niby skąd? - Parę miesięcy temu sami wysondowaliśmy tę pieprzoną zatoczkę kamieniem na sznurku. - A na tego tajemniczego U-Boota pełnego złota wsiadłeś potem czy wcześniej? - Zaraz potem. - A czy będzie wielkim nietaktem, jeśli zapytam, co amerykański marine oraz kapelan z ANZAC robili w Szwecji, kraju neutralnym? Wykonywali pomiary batymetryczne? Shaftoe wcale nie uważa tego za nietakt. Morfina poprawia mu nastrój. Opowiada kolejną historyjkę. Ta rozpoczyna się na norweskim wybrzeżu (kwestię, jak się tam dostał, zbył półsłówkami) i mówi o tym, jak to Shaftoe prowadził na nartach Enocha Roota i kilkunastu innych ludzi, w tym jednego z nogą poważnie rozrąbaną siekierą (Bischoff unosi brwi), przez całą Norwegię aż do Szwecji, strzelając na prawo i lewo do ścigających ich Niemców. Tutaj opowieść traci rozpęd, ponieważ zabrakło Niemców do zabicia; Shaftoe, wyczuwając, że Bischoff zaraz się znudzi, próbuje zwiększyć napięcie, opisując, jak gangrena szła w górę po nodze oficera, który nie udźwignął topora (o ile Bischoff dobrze rozumie, podejrzewali go także, że jest niemieckim szpiegiem). Shaftoe zachęca Roota, by się wtrącił i opowiedział, jak wykonał kilka kolejnych amputacji nogi, po kawałku aż do biodra. Gdy Bischoff już-już ma zacząć się martwić o nieszczęśnika z gangreną, historia znów wykonuje zwrot: trafiają do rybackiego miasteczka nad Zatoką Botnicką. Oficer bez nogi trafia pod opiekę miejscowego lekarza. Shaftoe ze swymi towarzyszami zaszywa się w lesie i nawiązuje znajomość, dość burzliwą, z fińskim przemytnikiem i jego zgrabną córką. Od razu widać, że dotarł do ulubionego miejsca opowieści - tej Finki. Istotnie, dotychczas jego styl opowiadania był prosty, bez ozdobników i funkcjonalny jak wnętrze U-Boota. Teraz Shaftoe rozluźnia się, uśmiecha i staje się niemal poetycki - tak, że kilku marynarzy znających nieco angielski zaczyna kręcić się w zasięgu głosu. Oczywiście opowieść w tym momencie kompletnie się wykoleja; miło się jej słucha, ale zmierza donikąd. Wreszcie Bischoff przerywa: - A co z tym facetem z chorą nogą? Shaftoe marszczy się i zagryza wargi. - Ach, z nim? Umarł. - Kamień na sznurku - podpowiada Enoch Root. - Pamiętasz? Z tego powodu zacząłeś opowiadać tę historię. - A no tak - przyznaje Shaftoe. - Przyjechała po nas taka łódź podwodna. To ona zawiozła nas na Qwghlm, gdzie widzieliśmy tego U-Boota ze złotem. Ale żeby mogła wpłynąć do przystani, musieli mieć mapę głębokości. Porucznik Root i ja popłynęliśmy łodzią wiosłową i kamieniem na sznurku wysondowaliśmy całą pieprzoną zatoczkę. - I cały czas macie ze sobą kopię tej mapy? - sceptycznie pyta Bischoff. - Nie - odpowiada Shaftoe z bezczelną nonszalancją, która u mniej charyzmatycznego faceta byłaby denerwująca. Ale porucznik ją pamięta. Ma naprawdę świetną pamięć do liczb. Nieprawdaż, sir? Enoch skromnie wzrusza ramionami. - Tam, gdzie dorastałem, uczenie się na pamięć cyfr liczby Jt było najbliższym odpowiednikiem rozrywki. Ludożercy Goto Dengo ucieka przez bagno. Jest prawie pewien, że gonią go kanibale, którzy dopiero co ugotowali jego kolegę, z którym dotarł na wyspę. Wspina się po splątanych lianach i kryje kilka metrów nad ziemią; faceci z dzidami rozglądają się po okolicy, ale go nie znajdują. 159 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Zasypia. Kiedy budzi się, jest ciemno, a tuż obok po gałęziach łazi jakieś nieduże zwierzę. Jest tak rozpaczliwie głodny, że łapie je na oślep. Stworzenie jest wielkości kota domowego, z długimi błoniastymi skrzydłami - to jakiś ogromny nietoperz. Zanim zginie, kilka razy gryzie go w rękę. Goto Dengo pożera go na surowo. Następnego dnia idzie na bagno, starając się utrzymać większą odległość od obozu ludożerców. Około południa znajduje strumień - pierwszy, jaki widział. W Nowej Gwinei przeważnie woda sączy się przez mokradła, tu jednak jest prawdziwa rzeczka z zimną, słodką wodą, szeroka w sam raz na jeden skok. Kilka godzin później znajduje kolejną wioskę, podobną do tamtej, ale dwa razy mniejszą. Dużo mniej tutaj dyndających głów; może ci ludożercy nie są tak groźni jak poprzedni. Ci też mają ognisko pośrodku osady; nad nim w garnku gotuje się coś białego. Ten garnek to chyba wok - musieli zdobyć go przez wymianę. Nie wiedzą, że w zaroślach czai się głodujący nippoński żołnierz, nie są więc zbyt czujni. Gdy zapada zmrok, a z bagien unosi się brzęczący obłok moskitów, wszyscy wycofują się do swych chat. Goto Dengo wbiega na środek wioski, chwyta wok i ucieka. Siłą woli powstrzymuje się przed jedzeniem, dopóki nie znajdzie się w bezpiecznym miejscu. Dopiero ukryty na drzewie rzuca się na nie. To gumiasta maź, chyba zrobiona z czystej skrobi. Nawet dla wygłodzonego człowieka zupełnie nie ma smaku. Niemniej jednak wylizuje wok do czysta. Do głowy przychodzi mu wtedy pewien pomysł. Nazajutrz rano, gdy słońce wynurza się z morza, Goto Dengo klęczy pośrodku strumienia, nabierając wokiem piasku i kręcąc nim, zahipnotyzowany spienionym wirem błota, w którego środku powoli skupia się coś błyszczącego. Następnego ranka o świcie wchodzi do wioski i krzyczy: Ulab! Ulab! Ulab! - poprzedni tubylcy tak właśnie nazywali złoto. Tubylcy wypełzają przez maleńkie drzwiczki, na początku zdumieni, lecz kiedy widzą jego twarz i zwisający z ręki wok, ogarnia ich wściekłość. Mężczyzna z dzidą szarżuje prosto na niego, pędząc przez polanę. Goto Dengo cofa się tanecznym krokiem pod osłonę palmy kokosowej, trzymając wok przy piersi jak tarczę. Ulab! Ulab! - woła. Wojownik waha się. Goto Dengo wyciąga zaciśniętą pięść, przesuwa ją tam i z powrotem w poszukiwaniu promienia słońca i prostuje palce. Spomiędzy nich wysypuje się maleńka kaskada lśniących złotych ziarenek, łapiących słoneczny blask. Spada w cień, z sykiem przesypując się między źdźbłami traw. Przyciągnął ich uwagę. Wojownik zatrzymuje się. Ktoś z tyłu mówi coś opatah. Goto Dengo opiera wok na przedramieniu i wsypuje do niego całą garść złotego pyłu. Wioska przygląda się z zapartym tchem. Znów coś szepczą opatah. Dengo postępuje naprzód, wychodząc na polanę, trzyma wok przed sobą jak ofiarę dla wojownika, chce, by zobaczyli, jaki jest nagi i wynędzniały. Wreszcie klęka, zgina głowę do samej ziemi i stawia wok pod jego stopami. Pozostaje w tej pozycji, by zrozumieli, że jeśli chcą, mogą go teraz zabić. To znaczy, jeśli chcą pozbawić się nowo odkrytego źródła złota. To wymaga zastanowienia. Związują mu lianami ręce z tyłu, zakładają pętlę na szyję i przywiązują ją do drzewa. Wokół zbierają się wszystkie dzieciaki i gapią na niego. Mają fioletową skórę i włosy poskręcane w sploty. Nad ich głowami roi się od much. Wynoszą wok do chaty, przed którą wisi najwięcej ludzkich czaszek. Znikają w niej wszyscy mężczyźni. Wywiązuje się burzliwa dyskusja. Umazana błotem kobieta z długimi, obwisłymi piersiami przynosi mu pół skorupy mleka kokosowego i garść białych pędraków wielkości palca, zawiniętych w liście. Jej skóra to labirynt blizn po liszajach obrączkowych. Nosi naszyjnik z nanizanego na sznurek ludzkiego palca. Kiedy Goto Dengo gryzie pędraki, tryska z nich sok. Dzieciaki zostawiają go, by obejrzeć przelatującą nad oceanem parę P-38. Goto Dengo, mający dość samolotów, siada w kucki i obserwuje menażerię stawonogów, które obsiadły go, by wyssać mu krew, wygryźć trochę mięsa, wyżreć gałki oczne albo zapłodnić go swymi jajami. Pozycja w kucki jest wygodna, bo co jakieś pięć sekund musi walnąć twarzą o jedno kolano, potem o drugie, by przepędzić owady włażące do oczu i nosa. Z drzewa sfruwa ptak, siada mu nonszalancko na głowie, wydziobuje coś z włosów i odlatuje. Z odbytu tryska krew, zbierając się w ciepłe kałuże pod stopami. Do ich brzegu podchodzą wielonożne stworzenia i zaczynają ucztować. Goto Dengo odsuwa się dalej i ma kilka minut spokoju. Mężczyźni w chacie dochodzą wreszcie do porozumienia. Napięcie spada. Słychać nawet śmiechy. Zastanawia się, co dla tych gości może być zabawne. Gość, który chciał go przebić, wychodzi na zewnątrz, bierze za lianę i szarpnięciem stawia go na nogi. - Patah - mówi. Zerka na niebo. Trochę późno, ale nie chce tłumaczyć im, że powinni po prostu zaczekać do jutra. Kuśtyka po polanie do ogniska i wskazuje na garnek pełen gotującego się móżdżku. - Wok - mówi. Nie rozumieją. Myślą, że chce wymienić złoto na wok. Następuje około osiemnastu godzin nieporozumień i nieudanych prób nawiązania kontaktu. Goto Dengo prawie umiera, przynajmniej tak się czuje. Teraz, kiedy już nie ucieka, zdarzenia z paru ostatnich dni zdają się go przytłaczać. Wreszcie następnego dnia w południe pozwalają mu zademonstrować czary. Przysiada pośrodku strumienia, z rozwiązanymi rękami, z wokiem w dłoniach, otoczony wciąż sceptycznymi ojcami wioski, trzymającymi go na węźlastym sznurze obwiązanym wokół szyi. Zaczyna wypłukiwać złoto. Po kilku minutach udaje mu się przedstawić zasadniczą ideę wydobywa z mułu rzecznego kilka ziarenek złota. Chcą się nauczyć sami. Spodziewał się tego. Usiłuje pokazać jednemu z ich, jak to się robi, lecz (jak sam przekonał się dawno temu) ta sztuczka jest trudniejsza, niż wygląda. Z powrotem do wioski. Tej nocy nawet dostaje nocleg: wtykają go do długiego cienkiego wora uplecionego z trawy i zawiązują go nad jego głową - tak właśnie chronią się przed pożarciem przez owady podczas snu. Dopada go malaria; przemienne uderzenia ciepła i zimna uderzają w jego ciało z siłą morskich wirów. Traci poczucie upływu czasu. Pewnego dnia zdaje sobie sprawę, że jest tu dość długo, ponieważ złamany palec już się zrósł, choć koślawo, a otarcia od rafy koralowej zamieniły się w siateczkę drobnych, równoległych blizn, przypominających słoje drewna. Skórę ma pokrytą błotem, cuchnie olejem kokosowym i dymem, którym tubylcy wykurzają owady z chat. Zycie ma proste; kiedy napadają go śmiercionośne malaryczne dreszcze, siada przed obalonym pniem palmy i godzinami bezmyślnie sieka go nożem. Powolutku powstaje sterta włóknistej, białej substancji, z której kobiety robią mączkę skrobiową. Gdy czuje się lepiej, wlecze się nad rzeczkę i płucze złoto. W zamian tubylcy robią, co mogą, by nie zabiła go Nowa Gwinea. Jest tak słaby, że kiedy gdzieś odchodzi, nawet nie wysyłają za nim przyzwoitki. Byłaby to prawdziwa tropikalna idylla, gdyby nie malaria, pasożyty, ciągła biegunka i wynikłe z niej hemoroidy, gdyby też ci goście nie byli brudni, nie śmierdzieli, nie zżerali się nawzajem i nie dekorowali chat ludzkimi głowami. 160 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Jedyna rzecz, która nurtuje Goto Denga, kiedy jest w stanie myśleć: w tej wiosce jest jeden mniej więcej dwunastoletni chłopak. Przypomina sobie tamtego dwunastolatka, który w rytuale inicjacji przebił dzidą jego towarzysza, i zastanawia się, kogo tutaj wykorzystają do tego obrzędu. Starsi wioski od czasu do czasu przez chwilę walą w pusty pień, potem nasłuchują odgłosów innych pustych pni z sąsiednich wiosek. Pewnego dnia wywiązuje się wyjątkowo długie bębnienie. Tubylcy są wyraźnie zadowoleni z usłyszanych nowin. Dzień później zjawiają się goście: czterech mężczyzn z dzieckiem, mówiących całkiem innym językiem; złoto nazywają gabitisa. Dziecko ma około sześciu lat i jest wyraźnie niedorozwinięte. Zaczynają się targi. Oddają trochę wypłukanego przez Gota złotego piasku w zamian za niedorozwinięte dziecko. Czterech przybyszów znika w lesie ze swym gabitisa. Po kilku godzinach dziecko jest już przywiązane do drzewa, a dwunastolatek zabija je dzidą i staje się mężczyzną. Ojcowie wioski po zabawie i tańcach unieruchamiają chłopaka, siadając na nim, robią w jego skórze długie, skomplikowane nacięcia, po czym wcierają w nie ziemię, by powstały ozdobne, wypukłe blizny. Goto Dengo nie może nic zrobić, gapi się tylko w osłupieniu. Za każdym razem, gdy usiłuje pomyśleć o przyszłości, dalszej niż piętnaście minut, ułożyć jakiś plan, przychodzi atak malarii, powala go na tydzień lub dwa, miesza mu umysł i każe znowu zaczynać od zera. Pomimo to udaje mu się wydobyć ze strumienia kilkaset gramów złotego pyłu. Co parę dni wioskę odwiedzają dość jasnoskórzy handlarze, poruszający się wzdłuż wybrzeża w kajakach z pływakami. Mówią jeszcze innym językiem. Kiedy tubylcy zaczynają wymieniać złoty pył na betel do żucia, który wprawia ich w dobry humor, albo czasami na butelkę rumu, handlarze przypływają coraz częściej. Pewnego dnia Goto Dengo wraca znad rzeczki, niosąc w woku łyżeczkę wypłukanego złota i słyszy z wioski głosy głosy mówiące z intonacją, którą kiedyś znał dobrze. Wszyscy mężczyźni, dwudziestu kilku, stoją pod palmami z rękoma związanymi z tyłu. Niektórzy już są martwi; na ziemię wylewają się ich wnętrzności, już czarne od much. Ci, którzy jeszcze żyją, służą do ćwiczeń z bagnetami kilkudziesięciu wychudzonym, oszalałym nippońskim żołnierzom. Kobiety powinny stać naokoło i wrzeszczeć, ale w ogóle ich nie widać. Muszą być w chatach. Mężczyzna w mundurze porucznika wyłazi z chaty, szczerząc się od ucha do ucha, szmatą ociera krew z penisa i omal nie przewraca się o zwłoki dziecka. Goto Dengo upuszcza wok i unosi ręce do góry. - Jestem Nippończykiem! - krzyczy, choć tak naprawdę jedyne, co pragnąłby powiedzieć, to: "Nie jestem Nippończykiem". Zdumieni żołnierze próbują wycelować w niego karabiny. Lecz nippoński karabin to straszna rzecz, prawie równa wysokością przeciętnemu żołnierzowi; ciężko nim manewrować nawet idealnie zdrowemu mężczyźnie. Na szczęście ci tutaj są zagłodzeni niemal na śmierć, osłabieni malarią i krwotokami, a głowa pracuje im szybciej niż reszta ciała. Porucznik wrzeszczy "Przerwać ogień", zanim ktokolwiek zdąża strzelić w stronę Goto Denga. Długo przesłuchują go w jednej z chat. Porucznik ma wiele pytań, większość powtarza po kilka razy. Kiedy wypowiada je po raz piąty czy piętnasty, przybiera ton bardzo wielkoduszny - jakby dawał Dengowi możliwość odwołania wcześniejszych kłamstw. Denga usiłuje nie zwracać uwagi na wrzaski przebijanych bagnetem mężczyzn i gwałconych kobiet - skupia się na udzielaniu za każdym razem takiej samej odpowiedzi. - Poddałeś się tym dzikusom? - Byłem ranny i bezbronny. Znaleźli mnie. - Co zrobiłeś, żeby uciec? - Nabierałem sił i uczyłem się od nich, jak przeżyć w dżungli - co można jeść. - Przez sześć miesięcy? - Słucham? - Tego pytania dotąd nie słyszał. - Twój konwój zatopiono sześć miesięcy temu. - Niemożliwe. Porucznik robi krok naprzód i wymierza mu policzek. Goto Dengo nic nie poczuł, ale kurczy się i zasiania, żeby nie upokorzyć oficera. - Wasz konwój miał przywieźć posiłki dla naszej dywizji! - ryczy porucznik. - Śmiesz mi zaprzeczać? - Pokornie błagam o wybaczenie! - Ponieważ nie dotarliście, byliśmy zmuszeni wykonać manewr wsteczny*! Maszerujemy przez wyspę, by dołączyć do naszych głównych sił w Wewak! - Jesteście, eee... zwiadowcami dywizji? - Goto Dengo widzi kilkudziesięciu żołnierzy, co najwyżej parę plutonów. - Jesteśmy dywizją - beznamiętnie rzuca porucznik. - No to jeszcze raz: poddałeś się tym dzikusom? Kiedy nazajutrz wymaszerowują z wioski, nie żyje już nikt z tubylców; wszyscy zostali użyci do ćwiczeń z bagnetami albo zastrzeleni przy próbie ucieczki. Jest jeńcem. Porucznik postanowił ukarać go śmiercią za poddanie się nieprzyjacielowi i już wyciągał miecz, gdy jeden z sierżantów namówił go, by jeszcze trochę poczekał. Choć to może wydawać się niemożliwe, Goto Dengo jest w znacznie lepszej kondycji niż którykolwiek z żołnierzy. Nada się zatem na juczne zwierzę. Kiedy dotrą do jakiegoś większego obozu, zawsze będzie można urządzić mu porządną publiczną egzekucję. Idzie więc pośrodku oddziału, niezwiązany - kraty i kajdany zastępuje dżungla wokół. Objuczyli go jedynym ocalałym lekkim karabinem maszynowym Nambu, którego nikt poza nim nie jest w stanie udźwignąć, nikt też nie może z niego strzelać - karabin rozwaliłby na drobne, zbutwiałe kawałeczki każdego, kto pociągnąłby za spust. Po kilku dniach prosi o pozwolenie nauczenia się obsługi nambu. Porucznik w odpowiedzi bije go; nie ma jednak siły, Goto Dengo musi więc mu pomóc, krzycząc i zginając się wpół za każdym razem, gdy tamtemu wydaje mu się, że zadał decydujący cios. Co kilka dni, kiedy wschodzi słońce, okazuje się, że ten czy tamten żołnierz ma na sobie więcej robactwa niż inni. To znaczy, że nie żyje. Zostawiają go tam, gdzie leży, i idą dalej - brakuje im zarówno łopat, jak i sił do kopania. Czasem błądzą w kółko po tym samym terenie i znajdują te same zwłoki, już całe przegniłe i czarne; kiedy zaczynają czuć zapach gnijącego trupa, wiedzą, że właśnie stracili cały dzień marszu. Ale i tak wchodzą na coraz większą wysokość. Robi się chłodniej. Daleko w przedzie drogę przegradza im łańcuch spowitych śniegiem gór, biegnących wprost do morza. Według *

"Odwrót" w języku armii nippońskiej (przyp. aut.). 161 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON map porucznika, żeby przedostać się na terytorium kontrolowane przez Nippończyków, będą musieli wspiąć się na te góry i zejść po drugiej stronie. Tu na wyżynach żyją inne ptaki i rośliny. Pewnego dnia, gdy porucznik sika pod drzewem, liście poruszają się i wybiega olbrzymi ptak. Przypomina trochę strusia, ale jest bardziej krępy i bardziej kolorowy. Ma czerwoną szyję i kobaltowo-błękitną głowę z olbrzymim kościanym hełmem sterczącym jak czubek armatniego pocisku. Skacze wprost na niego, kopie go kilka razy, zwalając na ziemię, potem pochyla długą szyję, wrzeszczy mu prosto w twarz i ucieka w dżunglę, używając kostnej narośli jak tarana do przebijania się przez zarośla. Nawet gdyby żołnierze nie umierali, stojąc, byliby zbyt zaskoczeni, by podnieść broń i złożyć się do strzału. Chichoczą tylko w roztargnieniu. Goto Dengo śmieje się do łez. Ale ptak musiał nieźle dokopać porucznikowi, bo ten leży tam już dłuższy czas i trzyma się za brzuch. Wreszcie jeden z sierżantów bierze się w garść i podchodzi do nieszczęśnika. Po kilku krokach nagle odwraca się i patrzy na resztę grupy. Twarz ma zmartwiałą. Krew tryska z kilku głębokich kłutych ran na brzuchu porucznika. Kiedy zbierają się wokół niego, już sztywnieje. Obserwują go, a kiedy są pewni, że nie żyje, podejmują marsz. Tego wieczoru sierżant pokazuje Goto Dengowi, jak rozkładać i czyścić karabin maszynowy Nambu. Zostało ich tylko dziewiętnastu. Wygląda jednak, że zginęli już wszyscy podatni na śmierć, ponieważ przez dwa, trzy, pięć, siedem dni nie ponoszą żadnych więcej strat. I to pomimo, a może właśnie dlatego, że cały czas idą w górę. To ciężka praca, zwłaszcza dla obładowanego Goto Denga. Lecz chłodne powietrze chyba oczyszcza ich z dżunglowej zgnilizny i dławi piekielne ognie malarii. Pewnego dnia zatrzymują się wcześniej, na skraju ośnieżonego zbocza. Sierżant rozkazuje wydać wszystkim podwójne racje. Nad nimi wznoszą się czarne kamienne szczyty z lodowym siodłem pośrodku. Śpią wtuleni w siebie, a i tak niektórzy budzą się z odmrożonymi palcami stóp. Zjadają większość pozostałych racji i ruszają na przełęcz. Przełęcz okazuje się niemal rozczarowująco łatwa; stok jest tak łagodny, że nawet nie zauważają, kiedy przeszli szczyt, aż śnieg spod stóp zaczyna staczać się w dół. Są ponad chmurami, a chmury zakrywają wszystko. Łagodny stok kończy się znienacka pionowym urwiskiem. Ma co najmniej ze trzysta metrów - koniec ginie w chmurach, nie można więc ocenić prawdziwej wysokości. Znajdują pozostałości idących po zboczu śladów. Ślady chyba częściej idą w dół niż w górę, zmierzają więc za nimi. Z początku jest to coś nowego i ekscytującego, ale potem staje się tak samo beznadziejnie monotonne jak każdy inny teren, przez który kiedykolwiek maszerowali żołnierze. Mijają godziny; śnieg rzednie, a chmury się zbliżają. Jeden żołnierz zasypia na stojąco, potyka się i stacza po zboczu, od czasu do czasu przez kilka sekund lecąc w powietrzu. Tracą go z oczu, jeszcze zanim zniknie w warstwie chmur. Wreszcie osiemnastka schodzi w wilgotną lepką mgłę. Każdy widzi swego poprzednika tylko wtedy, gdy jest bardzo blisko, a i wówczas jest to jedynie szary, rozmazany kształt przypominający lodowego demona z dziecinnych koszmarów. Ścieżka stała się postrzępioną półką, idący z przodu muszą więc wymacywać ją niemal na czworakach. Kiedy przedostają się przez wystające skalne żebro, śliskie od wilgoci, żołnierz na czele woła: - Nieprzyjaciel! Niektórzy z osiemnastki śmieją się. Myślą, że to żart. Goto Dengo wyraźnie słyszy głos mówiący po angielsku z australijskim akcentem. Głos mówi: - Pies ich jebał. Potem rozlega się huk tak potężny, że mógłby chyba rozszczepić górę na pół. Przez chwilę myśli, że to naprawdę lawina, dopiero gdy uszy się przyzwyczajają, zdaje sobie sprawę, że to odgłos strzałów z czegoś potężnego i automatycznego. Australijczycy do nich strzelają. Próbują się wycofać, ale mogą robić tylko kilka kroków na minutę. Tymczasem potężne ołowiane piguły świszczą ze wszystkich stron, trafiając w skały i sypiąc im kamiennymi odpryskami na twarze i karki. - Nambu! - ktoś krzyczy. - Weźcie nambu! - Lecz Goto Dengo nie da rady strzelać z nambu, jeśli nie znajdzie porządnego oparcia dla stóp. Wreszcie dociera na półkę o wymiarach dużej książki i rozkłada broń. Ale przed sobą widzi tylko mgłę. Kilka minut spokoju. Goto Dengo wywołuje imiona swych towarzyszy. Zgłasza się trzech idących za nim. Inni nie odpowiadają. Wreszcie jeden z wysiłkiem gramoli się po ścieżce. - Nikt więcej nie przeżył - mówi. - Możesz strzelać do woli. Zaczyna walić z nambu we mgłę. Odrzut niemal zrzuca go w przepaść, uczy się więc zahaczać broń o skalne występy. Wodzi lufą tam i z powrotem. Wie, kiedy trafia w skałę, a kiedy we mgłę, ponieważ odgłos jest inny. Celuje w skałę. Bez żadnych efektów opróżnia kilka magazynków. Potem znów zaczyna powoli posuwać się ścieżką. Zrywa się wiatr. Mgła wiruje i na moment opada. Widzi zakrwawione ślady wiodące prosto do wysokiego Australijczyka z rudym wąsem trzymającego pistolet maszynowy. Ich oczy się spotykają. Goto Dengo jest w lepszej pozycji i strzela pierwszy. Facet z thompsonem spada w przepaść. Na ten widok dwóch pozostałych Australijczyków, ukrytych za skalnym żebrem, zaczyna rzucać przekleństwa. Jeden z towarzyszy Goto Denga rzuca się naprzód, krzyczy: "Banzai!" i znika za zakrętem z bagnetem na broni. Słychać strzał karabinowy i dwa równoczesne krzyki. A potem - znany już odgłos staczających się z góry ciał. - Cholera! - krzyczy jedyny ocalały Australijczyk. - Jebane Nipy! Goto Dengo ma tylko jedno honorowe wyjście z sytuacji. Idzie śladami swego towarzysza, za zakrętem otwiera ogień z nambu, siekąc skałę ulewą ołowiu. Przestaje, kiedy magazynek jest pusty. Nic więcej się nie dzieje. Albo Australijec wycofał się, albo został zestrzelony ze skały. Zanim zapadnie zmrok, Goto Dengo i jego trzech ocalałych towarzyszy schodzą na dół i kryją się w dżungli. Wrak Do: [email protected] Od: [email protected] Temat: odpowiedź Ten zbieg okoliczności jest dla mnie zbyt podejrzany. Jesteś detalicznym dystrybutorem filozofii, który akurat 162 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON przypadkiem ma znajomych w kręgach szpiegowskich. A więc nie powiem ci dlaczego. Ale żebyś się nie martwił, zapewniam cię, że mamy powody, żeby budować Kryptę. I nie chodzi tylko o pieniądze, choć nasi udziałowcy na pewno zarobią. Myślałeś, że jesteśmy tylko bandą jajogłowych, którzy wdepnęli w to i w ogóle nie wiedzą, o co chodzi? Nie. PS. Co masz na myśli, pisząc o "zabawie nowymi systemami szyfrowania"? Podaj mi jakiś przykład. Randall Lawrence Waterhouse aktualne współrzędne w świecie rzeczywistym, prosto z karty GPS w moim laptopie: 8 stopni, 52,33 minuty szerokości geograficznej północnej, 117 stopni, 42,75 minuty długości geograficznej wschodniej. Najbliższy obiekt geograficzny: wyspa Palawan, Filipiny. Do: [email protected] Od: [email protected] Temat: Re: odpowiedź Randy. Dziękuję za ten liścik, w którym trochę dziwnie się tłumaczysz. Cieszy mnie bardzo, że macie dobry powód. Nigdy nie myślałem inaczej. Oczywiście, nie musisz poczuć się do obowiązku, by się nim ze mną podzielić. Fakt, że mam przyjaciół w sferach wywiadu elektronicznego, nie jest tak wielkim zbiegiem okoliczności, jak ci się wydaje. Jak doszło do tego, że jesteś założycielem Krypty? Byłeś dobry z nauk ścisłych i matematyki. Jak udało ci się być dobrym z nauk ścisłych i matematyki? Ponieważ stanąłeś na ramionach swoich poprzedników. Kto to taki? Kiedyś nazywaliśmy ich filozofami naturalnymi. Podobnie i moi przyjaciele z wywiadu zawdzięczają swoje umiejętności praktycznemu zastosowaniu filozofii. Są na tyle otwarci, by to rozumieć i oddać zasługi komu trzeba. PS. Zapomniałeś użyć adresu zwrotnego "[email protected]". To chyba umyślnie? PPS. Mówisz, że chciałbyś mieć przykład nowoczesnego kryptosystemu, nad którym pracuję. To mi wygląda na test. Obaj, Ty i ja, wiemy, że historia kryptologii usiana jest szczątkami kryptosystemów wymyślonych przez zarozumiałych dyletantów i wkrótce rozwalonych przez inteligentnych łamaczy kodów. Pewnie przypuszczasz, że ja tego nie wiem - że jestem jeszcze jednym zarozumiałym dyletantem. Całkiem sprytnie: prosisz, żebym wystawił szyję, po to byś Ty, razem z Cantrellem i jemu podobnymi kolesiami, mógł odciąć mi łeb. Sprawdzasz mnie - próbujesz wysondować, jaki poziom reprezentuję. No to świetnie. Za kilka dni znów do Ciebie napiszę. Z przyjemnością zaproszę Miłośników Tajemnic do zmierzenia się z moim szyfrem. America Shaftoe stoi okrakiem nad ławką na wąskiej łodzi z dwoma pływakami, pośrodku Morza Poludniowochińskiego. Jej sylwetka celuje prosto w słońce mimo fal, jakby miała żyroskopowe stabilizatory. Nosi kamizelkę płetwonurka, spod której wystają mocne, spalone słońcem przedramiona. Ciemnobrązowa skóra przecięta jest kilkoma czarnymi tatuażami i pięknie udekorowana koralikami z kropel wody. Z olstra na łopatce wystaje rękojeść wielkiego noża. Ostrze ma jak zwykły nóż do nurkowania, ale rączkę ozdobną jak kris, tradycyjna broń z Palawanu. Turyści mogą je kupić w sklepie wolnocłowym na NAIA, ten tutaj wygląda jednak na mniej bajerancki, ale za to lepiej wykonany. I zużyty. Szyję Amy okala złoty łańcuszek z dyndającą na nim szorstką czarną perłą. Właśnie wynurzyła się z wody, trzymając w zębach maleńki jubilerski śrubokręt. Otwarte usta łapią oddech, ukazując krzywe, śnieżnobiałe zęby bez żadnych plomb. Przez tę krótką chwilę jest w swoim żywiole, całkiem pogrążona w tym, co robi, nieświadoma niczego więcej. Randy'emu wydaje się przez moment, że rozumie, dlaczego większość czasu spędza tutaj, dlaczego opuściła rodzinę matki, która z miłością wychowywała ją w Chicago, po to by pracować z ojcem, niespokojnym duchem, weteranem, który zostawił ją, kiedy miała dziewięć lat. Potem obraca się, by wziąć na cel nadpływającą szalupę, i widzi, że Randy gapi się na nią. Przewraca oczyma i znów nasuwa maskę. Mówi coś do siedzących wokół niej Filipińczyków. Dwóch rusza do akcji; balansując na wspornikach jak linoskoczkowie, przechodzą na pływak. Wyciągają ręce, jak amortyzatory, by złagodzić wstrząs przy cumowaniu szalupy - którą Doug w przypływie humoru ochrzcił "Wspomnienie Mekongu" - do znacznie dłuższego i węższego trimaranu. Jeden z pozostałych Filipińczyków stawia bosą stopę na pokrywie małego przenośnego generatora Hondy i szarpie za linkę. Na jego ramieniu wyskakują ścięgna i żylaste mięśnie i natychmiast znikają - też przypominają linki rozruchowe. Generator zapala od razu z niemal niesłyszalnym pomrukiem. Porządny sprzęt, kupiony w ramach inwestycji, przewidzianych przez kontrakt Semper Marine z Epiphyte i Filitelem. Teraz skutecznie użyją go do okantowania Dentysty. - Okręt leży sto pięćdziesiąt cztery metry pod tą boją - mówi Doug Shaftoe, wskazując na podskakującą na wodzie czterolitrową plastikową bańkę po mleku. - W pewnym sensie miał trochę szczęścia. - Szczęścia? - Randy złazi z szalupy i staje na pływaku, obciążając go tak, że ciepła woda sięga mu do kolan. Rozcapierzając ręce jak linoskoczek, gramoli się po dźwigarze w stronę głównego kadłuba. - Raczej my mieliśmy szczęście - Doug poprawia się. - Jesteśmy na zboczu podmorskiej góry. Nieopodal ciągnie się Rów Palawański. - Podąża za Randym, tylko że nie chwieje się i nie wymachuje rękami. - Gdyby zatonął tam, spadłby tak głęboko, że ciężko byłoby do niego dotrzeć, a ciśnienie by go zmiażdżyło. Tutaj, na dwustu metrach, nie było implozji. Dotarłszy do kadłuba lodzi, wykonuje dłońmi dramatyczny, miażdżący gest. - A co za różnica? - pyta Randy. - Złoto i srebro nie dadzą się zmiażdżyć. - Jak kadłub jest cały, znacznie łatwiej coś z niego wyciągnąć - wyjaśnia Doug. Amy schowała się pod daszkiem. Randy i Doug idą za nią w cień. Dziewczyna siedzi z założonymi nogami na skrzynce po światłowodach oblepionej lotniczymi nalepkami. Twarz wciska w czarną gumową tubę, której podstawą jest monitor we wstrząsoodpornej obudowie. - Jak tam idzie z kablami? - mruczy. Już wiele miesięcy temu przestała nawet ukrywać swą pogardę dla nudnego układania kabli. Kłamstwa są nietrwałe jak domki z papier-mache - trzeba poświęcać energię na ich podtrzymanie, inaczej się rozpadną. Inna sprawa a propos: 163 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Randy też niedawno przestał udawać, że nie jest bez reszty zafascynowany Amy. To nie to samo co zakochanie, ale ma z tym coś wspólnego. Zawsze odczuwał niezdrową fascynację kobietami, które dużo palą i piją. Amy nie pali i nie pije, ale za to kompletnie nie zważa na zalecenia lekarzy dotyczące raka skóry, co umieszcza ją w tej samej kategorii: ludzi zbyt zajętych życiem, by przejmować się jego wydłużaniem. W każdym razie rozpaczliwie pragnąłby poznać jej marzenia. Przez chwilę myślał, że to poszukiwanie skarbów na Morzu Południowochińskim. Pewnie, Amy to lubi, ale chyba nie jest tym w pełni usatysfakcjonowana. - Znowu musiałam trymować stery głębokości - wyjaśnia. - Te popychacze nie są za dobrze zrobione. - Wyciąga twarz z gumowej osłony i rzuca Randy'emu szybkie spojrzenie z ukosa, obciążające go winą za uchybienia wszystkich inżynierów na świecie. - Mam nadzieję, że teraz nie będzie cały czas koziołkować. - Gotowa jesteś? - pyta ojciec. - Jeśli ty jesteś, to i ja. - Amy odbija piłeczkę na jego połowę. Doug unosi się na kolana i w przysiadzie wysuwa się spod daszka. Randy idzie za nim; też chce zobaczyć zdalnie sterowanego robota. Robot leży w wodzie wzdłuż środkowego kadłuba trimaranu: krótka, gruba torpeda ze szklaną kopułką na dziobie. Filipińczyk wychylający się z łodzi trzyma ją obiema rękami. Na dziobie i rufie robot ma rachityczne skrzydełka podtrzymujące miniaturowe śruby w osłonach. Przypomina to Randy'emu sterowiec z wystającymi gondolami silnikowymi. Zauważając jego zainteresowanie, Doug siada obok, by opisać mu robota. - Ma zerową pływalność, więc tutaj trzymamy go w kształtce ze styropianu. Zaraz ją zdejmiemy. - Szarpie za zatrzaski na linkach. Od korpusu robota odskakują kawałki styropianu. Zanurza się głębiej, prawie wyciągając marynarza za burtę. Ten puszcza robota, choć nadal wyciąga ręce, żeby nie zderzał się z łodzią przy każdej fali. - Zwróć uwagę, że nie ma kabla - mówi Doug. - Taki robot przeważnie musi mieć kabel. Z trzech powodów. Randy uśmiecha się, ponieważ wie, że teraz Doug wymieni owe trzy powody. W życiu prawie wcale nie miał kontaktu z wojskowymi, ale teraz zauważa, że dogaduje się z nimi całkiem nieźle. Najbardziej podoba mu się ich kompulsywna potrzeba uczenia wszystkich wokół, bez przerwy. Randy nie musi wiedzieć wszystkiego o podwodnym robocie, ale Doug i tak zrobi mu krótki wykład. Pewnie podczas wojny dobrze jest upowszechniać wśród żołnierzy praktyczną wiedzę na każdy temat. - Po pierwsze - zaczyna Doug - żeby go zasilać. Ale ten robot ma własne źródło zasilania - turbinę gazową z tarczą sterującą, wziętą po drobnych przeróbkach z systemu napędowego torpedy, w ramach naszej pokojowej dywidendy (to kolejna cecha, która mu się podoba - żarty zawsze wygłaszane są śmiertelnie poważnym tonem). Daje dość prądu, by napędzać wszystkie śruby. Po drugie, do łączności i sterowania. Ale ten robot komunikuje się z pulpitem sterującym Amy za pomocą niebiesko-zielonych laserów. Po trzecie, do wyciągnięcia robota z wody w sytuacji awaryjnej, jak wszystko się zepsuje. Ten jednak podobno jest na tyle inteligentny, że w razie awarii nadmuchuje balon, który wyciąga go na powierzchnię. Tam zaś zapala migające światło, żeby łatwiej go było znaleźć. - Jeezu - mówi Randy. - Pewnie cholernie dużo kosztuje? - Cholernie dużo - przyznaje Doug - ale właściciel firmy, która je robi, jest moim starym kumplem - razem kończyliśmy Akademię Marynarki - i gdy jest mi pilnie potrzebny, wtedy go pożycza. - Czy twój kumpel wie, jaka jest pilna potrzeba tym razem? - Nic konkretnego - Doug jest lekko urażony - ale raczej nie jest głupi. - Jedziemy! - niecierpliwie wykrzykuje Amy. Jej ojciec dokładnie przygląda się każdemu z pędników. - Jedziemy - odpowiada. Chwilę później coś zaczyna bębnić w korpusie robota. Ze szczeliny na ogonie wytryskuje strumień bąbelków. Pędniki zaczynają się obracać. Przekręcają się na osiach krótkich skrzydełek, aż mierzą w dół, bijąc w powietrze fontannami wody. Robot gwałtownie nabiera głębokości. Fontanny uspokajają się i zmieniają w nieznaczne wiry pod powierzchnią morza. Widziany z góry, zanurzony robot wygląda jak żółty kleks, malejący, gdy nos robota nurkuje w dół, wreszcie znika, gdy pędniki pchają go w głąb. - Zawsze trochę mi zapiera oddech, jak widzę, gdy coś tak drogiego znika diabli wiedzą gdzie - mówi w zadumie Doug. Woda wokół łodzi zalśniła jakimś niezdrowym, złowrogim blaskiem, przypominającym promieniowanie z niskobudżetowego horroru. - Jeezu! To ten laser? - pyta Randy. - Jest zamontowany na wierzchu kadłuba, w małej kopułce - odpowiada Doug. -Swobodnie przechodzi nawet przez wzburzoną wodę. - Jakie ma pasmo przenoszenia? - Amy widzi na monitorku całkiem porządny monochromatyczny obraz, jeśli o to pytasz. To wszystko idzie cyfrowo. W pakietach. Jeśli niektóre dane nie dotrą do nas, obraz trochę skacze, ale nie tracimy całkiem wizji. - Super. - Pewnie, że super - przyznaje Doug. - No to chodź, pooglądamy sobie telewizję. Przysiadają pod daszkiem. Doug włącza telewizorek Sony, wzmocniony, wodoodporny model opakowany w żółty plastik, i wtyka kabelek w dodatkowe gniazdo na konsoli Amy. Zaczynają patrzeć na to samo co Amy. Nie mają osłony, toteż blask słońca rozmywa wszystko z wyjątkiem białej linii wychodzącej ze środka ekranu i rozszerzającej się ku brzegowi. Przesuwa się. - Schodzę wzdłuż liny boi - wyjaśnia Amy. - Nudne to trochę. Zegarek z kalkulatorem Randy'ego popiskuje. Zerka nań; jest trzecia. - Randy? - mówi Amy aksamitnym głosikiem. - Tak? - Możesz mi policzyć na tym czymś pierwiastek z trzech tysięcy osiemset dwudziestu trzech? - Po co ci to? - No policz. Randy unosi nadgarstek do oczu, żeby lepiej widzieć, wyciąga z kieszeni ołówek i zaczyna gumką wciskać 164 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON guziczki. Słyszy szczęknięcie metalu, ale nie zwraca na to uwagi. Coś gładkiego i chłodnego prześlizguje się po jego przegubie. - Nie ruszaj się - mówi Amy. Zagryza wargę i pociąga. Zegarek odpada i ląduje w jej lewej dłoni. Winylowy pasek jest równiutko odcięty. W prawej ręce trzyma kris. Na ostrzu wciąż widać kilka włosów z ręki Randy'ego. - Hm. Sześćdziesiąt jeden przecinek osiemdziesiąt jeden zero cztery. Myślałabym, że więcej. - Ciska zegarek za siebie. Przepada w Morzu Południowochińskim. - Ciężka sprawa te pierwiastki kwadratowe. - Amy, gubisz linę! - niecierpliwie wykrzykuje ojciec, wpatrzony w ekran telewizora. Amy wtyka kris do pochwy, słodko uśmiecha się do Randy'ego i nachyla się z powrotem nad konsolą. Jego zaś kompletnie zatkało. Pytanie: "jest czy nie jest lesbijką" staje się nagle czysto akademickie. W myśli pospiesznie przegląda listę wszystkich znajomych lesbijek. Zwykle to pracownice średniego szczebla, odbębniające ośmiogodzinny etat, z prostymi fryzurami. Innymi słowy są bardzo podobne do zwykłych ludzi. Amy jest za to uderzająco egzotyczna - za bardzo przypomina wizerunek lesbijki w wyobraźni napalonego reżysera. Czyli może istnieje jakaś nadzieja. - Skoro ciągle gapisz się na moją córkę w ten sposób - mówi Doug - lepiej już zacznij szlifować swoje talenty taneczne. - Gapi się na mnie? Z twarzą w tej gumie nie mogę poznać - pyta Amy. - Kochał swój zegarek. A ty pozbawiłaś go ukochanego przedmiotu. Proszę państwa, proszę uważać! Randy poznaje, kiedy ktoś go prowokuje. - Co cię tak zdenerwowało w tym zegarku? Pipkanie co godzinę? - Wszystko było wkurzające - odpowiada Amy - ale pipkanie doprowadzało mnie do białej gorączki. - Trzeba było powiedzieć. Jako maniak komputerowy wiem, jak go wyłączyć. - To czemu nie wyłączyłeś? - Nie chciałem tracić poczucia czasu. - Bo co? Masz ciasto w piekarniku? - Nie. Ale zaraz napadną na mnie specjaliści Dentysty od należytej staranności. Doug kręci się z zaciekawieniem. - Już to kiedyś mówiłeś. Co to jest ta "należyta staranność"? - To jest tak: Alfred ma pieniądze i chce je zainwestować - Co za Alfred? - Hipotetyczna osoba, której imię zaczyna się na A. - Nie łapię. - W kryptologii, kiedy wyjaśnia się komuś działanie protokołu szyfrowania, używa się przykładowych takich osób: Alice, Bob, Carol, Dave, Evan, Fred, Greg i tak dalej. - No dobra. - Alfred inwestuje pieniądze w firmę, którą kieruje Barney. Kieruje - to znaczy jest w stu procentach odpowiedzialny za działalność firmy. Jest na przykład prezesem rady nadzorczej. Z polecenia Alfreda, Alice, Agnieszki i innych inwestorów sprawuje pieczę nad firmą. On i pozostali członkowie zarządu zatrudniają menedżerów - na przykład Chucka, dyrektora zarządzającego. Chuck z kolegami zatrudniają Drew, która będzie kierownikiem jednego z działów firmy. Drew zatrudnia Edgara, inżyniera, i tak dalej, i tak dalej. Więc, mówiąc po wojskowemu, istnieje wiele poziomów dowodzenia, aż po żołnierzy w okopach - to na przykład Edgar. - A Barney jest głównodowodzącym - mówi Doug. - Właśnie. Dlatego odpowiedzialny jest za wszystko, co dzieje się poniżej - jak generał. Alfred osobiście powierzył mu swoje pieniądze. Barney jest prawnie zobowiązany do zachowywania należytej staranności przy kontrolowaniu, jak wydawane są te fundusze. Jeśli nie dochowa należytej staranności, ma poważne kłopoty sądowe. - Aha. - No tak. Właśnie na tym skupia się Barney. Adwokaci Alfreda mogą pojawić się u niego w każdej chwili i zażądać dowodów, że firma dokłada należytej staranności. Barney musi się pilnować, uważać, żeby zawsze mieć dupę krytą. - W tym przypadku Barney to Dentysta? - Tak. Alfred, Agnieszka i inni to członkowie jego klubu inwestorskiego - połowa ortodontów z okręgu Orange. - A ty jesteś Inżynier Edgar. - Nie, Inżynier Edgar to ty. Ja zajmuję w Epiphyte stanowisko kierownicze. Coś jak Chuck albo Drew. Wtrąca się Amy. - Ale co ma Dentysta do ciebie? Przecież ty dla niego nie pracujesz. - Przykro mi, ale niestety tak. Od wczoraj. Shaftoe'owie wytrzeszczają oczy. - Dentysta posiada teraz dziesięć procent firmy Epiphyte. - Jak to możliwe? Ostatnie, co wiem - oskarżycielsko rzuca Doug - to to, że ten sukinsyn was pozwał. - Pozwał nas, bo chciał dostać udziały. Nie były dostępne na rynku, a my nie zamierzaliśmy w najbliższym czasie wypuszczać akcji, dlatego jedynym sposobem było zaszantażowanie nas tym procesem. - Ale mówiłeś, że to był lewy proces! - wykrzykuje Amy. Tylko ona stara się odczuć albo przynajmniej okazać oburzenie. - Bo był. Ale kosztowałby nas tyle, że byśmy zbankrutowali. Kiedy jednak zaproponowaliśmy Dentyście, że sprzedamy mu trochę udziałów, natychmiast wycofał pozew. A poza tym dostaliśmy od niego trochę forsy - to zawsze jest plus. - Tylko że teraz kontrolerzy patrzą ci na ręce. - No tak. Nawet w tej chwili są na kablowcu - dzisiaj rano przypłynęli szalupą. - A co ich zdaniem robisz? - Powiedziałem im, że sonar wykrył świeże ślady po kotwicach niedaleko projektowanej drogi kabla i że trzeba to zbadać. - Proste wyjście. - Pewnie. Oni łatwo dają sobą manipulować, wystarczy wykazywać "bardzo należytą staranność". Kupują to. - Dojechałam - mówi Amy i szarpie joystick, akcentując jeszcze ten manewr przegięciem ciała. 165 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Doug i Randy spoglądają na ekran. Jest kompletnie ciemny. Cyfry wzdłuż dolnej krawędzi mówią, że nachylenie wynosi pięć stopni, a przechył osiem, co oznacza, że robot stoi prawie równo. Wiruje natomiast wskaźnik kursu - robot kręci się zatem wokół osi pionowej jak zarzucający samochód. - Powinien pojawić się w pobliżu pięćdziesięciu stopni - mruczy Amy. Wskaźnik kursu zwalnia, opadając do setki, dziewięćdziesięciu, osiemdziesięciu. Mniej więcej przy siedemdziesięciu stopniach coś wyłania się zza krawędzi monitora. Wygląda jak wystająca z dna morza pstrokata, nierówna głowa cukru. Głowa cukru wślizguje się na środek ekranu i staje. - Włączam żyroskopy. - Amy uderza w przycisk. - Cała naprzód. - Głowa cukru powoli zaczyna rosnąć. Robot zbliża się ku niej, stabilizowany przez wbudowane żyroskopy. - Przepłyń nad nim aż do sterburty - mówi Doug. - Chcę spojrzeć pod innym kątem. - Zerka na magnetowid, który powinien to wszystko nagrywać. Amy puszcza joystick, a potem wykonuje serię ruchów, przy których na moment tracą z oczu wrak. Przed kamerą przesuwają się tylko formacje koralowe. Teraz obraca nim w lewo i okręt znów się ukazuje: ten sam opływowy kształt pocisku. Z tego miejsca widać, że faktycznie wystaje z dna pod kątem czterdziestu pięciu stopni. - Wygląda jak dziób samolotu, bombowca - mówi Randy. - B-29 na przykład. Doug kręci głową. - Nie. Bombowce muszą mieć kołowy przekrój, bo mają kabinę ciśnieniową. To coś nie jest w przekroju okrągłe, tylko eliptyczne. - Ale nie ma tych relingów, karabinów, tego... - Tego szajsu, który wystaje z każdego U-Boota. Bo to nowszy model, bardziej opływowy. - Doug woła coś po tagalsku do jednego z marynarzy na "Glory IV". - Nieźle obrośnięty. - Obrosło go trochę, ale daje się rozpoznać - odpowiada Doug - bo nie było implozji. Na pokład wbiega marynarz niosący starą książkę z obrazkami, z małej, acz należącej do maniaka biblioteki "Glory IV". To ilustrowana historia niemieckich U-Bootów. Doug kartkuje ze trzy czwarte, zatrzymując się na zdjęciu okrętu o zadziwiająco znajomej sylwetce. - Rany, to wygląda jak Żółta Łódź Podwodna Beatlesów! - wykrzykuje Randy. Amy wyciąga głowę z osłony i wpycha się przed niego, żeby też zobaczyć. - Tylko że nie żółta - mówi Doug. - To była nowa generacja. Gdyby Hitler naprodukował ich kilkadziesiąt, mógłby jeszcze wygrać wojnę. - Przewraca kilka stron z rysunkami podobnych, choć znacznie większych U-Bootów. Rysunek przekroju ukazuje cienkościenny zewnętrzny kadłub okalający grubościenny, idealnie okrągły kadłub wewnętrzny. - To kółko to kadłub ciśnieniowy. Zawsze pod ciśnieniem jednej atmosfery, wypełniony powietrzem dla załogi. A wokół niego kadłub zewnętrzny, gładki, opływowy, ze zbiornikami paliwa i nadtlenku wodoru... - Miał własny utleniacz? Jak rakieta? - Jasne - do pływania w zanurzeniu. Wszystkie puste przestrzenie w zewnętrznym kadłubie wypełniali morską wodą pod takim samym ciśnieniem jak na zewnątrz łodzi. Po to, żeby się nie zapadły. Doug przystawia książkę do monitora, obraca ją, porównując obie sylwetki. Ta na ekranie jest postrzępiona i kosmata od korali i innych wodorostów, ale podobieństwo widać wyraźnie. - Ciekawe, czemu nie leży płasko na dnie? - pyta Randy. Doug chwyta plastikową butlę z wodą, jeszcze prawie pełną, i ciska ją za burtę. Pływa do góry nogami. - Randy, czemu ona nie leży płasko? - Bo w jednym końcu jest bąbel powietrza - niepewnie odpowiada Randy. - U-Boot doznał uszkodzeń na rufie. Dziób się uniósł, kadłub częściowo zapadł. Woda wlała się przez pęknięcie na rufie i zepchnęła całe powietrze na przód. Głębokość sto pięćdziesiąt metrów, co daje piętnaście atmosfer. Co mówi prawo Boyle'a, Randy? - Że objętość powietrza musiała zmniejszyć się piętnaście razy. - Bingo! I nagle czternaście piętnastych łodzi wypełnia woda, a reszta, jedna piętnasta, to bąbel sprężonego powietrza umożliwiający chwilowe przeżycie. Większość załogi zginęła, łódź spadała szybko, uderzyła mocno w dno, miażdżąc rufę i celując dziobem w górę, jak widzisz. Jeśli w dziobie ktoś jeszcze żył, spotkała go długa, powolna śmierć. Wieczny odpoczynek racz mu dać Panie. W innych okolicznościach taki religijny zwrot trochę by Randy'ego speszył, ale tu i teraz wydaje się jedyną rzeczą na miejscu. O ludziach religijnych można myśleć sobie różnie, ale przynajmniej w takich sytuacjach zawsze mają coś stosownego do powiedzenia. Co mógłby ewentualnie wymyślić ateista? Tak, u organizmów przebywających w tym okręcie podwodnym przez dłuższy okres stopniowo zanikały wyższe funkcje mózgu, co zamieniło w końcu te istoty w kawały zgniłego mięsa. I co z tego? - Podchodzę do czegoś, co tu robi za kiosk - mówi Amy. Według książki ten U-Boot nie ma tradycyjnej wysokiej wieżyczki wystającej z grzbietu, lecz niski, opływowy bąbel. Robot podpłynął bardzo blisko okrętu. Amy znów zatrzymuje go i robi zwrot w miejscu. Na ekran wpełza kadłub, góra upstrzona warstwami korali. Trudno poznać, że to sztuczny obiekt - nagle na monitorze pojawia się coś ciemnego. Zmienia się w idealnie okrągły otwór. Wyskakuje z niego wijący się węgorz i gniewnie rzuca się na kamerę - ekran wypełniają jego zęby i gardziel. Kiedy odpływa, widać zwisającą na zawiasach obok luku kopulastą klapę. - Ktoś otworzył luk - informuje Amy. - O Boże - szepcze Doug. - O Boże. - Odwraca się od ekranu, jakby nie mógł już patrzeć. W kucki wypełza spod daszka i prostuje się. Spogląda na morze. - Ktoś się z niego wydostał. Amy wciąż jest zafascynowana i pochłonięta joystickami jak trzynastolatek grą komputerową. Randy pociera dziwne, puste miejsce na przegubie i gapi się na monitor, lecz nie widzi nic oprócz tego idealnie okrągłego otworu. Mniej więcej po minucie dołącza do Douga, który z nabożeństwem zapala cygaro. - Dobry moment na puszczenie dymka - mruczy. - Chcesz? - Pewnie. Dzięki. - Randy wyciąga z kieszeni uniwersalny scyzoryk i odcina koniuszek potężnego kubańskiego cygara. - Czemu mówisz, że dobry moment? 166 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Żebyś go dobrze zapamiętał. Żeby był czymś szczególnym. - Doug odrywa wzrok od horyzontu i badawczo patrzy na Randy'ego. Niemal błaga go, by zrozumiał. - To jedna z ważniejszych chwil w twoim życiu. Nic już nie będzie takie samo. Może się wzbogacimy. Może nas zabiją. A może tylko przeżyjemy przygodę i nauczymy się czegoś. Lecz już się zmieniliśmy. Stoimy przy heraklitowym ogniu i czujemy jego ciepło na twarzy. - Spomiędzy zwiniętych w czarkę dłoni dobywa płonącą sztormówkę, jak magik. Unosi ją do twarzy Randy'ego. Randy, wpatrując się w płomień, rozpala cygaro. - No to za tę chwilę - mówi Randy. - I za tego, kto wydostał się stamtąd - odpowiada Doug. Santa Monica Armia amerykańska jest (stwierdza Waterhouse) po pierwsze i najważniejsze niezbadanym systemem maszynistów i archiwistów, po drugie gigantyczną siecią transportową do przerzucania różnych rzeczy z jednego kontynentu na inny, wreszcie po trzecie i ostatnie - żołnierzami do walki. Przez ostatnie kilka tygodni należał do tej drugiej kategorii. Wsadzili go na luksusowy transatlantyk, tak szybki, że nie dogonią go U-Booty -dyskusyjne posunięcie, albowiem, jak wie Waterhouse i kilka innych osób, Donitz złożył broń na Atlantyku i wycofał U-Booty z patroli, dopóki nie uda mu się zbudować nowej generacji okrętów podwodnych napędzanych paliwem rakietowym i mogących stale pozostawać w zanurzeniu. Tym statkiem Waterhouse dostał się do Nowego Jorku. Z Penn Station przejechał pociągiem na Środkowy Zachód, gdzie spędził tydzień z rodziną i po raz dziesięciotysięczny zapewnił ją, że wie tak dużo, iż nigdy nie wyślą go do jakiejkolwiek prawdziwej walki. Potem znów pociągiem do Los Angeles, gdzie czeka na ciąg dalszy - zapowiada się wiele morderczych lotów samolotem przez pół świata do Brisbane. Jest jednym z miliona umundurowanych młodych ludzi na urlopie, szwendających się po Los Angeles w poszukiwaniu rozrywek. Podobno to miasto jest stolicą życia nocnego, a więc rozrywki powinny dać się łatwo znaleźć. I rzeczywiście, nie da się przejść jednej przecznicy, nie wpadając na kilkanaście prostytutek i nie mijając licznych klubów nocnych, kin i sal bilardowych. Podczas czterech dni oczekiwania na samolot Waterhouse próbuje wszystkiego i z niepokojem zauważa, że nic z tych rzeczy już go nie bawi. Nawet dziwki! Może dlatego idzie wzdłuż nabrzeża przy przystani Santa Monica, rozglądając się za zejściem na plażę, która jest całkiem pusta - jedyne miejsce w Los Angeles niedające nikomu prowizji ani tantiem. Plaża kusi, ale nie stręczy. Drzewa nad nią, strzegące Pacyfiku, wyglądają jak rośliny z innej planety. Nie, nie przypominają nawet prawdziwych roślin z jakiejkolwiek planety. Są zbyt geometryczne i idealne. Są schematycznymi diagramami roślin, machniętymi przez niesamowicie nowoczesnego projektanta, który zna się na geometrii, ale nigdy w życiu nie był w lesie i nie widział prawdziwego drzewa. Nie wyrastają nawet z jakiejś dającej się zidentyfikować substancji organicznej - stoją w sterylnym beżowym pyle, który pełni funkcję gleby w tej części kraju. Waterhouse wie, że to dopiero początek, że dalej będzie jeszcze dziwaczniej. Nasłuchał się tylu opowieści Bobby'ego Shaftoe, by wiedzieć, że po drugiej stronie oceanu wszystko będzie nieopisanie osobliwe. Słońce przygotowuje się do zejścia za horyzont, a molo po lewej stronie jest rozświetlone jak wielobarwna galaktyka; wywatowane marynarki lunaparkowych naganiaczy widać z kilometra jak flary na morzu. Ale Waterhouse wcale się do nich nie spieszy. Widzi kłębiącą się wokół armię nic niewiedzących żołnierzy, marynarzy i marines, różniących się kolorami mundurów. Kiedy ostatni raz był w Kalifornii, przed Pearl Harbor, zupełnie nie różnił się od tego tłumu na molo - może był trochę bystrzejszy, z talentem do liczb i muzyki. Teraz jednak rozumie wojnę dogłębnie - żaden z nich nigdy nie osiągnie takiego poziomu. Wprawdzie nosi taki sam mundur, ale to tylko kamuflaż. Sądzi, że wojna, według pojęcia tamtych żołnierzy, jest równie fikcyjna jak kręcone w pobliskim Hollywood filmy wojenne. Mówią, że Patton i MacArthur to dzielni dowódcy; świat z zapartym tchem oczekuje na ich następny nieustraszony wypad za linie wroga. Waterhouse wie, że Patton i MacArthur są przede wszystkim inteligentnymi konsumentami Ultra Magie. Za jego pomocą ustalają, gdzie nieprzyjaciel skoncentrował swe siły, potem okrążają je i uderzają tam, gdzie są najsłabsze. I tyle. Mówią, że Montgomery trzyma wszystko silną ręką, jest ostrożny, skryty i przewidujący. Według Waterhouse'a Monty nie nadaje się do niczego. Monty to kretyn; Monty nie czyta swego Ultra. Ignoruje je ku nieszczęściu swych żołnierzy, marnując tylko ich siły. Mówią, że Yamamoto zginął przypadkowo, kiedy zabłąkany P-38 natknął się na nieznaną eskadrę nippońskich samolotów i zestrzelił je. Waterhouse wie, że wyrok śmierci na Yamamota wypluły drukarki firmy Electrical Till Corporation w ośrodku kryptoanalitycznym na Hawajach i że admirał padł ofiarą najzwyklejszego zamachu politycznego. Nawet geografię postrzega teraz inaczej. Kiedyś siadywał sobie z dziadkami, kręcił globusem, aż przed oczyma stawał mu tylko bezkresny błękit i wodził palcem po Pacyfiku, od jakiegoś samotnego wulkanu po zagubiony na oceanie atol. Teraz wie, że wszystkie te drobniutkie wysepki służyły przed wojną tylko jednemu celowi - przetwarzaniu informacji. Kropki i kreski biegnące po kablu podmorskim po kilku tysiącach kilometrów zanikają, stłumione przez potężne pola elektryczne w skorupie Ziemi - tak jak potężna morska fala połyka drobne zmarszczki. Europejskie mocarstwa skolonizowały te wysepki mniej więcej wtedy, gdy oplatano cały świat podmorskimi kablami i pobudowano tam stacje pośrednie, zbierające kreski i kropki, wzmacniające je i posyłające dalej. Niektóre z tych kabli muszą leżeć w głębinach gdzieś tutaj. Waterhouse niebawem poleci trasą kropek i kresek za horyzont, aż na koniec świata. Znajduje zejście na plażę i pozwala, by grawitacja sprowadziła go na poziom morza. Rozgląda się na południe i zachód. Woda jest spokojna i bezbarwna, niebo zaś zamglone; ledwo widać linię horyzontu. Drobny, suchy piasek zapada się pod jego stopami, osypując mu kostki, musi więc zatrzymać się i zzuć twarde skórzane buty. Piasek uwiązł także w splocie czarnych skarpetek. Zdejmuje je i wtyka do kieszeni. Idzie ku morzu z jednym butem w każdej dłoni. Widzi, że inni przewiesili buty przez szlufkę od paska, związane sznurowadłami. Mają w ten sposób wolne ręce. Ale razi go asymetria tego rozwiązania, niesie więc buty, jakby zaraz miał zacząć chodzić po wodzie na rękach. Niskie słońce oświetla piasek, podkreślając chaos i tworząc ostrą granicę u podstawy każdej maleńkiej wydmy. Krzywe flirtują ze sobą i tulą się do siebie, tworząc jakiś wzór -Waterhouse myśli, że musi być fascynujący i ważny, ale 167 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON zbyt trudny dla jego zmęczonego umysłu. W niektórych miejscach wszystko zadeptały mewy. Tam gdzie sięgają fale, piasek jest idealnie wygładzony. Przecinają go ślady stóp dziecka, rozpływające się na kształt kwiatów gardenii na cienkich łodyżkach. Piasek wygląda jak geometryczna płaszczyzna, aż musną go fale. Wtedy drobniutkie wiry zdradzają maleńkie nierówności. Te wiry z kolei rzeźbią w piasku. Ocean jest maszyną Turinga, a piasek jego taśmą; woda odczytuje zawarte w nim znaki, czasem wymazuje je, a czasem rzeźbi nowe drobnymi prądami, które same są odpowiedzią na znaki. Brodząc po falach, Waterhouse wydeptuje w mokrym piasku głębokie kratery. Ocean odczytuje je, a potem wymazuje, ale gdzieś po drodze zmienia się jego stan, zmienia się układ drobnych wirów. Waterhouse wyobraża sobie, że to zakłócenie może się jakoś przedostać na drugą stronę, gdzie przechwyci je supertajne nippońskie urządzenie wywiadowcze, zrobione z bambusowych rurek i płatków chryzantem; wtedy nippoński wywiad dowie się, że przeszedł tędy Waterhouse. I na odwrót, woda opływająca jego stopy niesie informację o kształtach śrub w nippońskich okrętach oraz dyslokacji ich flot - gdyby tylko był na tyle bystry, by to odczytać. Chaos fal, ciężkich od zaszyfrowanych danych, zdaje się szydzić z niego. Wojna lądowa już się dla Waterhouse'a skończyła. Obecnie wyrusza na morze. Dopiero teraz ma okazję porządnie mu się przyjrzeć - to znaczy, odkąd przyjechał do i Los Angeles. Robi wrażenie wielkiego. Przedtem, kiedy siedział w Pearl Harbor, nic dla niego nie znaczyło. Teraz wygląda na aktywnego uczestnika działań wojennych oraz nośnik informacji. Prowadzenie wojny na czymś takim może zrobić z ciebie wariata, obłąkańca. Jak to jest z Generałem? Przez wiele lat żyć wśród wulkanów i nieziemskich drzew, zapomnieć o dębach, polach kukurydzy, burzach śnieżnych i meczach futbolowych? Walczyć w dżungli ze strasznymi Nippońcami, wykurzać ich ogniem z grot, zrzucać do morza z urwisk? Być orientalnym suwerenem - najwyższą władzą nad milionami kilometrów kwadratowych i setkami milionów ludzi, połączonym z prawdziwym światem jedynie cienkim miedzianym drucikiem wędrującym po dnie oceanu, w nocy cichutko popiskującym kropkami i kreskami? Jakim można stać się człowiekiem? Posterunek Kiedy Australijczyk z thompsonem rozniósł sierżanta w drobny mak, Goto Dengo i jego ocalali towarzysze stracili mapę. A stracić mapę w dżungli Nowej Gwinei podczas wojny to bardzo, bardzo niedobrze. Gdzie indziej może udałoby się im zejść z gór na wybrzeże, a potem ruszyć wzdłuż niego do celu. Tutaj wędrówka wzdłuż wybrzeża jest równie niemożliwa, jak podróż przez interior - wybrzeże to zabójcze mokradła usiane wioskami łowców głów. Wreszcie znajdują nippoński posterunek, kierując się na eksplozje. Oni nie mają map, ale amerykańska 5. Dywizja Lotnicza ma na pewno. Nieustające naloty w pewnym sensie podnoszą Goto Denga na duchu. Od czasu potyczki z Australijczykami dusi w sobie obawę, której nie ma śmiałości wypowiedzieć, że zanim dotrą do celu, będzie już zdobyty przez wroga. To, że w ogóle jest w stanie pomyśleć o czymś takim, dowodzi ponad wszelką wątpliwość, że już nie nadaje się na cesarskiego żołnierza. W każdym razie terkot silników bombowców, basowe bębny wybuchów, a w nocy rozbłyski nad horyzontem dają im mnóstwo wskazówek, gdzie znajdują się nippońskie siły. Jeden z towarzyszy Goto Denga to wiejski chłopak z Kiusiu, który najwyraźniej potrafi zastąpić entuzjazmem wszystko: jedzenie, wodę, sen, lekarstwa i wszelkie inne potrzeby. Kiedy przedzierają się przez dżunglę, podnosi się na duchu, oczekując dnia, w którym podejdą na tyle blisko, by słyszeć odgłosy baterii przeciwlotniczych i widzieć, jak rozdarte strzałami amerykańskie samoloty spadają korkociągiem w morze. Ten dzień nie nadchodzi nigdy. Jednak zbliżywszy się trochę, mogą już znaleźć obóz na ślepo, kierując się na smród dyzenterii i gnijącego mięsa. Kiedy ten odór staje się nie do zniesienia, chłopak z Kiusiu wydaje dziwne chrząknięcie. Goto Dengo odwraca się i widzi dziwaczną, owalną ranę wlotową dokładnie pośrodku jego czoła. Chłopak pada i kona w drgawkach. - Jesteśmy Nippończykami! - woła Goto Dengo. Skoro w ciągu dnia z nieba spadają bomby i wybuchają pośród nich, trzeba wykopać schrony i okopy. Na nieszczęście poziom wód gruntowych jest tutaj taki sam jak poziom gruntu. Odciski stóp wypełniają się wodą, zanim zdążysz wyciągnąć but z lepkiego błota. Leje po bombach to piękne okrągłe sadzawki. Okopy to wijące się zygzakiem kanały. Nie mają tu żadnych pojazdów kołowych, żadnych zwierząt, jucznych czy tucznych, żadnych budynków. Te osmalone aluminiowe blachy musiały być kiedyś częściami samolotów. Mają trochę ciężkiej broni, ale wszystkie lufy są popękane, pogięte i usiane drobnymi kraterami. Drzewa palmowe to krótkie kikuty zwieńczone paroma ostrymi drzazgami, skierowanymi odśrodkowo od miejsca ostatniego wybuchu. Rozległa, błotnista połać roi się od stad mew bijących się o jedzenie. Goto Dengo już podejrzewa, co mogą jeść; podejrzenie potwierdza się, gdy kaleczy bosą stopę o sterczący z błota odłamek ludzkiej żuchwy. Potężna ilość zdetonowanych tutaj materiałów wybuchowych przesyciła wszystkie cząstki powietrza, wody i ziemi chemicznym zapachem produktów spalania TNT. Ta woń kojarzy mu się z domem: TNT również nadaje się do wysadzania skał, które odgradzają cię od złóż rudy. W środku błoto wybrukowano pokrywami od drewnianych skrzynek. Półnagi mężczyzna około pięćdziesiątki siedzi ze skrzyżowanymi nogami na skrzynce po amunicji. Powieki ma tak ciężkie i opuchnięte, iż trudno powiedzieć - śpi czy czuwa. Oddycha nieregularnie. Kiedy robi wdech, skóra zapada mu się między żebrami, co wygląda, jakby szkielet chciał wydobyć się z ciała, dla którego nie ma już nadziei. Od dłuższego czasu się nie golił, ale ma zbyt mało zarostu, by wyhodować sobie prawdziwą brodę. Coś mruczy do adiutanta, który siedzi w kucki na wieku od skrzynki z napisem MANILA i notuje jego słowa. Goto Dengo i jego towarzysz stoją tak niemal przez pół godziny, rozpaczliwie próbując opanować rozczarowanie. Goto spodziewał się, że położą go tu do szpitalnego łóżka i dadzą zupę miso do popicia. Ale ci ludzie są w gorszej kondycji niż on sam; obawia się, że to oni poproszą go o pomoc. Dobrze jest jednak znaleźć się pod płóciennym dachem, w obecności kogoś, kto tobą dowodzi, bierze za ciebie odpowiedzialność. Co chwila wchodzą do namiotu żołnierze z odszyfrowanymi radiogramami, co oznacza, że mają gdzieś tutaj działającą radiostację i pluton szyfrantów z książkami kodowymi. Nie są kompletnie odcięci od świata. - Co umiesz robić? - pyta oficer, kiedy wreszcie dają Goto Dengowi okazję, by się zameldować. - Jestem inżynierem. - Aha! Umiesz budować mosty? Lądowiska? 168 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Oficer trochę zmyśla; mosty i lądowiska są dla nich równie poza zasięgiem jak statki międzygalaktyczne. Stracił wszystkie zęby i strasznie mamle; w ciągu jednego zdania musi czasami dwa lub trzy razy przerywać i nabierać tchu. - Jeśli dowództwo sobie życzy, mogę budować takie urządzenia. Lecz inni specjaliści zrobią to znacznie lepiej ode mnie. Moja specjalność to prace podziemne. - Bunkry? Włosy jeżą mu się na karku. Robi gwałtowny wdech. - Jeśli dowództwo sobie życzy, mogę budować bunkry. Jednak moja specjalność to tunele, w ziemi lub skale, ale zwłaszcza w skale. Oficer przez chwilę wpatruje się w niego, potem zerka na swego adiutanta, który odpowiada nieznacznym ukłonem i notuje to wszystko. - Twoje umiejętności są tutaj bezużyteczne - rzuca bez zastanowienia: to samo może powiedzieć o prawie wszystkich swych żołnierzach. - Znakomicie obsługuję lekki karabin maszynowy Nambu! - Nambu to kiepska broń. Gorsza od amerykańskiej i australijskiej. Ale w dżungli podczas obrony trochę się przydaje. - Będę bronił naszych pozycji do krwi ostatniej! - Niestety, oni nie atakują nas od strony dżungli, ale bombardują z powietrza. Nambu nie może strzelać do samolotów. A szturm przeprowadzą od strony morza. Do obrony przed takim atakiem też się nie nadaje. - Sześć miesięcy przeżyłem w dżungli! - Taak? - Oficer pierwszy raz okazuje zainteresowanie. - A co jadłeś? - Pędraki i nietoperze! - Leć i przynieś mi parę! - W tej chwili! Rozplątuje kilka starych lin na sznurki. Ze sznurków wiąże sieci, sieci rozwiesza na drzewach. Od tego momentu życie ma proste; co rano wchodzi na drzewa i wybiera nietoperze z siatek. Popołudnia zaś spędza na wydłubywaniu bagnetem pędraków z przegniłych pni. Zachodzi słońce. Noc spędza na stojąco w okopie pełnym brudnej wody. Wstaje słońce. Gdy w pobliżu wybuchają bomby, doznaje tak głębokiego wstrząsu, że umysł całkiem oddziela mu się od ciała; ciało przez kilka godzin chodzi i robi różne rzeczy, o niczym umysłowi nie mówiąc. Z kolei mózg, pozbawiony połączenia ze światem, krąży w kółko jak silnik, który zerwał wał i bezużytecznie pędzi na pełnych obrotach, aż do zatarcia. Zwykle nie wychodzi z tego stanu, dopóki ktoś się do niego nie odezwie. Potem znów lecą bomby. Pewnego wieczoru zauważa, że pod stopami ma piasek. Dziwne. Powietrze jest czyste i świeże. Niesamowite. Po piasku razem z nim idą inni. Eskortuje ich kilku ledwo łażących szeregowców oraz kapral zgięty pod ciężarem nambu. Dziwnie się na niego gapi. - Hiroszima - mówi. - Coś do mnie mówiłeś? - Hiroszima. - Ale przedtem? - "W" - Co "w"? - W Hiroszimie. - A jeszcze przedtem? - Ciotka. - Mówiłeś mi o swojej ciotce w Hiroszimie? - Tak. Do niej też. - Co znaczy "do niej też"? - Wiadomość ode mnie, której nauczyłeś się na pamięć. Jej też przekaż. - Ach. - Pamiętasz całą listę? - Listę ludzi, którym mam przekazać wiadomość? - Tak. Powtórz wszystkich. Kapral ma akcent z Yamaguchi, skąd pochodzi większość tutejszych żołnierzy. Bardziej wygląda na gościa ze wsi. - Eee... ojciec i matka na gospodarstwie w Yamaguchi... - Tak! - Brat, który jest... w marynarce? - Tak! - I siostra, która... - Jest nauczycielką w Hiroszimie! Świetnie! - I ciotka, która też jest w Hiroszimie. - I nie zapomnij o wujku, w Kure. - No tak. Przepraszam. - Dobra! Teraz powtórz mi całą wiadomość, tak dla pewności, żebyś jej nie zapomniał. - Dobrze - odpowiada Goto Dengo i bierze głęboki oddech. Zaczyna trochę dochodzić do siebie. Idą nad morze - on oraz kilku innych żołnierzy, bez broni, z małymi pakunkami. Odprowadzają ich kapral i szeregowcy. Na brzegu oczekuje na nich gumowa łódź. - Już prawie doszliśmy! Powtórz mi wiadomość! Szybko! - Moja ukochana rodzino... - zaczyna Goto Dengo. - Świetnie, na razie idealnie! - woła kapral. - ...cały czas myślę o was... - zgaduje Goto Dengo. Kapral jest trochę zbity z tropu. - No, mniej więcej. Mów dalej. Doszli do łodzi. Załoga kilkoma ruchami spycha ją na wodę. Goto Dengo milknie na chwilę, patrzy, jak inni brodzą po falach i wsiadają do niej. Kapral szturcha go. Goto Dengo chwiejnie wchodzi do wody. Na razie nikt na niego nie 169 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON wrzeszczy, nawet wyciągają do niego ręce i pomagają wejść do łodzi. Zwala się na dno i z wysiłkiem unosi na kolana. Załoga już wiosłuje. Patrzy w oczy stojącego na plaży kaprala. - To ostatni list, jaki ode mnie otrzymacie, gdyż spoczywam w pokoju w ziemi Świątyni Yasukuni. - Nie! Nie! Źle! -wrzeszczy tamten. - Wiem, że odwiedzicie mnie tam i wspomnicie serdecznie, tak jak ja was wspominam. Kapral rzuca się w fale, próbując gonić łódź. Szeregowcy walą za nim i łapią go za ramiona. Krzyczy: - Niedługo zadamy Amerykanom decydujący cios, wtedy wraz z mymi towarzyszami triumfalnie przedefilujemy ulicami Hiroszimy! - recytuje jak uczeń podczas lekcji. - Wiedzcie, że zginąłem na posterunku podczas wielkiej bitwy i ani na chwilę nie zlekceważyłem swych obowiązków! - odkrzykuje Goto Dengo. - Wyślijcie mi trochę dratwy, żebym mógł zszyć sobie buty! - wrzeszczy kapral. - Armia opiekowała się nami troskliwie, przez ostatnie miesiące naszego życia mieszkaliśmy w takiej wygodzie i czystości, iż nigdy byście nie poznali, że kiedykolwiek opuściliśmy ojczyste wyspy! - krzyczy Goto Dengo, wiedząc, że szum fal zagłusza jego słowa. - Ostateczna bitwa nadciągnęła szybko. Oddaliśmy życie w pełni młodości, jak kwiaty wiśni, w posłaniu cesarskim, które wszyscy nosimy na sercu! Nasza śmierć to niewielka cena za pokój i szczęście, które przynieśliśmy mieszkańcom Nowej Gwinei! - Nie, to źle! Zupełnie nie tak! - zawodzi kapral. Lecz żołnierze odciągają go do tyłu, w stronę dżungli, gdzie jego głos tonie w nieustannej kakofonii pohukiwań, pisków, ćwierkania i kląskania. Goto Dengo czuje smród diesla i nadpsutych ścieków. Obraca się. Gwiazdy za nimi przesłania coś dużego, czarnego, podobnego do łodzi podwodnej. - Twoja wiadomość jest o wiele lepsza - mruczy ktoś. Młody chłopak trzymający skrzynkę z narzędziami mechanik samolotowy, który od pół roku nie widział na oczy nippońskiego samolotu. - Tak - potwierdza drugi, chyba też mechanik. - Rodzina znacznie lepiej przyjmie coś takiego. - Dzięki - mówi Goto Dengo. - Ale na nieszczęście nie mam pojęcia, jak się nazywa ich syn. - To pojedź do Yamaguchi - mówi pierwszy mechanik - i wybierz sobie pierwsze z brzegu starsze małżeństwo. Meteor - Ty naprawdę nie pieprzysz się jak bystra dziewczyna - mówi Bobby Shaftoe głosem pełnym zachwytu. W kącie żarzy się piecyk na drewno, mimo że w Szwecji, gdzie Shaftoe siedzi od sześciu miesięcy, jest dopiero wrzesień. Julieta jest śniada i smukła. Sięga długim ramieniem przez łóżko, wymacuje na nocnym stoliku paczkę papierosów. - Możesz mi podać tę ścierkę, tam? - mówi Shaftoe, zerkając na elegancko złożoną wojskową chustę obok papierosów. Sam nie dosięgnie. - Po co? - Julieta, jak wszyscy Finowie, świetnie mówi po angielsku. Shaftoe wzdycha z rezygnacją i zanurza twarz w jej włosach. Pod nimi Zatoka Botnicka pieni się i szumi jak źle nastrojone radio nadające jakieś dziwne informacje. Julieta lubi zadawać trudne pytania. - Bo nie chcę, proszę pani, nabrudzić, jak będę się wycofywał - odpowiada. Słyszy jedno, drugie, trzecie skrobnięcie kamienia zapalniczki. Potem jej klatka piersiowa odpycha go, unosząc się, gdy płuca napełniają się dymem. - Nie spiesz się - mruczy. Struny głosowe ma aż lepkie od smoły. - Co będziesz robić? Pójdziesz popływać? Przypuścisz szturm na Rosję? Gdzieś tam, po drugiej stronie zatoki, jest Finlandia. Są tam Rosjanie i Niemcy. - Rozumiesz, jak tylko wspomnisz o pływaniu, zaraz fiut mi się kurczy - mówi Shaftoe. - I będę musiał go wyciągnąć. Definitywnie. - Wydaje mu się, że to ostatnie słowo wymawia bardzo starannie. - No i co niby się stanie? - pyta Julieta. - Będzie mokra plama. - No i co? To nieszkodliwe. Ludzie śpią na mokrych plamach, odkąd wynaleziono łóżka. - Niech to szlag - cedzi Shaftoe i heroicznie sięga po wojskową chusteczkę. Julieta wpija paznokcie w jeden z czułych punktów, który zlokalizowała podczas dokładnych badań kartograficznych jego ciała. Wije się, ale bezskutecznie; wszyscy Finowie są bardzo sprawni fizycznie. Wycofuje się. Za późno! Łapiąc chustkę, zrzuca na podłogę portfel, odtacza się na bok i owija nią, flagą na złamanym maszcie, jedyną białą flagą, jaką kiedykolwiek będzie powiewał. Przez chwilę leży nieruchomo, słuchając szumu fal i trzaskania ognia. Julieta odsuwa się i zwija w kłębek na boku, omijając mokrą plamę, mimo że to nieszkodliwe, i rozkoszując się papierosem - mimo że o tym nie da się tego powiedzieć. Julieta pachnie kawą. Shaftoe lubi dotykać jej nosem i delektować przesycającym skórę aromatem. - Pogoda nie jest taka zła. Wujek Otto powinien wrócić przed zmrokiem - mówi Julieta. Patrzy leniwie na mapę Półwyspu Skandynawskiego. Szwecja zwisa jak flakowaty, obrzezany penis. Finlandia wydyma się pod nią jak moszna. Jej wschodnia granica nie odzwierciedla już rzeczywistości. Ta iluzoryczna linia jest wściekle pokreślona ołówkowymi znakami, ciosami Stalina próbującego wykastrować Skandynawię, obsesyjnie wyrysowanymi i opatrzonymi notatkami przez wuja Juliety, który jest jak każdy Fin znakomitym narciarzem, przednim strzelcem i niezwyciężonym żołnierzem. Ale oni i tak gardzą sobą. Shaftoe sądzi, że dlatego, iż w końcu zawołali na pomoc Niemców. Finowie są świetni w staromodnym, detalicznym i spersonalizowanym zabijaniu Rosjan, lecz kiedy ci ruszyli na nich ławą, trzeba było zawołać Niemców, których jest więcej i którzy opanowali hurtowe metody mordowania wrogów. Julieta szyderczo wzrusza ramionami na tę nieskomplikowaną teorię: Finowie są milion razy bardziej skomplikowani, niż wyobraża sobie Bobby Shaftoe. Nawet gdyby nie wybuchła wojna, mieliby nieskończenie wiele powodów do nieustającej depresji. Nie ma sensu szukać wytłumaczeń. Może zapewnić mu tylko skrótowy przegląd psychologii Finów, pieprząc się z nim do upadłego raz na kilka tygodni. Za długo tu leży. Niedługo sperma, która została w nasieniowodach, stwardnieje jak epoksyd. Ta groźba pobudza go do działania. Ześlizguje się z łóżka, wzdryga z zimna, przeskakuje przez zimne deski na dywan, instynktownie kierując się ciepłem pieca. Julieta przewraca się na wznak i patrzy na to wszystko. 170 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Bądź mężczyzną - mówi. - Zrób mi kawy. Shaftoe podnosi żeliwny czajnik. W razie potrzeby mógłby robić za kotwicę okrętową. Narzuca koc na ramiona i wyskakuje na zewnątrz. Przystaje na skraju urwiska, wiedząc, że usiany drzazgami pomost nie będzie miły dla jego bosych stóp, i sika w dół na plażę. Żółty łuk spowija para kojarząca się z kawą. Mruży oczy, patrzy na zatokę, widzi wiązkę kłód drewna za holownikiem i parę żagli. Żaden nie należy do Ottona. Przy domku jest ręczna pompa, ciągnąca wodę ze źródełka na wzgórzach. Shaftoe napełnia czajnik, wyciąga parę kawałków drewna i człapie do środka, lawirując między cegłami zapakowanej w folię kawy oraz skrzynkami z amunicją do pistoletu maszynowego Suomi. Stawia czajnik na żelaznym piecyku i dorzuca opału. - Strasznie dużo drewna zużywasz - mówi Julieta. - Wujek Otto się zorientuje. - To narąbię więcej. W tym pieprzonym kraju wszędzie są tylko drzewa. - Jak wujek Otto się rozgniewa, to będziesz rąbał cały dzień. - Czyli że mogę parzyć się z jego siostrzenicą, ale spalenie kilku kawałków drewna, żeby zrobić jej kawę, to już powód do wyrzucenia? - Parzyć - odpowiada Julieta. - Parzyć kawę. Cała Finlandia (według słów Ottona) zanurzyła się w nieskończonym mroku egzystencjalnej rozpaczy i samobójczej depresji. Zwykłe lekarstwa - biczowanie się namoczonymi brzozowymi witkami, gorzki humor, tygodniowe pijackie ciągi już zawiodły. Teraz Finlandię może uratować tylko kawa. Na nieszczęście rząd okazał się na tyle krótkowzroczny, że wywindował cła i podatki na niebotyczny poziom. Podobno to ma pokryć wydatki na wojnę z Rosją oraz koszty przesiedlenia setek tysięcy Finów, którzy muszą pakować manatki i przeprowadzać się za każdym razem, gdy Stalin w pijanym widzie albo Hitler w ataku psychozy zaatakuje mapę czerwoną kredką. Skutek jest taki, że kawa jest po prostu trudniejsza do zdobycia. Według Ottona Finlandia to nacja nieproduktywnych żywych trupów, z wyjątkiem terenów, na których działa sieć dystrybucyjna przemytników kawy. Idea szczęśliwego trafu jest im w zasadzie obca; mają jednak tyle szczęścia, że mieszkają naprzeciwko neutralnego, stosunkowo dobrze radzącego sobie kraju, który w dodatku słynie z kawy. Po takim wstępie istnienie niedużej fińskiej kolonii w Norrsbruck tłumaczy się samo przez się. Brakuje tylko fizycznego, by ładował kawę na łódź i wyładowywał towary przywożone przez Ottona w rozliczeniu. Poszukiwany jeden silny a głupi, opłacany dowolnym dobrem, które akurat się trafi. Sierżant piechoty morskiej Stanów Zjednoczonych, Bobby Shaftoe, wsypuje trochę ziaren do młynka i kręci korbą. Do czajniczka pod spodem zaczyna się sypać czarny pył. Shaftoe nauczył się parzyć kawę po szwedzku - klaruje się ją jajkiem. Rąbie drewno, posuwa Julietę, miele kawę, posuwa Julietę, odlewa się na plaży, ładuje i rozładowuje kecz Ottona. I tak mniej więcej od pół roku. W Szwecji udało mu się znaleźć spokojne, szarozielone oko krwawego cyklonu ogarniającego cały świat. Główną zagadką jest Julieta Kivistik. Nie ma z nią romansu, to ciąg romansów. Na początku każdego z nich w ogóle ze sobą nie rozmawiają, nawet wcale się nie znają. Shaftoe jest zwykłym włóczykijem, który ładuje towary u wuja. Na końcu romansu lądują w łóżku i się pieprzą. Po drodze jest od jednego do trzech tygodni manewrów taktycznych, falstartów i męczących, przypominających szermierkę flirtów. A poza tym każdy z romansów jest całkiem inny, jak zupełnie nowa znajomość między dwojgiem obcych ludzi. To wariactwo. Pewnie dlatego, że Julieta jest stuknięta znacznie bardziej niż Bobby. Ale on także nie jest zdrowy na umyśle, nie tutaj i nie teraz. Gotuje kawę, robi sztuczkę z jajkiem, nalewa jej do kubka. Tylko z grzeczności; właśnie skończyli romans, a nowy jeszcze się nie zaczął. Kiedy przynosi jej kubek, Julieta siedzi w łóżku, pali następnego papierosa i (jak to kobieta) wywraca na nice jego portfel, czego on nie robił, odkąd - hmm, odkąd sam go wykonał dziesięć lat temu, w Oconomowoc, na skautowską sprawność kaletnika. Julieta wyciągnęła z niego nadzienie i przegląda je, jakby było kieszonkowym kryminałem. Prawie wszystko jest zniszczone przez wodę morską. Lecz ona wpatruje się analitycznie w zdjęcie Glory. - Dawaj! - krzyczy i wyrywa je. Gdyby była kochanką, schowałaby je i przekomarzała się z nim dziecinnie; a na koniec może jeszcze raz doszłoby do zbliżenia. Ale teraz jest obcą osobą, dlatego oddaje mu portfel. Gdy stawia kawę na stoliku, przygląda mu się jak kelnerowi w kawiarni. - Masz dziewczynę, gdzie? W Meksyku? - W Manili - odpowiada Bobby - jeśli jeszcze żyje. Julieta obojętnie kiwa głową, ani zazdrosna o Glory, ani obawiająca się o jej los w rękach Nipów. Na Filipinach na pewno nie może być dużo gorzej niż w Finlandii. A właściwie to co miałaby się przejmować jakimiś dawnymi romantycznymi związkami dokera pracującego u wuja, młodego jak-mu-tam? Shaftoe naciąga bokserki, wełniane spodnie, koszulę i sweter. - Idę do miasta - mówi. - Powiedz Ottonowi, że rozładuję łódź, jak wrócę. Julieta nie odpowiada. W ostatnim grzecznościowym geście zatrzymuje się przy drzwiach, sięga za stertę skrzynek, wyciąga pistolet maszynowy Suomi * i sprawdza go: czysty, załadowany, gotowy, tak samo jak godzinę temu, kiedy ostatni raz go sprawdzał. Odkłada go na miejsce, odwraca się, patrzy w oczy Juliecie. Wychodzi, zamyka za dobą drzwi. Słyszy tupot bosych stóp i uspokajający łoskot zatrzaskiwanych zasuw. Wkłada wysokie gumowe buty i ociężale rusza w drogę. Buciory należą do Ottona - na Bobby'ego są kilka numerów za duże. Czuje się w nich jak mały chłopczyk skaczący po kałużach w Wisconsin. To właśnie powinien robić gość w jego wieku - ciężko i uczciwie pracować fizycznie. Całować dziewczyny. Chodzić do miasta po papierosy, może strzelić sobie piwko. Ale żeby latać po świecie na uzbrojonych samolotach i zabijać pałających żądzą mordu szaleńców za pomocą nowoczesnej broni - cóż za absurdalny pomysł. Co kilkaset metrów zwalnia kroku i gapi się na blaszaną beczkę albo inne wojskowe rzeczy wyrzucone przez fale, na wpół zagrzebane w piasku, opatrzone tajemniczymi szablonowymi napisami, po fińsku, niemiecku albo cyrylicą. *

To oczywiste, że Finowie muszą mieć wiasną sui generis markę broni automatycznej (przyp. aut.). 171 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Przywodzą mu na myśl nippońskie beczki na plaży Guadalcanal. Księżyc wzniósł morze Lecz śpiących na plaży - nie Grzebią ich fale Wojna to wielkie marnotrawstwo wszystkiego - nie tylko beczek i skrzyń. Często na przykład żołnierzom rozkazuje się umrzeć po to, by inni mogli żyć. Na Guadalcanal nauczył się, że nigdy nie wiadomo, w jakich okolicznościach zostajesz takim żołnierzem. Możesz ruszyć do walki z najprostszym, najprzebieglejszym i najbardziej zrozumiałym planem, opracowanym przez wykształconych w Annapolis, zahartowanych w boju oficerów marines, popartym tonami materiałów wywiadowczych. I dziesięć sekund po pierwszym pociągnięciu za spust wszystko się chrzani, a żołnierze biegają w kółko jak obłąkani. Plan, który jeszcze minutę temu był genialny, teraz wygląda równie naiwnie jak wpis do szkolnego pamiętnika. Ludzie giną. Czasem dlatego, że przypadkiem trafia ich pocisk, ale zadziwiająco często dlatego, że tak im rozkazano. Tak samo z tym TJ-691. Cały ten pomysł z trynidadzkim parowcem był pewnie swego czasu znakomitym planem (podejrzewa, że autorstwa Waterhouse'a). Ale potem wszystko się popieprzyło i jakiś aliancki dowódca rozkazał, że Shaftoe oraz Root mają zginąć - razem z całą załogą U-691. Powinien był umrzeć na plażach Guadalcanal, tam gdzie wszyscy. Ale przeżył. Wszystko, odtąd aż po U-691, to jakby dodatkowe, premiowe życie. Miał nawet szansę wrócić do domu i spotkać się z rodziną, prawie jak Jezus po zmartwychstaniu. Ale teraz już na pewno nie żyje. Dlatego właśnie tak wolno człapie po plaży i tak interesuje się wszystkimi wystającymi z piachu przedmiotami - ponieważ on też jest nieboszczykiem wyrzuconym przez fale na szwedzki brzeg. Myśli o tym, kiedy ukazuje mu się Niebiańska Zjawa. Niebo tutaj jest jak świeżo ocynkowane wiadro, którym nakryto świat od góry, by osłonić go przed niewygodnym blaskiem słonecznym; gdy ktoś zapali papierosa, widać go na kilometr jak nową. W porównaniu z tym Niebiańska Zjawa to chyba cała galaktyka spadająca z orbity, by zderzyć się z powierzchnią Ziemi. Można by nawet pomylić ją z samolotem, ale nie wydaje obowiązkowego basowego terkotu, tylko wysokie wycie. Ciągnie za sobą długi ognisty ogon. Poza tym jak na samolot leci zbyt szybko. Nadlatuje znad Zatoki Botnickiej, przecina linię brzegową parę kilometrów na północ od domku Ottona, stopniowo tracąc wysokość i prędkość. W miarę jak zwalnia, płomienie kipią coraz wyżej, wspinając się po czarnym kadłubie przypominającym pogięty, skręcony knot u nasady płomienia świecy. Znika za drzewami. Tutaj wszystko prędzej czy później znika za drzewami. Zza drzew unosi się kula ognia. Bobby liczy: - Sto dwadzieścia jeden, sto dwadzieścia dwa, sto dwadzieścia trzy, sto dwadzieścia cztery, sto dwadzieścia pięć, sto dwadzieścia sześć, sto dwadzieścia siedem... - i przerywa, słysząc huk eksplozji. Potem odwraca się i idzie do Norrsbruck trochę szybszym krokiem. Lawendowa Róża Randy chciałby osobiście zejść na dół i przyjrzeć się temu U-Bootowi. Doug zawsze mówi, że proszę bardzo, musi tylko najpierw sporządzić dobry plan nurkowania; i przypomina mu, że wrak leży na głębokości stu pięćdziesięciu czterech metrów. Randy kiwa głową, jakby spodziewał się, że będzie musiał zrobić plan nurkowania. Chciałby, żeby wszystko wyglądało tak jak prowadzenie samochodu - wskakujesz i jedziesz. Zna kilku gości, którzy latają samolotami i wciąż pamięta, jak się poczuł, kiedy dowiedział się, że nie można po prostu wsiąść do samolotu (nawet małego) i wystartować - trzeba mieć plan lotu, do którego potrzeba całej walizy książek, tabel i specjalnych kalkulatorów oraz prognoz pogody znacznie lepszych niż zwykłe - i wszystko to jest potrzebne nawet do napisania złego planu lotu, z którym na pewno się zabijesz. Kiedy już przyzwyczaił się do tej informacji, z niechęcią przyznał, iż ma to sens. A teraz Doug Shaftoe powiada mu, że potrzeba planu, żeby powiesić sobie na plecach parę butli i przepłynąć sto pięćdziesiąt cztery metry (co prawda, w dół) i z powrotem. Randy wyciąga więc kilka książek o nurkowaniu z zabezpieczonych gumami półek "Glory IV" i próbuje nabrać choćby zielonego pojęcia o planie nurkowania. Randy nigdy nie nurkował, ale widział to na Discovery i wydawało mu się dość proste. Pierwsze trzy książki zawierają wystarczająco wiele szczegółów, by powtórzyło się owo zniechęcenie, które przeżył, dowiedziawszy się o planach lotów. Zanim zaczął, zaopatrzył się w ołówek i papier milimetrowy do notatek; pół godziny później wciąż próbuje zorientować się, co zawierają te wszystkie tabele - nie zanotował ani słowa. Zauważa, że głębokości we wszystkich tabelach dochodzą ledwo do stu trzydziestu. Mówi się o przebywaniu na tej głębokości co najwyżej przez dziesięć minut. A przecież wie, że Amy oraz wielorasowy, barwny i coraz liczniejszy tłum płetwonurków Douga przebywają tam znacznie dłużej, co więcej, wracają na powierzchnię z pierwszymi przedmiotami z wnętrza wraku. Pojawia się na przykład aluminiowa walizka, w której Doug ma nadzieję znaleźć wskazówki, kogo wiózł U-Boot i dlaczego pojawił się na niewłaściwej półkuli. Randy zaczyna się obawiać, że wybebeszą cały wrak do cna, zanim on postawi na papierze milimetrowym pierwszy znaczek. Nurkowie przypływają z Palawanu motorówkami lub łodziami z pływakami, pojedynczo bądź parami. Blond surferzy, milczące podejrzane typy, palący papierosy Francuzi, grający w Nintendo Azjaci, gniotący puszki po piwie eksmarynarze, prości robotnicy z prowincji - wszyscy mają plany nurkowania. Dlaczego nie ma go Randy? Zaczyna szkicować plan dla głębokości stu trzydziestu metrów - to całkiem blisko stu pięćdziesięciu czterech. Mniej więcej po godzinie pracy (wystarczająco długo, by wyobrazić sobie wszystko w zwodniczych szczegółach) przypadkiem zauważa, że tabela, z której korzystał, jest w stopach, a nie w metrach, co oznacza, że ci faceci nurkują mniej więcej trzy razy głębiej, niż wynosi największa głębokość wspomniana w owych tabelach. Zatrzaskuje podręczniki i przygląda im się z irytacją. Wszystkie są nowe, z kolorowymi zdjęciami na okładkach. Wybrał właśnie te, ponieważ (posłużmy się introspekcją) jest komputerowcem, a w świecie komputerów każda książka starsza niż dwa miesiące jest li tylko kiczowatym suwenirem. Badając je dokładniej, odkrywa, że wszystkie trzy nowe, jaskrawe książki mają autografy autorów oraz długie, osobiste dedykacje: dwie dla Douga, jedną dla Amy. Ta ostatnia jest wyraźnie napisana przez kogoś rozpaczliwie w niej zakochanego. Czytając ją, czuje się, jakby użył tabasco zamiast kremu 172 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON po goleniu. Wnioskuje, że wszystko to są popularne podręczniki nurkowania, adresowane do opitych rumem turystów, a ich wydawcy kazali prawnikom przejrzeć je słowo po słowie, by upewnić się, że nikt nie pozwie ich do sądu. Że ich zawartość to pewnie z jeden procent wiedzy autorów o nurkowaniu, ale prawnicy zadbali o to, by nie wspomniano o tym choć słowem. No dobra, a zatem nurkowie posiedli sporą dozę wiedzy tajemnej. To zbliża ich trochę do hakerów. Wysportowanych hakerów. Shaftoe sam nie schodzi do wraku. Kiedy zapytał go dlaczego, Doug zdziwił się, a nawet trochę obraził. Zamiast nurkować, bada przedmioty wydobyte z wraku przez młodszych nurków. Najpierw cyfrowymi aparatami dokładnie obfotografowali wrak, Doug zaś wszystkie zdjęcia wnętrza wydrukował w powiększeniu na laserówce i poprzyklejał do ścian swojej kajuty. Randy uruchamia procedurę sortującą na podręcznikach nurkowania: ignoruje wszystkie z kolorowymi zdjęciami, wydane mniej niż dwadzieścia lat temu i wszystkie reklamujące się na tylnej okładce słowami: "rewelacyjny", "zadziwiający" albo, najgorsze z najgorszych - "przystępny" i "prosty". Szuka starych, grubych ksiąg z wytartymi okładkami i napisanym prostymi literami tytułem w rodzaju: PODRĘCZNIK NURKOWANIA. Dodatkowe punkty dostaje każda z gniewnymi uwagami Douga Shaftoe'a na marginesach. Do: [email protected] Od: [email protected] Temat: Pontifex Randy. Proponuję, żebyśmy roboczo nazwali ten kryptosystem "Pontifex". Jest to system powojenny. To znaczy, kiedy dowiedziałem się, co Turing i koledzy zrobili z Enigmą, wyciągnąłem (teraz dość oczywisty) wniosek, że nowoczesny szyfr musi być odporny na maszynową kryptoanalizę. Kluczem w Pontifeksie jest 54-elementowa permutacja - jeden klucz na jedną wiadomość, pamiętaj! - za pomocą tej permutacji (będę oznaczał ją jako T) generuje się ciąg kluczowy, który modulo 26 jest dodawany do jawnego tekstu. Proces generowania kolejnego znaku ciągu kluczowego zmienia T w pewien odwracalny, ale z grubsza "losowy" sposób. Wtedy pojawia się nurek z kawałkiem prawdziwego złota, ale nie sztabką. To arkusz kutej złotej blachy, o boku może dwudziestu centymetrów i grubości ćwierć milimetra, podziurawiony rzędami maleńkich, równiutkich otworów, jak komputerowa karta perforowana. Randy kilka dni obsesyjnie ją ogląda. Dowiedział się, że wyciągnęli ją ze skrzyni w ładowni U-Boota i że są ich tam tysiące. Teraz nagle czyta teksty napisane przez gości, których nazwiska poprzedzają stopnie wojskowe z marynarki oraz naukowe tytuły w rodzaju "prof". i "dr" - potrafią przez kilkanaście stron opisywać fizyczne aspekty powstawania pęcherzyków azotu na przykład w kolanie. Są tu zdjęcia kotów uwięzionych w miniaturowych komorach wysokich ciśnień. Dowiaduje się, dlaczego Doug Shaftoe nie schodzi na głębokość stu pięćdziesięciu czterech metrów: ponieważ pewne związane z wiekiem zmiany w stawach zwiększają prawdopodobieństwo powstania w nich pęcherzy azotu podczas dekompresji. Uświadamia sobie fakt, że ciśnienie na tej głębokości wynosi piętnaście czy szesnaście atmosfer, co znaczy, że kiedy wynurza się na powierzchnię, wszystkie pęcherzyki azotu przypadkiem wałęsające się po jego ciele staną się nagle szesnaście czy piętnaście razy większe, i to niezależnie od tego, czy przypadkiem są w mózgu, w kolanie, w naczynkach krwionośnych gałki ocznej, czy też pod plombami w zębach. Zaczyna pojmować swym umysłem laika problemy medycyny wysokich ciśnień - to i tak tyle co nic, ponieważ każde ciało jest inne - dlatego każdy nurek musi mieć całkiem inny plan. Zanim cokolwiek nakreśli na papierze, będzie musiał ustalić procent tłuszczu w swoim ciele. Zależy to też od częstości schodzenia na dół. Ciała nurków nasycają się azotem przy każdym zejściu, a kiedy wynurzają się, niecały azot ulatuje od razu - wszyscy oni, kiedy siedzą na "Glory IV", rżną w karty, piją piwo, gadają z dziewczynami przez komórki, cały czas puszczają gazy - z ich ciał wydobywa się azot; każdy z nich mniej więcej wie, ile jeszcze ma go w ciele, i intuicyjnie pojmuje, jak ten parametr wpływa na każdy z planów nurkowania, które chciałby sporządzić potężny superkomputer przystosowany do opracowywania tych planów, najwyraźniej noszony przez każdego z tych facetów w jego nasyconym azotem mózgu. Jeden z nurków wynurza się z deską od skrzyni mieszczącej złote arkusze. Deska jest w kiepskim stanie; syczy od wydobywającego się z jej porów gazu. Randy wyobraża sobie, że tak właśnie syczałyby jego kości, gdyby pomylił się podczas pracy nad planem nurkowania. Na drewnie ledwo widać malowane od szablonu litery: IWUM LEIBN. "Glory IV" ma kompresory pompujące powietrze do butli pod obłędnie wysokim ciśnieniem. Randy nabiera świadomości, że to ciśnienie musi być niesamowicie wysokie -inaczej tam na dole powietrze w ogóle nie chciałoby wyleźć z butli. A nurkowie są nasyceni tym sprężonym gazem - trochę spodziewa się, że zaraz któryś z nich uderzy w coś i eksploduje jak purchawka. Do: [email protected] Od: [email protected] Temat: Pontifex R. Sforwardowałeś mi mail o kryptosystemie Pontifex. Kto go wymyślił, jakiś Twój znajomy? W ogólnym zarysie (tzn. że ciąg kluczowy generuje się z wolnozmiennej n-elementowej permutacji) przypomina trochę komercyjny system RC4, na jego temat mają Miłośnicy Tajemnic mieszane uczucia. Wygląda na bezpieczny i nie został jeszcze złamany, ale trochę boimy się tego, że ma jeden rotor, chociaż ten rotor ewoluuje. Pontifex ewoluuje w sposób o wiele bardziej skomplikowany i asymetryczny, a więc niewykluczone, że jest bezpieczniejszy. Parę rzeczy wydało mi się dziwnych: 1) Gość pisze o generowaniu "znaków" ciągu kluczowego, a potem dodawaniu ich modulo 26 do jawnego tekstu. Tak się mówiło 50 lat temu, kiedy szyfrowało się ołówkiem na papierze. Teraz mówimy o generowaniu bajtów i dodawaniu ich modulo 256. Czy twój przyjaciel jest bardzo stary? 2) Mówi, że T to 54-elementowa permutacja. Nic w tym złego, ale Pontifex działałby równie dobrze przy 64, 73 czy 173 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON 699 elementach, a więc bardziej sensownie byłoby opisywać ten klucz jako n-elementową permutację, gdzie n = 54 lub dowolna inna liczba całkowita. Nie wiem, czemu się tak uparł na 54. Może dlatego, że to dwa razy tyle co liter w alfabecie, ale nie ma to przecież większego sensu. Wniosek: autor Pontifeksa nieźle zna się na kryptografii, ale ma pewne cechy starego pierdziela. Żeby wydać wyrok, potrzebuję więcej szczegółów. - Cantrell - Randy? - odzywa się Doug Shaftoe i zaprasza go do swojej kajuty. Po wewnętrznej stronie drzwi wisi wielkie kolorowe zdjęcie masywnych kamiennych schodów w jakimś starym kościele. Stają przed nim. - Słuchaj, dużo jest Waterhouse'ów? To pospolite nazwisko? - No, wiesz, nie jest specjalnie rzadkie. - Może chciałbyś mi zdradzić coś z historii twojej rodziny? Randy wie, że będzie badany non stop jako potencjalny kandydat do ręki Amy. Rodzina Shaftoe'ów będzie teraz kontrolować, czy wykazuje należyte starania. - O co pytasz? O jakieś straszne tajemnice? Nie sądzę, żeby było coś, co bym chciał przed tobą ukryć. Doug przygląda mu się przez chwilę obojętnie, po czym odwraca się w stronę otwartej aluminiowej walizki z UBoota. Randy przypuszcza, że samo jej otwarcie wymagało sporządzenia szczegółowego planu. Doug rozłożył zawartość na stole, by ją sfotografować i skatalogować. Były komandos Douglas MacArthur Shaftoe został u schyłku kariery czymś w rodzaju bibliotekarza. Randy widzi parę złoconych okularów, wieczne pióro, kilka pordzewiałych spinaczy. Ale walizka zawierała jeszcze sporo mokrych papierów, a Doug starannie je wysuszył i próbował odczytać. - Wojenny papier przeważnie był gówno wart - mówi. - Pewnie kilka dni po zatopieniu rozpuścił się na papkę. Ten w walizce był przynajmniej osłonięty przed morskimi zwierzętami, ale i tak połowy nie ma. Wydaje mi się jednak, że właściciel tej walizki był kimś w rodzaju arystokraty. Popatrz na te okulary, na to pióro. Randy przygląda się im. Nurkowie znaleźli we wraku zęby i plomby, ale nie dostrzegli niczego, co kwalifikowałoby się jako zwłoki. Miejsca śmierci ludzi znaczą właśnie te twarde, odporne szczątki, na przykład okulary. Tak jak w odłamkach wokół rozbitego samolotu. - Dlatego właśnie miał w walizce parę kawałków porządnego papieru - ciągnie Doug. - Osobistą papeterię. Podejrzewamy, że gość nazywał się Rudolf von Hacklheber. Kojarzysz takie nazwisko? - Nie. Ale mógłbym poszukać w Internecie... - Już próbowałem - mówi Doug. - Tylko kilka trafień. Był taki facet, w latach trzydziestych napisał parę prac matematycznych. I są jeszcze jakieś instytucje o takiej nazwie w Lipsku i okolicach: hotel, teatr, jakaś zbankrutowana firma reasekuracyjna. I tyle. - No cóż, skoro był matematykiem, może mógł mieć jakiś kontakt z moim dziadkiem. Dlatego mnie zapytałeś? - Spójrz na to - mówi Doug i postukuje paznokciem w szklaną tacę wypełnioną przezroczystym płynem. W środku pływa rozklejona i rozpostarta koperta. Randy nachyla się i patrzy na nią. Na odwrocie jest coś napisane ołówkiem, ale bez złożenia nie da się tego odczytać. - Mogę? - pyta. Doug kiwa głową i podaje mu parę lateksowych chirurgicznych rękawiczek. - Nie muszę chyba wypełniać planu nurkowania? - pyta Randy, wciskając w nie palce. Doug się nie śmieje. - To jest głębsze, niż wygląda. Randy odwraca kopertę i zwija jej skrzydełka do siebie, składając razem napis. Brzmi tak: WATERHOUSE LAWENDOWA RÓŻA Brisbane Waterhouse spogląda na centrum Brisbane przez zakurzone okienko przekreślone paskami taśmy klejącej. Centrum niespecjalnie kipi życiem. Po ulicy toczy się z wysiłkiem taksówka. Potem skręca na podjazd hotelu Canberra, zamieszkanego w większości przez oficerów średniej rangi. Taksówka dymi i śmierdzi - napędza ją piec na węgiel drzewny w bagażniku. Słychać też marszowy tupot butów. Ale nie ciężkie żołnierskie "dup, dup", lecz "stuk, stuk" wygodnych butów noszonych przez rozsądne kobiety - miejscowe ochotniczki. Waterhouse instynktownie przysuwa się do szyby, by mieć lepszy widok, ale to nie ma sensu. Można by odziać w takie mundury pułk dziewczyn z okładek, przepuścić je przez wszystkie kajuty i schodnie pełnego marynarzy pancernika, a nikt nawet nie zagwizdałby, nie chwycił żadnej za tyłeczek ani nie rzuciłby sprośnej propozycji. Z bocznej uliczki wytacza się samochód dostawczy. Kiedy próbuje przyspieszyć i włączyć się do ruchu, przeraźliwie strzela z tłumika. Brisbane wciąż boi się nalotu i nikt tu nie przepada za niespodziewanymi głośnymi odgłosami. Furgon wygląda, jakby zaatakowała go ameba - z tyłu ma wydęty balon z gumowanej tkaniny, pełny gazu ziemnego. Waterhouse siedzi na drugim piętrze biurowca tak bezpłciowego, że najbardziej interesujące spostrzeżenie, jakie się nasuwa, dotyczy tego, iż jest on trzypiętrowy. Na parterze znajduje się trafika. Cała reszta musiała być opuszczona, dopóki Generał (zbity przez Nipów jak pies) nie przyjechał tutaj z Corregidoru i nie uczynił tego miasta stolicą Frontu Południowo-Zachodniego Pacyfiku. Zanim się tu pojawił, mieli pewnie od cholery wolnych biurowców do wynajęcia, ponieważ większość mieszkańców uciekła w obawie przed inwazją. Waterhouse miał mnóstwo czasu na zapoznanie się z Brisbane i okolicami. Siedzi tu od czterech tygodni i nie ma nic do roboty. A w Anglii ledwo nadążali z wożeniem go z jednego miejsca pracy w drugie. Każde zadanie wykonywał niestrudzenie, dopóki nie otrzymał kolejnego, ściśle tajnego, priorytetowego rozkazu, polecającego mu udać się, wszelkimi dostępnymi środkami transportu, na nowe miejsce pobytu. Potem przywieźli go tutaj. Marynarka przerzuciła go przez ocean, w skokach od jednej wyspy do drugiej, różnymi łodziami latającymi i transportowcami. Tego samego dnia przeciął równik i linię zmiany daty. Ale po pokonaniu granicy między Frontem Pacyficznym Nimitza a Frontem Południowo-Zachodniego Pacyfiku Generała poczuł się, jakby wpadł na 174 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON kamienny mur. Ledwo udało mu się wcisnąć na wojskowy transportowiec do Nowej Zelandii, a potem do Fremantle. Warunki na transportowcach były niewyobrażalne: stalowe piece wypchane żołnierzami, podgrzewane przez słońce; nikomu nie wolno wyjść na pokład z obawy, że nippoński okręt podwodny wypatrzy go i zatopi cały statek. Nawet w nocy nie można było przewietrzyć - wszystkie otwory były zaciemnione zasłonami. Waterhouse nie mógł jednak narzekać, niektórzy podróżowali w tych warunkach aż ze wschodniego wybrzeża Stanów. Istotne jest jednak, że zgodnie z rozkazami dotarł do Brisbane i zameldował się właściwemu oficerowi, który kazał mu oczekiwać na dalsze rozkazy. Właśnie to robił aż do dzisiaj rano, kiedy powiedziano mu, by pojawił się w tym biurze nad sklepem z tytoniem. Sala jest pełna żołnierzy z poboru, który wypełniają formularze, wożą je tam i z powrotem w drucianych wózkach i wtykają do szafek na akta. Waterhouse wie ze swoich wojskowych doświadczeń, że to nie jest dobry znak, kiedy każą ci się zameldować w takim miejscu. Wreszcie dopuszczają go przed oblicze majora armii, który jednocześnie prowadzi parę innych rozmów i kilka robót papierkowych. No dobra, nie trzeba być aż kryptoana-litykiem, by odczytać wyraźny i jasny komunikat: wcale cię tutaj nie chcemy. - Marshall wysłał pana tutaj, ponieważ uważa, że Generał niewłaściwie obchodzi się z informacją Ultra - mówi major. Waterhouse aż wzdryga się, słysząc to słowo wypowiedziane na głos w biurze, po którym pęta się mnóstwo żołnierzy z poboru. To prawie tak, jakby major powiedział, że Generał istotnie nie dba o informacje Ultra i, dzięki Bogu, bardzo mu z tym dobrze. - Marshall obawia się, że Nipy w końcu nas przejrzą i zmienią kody. To wszystko przez Churchilla. - Major odnosi się do generała George C. Marshalla oraz sir Winstona Churchilla, jakby byli rezerwowymi zawodnikami wiejskiej drużyny baseballowej. Przerywa i zapala papierosa. - Ultra to dziecko Churchilla. Taak, Winnie po prostu uwieeelbia swe Ultra. Myśli, że zdradzimy jego sekret i wszystko mu zepsujemy, ponieważ ma nas za idiotów. - Bierze potężny haust dymu, rozpiera się w fotelu i puszcza kilka starannych kółek. - Zawsze pili Marshalla, żeby zadbał o bezpieczeństwo, a Marshall rzuca mu ochłap od czasu do czasu, tak dla równowagi. - Major po raz pierwszy patrzy Waterhouse'owi prosto w oczy. Tak się składa, że pan jest ostatnim ochłapem, i tyle. Zapada długa cisza, jakby teraz Waterhouse miał coś powiedzieć. Odchrząka. Nikt jeszcze nie stanął przed sądem wojennym za przestrzeganie rozkazów. - Moje rozkazy mówią, że... - Chuj z pana rozkazami, kapitanie Waterhouse - mówi major. Długie milczenie. Major wraca do jednego czy dwóch przerwanych zadań. Potem przez chwilę patrzy w okno, próbując zebrać myśli. Wreszcie się odzywa: - Proszę sobie to dobrze wbić do głowy. Nie jesteśmy kretynami. Generał nie jest kretynem. Generał ceni Ultra tak samo jak Winston Churchill. Generał korzysta z Ultra równie dobrze, jak każdy inny dowódca. - Ale Ultra jest na nic, jeśli dowiedzą się o nim Japończycy. - Jak zapewne pan się domyślił, Generał nie ma czasu, by osobiście się z panem spotkać. Jego personel tak samo. Nie będzie miał pan więc okazji poinstruować go, jak zachować Ultra w tajemnicy - mówi major. Parę razy zerka na kartkę papieru pod bibułą; i rzeczywiście, mówi, jakby odczytywał przygotowane oświadczenie. - Odkąd dowiedzieliśmy się, że wysyłają pana do nas, kilka razy wspominaliśmy o tym Generałowi. W tych nielicznych chwilach, kiedy nie jest zajęty bardziej istotnymi problemami, zdarzało mu się poczynić zwięzłe komentarze dotyczące pana, pańskiej misji i tych geniuszy, co pana tutaj wysłali. - Nie wątpię - odpowiada Waterhouse. - Generał jest zdania, że osoba niezorientowana w wyjątkowych cechach Frontu Południowo-Zachodniego Pacyfiku zapewne nie jest na tyle kompetentna, by oceniać jego strategię - dodaje major. - Generał sądzi także, że Nipy nigdy nie dowiedzą się o Ultra. Dlaczego? Dlatego że nie są w stanie pojąć, co się z nimi teraz dzieje. Generał stwierdził raz, że równie dobrze mógłby pan jutro usiąść do radiostacji i nadać oświadczenie mówiące, że złamaliśmy wszystkie nippońskie kody i odczytujemy wszystkie ich wiadomości, a i tak nic by się nie stało. Sformułował to mniej więcej w ten sposób: Nipy nigdy nie uświadomią sobie, że są robieni w chuja do kwadratu, bo u nich jest tak: jeśli dajesz się, kurwa, robić w chuja, to twoja wina - widocznie jesteś pierdolonym cieniasem. - Rozumiem. - Jednakże Generał wyraził to wszystko znacznie dobitniej i nie użył przy tym ani jednego wulgarnego wyrazu, ponieważ tak właśnie wysławia się Generał. - Dziękuję za podsumowanie. - Widział pan te białe opaski, które Nipy wiążą sobie na czołach? Z czerwonym kotletem i drukowanymi nippońskimi krzaczkami? - Widziałem na zdjęciach. - Ja widziałem je na żywo, zawiązane na głowach pilotów nippońskich myśliwców, którzy lecieli piętnaście metrów ode mnie i walili do mnie i moich ludzi z karabinów maszynowych. - Ach, rzeczywiście! Ja też je widziałem! W Pearl Harbor - mówi Waterhouse. - Zapomniałem. To chyba jedno z najbardziej obraźliwych zdań wypowiedzianych dziś przez Waterhouse'a. Major z trudem się opanowuje. - Ta opaska nazywa się hachimaki. - Aha. - Proszę sobie wyobrazić coś takiego. Cesarz spotyka się ze swoją generalicją. Wszyscy najważniejsi generałowie i admirałowie Nipponu wmaszerowują do sali w pełnym galowym umundurowaniu i kłaniają się w pas cesarzowi. Przyszli tu zameldować o sytuacji na frontach. Każdy z nich nosi na czole nowiutkie hachimaki. Na nich zaś mają napisy w rodzaju: "Jestem kompletnym durniem" albo "Przez własną głupotę zabiłem dwa tysiące własnych ludzi" albo "Na srebrnej tacy podałem Nimitzowi plany ataku na Midway". Major urywa i podnosi słuchawkę telefonu, by Waterhouse mógł napawać się dłużej tym obrazem. Potem odkłada ją, zapala kolejnego papierosa i ciągnie: - Tak wyglądałoby u Nipów przyznanie się w tym momencie do faktu, że mamy Ultra. Znów puszcza kółka. Waterhouse nie ma nic do dodania. Major kontynuuje: 175 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Rozumie pan, w tej wojnie osiągnęliśmy już dział wód, odtąd mamy z górki. Wygraliśmy batalię o Midway. W Afryce Północnej. Pod Stalingradem. Na Atlantyku. Po przejściu tego punktu wszystko jest inaczej. Wszystkie rzeki płyną w drugą stronę. Tak jakby siła grawitacji zmieniła kierunek i zaczęła nam pomagać. My już wzięliśmy to pod uwagę. Marshall, Churchill i inni wciąż trwają przy starym punkcie widzenia. Są obrońcami. Generał natomiast nie jest obrońcą. Tak między nami mówiąc, w zasadzie Generał jest kiepski w obronie. Widać to było na Filipinach. Generał jest zdobywcą. - No cóż - odzywa się Waterhouse. - Co mam ze sobą zrobić w Brisbane? - Kusi mnie, by powiedzieć, że powinien pan dogadać się z resztą ekspertów od Ultra wysłanych przed panem i razem zasiąść do brydżyka. - Nie gram w brydża - grzecznie stwierdza Waterhouse. - Jest pan pewnie jakimś wybitnym łamaczem kodów, nieprawdaż? - Prawdaż. - No to niech pan pójdzie do Centralnego Biura. Nipy mają sto milionów różnych kodów. Nie wszystkie jeszcze złamaliśmy. - Moja misja jest inna. - Niech pan nie przejmuje się, kurwa, swoją misją - mówi major. - Ja się postaram, żeby Marshall był pewien, że wykonuje pan ją jak należy. W przeciwnym wypadku dalej będzie się nam naprzykrzał. To znaczy, że z dowództwem załatwione. - Dziękuję. - Pana misja jest zatem zakończona - mówi major. - Gratuluję panu. - Dziękuję. - A moja misja to stłuc pierdolonych Nipów na kwaśne jabłko. Ta misja nie jest jeszcze zakończona, dlatego mam inne rzeczy na głowie - znacząco rzuca major. - To znaczy, mam odmaszerować? - pyta Waterhouse. Donitz Kiedy Bobby Shaftoe miał osiem lat, pojechał do Tennessee do dziadka i babci. Pewnego nudnego popołudnia zaczął podczytywać list pozostawiony przez babcię na stoliku. Starsza pani udzieliła mu solidnej reprymendy, a potem opowiedziała o wszystkim dziadkowi, który pojął aluzję i wymierzył mu czterdzieści rózeg. To oraz szereg zbliżonych doświadczeń z dzieciństwa, plus kilka lat w piechocie morskiej, sprawiło, że teraz jest kulturalnym człowiekiem. Dlatego nie czyta cudzych listów. To byłoby wbrew zasadom. Sprawa wygląda tak. Scenografia: wyłożony boazerią pokoik nad tawerną w Norrsbruck, w Szwecji. Tawerna jest w marynarskim stylu i siedzą w niej głównie rybacy. Jego przyjaciel i kompan do kieliszka bardzo lubi taki styl - jest bowiem Kapitanleutnantem Kriegsmarine w stanie spoczynku. Gunterem Bischoffem. Bischoff dostaje mnóstwo ciekawych listów i zostawia je rozrzucone po pokoju. Niektóre listy są od jego rodziny w Niemczech i zawierają pieniądze. Dlatego Bischoff, w przeciwieństwie do Shaftoe'a, nie będzie musiał pracować, nawet jeśli wojna się przedłuży - może sobie siedzieć w Szwecji i studzić kotły przez kolejne dziesięć lat. Niektóre z listów, według Bischoffa, są od załogi U-691. Kiedy doprowadził ich, całych i zdrowych, do Norrsbruck, jego zastępca, Oberleutnant zur See, Karl Beck, dogadał się z Kriegsmarine - załoga mogła wrócić bez żadnych konsekwencji do Trzeciej Rzeszy. Wszyscy oprócz Bischoffa weszli na pokład zrujnowanego U-691 i wzięli kurs na Kilonię. Już po paru dniach zaczęli słać do niego listy. Wszyscy, co do jednego, pisali Bischoffowi, że witano ich jak bohaterów, na kei stał sam Donitz, ściskał ich, całował, wręczał medale i wiele różnych innych prezentów. Wciąż piszą, jak bardzo by chcieli, by drogi Gunter wrócił do domu. Ale drogi Gunter nie ustępuje, już kilka miesięcy siedzi w tym pokoiku. Jego świat składa się z pióra, atramentu, papieru, świec, filiżanek kawy, flaszek szwedzkiej okowity i uspokajającego szumu fal. Mówi, że każde uderzenie bałwana o brzeg przypomina mu, iż jest powyżej poziomu morza, tam gdzie powinni żyć ludzie. Myśl ciągle wraca mu tam: trzydzieści metrów pod powierzchnię lodowatego Atlantyku, gdzie więźnie jak szczur w rurze kanalizacyjnej, kuląc się przy każdym wybuchu bomb głębinowych. Siedział tam przez sto lat i cały czas, nieprzerwanie, marzył o Powierzchni. Dziesięć tysięcy razy przysiągł sobie, że jeśli kiedykolwiek wydostanie się na świat pełen powietrza i światła, będzie delektować się każdym oddechem, rozkoszować każdą chwilą. I właśnie tym zajmuje się tutaj, w Norrsbruck. Ma swój dziennik i zapisuje w nim, strona po stronie, wszystkie szczegóły, których dotąd nie miał czasu zapisać. Póki pamięta. Kiedyś, po wojnie, go wyda: będzie to jeden z milionów wojennych memuarów, które zaleją księgarnie od Nowosybirska, przez Gander, Sequim, do Dżakarty. Po kilku tygodniach liczba listów znacznie spadła. Ale paru członków załogi wciąż wytrwale pisze. Shaftoe przyzwyczaił się, że listy od nich walają się po całym pokoju. Większość to kawałki taniego szarawego papieru. Rozproszone srebrne światło wpada do pokoju Bischoffa przez okno, oświetlając coś, co wygląda jak prostokątna kałuża gęstej śmietany na blacie stołu. Wygląda, że to urzędowa papeteria Hunów, wieńczy ją ptak drapieżny ze swastyką w szponach. List jest napisany odręcznie, nie na maszynie. Atrament rozpuszcza się w miejscu, gdzie Bischoff postawił wilgotną szklankę. Kiedy idzie się odlać, Shaftoe nie może oderwać wzroku od listu. Wie, że to niegrzecznie, ale II wojna światowa zmusiła go do wszelkich niekulturalnych zachowań, a w okopach chyba nie czają się już babcie z paskiem w pogotowiu - a więc grzesznicy pozostaną bezkarni. Może zmieni się to za kilka lat, jeśli Niemcy i Nipy przegrają wojnę. Ale wtedy ów Sądny Dzień będzie czymś tak wielkim i strasznym, że jedno zerknięcie na list pewnie ujdzie mu płazem. List przyszedł w kopercie. Pierwszy wiersz adresu jest bardzo długi: nazwisko "Gunter Bischoff", przed nim ciąg stopni i tytułów, za nim ciąg liter. Nóż Bischoffa pochłonął adres nadawcy, ale widać, że to gdzieś w Berlinie. Sam list to niemożliwa gmatwanina niemieckich liter, podpisana jednym, olbrzymim słowem. Shaftoe dłuższą chwilę próbuje odcyfrować to słowo - dojść, czyj to szwabograf. Ten ktoś musi mieć ego mniej więcej takich rozmiarów jak Generał. Kiedy wreszcie odczytuje, że to Donitz, czuje ekscytujący dreszcz; ten Donitz to gruba ryba - Shaftoe widział go nawet na kronice filmowej, jak gratulował umorusanej załodze U-Boota, która właśnie wróciła z morza. Ale dlaczego on pisze do Bischoffa listy miłosne? Nie wiadomo; dla Shaftoe'a list równie dobrze mógłby być po 176 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON nippońsku. Ale widać kilka cyfr. Dónitz pisze o jakichś liczbach. Może to tonaż zatopionych statków albo liczby ofiar na Froncie Wschodnim. A może pieniądze. - O, jesteś! - mówi Bischoff, bezszelestnie pojawiając się w pokoju. Na zanurzonym U-Boocie, kiedy obowiązuje pełna cisza, człowiek uczy się skradać. - Mam taką hipotezę dotyczącą tego złota. - Jakiego złota? - pyta Shaftoe. Oczywiście wie, ale przyłapany na gorącym uczynku instynktownie udaje niewinnego. - Tego, co je widziałeś między akumulatorami U-553. Widzisz, kto inny powiedziałby po prostu, że jesteś świrniętym trapem. - Mówi się "trepem". - Powiedziałby, przede wszystkim, że U-553 zatonął na wiele miesięcy przed terminem, kiedy rzekomo go widziałeś. Po drugie, powiedziałby, że to niemożliwe, by był wyładowany złotem. Lecz ja wierzę, że go widziałeś. - I co? Bischoff zerka na list od Donitza. Wygląda jakby miał chorobę morską. - Muszę ci powiedzieć jedną rzecz o Wehrmachcie. Trochę mi wstyd za to. - Za co? Że napadli na Polskę i Francję? - Nie. - Że napadli na Rosję i Norwegię? - Nie, nie za to. - Że zbombardowali Anglię i... - Nie, nie, nie - zaprzecza Bischoff, wzór cierpliwości. - Coś, o czym nie wiedziałeś. -Co? - Wygląda na to, że kiedy ja czaiłem się na Atlantyku i wykonywałem rozkazy, Fuhrer wymyślił taki program motywacyjny. - To znaczy? - Wygląda na to, że posłuszeństwo i lojalność to za mało dla pewnych wysokich oficerów. Że nie chcą wykonywać swych rozkazów z pełnym poświęceniem, jeśli nie otrzymają... hm... specjalnych nagród. - Na przykład czego? Medali? Bischoff uśmiecha się nerwowo. - Niektórzy generałowie z Frontu Wschodniego otrzymali ziemie w Rosji. Bardzo, bardzo duże obszary ziemi. - Ach. - Lecz nie każdy da się przekupić ziemią. Niektórzy chcą czegoś bardziej płynnego. - Wódki? - Nie, "płynnego" w sensie finansowym. Czegoś, co można wozić ze sobą, co przyjmą w każdym burdelu na całej kuli ziemskiej. - Złota - szepcze Shaftoe. - Złoto jest w sam raz - zgadza się Bischoff. Od dłuższego czasu unika jego wzroku. Patrzy w okno. Oczy ma jakby trochę wilgotne. Zanim znów się odezwie, bierze głęboki oddech, mruga i próbuje opanować swój sarkazm. - Od Stalingradu na Froncie Wschodnim źle się dzieje. Powiem tyle: grunty na Ukrainie nie są już warte tyle co kiedyś, jeśli ich akt własności jest przypadkiem wypisany w Berlinie, po niemiecku. - Coraz trudniej przekupić generałów, obiecując im połacie rosyjskiej ziemi - tłumaczy Shaftoe. - Dlatego Hitler potrzebuje złota. - Tak. A Japończycy mają złota od cholery, pamiętaj, że złupili Chiny. I wiele innych krajów. Brakuje im natomiast paru innych rzeczy. Potrzebują wolframu. Rtęci. Uranu. - Co to takiego "uran"? - Cholera wie. Japończycy chcą, my im dajemy. Dajemy im też technologię - nowe projekty turbin. Maszyny Enigma. - W tym momencie Bischoff wybucha śmiechem, długotrwałym, gorzkim i bolesnym. Kiedy udaje mu się wziąć w garść, ciągnie: - No i dowozimy im to wszystko U-Bootami. - A Nipy płacą wam złotem. - Tak. Miałeś okazję ujrzeć dowód istnienia czarnego rynku ukrytego w otchłaniach oceanu. Wymiany małych, ale wartościowych rzeczy na duże odległości. - Wiedziałeś, że to się dzieje, ale nie wiedziałeś o U-553? - zauważa Bobby. - Oj, Bobby, w Trzeciej Rzeszy dzieje się wiele różnych rzeczy, o których nie wie zwykły kapitan U-Boota. Zresztą sam jesteś żołnierzem, więc dobrze o tym wiesz. - Pewnie - odpowiada Shaftoe, przypominając sobie osobliwości Jednostki 2702. Zerka znów na list. - Dlaczego Donitz teraz ci to wszystko wyjaśnił? - Nic nie wyjaśnił - mówi Bischoff z dezaprobatą. - Sam się domyśliłem. - Zagryza wargę. - Donitz zaproponował mi jedną rzecz. - Myślałem, że jesteś na emeryturze. Bischoff zastanawia się chwilę. - Na emeryturze od zabijania ludzi. Ale raz przepłynąłem się żaglówką po zatoczce. - I co z tego? - Wygląda, że nie jestem na emeryturze od pływania statkami po morzu. - Wzdycha. - Na nieszczęście wszystkie naprawdę interesujące statki i okręty są państwowe. Bischoff zaczyna się trochę ekscytować, Shaftoe postanawia zatem zmienić temat. - Słuchaj, a propos naprawdę interesujących rzeczy... - i opowiada o Niebiańskiej Zjawie, którą zobaczył, gdy do niego szedł. Bischoff jest zachwycony opowieścią; odżywa w nim pragnienie przygody, które marynował w soli i alkoholu, odkąd wylądował w Norrsbruck. - Jesteś pewien, że to było coś sztucznego? - Jak leciała, słychać było wycie. Odpadały z niej odłamki. Ale meteoru nigdy w życiu nie widziałem, więc nie wiem. 177 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Ile to będzie kilometrów? - Rozbiła się o siedem od miejsca, gdzie stałem. No to stąd będzie jakieś dziesięć. - Dziesięć kilometrów? Co to dla Skauta Orlego i młodzika z Hitlerjugend? - Ale ty nie byłeś w Hitlerjugend. Bischoff duma przez chwilę. - Hitler - to dość żenujące. Miałem nadzieję, że jak nie będę zwracał na niego uwagi, to sobie pójdzie. Może gdybym zapisał się do Hitlerjugend, daliby mi okręt nawodny? - No to byś już dawno nie żył. - Racja! - Bischoff wyraźnie się rozpogadza. - No, ale co to jest dziesięć kilometrów? Chodźmy! - Jest już ciemno. - Pójdziemy na płomienie. - Już zgasły. - No to pójdziemy po śladach, jak Jaś i Małgosia. - Jasiowi i Małgosi się nie udało. Czy ty, kurwa, w ogóle czytałeś tę bajkę? - Bobby, nie bądź takim defetystą - mówi Bischoff, nurkując w gruby, rybacki sweter. - Przeważnie się tak nie zachowujesz. Coś ci leży na wątrobie? Glory. Jest październik, dni są coraz krótsze. Shaftoe i Bischoff, obaj cierpiący na jeszcze nieodkrytą depresję pod nazwą "zespół znużenia zimowego", są jak dwaj bracia uwięzieni w jednej połaci ruchomych piasków - cały czas nie spuszczają z siebie oka. - He? Was ist los, przyjacielu? - No, chyba trochę się tutaj nudzę. - Potrzebujesz przygody. No chodź! - Przygoda potrzebna mi jak Hitlerowi ten paskudny, szczotkowaty wąsik - mruczy Bobby Shaftoe. Ale podnosi się z krzesła i idzie za Bischoffem. Shaftoe i Bischoff przedzierają się przez mroczną szwedzką puszczę jak para zagubionych duszyczek w poszukiwaniu bocznego wejścia do raju. Na zmianę niosą lampę naftową, która sięga światłem mniej więcej na długość ramienia. Czasem milczą przez całą godzinę; każdy z nich sam walczy z własną samobójczą depresją. Potem ktoś (przeważnie Bischoff) odzyskuje humor i mówi coś, na przykład: - Nie widziałem coś ostatnio Enocha Roota. Nie wiesz, co on porabia, odkąd skończył leczyć cię z uzależnienia? - Nie mam pojęcia. Wtedy tak mi się dał we znaki, że nie miałem ochoty go oglądać. Zdaje się, że wziął od Ottona ruską radiostację i zabrał do tej sutereny pod kościołem, gdzie mieszka. I tam coś z nią kombinuje. - Tak, coś sobie przypominam. Przestrajał ją na inne częstotliwości. A udało mu się w ogóle ją uruchomić? - No, ciekawe - odpowiada Shaftoe. - Ale kiedy z nieba spada coś wielkiego i palącego się, zastanawiam się nad czym innym. - No tak. Root często odwiedza pocztę. Raz trochę z nim gadałem. Intensywnie koresponduje z ludźmi z całego świata. - Z jakimi ludźmi? - Zadaję sobie to samo pytanie. Wreszcie znajdują wrak, nasłuchując dźwięku piły do metalu, niosącego się echem między sosnami, który brzmi jak krzyk jakiegoś wyjątkowo głupiego i napalonego ptaszyska. To pozwala im mniej więcej ustalić kierunek. Dokładniejsze współrzędne ujawnia im nagły błysk światła, potworny łomot i pachnący żywicą deszcz odciętych gałęzi. Shaftoe i Bischoff robią "padnij" i leżą płasko, nasłuchując, jak grube pistoletowe pociski rykoszetują o pnie. Piła porusza się dalej, nie gubiąc rytmu. Bischoff zaczyna mówić po szwedzku, ale Shaftoe ucisza go. - To było suomi - wyjaśnia. - Hej, Julieta! Przestań strzelać. To ja i Gunter. Bez odpowiedzi. Wtedy Shaftoe przypomina sobie, że niedawno pieprzył Miętę, musi więc zachować właściwe maniery. - Przepraszam panią, ale z dźwięku broni wnioskuję, że jest pani narodowości fińskiej, którą bardzo podziwiam. Chciałbym powiedzieć, że ja - eks-sierżant Robert Shaftoe, oraz mój przyjaciel, eks-Kapitanleutnant Gunter Bischoff, nie mamy wobec was złych zamiarów. Julieta, w ciemności celując w stronę, skąd dobiega głos, odpowiada kontrolowaną serią, która świszczę mniej więcej pół metra nad głową Bobby'ego. - Co, nie pojechałeś do Manili? - woła. Shaftoe rzęzi i przewraca się na plecy, jakby dostał w brzuch. - O co jej chodzi? - pyta osłupiały Gunter Bischoff. Widząc, że jego przyjaciel jest (emocjonalnie) obezwładniony, próbuje sam: - Tu jest Szwecja, kraj pokojowy i neutralny! Dlaczego próbuje pani nas zastrzelić? - Idźcie sobie! - Musi być tam również Otto, ponieważ słychać, jak Julieta rozmawia z nim krótko, potem mówi: Nie trzeba nam tutaj ani amerykańskich marines, ani Wehrmachtu. Idźcie sobie. - Słychać, że piłujecie coś, co jest dość ciężkie - wypala wreszcie Shaftoe. - Jak, u licha, wyciągniecie to ze środka lasu? Następuje ożywiona wymiana zdań między Julieta a Ottonem. Wreszcie Julieta mówi: - Możecie podejść. Kivistikowie - Julieta i Otto, stoją na oświetlonej lampą polance, przy odłamanym, osmolonym skrzydle samolotu. Finów na ogół ciężko odróżnić od Szwedów, ale Otto i Julieta mają czarne oczy, czarne włosy i mogliby właściwie uchodzić za Turków. Na czubku skrzydła wymalowany jest czarno-biały krzyż Luftwaffe. Do skrzydła przymocowany jest silnik; jeżeli piła Ottona popracuje jeszcze trochę, już nie będzie. Niedawno zapalił się, a potem został użyty do obalenia sporej liczby sosen. Ale Shaftoe i tak widzi, że to jakiś nietypowy wynalazek. Nie ma śmigła, jedynie mnóstwo małych łopatek. - Wygląda jak turbina - mówi Bischoff - ale nie na wodę, tylko na powietrze. Otto prostuje się, teatralnie napina grzbiet i wręcza Shaftoe'owi piłę ramową. Potem, na dobry początek, wręcza mu 178 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON fiolkę tabletek benzedryny. Shaftoe łyka kilka, zdejmuje koszulę, ukazując wspaniałe mięśnie, wykonuje kilka obowiązujących w piechocie morskiej ćwiczeń rozciągających, chwyta piłę i zabiera się do pracy. Po kilku minutach nonszalancko zerka na Julietę, która stoi za nim, trzyma pistolet maszynowy i obrzuca go spojrzeniem lodowatym i zarazem gorącym jak pieczona Alaska. Bischoff stoi z boku i napawa się tym widokiem. Kiedy szczątki turbiny oddzielają się od skrzydła, świt już pociera swe zesztywniałe i czerwone paluchy o odmrożone niebo, usiłując przywrócić krążenie. Shaftoe, naładowany benzedryną, pracował piłą przez pełne sześć godzin; Otto tylko kilka razy zmieniał brzeszczoty - zainwestował w nie spory kapitał. Większą część poranka poświęcają na wywleczenie silnika z lasu, a potem korytem strumienia ku morzu, gdzie czeka łódź Ottona. Otto i Julieta uwożą swój łup. Bobby Shaftoe i Gunter Bischoff wloką się z powrotem na miejsce katastrofy. Nie rozmawiali o tym, to nie jest konieczne obaj zamierzają odnaleźć część samolotu, w której są zwłoki pilota, i zadbać o to, by został przyzwoicie pochowany. - Bobby, co jest w Manili? - pyta Bischoff. - Coś, o czym morfina pozwoliła mi zapomnieć - odpowiada Bobby - a ten kutas Root zmusił mnie, bym sobie przypomniał. W niecały kwadrans dochodzą do przesieki wyżłobionej przez spadający samolot i słyszą szlochający i lamentujący męski głos, zupełnie nieprzytomny z rozpaczy: - Angelo! Angelo! Angelo! Mein liebchen! Nie widzą, kto tak lamentuje, ale widzą Enocha Roota. Stoi i duma. Kiedy podchodzą, spogląda czujnie w ich stronę i wyciąga z kieszeni skórzanej kurtki pistolet samopowtarzalny. Rozpoznaje ich i rozluźnia się. - Co tu się, kurwa, dzieje? - mówi Shaftoe, jak zawsze bez ogródek. - Jesteś tu z pierdolonym Niemcem? - Tak, jestem z Niemcem - odpowiada Root. - Tak jak ty. - A dlaczego ten twój Niemiec robi z siebie takie przedstawienie? - Rudi płacze nad ciałem ukochanej osoby, która zginęła, usiłując przylecieć do niego. - Tym samolotem leciała kobieta? - pyta zdumiony Shaftoe. Root przewraca oczyma i wzdycha. - Zapomniałeś wziąć pod uwagę możliwość, że Rudi jest homoseksualistą. Shaftoe dłuższy czas przełyka ten pomysł, duży, o niewygodnym kształcie. Bischoff, jak to Europejczyk, przyjmuje rzecz spokojnie. Ale wciąż ma parę pytań. - Enoch, dlaczego się tutaj znalazłeś? - Dlaczego w ogóle moja dusza wcieliła się w fizyczne ciało tutaj, na Ziemi? Czy w szczególe - dlaczego znalazłem się w Szwecji, w lesie, nad wrakiem tajemniczego niemieckiego samolotu rakietowego, podczas gdy Niemiec, homoseksualista, szlocha nad szczątkami swego włoskiego kochanka? - Ostatnie namaszczenie - Root odpowiada na własne pytanie. - Angelo był katolikiem. - Potem zauważa, że Bischoff wciąż wpatruje się w niego, zupełnie nieusatysfakcjonowany odpowiedzią. - Aha. W szerszym sensie: jestem tutaj, ponieważ pani Tenney, żona wikarego, rozleniwiła się i zapominała zamykać oczy przy losowaniu kulek z maszynki do bingo. Cap'n'Crunch Skazaniec kąpie się, goli, wkłada prawie cały garnitur, po czym zauważa, że jest za wcześnie. Włącza telewizor, wyciąga z lodówki jednego san miguela - na uspokojenie - i rusza do szafki po składniki swego ostatniego posiłku. W apartamencie jest tylko jedna szafka; po otwarciu drzwi wygląda jak zamurowana na głucho sporymi czerwonymi prostokątami (jak w "Beczce amontillada" Poego). Na każdym z nich widnieje portret sędziwego oficera marynarki, dziwnie pogodnego i jednocześnie przygnębiająco smutnego. Avi przytachał to wszystko parę tygodniu temu, próbując jakoś rozchmurzyć Randy'ego. Wie tylko, że kolejne palety wciąż leżą na manilskim nabrzeżu, strzeżone przez uzbrojonych strażników i naprężające się pułapki na szczury wielkości słowników. W roli przynęty każda z nich ma pojedynczą złotą bryłkę. Randy tworzy wyłom w murze, wyciągając jedną z cegieł. Z tyłu stoi jednak kolejna, identyczna, całkiem jakby maszerowały wprost na niego dziarską falangą. - Element kompletnego, zbilansowanego śniadania - mówi. Zatrzaskuje drzwiczki i odmierzonym, wymuszenie spokojnym krokiem odchodzi do salonu. Tam zwykle spożywa posiłki, gapiąc się w trzydziestosześciocalowy telewizor. Ustawia san miguela, pustą miskę i gigantyczną łyżkę - w większości europejskich kultur zaliczałaby się do łyżek wazowych, w azjatyckich zaś - do narzędzi ogrodniczych. Wyciąga stosik papierowych serwetek, nie tych brązowych, z surowców wtórnych, w które nic nie wsiąka nawet po zanurzeniu w wodzie, lecz tych niedbale nieekologicznych, śnieżnobiałych, puszystych i niesamowicie higroskopijnych. Idzie do kuchni, otwiera lodówkę, sięga w głąb i znajduje nienaruszone kartono-torbo-pudełko mleka UHT. Mleko UHT właściwie nie musi stać w lodówce, ale dla następnych kroków jest niezwykle istotne, by miało ono temperaturę zaledwie kilka tysięcznych stopnia powyżej punktu zamarzania. Lodówka w apartamencie ma w tylnej ściance szczeliny, przez które wlatuje zimne powietrze prosto spod rurek z freonem. Randy zawsze stawia mleko na wprost nich. Nie za blisko, bo wtedy blokowałyby przepływ powietrza, ale i nie za daleko. Zimne powietrze zbiera wilgoć i staje się widoczne, można więc siedzieć przed lodówką i obserwować przepływ strumieni, tak jak to robi konstruktor testujący eksperymentalnego minivana w tunelu aerodynamicznym. Idealnie byłoby, gdyby strumień zimnego powietrza opatulał karton szczelnie jak kołdrą, wtedy mleko lepiej oddawałoby ciepło przez wielowarstwową konstrukcję z kartonu i folii. Chciałby, żeby było tak zimne, że kiedy sięgnie po karton ręką i lekko go ściśnie, w środku pojawią się kryształki lodu, wywołane znikąd samą tylko falą spowodowaną przez nieznaczne zgniecenie pudełka. Dzisiaj mleko jest prawie tak zimne, acz niezupełnie. Randy zabiera je do salonu. Musi brać je przez ręcznik, bo aż parzy w palce mrozem. Puszcza kasetę wideo i siada. Wszystko gotowe. To jedna z serii kaset nakręconych w pustej hali do koszykówki, z nawoskowanym, klonowym parkietem i nieubłaganie wyjącymi wentylatorami. W filmie występuje dwoje młodych ludzi, zgrabnych, atrakcyjnych i ubranych jak do rewii na lodzie. Przy akompaniamencie przytłumionej muzyki, lecącej z radiomagnetofonu ustawionego na linii rzutów osobistych, demonstrują proste kroki taneczne. Od razu, niestety, widać, że wszystkie odcinki nakręcił trzeci spiskowiec, objuczony amatorską kamerą wideo, zataczający się na skutek jakiejś choroby ucha środkowego, którą pragnąłby obdarzyć wszystkich widzów. Tancerze w autystycznym zapamiętaniu człapią najbardziej podstawowe kroki. Operator za każdym 179 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON razem zaczyna od planu ogólnego, a potem, jak straszący żółtodzioba rewolwerowiec, celuje w ich stopy i każe im tańczyć, tańczyć i tańczyć. W pewnym momencie przy pasku faceta dzwoni pager. Ujęcie trzeba zakończyć. Nic dziwnego, to jeden z najbardziej rozrywanych instruktorów tańca towarzyskiego w Manili. Jego partnerkę też by to czekało, gdyby tylko mężczyźni w tym mieście trochę chętniej uczyli się tańca. W obecnej sytuacji musi zadowolić się ochłapem; ma może z jedną dziesiątą tego, co wyciąga facet, dając lekcje garstce zmieszanych i zażenowanych niedorajd w rodzaju Randy'ego Waterhouse'a. Randy unosi czerwone pudełko i mocno trzyma je kolanami, tak by zatyczkę do zamykania mieć skierowaną od siebie. Czubki palców obu rąk ostrożnie, razem, wciska pod klapkę, starając się wywierać równe ciśnienie po obu stronach. Szczególną uwagę zwraca na miejsca, w których maszyna pakująca nałożyła za dużo kleju. Przez kilka pełnych napięcia chwil nic się nie dzieje - niezorientowany lub niecierpliwy obserwator mógłby orzec, że wysiłki Randy'ego są daremne, lecz potem błyskawicznie odskakuje cała klapka. Randy wkurza się, kiedy wierzch pudelka pognie się albo, co gorsza, podrze. Spodnia klapka jest przymocowana tylko kilkoma kropelkami kleju; odciąga ją, ukazując przejrzystą nadmuchaną torbę. Halogeny w podwieszanym suficie przeświecają przez mętną folię, ujawniając złoto - wszędzie blask złota. Randy obraca pudełko o dziewięćdziesiąt stopni, tak by jego dłuższa oś celowała w telewizor, chwyta brzegi torebki i ostrożnie rozdziela zgrzew, który ustępuje z pomrukiem. Znikająca mleczno-plastikowa bariera sprawia, że w świetle halogenów nadnaturalnie wyraźnie i ostro widzi bryłki Cap'n'Crunch: jego podniebienie aż trzęsie się i rozpala z oczekiwania. Instruktorzy na filmie skończyli demonstrować kroki podstawowe. Oglądanie tych figur obowiązkowych jest niemal bolesne, muszą bowiem świadomie zapomnieć wszystko, co wiedzą o zaawansowanym tańcu i stawiać stopy jak ludzie po wylewie albo urazie mózgu, który skasował wszelkie umiejętności motoryczne, lecz nie oszczędził także modułu odpowiedzialnego za poczucie estetyki. Innymi słowy, muszą tańczyć jak początkujący kursanci, na przykład Randy. Złote bryłki Cap'n'Crunch sypią się na dno miski z brzękiem łamanych szklanych pałeczek. Z rogów odpryskują maleńkie okruchy i rykoszetują po białej porcelanie. Spożywanie płatków na najwyższym światowym poziomie to sztuka delikatnego kompromisu. Micha z czubem rozmiękłych płatków, zanurzonych w mleku, niechybnie oznacza dyletanta. W idealnej sytuacji należałoby wprowadzić do ust suche jak pieprz płatki i kriogeniczne mleko, tak by cała reakcja odbyła się dopiero w jamie ustnej. Randy opracował nawet w wyobraźni projekt specjalnej łyżki do płatków, z rurką w środku rączki i pompką do mleka. Wybierałoby się nią z miski suche płatki, kciukiem naciskało guzik i spryskiwało je mlekiem w ostatniej chwili przed włożeniem do ust. Inna, nieznacznie gorsza metoda, polega na małych krokach - wrzuca się do miski tylko trochę Cap'n'Crunch i zjada natychmiast, zanim zmienią się w obrzydliwą papkę - w przypadku Cap'n'Crunch trwa to około trzydziestu sekund. W tym punkcie taśmy zawsze myśli, że może przypadkiem postawił piwo na guziku szybkiego przewijania albo coś podobnego, bo tancerze z paskudnej parodii Randy'ego przechodzą prosto w coś, co podpada pod taniec zaawansowany. Wie, że kroki są takie same jak przedtem, ale kiedy przejdą w ów "tryb kreatywny", za cholerę nie umie odróżnić, który jest który. Ale nie ma zauważalnego płynnego przejścia - właśnie to wkurza go w lekcjach tańca. Każdy bałwan może sobie wyćwiczyć podstawowe kroki, wystarczy pół godzinki. Ale instruktorzy zawsze spodziewają się, że potem uniesiesz się w powietrze, przejdziesz cudowną metamorfozę jak w broadwayowskim musicalu i zaczniesz wspaniale tańczyć. Randy podejrzewa, że goście, którzy są kiepscy z matematyki, czują się tak samo: nauczyciel pisze na tablicy parę prostych równań, a dziesięć minut później już wyprowadza wzór na prędkość światła w próżni. Jedną ręką wlewa mleko, drugą zaś wtyka w nie łyżkę, aby nie uronić nic z tej magicznej, złotej chwili, w której Cap'n'Crunch i mleko znalazły się razem, choć nie zdążyły jeszcze zbrukać swej platońskiej czystości: dwie idee oddzielone tylko błonką grubości cząsteczki. W miejscu, gdzie wodospad mleka spada na rączkę łyżki, na lśniącej stali nierdzewnej skrapla się para. Randy oczywiście używa pełnego mleka, bo inaczej czy to wszystko miałoby sens. Wszystkie inne smakują jak woda; sądzi poza tym, że tłuszcz działa jak swego rodzaju bufor, opóźniający rozpuszczenie się wszystkiego na papkę. Olbrzymia łycha ląduje w ustach, zanim mleko zdążyło się ustać. Dołem wydostaje się kilka kropel, wychwyconych przez świeżo umytą kozią bródkę (Randy pozwolił sobie zapuścić coś takiego w próbie znalezienia równowagi pomiędzy zarośnięciem a odsłonięciem). Odstawia karton, chwyta puchatą serwetkę, unosi ją do podbródka i szczypiącym ruchem próbuje wydobyć z brody krople, tak by ich nie rozmazać. Jednocześnie skupia całą uwagę na wnętrzu jamy ustnej; nie widzi go, naturalnie, ale ma w wyobraźni trójwymiarowy model, obracający się jak w rzeczywistości wirtualnej. Amator nie opanowałby się teraz i po prostu spróbował je przeżuć. Kilka bryłek eksplodowałoby mu pomiędzy trzonowcami, potem jednak szczęki zatrzasnęłyby się, wbijając resztę płatków w podniebienie, gdzie pancerz z ostrych jak brzytwy kryształków dekstrozy spowodowałby ciężkie obrażenia, zamieniając posiłek w coś w rodzaju zmąconego bólem marsza żałobnego. Potem trzy dni byłby niemy od nowokainy. Randy jednak z czasem wypracował naprawdę perfidną strategię konsumpcji Cap'n'Crunch, obracającą przeciw nim ich najgroźniejsze cechy. Bryłki mają kształt poduszeczek poznaczonych ledwie widocznymi paskami, by kojarzyły się z pirackimi skrzyniami pełnymi skarbów. W przypadku płatków strategia Randy'ego zupełnie by się nie sprawdziła. Ale Cap'n'Crunch w formie płatków to samobójczy absurd; zanurzone w mleku przetrwałyby mniej więcej tyle, ile płatki śniegu wsypujące się do rozgrzanej frytkownicy. Nic z tego, technolodzy z General Mills musieli znaleźć kształt o możliwie najmniejszej powierzchni, będący jednocześnie kompromisem pomiędzy kulą narzucaną przez euklidesową geometrię i jakimiś skarbopodobnymi bryłami, przy których pewnie upierali się fachowcy od estetyki produktu. Dlatego wymyślili tę nieokreśloną, prążkowaną poduszeczkę. Wynika z tego - co jest dość ważne dla Randy'ego - że bryłki Cap'n'Crunch przypominają nieco zęby trzonowe. Strategia polega więc na rozdrobnieniu ich, jednej o drugą, w środku jamy ustnej - jak kamieni szlachetnych w wirówce u szlifierza. Tak jak z tańcem towarzyskim, wyjaśnienia słowne (albo oglądanie kaset wideo) mówią tylko trochę, potem trzeba samemu wypróbować te ruchy. Zjadłszy zadowalającą ilość Cap'n'Crunch (mniej więcej połowę półkilowego pudełka) i opróżniwszy butelkę piwa, Randy niemal już przekonał siebie, że cały ten bal to kawał. Przyjedzie do hotelu, a tam będą nań czekać złośliwie uśmiechnięci Amy i Doug Shaftoe. Powiedzą mu, że tylko żartowali i zabiorą do baru, żeby załagodzić sprawę. Nakłada ostatnie części garnituru. W tym momencie dozwolone są wszelkie chwyty opóźniające, dlatego sprawdza pocztę. Do: [email protected] Od: [email protected] Temat: Algorytm transformacji Pontifex 180 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Randy. Oczywiście masz rację. Niemcy nauczyli się tego na własnych błędach - żaden nowy kryptosystem nie jest wiarygodny, dopóki nie zostanie opublikowany, tak by mogli zmierzyć się z nim różni Miłośnicy Tajemnic. Byłbym ci wdzięczny, gdybyś spróbował tego z Pontifeksem. Przekształcenie będące sednem Pontifeksa wykazuje różne asymetrie i przypadki szczególne, przez co ciężko zapisać je w kilku klarownych, eleganckich wzorach. Konieczne jest użycie pseudokodu. Ale po co brać się do pseudokodu, kiedy można od razu napisać prawdziwy kod? Poniżej masz algorytm Pontifeksa zapisany w Perlu. Zmienna $D zawiera 54-elementową permutację. Podprogram e generuje następną wartość ciągu kluczowego, jednocześnie modyfikując $D. #! /usr/bin/perl -s $f=$d? -1:1; $D=pack('C*',33..86) ;$p=shift; $p=~y/a-z/A-Z; $U = '$D=~s/(. *) U$/U$l/; $D=~s/U(.)/$lU/; '; ($V=$U) =~s/U/V/g; $p=~s/[A-Z]/$k=ord($&) -64, &e/eg; $k=0; while() {y/a-z/A-27; y/A-Z//dc; $o. =$_}$o. ='X'; while length ($o) %5&&! $d; $o=~s/. /chr(($f*&e+ord($&) -13) %26+65) /eg; $0=~S/X*$// if $d; $0=~S/. {5}/$&/g; print"$o\n"; sub v{$v=ord(substr($D, $_[0]))-32; $v>53?53: $v} sub w{$D=~s/(. {$_[0].) (. *) U/$2$l$3/} sub e{eval"$U$V$V"; $D=~s/(. *) ([UV]. *[UV]) (. *) /$3$2$l/; &w(&w(53)); $k? (&w($k)© ($c=&v(&v(0)), $c>52? &e: $c) } Jedna wiadomość jest od jego adwokata rozwodowego z Kalifornii. Drukuje ją, składa i wtyka do kieszeni marynarki. Przeczyta, stojąc w korkach. Zjeżdża windą i łapie taksówkę do hotelu Manila. Jazda taksówką po Manili gwarantuje niezłe wrażenia, ale on robi to milionowy raz i niczego już nie zauważa. Widzi na przykład, choć nie rejestruje, dwa rozwalone samochody tuż pod znakiem ZAKAZ SKRĘTU W LEWO. Drogi Randy. Najgorsze już minęło. Charlene oraz (co ważniejsze) jej adwokat chyba wreszcie przyjęli do wiadomości, że Ty tam na Filipinach nie siedzisz na kupie złota! Teraz, gdy rzeczywistości nie zniekształcają już Twoje wyimaginowane miliony, możemy podjąć się likwidacji Twoich aktywów, przede wszystkim udziału w domu. Byłoby to znacznie trudniejsze, gdyby Charlene zechciała w nim zostać, wydaje się jednak, że dostała tę posadę na Yale i pozbędzie się go równie chętnie jak Ty. Pozostaje więc kwestia podziału między Was sumy uzyskanej ze sprzedaży. Oni uważają (i nic dziwnego), że olbrzymi wzrost wartości domu od czasu zakupu był wywołany boomem na rynku nieruchomości - a ćwierć miliona, które wydałeś na naprawę fundamentu, wymianę rur itd., zupełnie się nie liczy. Sądzę, że zachowałeś wszystkie faktury, rachunki i inne dowody poniesionych przez Ciebie wydatków. To zgadzałoby się z Twoim charakterem. Gdybym mógł pomachać nimi przed nosem adwokata Charlene, znacznie ułatwiłoby to sprawę. Czy mógłbyś mi je okazać? Wiem, że to dla Ciebie trochę kłopotliwe. Skoro jednak większość swych funduszy władowałeś w ten dom, wiesz, że stawka jest wysoka. Randy wtyka kartkę z powrotem do kieszeni i zaczyna planować podróż do Kalifornii. Większość balowiczów w tym mieście należy do klasy społecznej, którą stać na limuzynę i szofera. Samochody stoją na całym podjeździe, a nawet na ulicy. Czekają, by móc wysadzić pasażerów, których jaskrawe stroje widać nawet przez przydymione szyby. Parkingowi dmą w gwizdki i wymachują rękami w białych rękawiczkach, ustawiając samochody w gęstą mozaikę. Niektórym szoferom nawet nie chce się wysiadać - rozkładają siedzenia i drzemią. Inni zbierają się pod drzewem na końcu parkingu, palą, żartują i kręcą głowami w osłupiałym rozbawieniu, jak to potrafią tylko twardziele z Trzeciego Świata w szoku przyszłości. Ponieważ tak się bał, można by spodziewać się, że teraz ucieszy się z opóźnienia. Ale ten czyn lepiej popełnić szybko i znienacka, jak zdarcie bandaża z owłosionej części ciała. Gdy zatrzymują się na końcu kolejki limuzyn, wtyka zaskoczonemu kierowcy pieniądze, otwiera drzwi i idzie do hotelu na piechotę. Na swym szerokim grzbiecie czuje spojrzenia wystrojonych i upachnionych Filipinek, niczym laserowe celowniki snajperów. Podstarzałe Filipinki w sukniach z balu maturalnego zawsze, odkąd pamięta, szwendały się po holu hotelu Manila. Przez pierwsze miesiące, kiedy tu mieszkał, prawie ich nie zauważał. Pierwszy raz, gdy zwrócił na nie uwagę, sądził, że coś się dzieje w sali balowej: może wesele, a może dawne laureatki konkursów piękności składają pozew zbiorowy przeciwko przemysłowi włókien sztucznych. Mniej więcej tyle wymyślił, zanim przestał przegrzewać swój mózg usiłowaniem zrozumienia wszystkiego. Znaleźć wytłumaczenie dla wszystkich dziwów na Filipinach to jak próbować do ostatniej kropli wylać deszczówkę ze starej opony. Przy drzwiach nie czekają Shaftoe'owie, żeby powiedzieć mu, iż to tylko żart. Prostuje się więc i rusza z zacięciem przez potężne foyer, sam jeden, jak żołnierz konfederackiej piechoty podczas Szarży Picketta, ostatni ocalały z całego pułku. Fotograf w białym smokingu, zaczesany do góry jak Ronald Reagan, czatuje przed drzwiami do sali balowej i robi zdjęcia wszystkim wchodzącym w nadziei, że zapłacą za odbitki, kiedy będą wychodzić. Randy rzuca mu tak złowrogie spojrzenie, że palec zsuwa mu się ze spustu migawki. Przez wielkie drzwi dostaje się do sali balowej. Pod wirującymi, barwnymi lampami, w rytm przerobionego trochę Carpentera w wykonaniu małej orkiestry w rogu, tańczą setki Filipinek, przeważnie z dużo młodszymi mężczyznami. Wysupłuje kilka pesos na bukiecik sampaguita. Trzyma go w wyciągniętej ręce, by opary nie wtrąciły go w diabetyczną śpiączkę, i zaczyna wielki magellański rejs wokół parkietu otoczonego atolem okrągłych stolików przybranych białymi obrusami, świecami i szklanymi popielniczkami. Przy jednym z nich siedzi samotnie facet z cienkim wąsikiem. Komórka przy uchu oświetla mu bok twarzy fluorescencyjnym, tajemniczym zielonym blaskiem. Z zaciśniętej pięści wystaje papieros. Babcia Waterhouse nalegała, by siedmioletni Randy zapisał się na lekcje tańca towarzyskiego, ponieważ pewnego 181 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON dnia miało mu się to przydać. Błagał, by dała spokój. Po dziesięcioleciach spędzonych w Ameryce jej australijski akcent stał się majestatyczny i angielski, a może tylko tak mu się wydawało. Siedziała zawsze sztywno wyprostowana na sofie od Gomera Bolstrooda obitej kwiecistym perkalem, z tyłu za koronkowymi firankami majaczyły przywiędłe wzgórza Palouse, a ona popijała herbatę z białej porcelanowej filiżanki, ozdobionej czym? Lawendowymi różami? Kiedy przechylała filiżankę, siedmioletni Randy z pewnością mógł przeczytać nazwę wzoru porcelany wypisaną pod spodem. Gdzieś w podświadomości musi wciąż trzymać tę informację. Może hipnotyzer umiałby ją wydobyć. Siedmioletni Randy nie miał do tego głowy; w najostrzejszych możliwych słowach protestował przeciwko twierdzeniu, że umiejętności taneczne mogą mu się kiedykolwiek na coś przydać. Jednocześnie dokonywało się wdrukowanie w mózg pewnych danych. Absurdalne, śmiechu warte idee nasączały jego mózg, bezbarwne i bezwonne jak tlenek węgla: że krajobraz Palouse jest normalny; że niebo wszędzie jest takie błękitne; że dom powinien tak wyglądać, mieć koronkowe firanki, witraże i meble od Gomera Boldstrooda we wszystkich pokojach. - Twojego dziadka poznałam na tańcach w Brisbane - obwieściła babcia. Próbowała w ten sposób powiedzieć mu, że on, Randall Lawrence Waterhouse, nie pojawiłby się na świecie, gdyby nie nauka tańca towarzyskiego. Lecz Randy jeszcze nie wiedział, skąd się biorą dzieci, a nawet gdyby wiedział, pewnie i tak nie pojąłby aluzji. Randy wyprostował się jak należy i zadał jej pytanie: czy to spotkanie w Brisbane zdarzyło się, kiedy babcia miała siedem lat, czy też może trochę później? Może gdyby mieszkała w przyczepie kempingowej, dorosły Randy władowalby wszystkie pieniądze do funduszu inwestycyjnego, zamiast płacić dziesięć tysięcy samozwańczemu rzemieślnikowi za witraże wokół drzwi frontowych, takie właśnie jak u babci. Zapewnia rodzinie Shaftoe'ów świetny i długotrwały ubaw, kiedy mija ich stół, nikogo nie zauważając. Patrzy prosto na partnerkę Douga, zniewalającą Filipinkę około czterdziestki, która właśnie akcentuje jakieś zdanie. Nie odwracając wzroku od Douga i Amy, wyciąga długą, szlachetną rękę i chwyta go za nadgarstek, zawracając go jak psiaka na rzemiennej smyczy. Trzyma go tak, spokojnie kończy, co miała do powiedzenia, i dopiero wtedy, promiennie uśmiechnięta, odwraca się do niego. Randy sumiennie odwzajemnia uśmiech, ale nie obdarza jej należytą uwagą, ponieważ absorbuje go Amy Shaftoe w sukience. Na szczęście Amy nie zrobiła się na królową balu maturalnego. Nosi obcisłą małą czarną z kryjącymi tatuaże długimi rękawami oraz czarne rajstopy, a nie pończochy. Randy daje jej kwiaty, jak rozgrywający podający piłkę napastnikowi. Przyjmuje je ze skrzywioną miną niczym ranny żołnierz wygryzający z rany kulę. Ale serio, ma w oku błysk, którego nigdy nie widział. A może to tylko światło z lustrzanej kuli, odbijające się we łzach od dymu papierosowego? Ma przeczucie, że dobrze zrobił, zjawiając się na balu. Jak to z przeczuciami bywa, dopiero czas pokaże, czy to nie żałosne złudzenie. Obawiał się trochę, że Amy przejdzie jakąś hollywoodzką metamorfozę, stając się świetlistą boginią. To by go powaliło jak cios obuchem w potylicę. W istocie jednak wygląda świetnie, choć trochę nie na miejscu. Tak samo jak Randy w garniturze. Ma nadzieję, że zaraz będzie miał tańce z głowy, by czym prędzej uciec z hotelu, jak Kopciuszek w niełasce. Ale każą mu siadać. Orkiestra robi sobie przerwę, tancerze wracają za stoły. Doug Shaftoe rozpiera się w krześle z męską pewnością siebie faceta, który nie tylko zabijał ludzi, ale ponadto jest w towarzystwie najpiękniejszej kobiety na sali. Ona nazywa się Aurora Taal i obrzuca inne Filipinki nieskazitelnie wylancóme'owanym spojrzeniem, pełnym stonowanego rozbawienia - spojrzeniem kogoś, kto mieszkał już w Bostonie, Waszyngtonie i Londynie, po czym i tak wrócił do Manili. - No i jak, dowiedziałeś się czegoś o tym gościu, tym Rudolfie von Hacklheberze? -pyta Doug po paru minutach luźnej gadki. Wychodzi, że Aurora musi być dopuszczona do tajemnicy. Parę tygodni temu Doug wspomniał, że garstka Filipińczyków wie, o co chodzi i że tym można zaufać. - Był matematykiem. Pochodził z Lipska, z bogatej rodziny. Przed wojną studiował w Princeton. Właściwie w tym samym czasie co mój dziadek. - W czym się specjalizował, Randy? - Przed wojną w teorii liczb. Ale to nic nie mówi, w czasie wojny mógł zająć się czymkolwiek. Nie zdziwiłbym się, gdyby wylądował w machinie kryptologicznej Rzeszy. - Ale to nie tłumaczy, skąd się wziął tutaj. Randy wzrusza ramionami. - Może pracował nad nową generacją okrętów podwodnych. Nie mam pojęcia. - W każdym razie Niemcy zatrudnili go przy czymś tajnym, co w końcu go zabiło -mówi Doug. - Pewnie sam mógłbym to zgadnąć. - To dlaczego wspomniałeś o kryptologii? - pyta Amy. Ma wbudowany jakiś emocjonalny wykrywacz, wyjący w pobliżu niejawnych założeń i pospiesznie stłumionych odruchów. - Pewnie mam głowę nabitą kryptologią. A poza tym, jeśli von Hacklheber i mój dziadek mieli coś wspólnego... - Twój dziadek, Randy, był specem od kryptologii? - pyta Doug. - Nigdy nie wspomniał słowem, co robił w czasie wojny. - Klasyka. - Ale na strychu miał taką skrzynię. Pamiątkę z wojny. Kojarzy mi się z kufrem pełnym nippońskich materiałów kryptologicznych, który znaleźliśmy w grocie na Kinakucie. - Doug i Amy gapią się na niego. - Ale to pewnie nic nie znaczy - przyznaje Randy. Orkiestra zaczyna piosenkę Sinatry. Doug i Aurora uśmiechają się do siebie i wstają. Amy przewraca oczami i patrzy w drugą stronę, ale teraz już tylko "walcz albo uciekaj", a Randy nie ma pomysłu, jak się wycofać. Wstaje i wyciąga rękę do tej, której się boi, ale ma nadzieję, a ona, nie patrząc, podaje mu dłoń. Randy suwa stopami, co nie wygląda ładnie, ale chroni przed połamaniem partnerce śródstopia. Amy wcale nie jest lepsza w te klocki, ma tylko lepsze nastawienie. Do końca pierwszego tańca Randy osiąga przynajmniej tyle, że twarz mu już nie płonie, od jakichś trzydziestu sekund za nic nie przepraszał, a od minuty nie pytał partnerki, czy na pewno nie będzie potrzebowała lekarza. Wtedy kończy się piosenka. Okoliczności nakazują zatańczyć teraz z Aurorą Taal. To nie wygląda tak groźnie; choć jest piękna i tańczy naprawdę świetnie, ich znajomość nie pozwala na groteskowe preerotyczne obmacywanki. Poza tym cały czas uśmiecha się, a jej uśmiech robi wrażenie. Twarz Amy była spięta i uważna. Wodzirej ogłasza, że teraz "panie proszą panów"; Randy wciąż próbuje wychwycić spojrzenie wzrok Amy, gdy obok Aurory pojawia się drobniutka Filipinka w średnim wieku i pyta ją, czy naprawdę nie ma nic przeciwko. Aurora przekazuje go tej kobiecie 182 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON jak kontrakt terminowy na żołądki wieprzowe na giełdzie towarowej i nagle Randy tańczy z Filipinką teksańskiego twostepa, w rytmie piosenki Bee Gees z ery przeddyskotekowej. - Zdobył już pan fortunę na Filipinach? - pyta dama, której imienia Randy kompletnie nie pamięta. Zachowuje się tak, jakby spodziewała się, że ją zna. - Hmm, ja i mój wspólnik badamy na razie możliwości robienia interesów - odpowiada Randy. - Może i wyniknie z tego fortuna. - Rozumiem, że zna się pan na liczbach - mówi dama. Randy jest zaskoczony. Skąd ona wie, że jest ścisłym umysłem? - Znam się na matematyce - kwituje wreszcie. - Właśnie o tym mówię. - Nie. Matematycy w miarę możliwości unikają prawdziwych liczb. Lubimy mówić o liczbach, nie mając naprawdę z nimi kontaktu - od tego są komputery. Kobieta nie daje się zbić z tropu, ma scenariusz i trzyma się go. - Mam dla ciebie matematyczną zagadkę. - Słucham. - Jaka jest wartość następującej informacji: piętnaście stopni, siedemnaście minut, czterdzieści jeden i trzy dziesiąte sekundy szerokości północnej, sto dwadzieścia stopni, pięćdziesiąt siedem minut, zero kropka pięćdziesiąt pięć setnych sekundy długości wschodniej? - Hmm... no, nie wiem. Długość i szerokość, tak? Północny Luzon? Kobieta kiwa głową. - Chce pani, bym powiedział, ile warte są te liczby? - Tak. - To pewnie zależy, co tam jest. - Pewnie tak - mówi kobieta. I nie odzywa się aż do końca tańca. Komplementuje tylko Randy'ego za umiejętności taneczne. Równie trudno to zinterpretować. Dziewczyna W Brisbane coraz trudniej znaleźć mieszkania, miasto przeżywa szpiegowski boom; takie Bletchley Park na antypodach. Jest tu Centralne Biuro, zainstalowało się na torze wyścigów w Ascot, a jeszcze jedna instytucja, Sojusznicze Biuro Wywiadu - w innej części miasta. W Centralnym Biurze pracują przeważnie bladzi specjaliści od matematyki, natomiast w SBW - goście, którzy kojarzą się Waterhouse'owi z Jednostką 2702: opanowani, opaleni i opryskliwi. Niecały kilometr od toru wyścigów w Ascot widzi, jak jeden z tych ostatnich schodzi lekko po schodach oblepionego ozdóbkami domu z pokojami do wynajęcia. Na plecach dźwiga studwudziestokilogramowy wór. Na werandzie stoi starsza pani w typie babci w fartuszku i powiewa ściereczką. Całkiem jak scena z filmu; w ogóle nie domyśliłbyś się, że o kilka godzin lotu stąd ludzie czernieją jak papier fotograficzny w kuwecie z wywoływaczem, kiedy bakterie Clostridium zamieniają ich ciała w gnilny gaz. Waterhouse nie zatrzymuje się, by oszacować, jakie jest prawdopodobieństwo, że on, człowiek poszukujący noclegu, mógłby przypadkiem znaleźć się w miejscu, gdzie akurat zwalnia się pokój. Kryptoanalitycy wyczekują na szczęśliwy traf i wykorzystują go. Gdy tylko wyjeżdżający żołnierz znika za rogiem, puka do drzwi i przedstawia się starszej pani. Pani McTeague mówi (o ile Waterhouse umie zinterpretować jej akcent), że podoba się jej. Jest wyraźnie zdziwiona. To jasne, nieprawdopodobieństwo natrafienia przypadkiem na ten akurat wolny pokój jest niczym wobec nieprawdopodobieństwa spodobania się pani McTeague. Tym samym Waterhouse trafia do elitarnej grupy mężczyzn (w sumie czterech), którzy podobają się pani McTeague. Śpią, po dwóch, w sypialniach, gdzie potomstwo pani McTeague wyrosło z najbystrzejszych i najpiękniejszych dzieci na świecie na najwspanialszych dorosłych chodzących po ziemi, z wyjątkiem króla Anglii, Generała i lorda Mountbattena. Facet, z którym Waterhouse dzieli pokój, chwilowo wyjechał, ale zerkając na jego rzeczy osobiste, można domyślić się, co robi. Waterhouse spodziewa się, że wiosłuje czarnym kajakiem z Australii do bazy nippońskiej marynarki w Yokosuka, gdzie zakradnie się na pokład pancernika, bezszelestnie, gołymi rękami, wykończy całą załogę, a potem skoczy w stylu olimpijskim na główkę do zatoki, ciosem pięści ogłuszy kilka rekinów, wsiądzie z powrotem w kajak i popłynie do Australii na piwo. Następnego ranka, na śniadaniu, poznaje facetów z sąsiedniego pokoju: rudego oficera brytyjskiej marynarki, wedle wszystkich oznak pracującego w Centralnym Biurze, oraz gościa nazwiskiem Hale, którego narodowości nie sposób poznać, gdyż nie nosi munduru i jest zbyt skacowany, żeby cokolwiek mówić. Zakończywszy swą misję (przynajmniej tak zrozumiał słowa podnóżków Generała), znalazłszy mieszkanie i załatwiwszy inne sprawy osobiste, Waterhouse zaczyna plątać się wokół toru wyścigów i pobliskiego domu publicznego, próbując się na coś przydać. Właściwie wolałby siedzieć cały dzień w pokoju i pracować nad swym nowym zadaniem projektować szybką maszynę Turinga. Jest jednak wojna i czuje się w obowiązku służyć aliantom. Nawet gdyby nie czuł się w obowiązku, bałby się, że kiedy jego współlokator wróci z misji i zobaczy, że Waterhouse cały czas siedzi w pokoju i rysuje schematy, zbije go tak, że już nie spodoba się pani McTeague. Ujmując to delikatnie, Centralne Biuro nie jest miejscem, gdzie człowiek może po prostu wejść z ulicy, rozejrzeć się, przedstawić i znaleźć pracę. Nawet samo wejście z ulicy pewnie skończyłoby się kłopotami. Na szczęście Waterhouse ma uprawnienia Ultra Mega, klauzulę najwyższego na Całym Świecie zaufania. Na nieszczęście ta kategoria jest sama w sobie tak tajna, że nawet fakt jej istnienia jest tajemnicą, której nie można nikomu zdradzić - chyba że znajdzie się kogoś, kto również ma Ultra Mega. W całym Brisbane jest tylko tuzin takich osób - osiem to szczyt hierarchii w sztabie Generała, trzy pracują w Centralnym Biurze, a jedna - to Waterhouse. Waterhouse wywęszył, że główny ośrodek nerwowy mieści się w starym domu publicznym. Otacza go śmiertelnie znudzona Australijska Straż Terytorialna w zawadiackich asymetrycznych kapeluszach, ze staroświeckimi sztucerami. W odróżnieniu od pani McTeague im się Waterhouse nie podoba. Z drugiej strony są przyzwyczajeni do takich sytuacji, pod bramą przecież zjawiają się bystre chłopaki, przybyłe z daleka, z długimi, a pod koniec nudnymi opowieściami o tym, jak armia spieprzyła rozkazy, wsadziła ich nie do tej łodzi, wysłała nie tam gdzie trzeba, zaraziła tropikalnymi chorobami, 183 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON wyrzuciła ich rzeczy za burtę i zostawiła na pastwę losu. Nie strzelają do niego, ale też nie wpuszczają do środka. Przez kilka dni włóczy się w pobliżu i daje im się we znaki; wreszcie zostaje rozpoznany i sam rozpoznaje Abrahama Sinkova. Sinkov należy do czołówki amerykańskich kryptoanalityków - pomagał Schoenowi przy łamaniu Indygo. Kilka razy zetknęli się z Waterhouse'em i choć nie są przyjaciółmi, ich umysły działają na tej samej fali. To czyni ich braćmi w dziwacznej rodzinie mającej tylko kilkuset rozsianych po świecie członków. W pewnym sensie to braterstwo jest jeszcze rzadsze, trudniejsze do odnalezienia i bardziej tajemnicze niż Ultra Mega. Sinkov wypisuje mu nowe papiery, nadając uprawnienia bardzo wysokie, ale nie tak wysokie, by nie wolno było ich ujawnić. Oprowadza go. W blaszanych barakach nagrzanych od rozżarzonych lamp radiowych siedzą faceci bez koszul. Łowią komunikaty radiowe nippońskiej armii i przekazują legionowi młodych Australijek, które wydziurkowują je na kartach ETC. Jest też grupa amerykańskich oficerów składająca się wyłącznie z pracowników jednego działu Electrical Till Corporation. Na początku roku 1942 wsadzili swe białe koszule i niebieskie garnitury w naftalinę, przebrali się w mundury sił lądowych i wsiedli na statek do Brisbane. Ich hersztem jest gość nazywający się Comstock, podpułkownik. Zautomatyzował cały proces łamania kodów. Karty wyperforowane przez australijskie dziewczyny, poukładane w bloki, lecą do hali maszyn. Maszyny wczytują je. Z drukarki na drugim końcu wypełzają gotowe, odszyfrowane teksty, zabierane następnie do kolejnego baraku, gdzie tłumaczą je amerykańscy nisei * i paru białych znających nippoński. Waterhouse jest im kompletnie niepotrzebny. Zaczyna rozumieć, co miał na myśli major: mają już z górki. Kody zostały złamane. Co przywodzi mu na myśl Turinga. Odkąd wysłano go z powrotem do Anglii, cały czas chciał odejść z Bletchley Park. Przeniósł się do innego ośrodka, centrum radiowego Hanslope w północnym Buckinghamshire, pełnego żelbetu, kabli i anten - w ogóle o atmosferze bardziej "na baczność". Wtedy Waterhouse nie rozumiał, dlaczego Alan chce wyprowadzić się z Bletchley. Teraz wie, jak musiał się czuć, kiedy deszyfracja została zmechanizowana i uprzemysłowiona. Musiał czuć, że bitwa jest już wygrana, a z nią cała wojna. Reszta może wydawać się wspaniałym podbojem dla gości w rodzaju Generała, natomiast dla Turinga, a teraz i Waterhouse'a, jest kłopotliwym sprzątaniem. Odkryć elektrony i ustalić, jakie równania rządzą ich ruchem - to ekscytujące. Nudne jest wykorzystywanie tych zasad do konstruowania elektrycznych otwieraczy do konserw. Od teraz to już tylko otwieracze do konserw. Sinkov załatwia Waterhouse'owi biurko w domu publicznym i zaczyna znosić mu komunikaty, których Centralne Biuro nie potrafiło odszyfrować. Jest jeszcze kilkadziesiąt niezłamanych nippońskich szyfrów. Może łamiąc jeden czy dwa i ucząc maszyny ETC odczytywania ich, Waterhouse skróci wojnę o jeden dzień bądź uratuje jedno ludzkie życie. Podejmuje się tego chętnie, bo cel jest zbożny, ale widzi, że w istocie niczym nie różni się od armijnego masarza, który ratuje życie ludzkie, starannie myjąc swe noże, albo od kontrolera szalup ratunkowych w marynarce. Łamie te pomniejsze nippońskie kody jeden za drugim. Raz nawet leci na Nową Gwineę, gdzie nurkowie marynarki wyciągają książki kodowe z zatopionego nippońskiego okrętu podwodnego. Przez dwa tygodnie mieszka w dżungli i stara się nie umrzeć, potem wraca do Brisbane i używa wydobytych książek w celach praktycznych, acz nieciekawych. Aż tu pewnego dnia fakt, że jego praca jest nieważna, staje się bez znaczenia. Tego wieczoru wraca do domu pani McTeague, idzie do swego pokoju. Na górnym łóżku chrapie potężny facet. Wszędzie walają się ubrania i rozmaite sprzęty, wydzielające siarkową woń. Facet śpi dwa dni, a trzeciego ranka przyłazi na śniadanie, rozglądając się po jadalni oczyma żółtymi od mepakryny†. Przedstawia się jako Smith. Mówi z dziwnie znajomym akcentem, a zrozumienia nie ułatwia ciągłe szczękanie zębami. Nie wygląda, żeby się tym specjalnie przejmował. Siada przy stole i rzuca sobie na kolana irlandzką lnianą serwetkę. Dłonie ma sztywne i czerwone. Pani McTeague skacze nad nim tak, że wszyscy pozostali muszą walczyć z pokusą walnięcia jej czymś ciężkim. Nalewa mu herbatę z mnóstwem mleka i cukru. Gość wypija kilka łyków, potem przeprasza i idzie do WC, gdzie higienicznie i kulturalnie wymiotuje. Wraca, zjada jajko na miękko z kieliszka z kostnej porcelany, zielenieje, opada na oparcie krzesła i przez dziesięć minut siedzi z zamkniętymi oczami. Kiedy Waterhouse wraca z pracy, przez pomyłkę wpada do salonu i przerywa pani McTeague herbatkę z młodą osobą. Młoda dziewczyna nazywa się Mary Smith; jest kuzynką współlokatora Waterhouse'a, który leży na górze, na piętrowym łóżku walczy z dreszczami i poci się. Mary wstaje, by zostać przedstawiona, co formalnie nie jest konieczne; jest jednak prostą dziewczyną ze wsi i nie zna się na takich wyrafinowanych niuansach. Jest drobna i nosi mundur. To jedyna kobieta, jaką Waterhouse kiedykolwiek widział. A nawet jedyna ludzka istota w całym wszechświecie; kiedy wstaje, by uścisnąć mu dłoń, jego pole widzenia zawęża się, jakby wsysała go rura wydechowa. Na srebrną panoramę nasuwają się czarne kotary, redukując jego świat do jednego, pionowego, oślepiającego słupa blasku chwały, kolumny światła, niebiańskiego punktowca wycelowanego wprost na Nią. Pani McTeague, widząc, co się dzieje, każe mu usiąść. Mary to filigranowa, ruda osóbka o jasnej cerze, często nawiedzana przez ataki samoświadomości. Kiedy to się dzieje, odwraca oczy i przełyka ślinę. Wtedy jedno ze ścięgien w jej białej szyi, zaokrąglające sylwetkę między barkiem a uchem, na moment się napręża. Podkreśla zarówno jej bezbronność, jak i biel szyi - nie jest to niezdrowa bladość, lecz coś innego; Waterhouse jeszcze niedawno w ogóle by tego nie zauważył. Gdyby nie przystanek "Nowa Gwinea", gdzie wszystko jest albo martwe i w rozkładzie, albo jaskrawe i groźne, albo zakamuflowane i niewidoczne, nie wiedziałby, że coś tak delikatnego i przezroczystego, bezbronnego i kuszącego, by otoczyć to ramionami i ochronić przed światem pełnym walczących niszczycieli - coś takiego może tu przetrwać tylko chwilę (a nie kilka lat) bronione zaledwie wewnętrzną wolą życia. Czuje się onieśmielony - to właśnie tu, na południowym Pacyfiku, gdzie siła Śmierci jest tak potężna. Ta biała skóra, nieskazitelna jak źródlana woda, aż promieniuje żywiołową, zwierzęcą energią. Chciałby dotknąć *

Nisei - osoba urodzona w Ameryce z rodziców Japończyków (jap. ni sei - drugie pokolenie). Trzecie pokolenie to sansei (przyp. tłum.). †

Mepakryna - chlorowodorek mepakryny, lek przeciwmalaryczny, jeden z pierwszych syntetycznych substytutów chininy (przyp. tłum.). 184 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON jej językiem. Jego twarz idealnie wpasowałaby się w tę krzywiznę szyi, między uchem a obojczykiem. Zauważa, że na nią patrzy, i znów przełyka ślinę. Ścięgno napręża się, rozciągając na moment skórę szyi, a potem rozluźnia, zostawiając po sobie tylko gładkość i spokój. Mogłaby równie dobrze walnąć go w łeb kamieniem i zawiązać mu fiuta naokoło pachołka. Trzeba obliczyć, jaki będzie skutek. Lecz najwyraźniej nie zrobiła tego jeszcze nikomu, bo miałaby już na palcu złote kółko. Mary Smith zaczyna się na niego wkurzać. Unosi filiżankę do ust. Obróciła się trochę, tak że światło muska jej szyję w całkiem nowy sposób - teraz gdy przełyka, widać podskakujące jabłko Adama. Opada jak kafar, którego operator postradał rozum. Na górze słychać jakiś łomot, kuzyn właśnie odzyskał przytomność. - Przepraszam - mówi Mary i odchodzi, zostawiając po sobie jedynie filiżankę z kostnej porcelany. Spisek Doktor Rudolf von Hacklheber nie jest dużo starszy od sierżanta Bobby'ego Shaftoe'a, ale nawet ze złamanym sercem ma w sobie coś takiego, czego ludzie pokroju Shaftoe'a nabywają dopiero po czterdziestce, jeśli w ogóle. Jego okulary to maleńkie szkiełka bez oprawek, które wyglądają, jakby wydłubano je z lunety karabinu snajperskiego. Za nimi zaś - cała paleta żywych kolorów: blond rzęsy, błękitne oczy, czerwone żyłki, powieki opuchnięte i fioletowe od płaczu. Ale mimo to jest gładko ogolony, a srebrzyste skandynawskie światło wpadające przez wąskie okienka do piwnicy Enocha Roota odbija się od płaszczyzn jego twarzy, podkreślając interesujące punkty - wielkie pory, przedwczesne zmarszczki i stare blizny po pojedynkach. Próbował wypomadować włosy i zaczesać je do tyłu, ale kosmyki cały czas wymykają się i opadają mu na czoło. Nosi elegancką białą koszulę i długi, ciężki płaszcz, chroniący przed piwnicznym chłodem. Shaftoe, który parę dni temu przeszedł się z nim do Norrsbruck, wie, że długonogi von Hacklheber jest nieźle wysportowany. Jednak chamskie sporty w rodzaju piłki nożnej nie wchodzą w grę; Szwab, jeśli coś uprawiał, to szermierkę, wspinaczkę górską lub narciarstwo. Homoseksualizm von Hacklhebera tylko go zdziwił, ale nie zbulwersował. Wokół niektórych chińskich marines w Szanghaju pętało się o wiele więcej młodych żółtych chłopaczków, niż naprawdę było trzeba do glansowania butów - a Szanghaj wcale nie był najodleglejszym ani najbardziej odosobnionym z miejsc, gdzie marines musieli czuć się jak u siebie w domu. Poza służbą można niepokoić się o moralność, ale kiedy będziesz się cały czas denerwować, co też tam robią ci dwaj w śpiworze, to ciekawe, co zrobisz, kiedy trafi się okazja walnięcia w pluton Nipów z miotacza ognia? Choć szczątki Angela - pilota - pochowali już dwa tygodnie temu, von Hacklheber dopiero teraz nadaje się do rozmów. Wynajął sobie letni domek za miastem, ale przyszedł do Norrsbruck na spotkanie z Rootem, Shaftoe'em i Bischoffem - także dlatego, że podejrzewa, iż ów domek jest pod obserwacją niemieckich szpiegów. Shaftoe zjawia się z butelką fińskiego sznapsa, Bischoff przynosi bochen chleba, Root otwiera puszkę rybek. Wszyscy przynoszą papierosy. Shaftoe przypala jednego od drugiego, próbując zabić zatęchły zapach piwnicy, kojarzący mu się z okresem, kiedy Enoch Root więził go tutaj i siłą odzwyczajał od morfiny. Raz nawet pastor musiał zejść na dół i poprosić go, by na chwilę przestał wrzeszczeć, bo akurat próbują dać komuś ślub. Shaftoe nie miał pojęcia, że krzyczy. Angielski Rudolfa von Hacklhebera jest pod pewnymi względami lepszy niż Shaftoe'a. Głos zaś irytująco przypomina mu nauczyciela rysunku technicznego, pana Jaegera. - Przed wojną pracowałem pod Donitzem, w Beobachtung Dienst Kriegsmarine. Jeszcze przed wybuchem wojny złamaliśmy niektóre z najtajniejszych kodów brytyjskiej Admiralicji. Niektóre osiągnięcia na tym polu mogę przypisać sobie, zwłaszcza te dotyczące zastosowania maszyn liczących. Kiedy wybuchła wojna, nastąpiła poważna reorganizacja, a ja stałem się kością, o którą bije się kilka psów. Przenieśli mnie do Referatu IVa, Gruppe IV, Kryptoanaliza analityczna, należącej do Hauptgruppe B, Kryptoanaliza, pod dowództwem generał-majora Ericha Fellgiebla, dowódcy Wehrmachtnachrichtungenverbindungen. Shaftoe rozgląda się, ale nikt się nie śmieje, nawet nie uśmiecha. Chyba tego nie usłyszeli. - Jak, jak, możesz powtórzyć? - pyta prowokująco Rudiego, jak facet w barze, próbujący namówić nieśmiałego kolegę, by opowiedział jeszcze raz ten znakomity dowcip. - Wehrmachtnachrichtungenverbindungen - powtarza von Hacklheber bardzo powoli, jakby recytował dziecku wierszyk. Wpatruje się weń, mruga raz, dwa, trzy razy, potem nachyla się i mówi, pogodnym tonem: - Może powinienem objaśnić wam hierarchię niemieckiego wywiadu. To pomoże wszystkim zrozumieć moją opowieść. Następuje KRÓTKA WYCIECZKA PO PIEKLE Z PROFESOREM RUDOLFEM VON HACKLHEBEREM. Shaftoe słyszy jedynie pierwsze kilka zdań. Kiedy tylko von Hacklheber wyrywa kartkę z notatnika i zaczyna szkicować diagram organizacyjny Tysiącletniej Rzeszy, zaczynając od Fuhrera na szczycie, szklą mu się oczy, ciało obwisa bezwładnie, głuchnie i leci w górę gardzieli koszmaru, jak kawałek na wpół przetrawionej parówki w cieście wydalany z ciała żarłoka. Nigdy czegoś takiego nie doświadczył, ale wie, że tak właśnie wygląda wycieczka po Piekle: bez rekreacyjnych przejażdżek łodzią po malowniczej rzece Styks, bez powolnego schodzenia do tej nudnej przynęty na turystów - Jaskini Plutona, bez zatrzymywania się po drodze, by kupić karty wędkarskie na Jezioro Ognia. Lecz Shaftoe jeszcze żyje (aczkolwiek właściwie nie powinien), a zatem to nie jest piekło. Choć budowniczowie tego koszmaru musieli się na nim wzorować. Wygląda jak makieta sklejona z papy i płótna, coś w rodzaju tych fałszywych domów, między którymi ćwiczyli na poligonie walkę w mieście. Łapie go zawrót głowy i łagodne mdłości - wie, że to i tak najlepsze, co mogło mu się tu przytrafić. - Morfina pozbawia ciało zdolności odczuwania przyjemności - powiada grzmiący głos Enocha Roota, jego sardonicznego, irytującego Wergiliusza, który dla celów tego koszmaru przybrał postać i głos Moe Howarda, ponurego, ciemnowłosego Stooge'a. - To trochę potrwa, zanim fizycznie poczujesz się dobrze. Drzewo organizacyjne tego koszmaru zaczyna się, podobnie jak u von Hacklhebera, od Fuhrera, ale potem rozgałęzia się żywiołowo i opętańczo. Jest oddział azjatycki, prowadzony przez Generała, zawierający między innymi Hauptgruppe olbrzymich drapieżnych jaszczurów, Referat Chinek z jasnookimi dziećmi na ręku oraz kilka Abteilungs obandażowanych Nipów z mieczami. Pośrodku ich domeny leży Manila, gdzie w scenie rodzajowej, którą Shaftoe skojarzyłby z Boschem, gdyby na zajęciach z plastyki nie pieprzył się z cheerleaderkami za szkołą, widzimy Glory Altamirę w zaawansowanej ciąży, zmuszaną do obciągania druta syfilitycznym nippońskim żołnierzom. Głos pana Jaegera, nauczyciela rysunku technicznego - według Shaftoe'a najnudniejszego faceta na świecie, może 185 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON tylko do dzisiaj - na chwilę cichnie, po słowach: -"...lecz wszystkie struktury organizacyjne, które przedstawiłem, zdezaktualizowały się z chwilą rozpoczęcia wojny. Hierarchia została przetasowana, a kilka jednostek zmieniło nazwy, tak oto..." - słychać odgłos wydzieranej z notatnika nowej kartki, lecz Shaftoe widzi, jak pan Jaeger drze na strzępy rysunek kątownika do nogi stołowej, który młody Bobby kreślił przez cały tydzień. Wszystko zostało zreorganizowane, generał MacArthur wciąż jest bardzo wysoko w hierarchii, spaceruje z parą gigantycznych jaszczurów na stalowych smyczach, resztę diagramu wypełniają jednak wyszczerzeni od ucha do ucha Arabowie unoszący bryłki haszyszu, zamrożeni masarze, martwi lub skazani na śmierć porucznicy oraz ten pieprzony cudak, Lawrence Pritchard Waterhouse, ubrany w czarną szatę z kapturem, prowadzący legion cienkoszyich gości od nasłuchu, którzy też są w długich szatach, trzymają nad głowami anteny o dziwnych kształtach i wędrują przez zamieć banknotów dolarowych wydrukowanych na starych chińskich gazetach. Ich oczy zapalają się i gasną. Nadają morsem. - Co oni mówią? - pyta Shaftoe. - Proszę cię, przestań wrzeszczeć - mówi Enoch Root. - Tylko na chwilę. Bobby leży na posłaniu w słomianej chacie na Guadalcanal. Naokoło ganiają szwedzcy tubylcy w przepaskach na biodrach. Zbierają jedzenie; co chwila gdzieś na rafie wybucha trafiony pociskiem statek; spada deszcz rybnych szrapneli, zawisa między gałęziami drzew; od czasu do czasu trafia się też odcięta ludzka ręka, kawałek tułowia lub czaszka. Szwedzi nie zwracają uwagi na ludzkie szczątki, zbierają tylko ryby. Zabierają je, by ugotować lutefisk * w czarnych stalowych beczkach. Enoch Root trzyma na kolanach stare pudełko po cygarach. Ze szczeliny wokół wieczka promieniuje złote światło. Ale to już nie słomiana chata, lecz zimny, czarny metalowy fallus, prujący wodę pod powierzchnią koszmaru - okręt podwodny Bischoffa. Naokoło cały czas wybuchają bomby głębinowe, wnętrze z wolna wypełnia się ściekami. Coś wali go w skroń, tym razem nie szynka, lecz ludzka noga. Okręt jest pełen rur głosowych. Rozbrzmiewają mową - angielską, niemiecką, arabską, nippońską, szanghajską. Są jednak zamknięte i uwięzione między innymi rurami - głosy mieszają się ze sobą i upodabniają do szumu wody. Wtem niedaleko eksploduje bomba głębinowa. Jedna z rur pęka; z jej postrzępionego końca dobywa się niemiecki głos: - Omówiłem zatem, w sporym uproszczeniu, ogólną organizację III Rzeszy, a zwłaszcza jej armii. Odpowiedzialność za sprawy kryptoanalizy i kryptografii spoczywa na wielu małych Amtach i Dienstach, rozsianych po całej strukturze. Są nieustannie reorganizowane i przemeblowywane, ale sądzę, że uda mi się naszkicować dość dokładny i szczegółowy schemat... Shaftoe, przywiązany do okrętowej koi złotymi łańcuchami, czuje, jak w plecy uwiera go jeden z tych ukrytych pistolecików, i zastanawia się, czy strzelenie sobie w usta byłoby wielkim nietaktem. Wali wściekle dłonią w pękniętą rurę i wciska jej koniec pod wzbierającą falę ścieków; wydobywają się bąbelki, a w każdym z nich więźnie jedno słowo von Hacklhebera jak w komiksowym dymku. Kiedy bąbelki wypływają na powierzchnię i pękają, brzmi to jak wrzask. Na przeciwległej koi siedzi Root z pudełkiem cygar na kolanach. Unosi rękę w geście "V - zwycięstwo", po czym opuszcza ją ku twarzy Shaftoe'a i dźga go palcami w oczy. - Nic nie poradzę, że nie możesz znaleźć sobie fizycznego zadowolenia - masz jakiś problem z chemią wewnątrz ciała. To nasuwa wiele interesujących pytań teologicznych. Przypomina nam, że wszystkie przyjemności świata są złudzeniem, którym ciało zwodzi duszę. Teraz popękała większość rur głosowych, przeważnie dochodzą z nich wrzaski. Root musi nachylić się i krzyczeć Bobby'emu w ucho. Shaftoe korzysta z tego, by chwycić pudełko po cygarach. Tam jest to, czego chce, nie morfina, coś lepszego. Morfina w porównaniu z tym, to jak szanghajska prostytutka wobec Glory. Pudełko otwiera się i rozbłyskuje oślepiającym światłem. Shaftoe zasłania twarz. Solone i zakonserwowane części ciała, wiszące pod sufitem, spadają mu na kolana i zaczynają się wić, łapiąc inne części, składając się w całe, żywe ciała. Wskrzeszony szeregowiec Mikulski podnosi się, celuje vickersa w sufit U-Boota i wycina właz ewakuacyjny. Zamiast czarnej wody do wnętrza wlewa się złoty blask. - A gdzie w tym wszystkim jest twoje stanowisko? - pyta Root. Shaftoe niemal spada z krzesła, zaskoczony dźwiękiem głosu innego niż von Hacklhebera. Zważywszy na to, co działo się, kiedy poprzednio ktoś (Shaftoe) zadał pytanie, posunięcie jest heroiczne, acz ryzykowne. Von Hacklheber omawia wszystko od samej góry, zaczynając od Hitlera. Shaftoe nie dba o to; już siedzi w gumowej tratwie, wraz ze zmartwychwstałymi kolegami z Guadalcanal i Jednostki 2702. Wiosłują przez spokojną zatoczkę oświetloną zawieszonymi na niebie potężnymi jupiterami. Za nimi ktoś stoi i mówi z niemieckim akcentem: - Moi bezpośredni przełożeni, Wilhelm Fenner, z Sankt Petersburga, prowadzący całą niemiecką wojskową kryptoanalizę od roku 1922, oraz jego pierwszy zastępca, profesor Nowopaszenny. Dla Shaftoe'a wszystkie te nazwiska brzmią tak samo, jednak Root pyta: - Z Rosji? Shaftoe dochodzi do siebie i wraca do rzeczywistości. Siedzi sztywno, zdrętwiały, jakby nie ruszał się od dłuższego czasu. Już ma przeprosić za swoje zachowanie, ale skoro nikt dziwnie na niego nie patrzy, nie widzi powodu, by wyjaśniać im, co robił przez ostatnie pięć minut. - Profesor Nowopaszenny był carskim astronomem. Znał Fennera z Petersburga. Oni dali mi szerokie uprawnienia, bym prowadził badania nad teoretycznymi granicami bezpieczeństwa informacji. Używałem narzędzi z dziedziny czystej matematyki i mechanicznych urządzeń liczących mojego pomysłu. Badałem nasze własne szyfry, a także szyfry wrogów. Szukałem słabych punktów. - I co znalazłeś? - pyta Bischoff. - Znalazłem pełno słabych punktów. Większość kodów zaprojektowali ignoranci i amatorzy, niemający pojęcia o rządzącej tym wszystkim matematyce. Godne pożałowania. - Enigmę też? - indaguje Bischoff. - Nawet mi nie wspominaj o tym gównie - mówi von Hacklheber. - Zaraz się jej pozbyłem. - Co znaczy, że się jej pozbyłeś? - pyta Root. - Udowodniłem, że jest gówno warta. - Ale cały Wehrmacht wciąż jej używa - zauważa Bischoff. *

Lutefisk - tradycyjna skandynawska potrawa z suszonego dorsza (przyp. tłum.). 186 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Von Hacklheber wzrusza ramionami i zerka na rozżarzony koniuszek papierosa. - Spodziewasz się, że wywalą wszystkie maszyny do śmieci, bo jeden matematyk napisał jakąś rozprawę? Przygląda się papierosowi przez dłuższą chwilę, unosi go do ust, zaciąga się ze smakiem, trzyma dym w płucach i wreszcie wypuszcza go przez struny głosowe, jednocześnie każąc im wydawać następujące dźwięki: - Wiedziałem, że znajdą się ludzie pracujący dla nieprzyjaciela, którzy też to ustalą. Turing. Von Neumann. Waterhouse. Ci Polacy. Zacząłem szukać oznak, że złamali Enigmę albo że przynajmniej określili jej słabe punkty i próbują ją łamać. Przeprowadziłem statystyczne analizy zatopień konwojów i ataków na U-Booty. Znalazłem parę anomalii, trochę zdarzeń nieprawdopodobnych, ale nic na tyle szczególnego, by układało się w prawidłowość. Wiele z najpoważniejszych anomalii wyjaśniło się po wykryciu posterunków szpiegowskich i tym podobnych. Nie wyciągnąłem z tego żadnego wniosku. Jeśli byli na tyle bystrzy, by złamać Enigmę, na pewno będą na tyle bystrzy, by za wszelką cenę ukryć ten fakt przed nami. Lecz jednej anomalii nie mogli zatuszować. Mówię o anomaliach ludzkich. - Anomaliach ludzkich? - pyta Root. Ten zwrot to klasyczna przynęta na Roota. - Dobrze wiedziałem, że tylko garstka ludzi na świecie ma umiejętności pozwalające na złamanie Enigmy, a potem na zakamuflowanie tego faktu. Używszy naszych źródeł wywiadowczych do ustalenia, gdzie ci ludzie są i co robią, mogłem wyciągnąć pewne wnioski. - Von Hacklheber dusi papierosa, siada prosto i opróżnia pół kieliszka sznapsa, rozgrzewając się przed ciągiem dalszym. - To był problem dla wywiadu kontaktowego, a nie nasłuchowego. Tym zajmuje się inny dział, mianowicie... - i znów gada o strukturze niemieckiej biurokracji. Przerażony Shaftoe wybiega z pokoju i leci do sławojki na zewnątrz. Kiedy wraca, von Hacklheber dopiero się rozkręca. - Wszystko to sprowadziło się do przesiania przez sito dużych ilości informacji. Zadanie czaso- i pracochłonne. Shaftoe wzdryga się. Jakie to musi być zadanie, żeby kwalifikować się dla tego gościa jako pracochłonne. - Po pewnym czasie - ciągnie von Hacklheber - dowiedziałem się od naszych agentów na Wyspach, że człowiek odpowiadający rysopisowi Lawrence'a Pritcharda Waterhouse'a kwateruje w zamku w Górnym Qwghlm. Udało mi się umieścić go pod najdokładniejszą z możliwych obserwacją dzięki pomocy pewnej młodej damy - rzuca sucho. Waterhouse znakomicie dbał o poufność informacji, a zatem niczego nie dowiedzieliśmy się wprost. Możliwe nawet, że podejrzewał, iż ta młoda kobieta jest agentką i chronił się jeszcze dokładniej. Potwierdziło się jednak, że ten człowiek komunikuje się za pomocą kluczy jednorazowych. Zaszyfrowane radiogramy dyktował przez telefon do pobliskiej bazy marynarki, skąd nadawano je do stacji w Buckinghamshire, stacja zaś odpowiadała mu komunikatami zaszyfrowanymi tym samym systemem. Przeglądając archiwa wielu naszych stacji nasłuchu, udało nam się zgromadzić stos radiogramów wysłanych przez ową tajemniczą jednostkę, szyfrowanych tym samym zestawem kluczy jednorazowych, obejmujących okres od połowy 1942 do teraz. I tu ciekawe spostrzeżenie, owa jednostka działała w różnych miejscach: na Malcie, w Aleksandrii, Maroku, Norwegii i na różnych okrętach na morzu. Bardzo, bardzo dziwne. Tajemniczy oddział niesłychanie mnie zaintrygował, próbowałem zatem złamać ich specjalny szyfr. - Czy to możliwe? - pyta Bischoff. - Nie ma sposobu na złamanie klucza jednorazowego, chyba że wykradnie się jeden z egzemplarzy. - Teoretycznie tak - odpowiada von Hacklheber. - W praktyce jest to prawdą tylko wtedy, gdy litery, z których składa się klucz jednorazowy, są wybrane idealnie losowo. Odkryłem, że w przypadku kluczy używanych przez Jednostkę 2702, tak nie jest. To ta tajemnicza jednostka, do której należą Waterhouse, Turing i tych dwóch dżentelmenów tutaj. - Ale jak do tego doszedłeś? - Sprzyjało mi kilka rzeczy. Głębokość informacji była bardzo duża - miałem bardzo dużo przechwyconych radiogramów. Po drugie, spójność - wszystkie klucze jednorazowe były wygenerowane w ten sam sposób i zawsze wykazywały takie same prawidłowości. Wysunąłem kilka przypuszczeń, które okazały się prawdą. No i do pomocy w rachunkach miałem maszynę liczącą. - Przypuszczeń? - Postawiłem hipotezę: wszystkie te klucze są wypisane przez jedną osobę, która rzuca kostkami, ciągnie karty albo w jeszcze inny sposób generuje te litery. Zacząłem analizować czynniki psychologiczne. Osoba mówiąca po angielsku jest przyzwyczajona do pewnego rozkładu częstotliwości liter. Spodziewa się, że będzie dużo E, T i A, a nie tak wiele Z, Q i X. Jeśli więc taka osoba generuje litery przy użyciu jakiegoś rzekomo losowego algorytmu, będzie podświadomie irytować się za każdym razem, gdy wypada Z lub X, a uspokajać się przy E lub T. Z czasem może to wpłynąć na rozkład częstotliwości. - Ależ, doktorze, wydaje mi się nieprawdopodobne, by taka osoba zaczęła podstawiać własne litery w miejsce wylosowanych przez kości, karty czy coś innego. - To rzeczywiście mało prawdopodobne. Załóżmy jednak, że algorytm pozwala tej osobie na pewne ograniczone manipulacje. - Von Hacklheber zapala papierosa i nalewa sobie kolejnego sznapsa. - Przeprowadziłem eksperyment. Wziąłem dwadzieścia ochotniczek, kobiet w średnim wieku, które chciały zrobić coś dla Trzeciej Rzeszy. Kazałem im wypisywać klucze jednorazowe na podstawie losowanych z pudełka karteczek z literami. Potem uruchomiłem moją maszynerię, by przeliczyła statystyki wygenerowanych kluczy. Okazało się, że w ogóle nie są losowe. - Klucze jednorazowe dla Jednostki 2702 generuje pani Tenney, żona wikarego. Korzysta z maszynki do bingo, koszyczka wypełnionego drewnianymi kulkami. Na każdej jest litera. Przed wsunięciem ręki do koszyczka powinna zamykać oczy. Przypuszczam jednak, że rozleniwiła się i już nie zamyka oczu - odzywa się Root. - Albo - dodaje von Hacklheber - może patrzy na koszyk, widzi, jak ułożone są kulki, a potem zamyka oczy. Będzie podświadomie sięgać po E i unikać X. A także, jeśli właśnie wylosowała jakąś literę, będzie podświadomie unikać jej za drugim razem. Nawet jeśli nie widzi wnętrza koszyka, nauczy się rozróżniać dotykiem poszczególne kulki - ponieważ są z drewna, każda będzie miała nieco inny ciężar oraz inny układ słojów. Bischoff nie kupuje tego. - Ale to wciąż będzie przeważnie losowe! - "Przeważnie losowe" to za mało! - wypala von Hacklheber. - Jestem przekonany, że klucze jednorazowe Jednostki 2702 mają rozkład częstości liter mniej więcej taki jak na przykład Biblia Króla Jerzego. No i podejrzewałem z dużą dozą pewności, że radiogramy będą zawierać słowa w rodzaju: Waterhouse, Turing, Enigma, Qwghlm, Malta. Napuściwszy na nie moją maszynerię, zdołałem złamać niektóre z nich. Waterhouse był na tyle staranny, że niszczył klucze po użyciu, inni członkowie jednostki, niedbaluchy, używali tych samych wielokrotnie. Przeczytałem wiele wiadomości. Stało się dla mnie oczywiste, że Jednostka 2702 zajmuje się oszukiwaniem Wehrmachtu - kamuflowaniem faktu złamania Enigmy. Shaftoe wie, co to Enigma, głównie dlatego, że Bischoff gada o niej bez przerwy. Kiedy słucha tłumaczeń von 187 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Hacklhebera, nagle wszystkie dziwne operacje Jednostki 2702 nabierają sensu. - No to się wydało - mówi Root. - Przypuszczam, że zawiadomiłeś swoich przełożonych o tym odkryciu? - O niczym ich nie zawiadomiłem - odburkuje von Hacklheber. - Wtedy już od dawna siedziałem w szponach Reichsmarschalla Hermanna Goringa. Zrobił mnie swoim pionkiem, swoim niewolnikiem, poczułem się więc zwolniony z obowiązku lojalności wobec Trzeciej Rzeszy. Zapukali do drzwi Rudolfa von Hacklhebera o czwartej nad ranem - gestapo lubi tę porę z uwagi na efekt psychologiczny. Rudi nie śpi. Nie zasnąłby nawet wtedy, gdyby na Berlin przez całą noc nie leciały bomby, ponieważ od trzech dni nie miał żadnych wiadomości od Angela. Narzuca szlafrok na piżamę, wsuwa nogi w kapcie i otwiera drzwi. Tak jak się spodziewał: mały, przedwcześnie zwiędły człowieczek w towarzystwie kilku klasycznych oprychów z gestapo w długich, czarnych skórzanych płaszczach. - Mogę podzielić się z panem pewnym spostrzeżeniem? - pyta Rudi von Hacklheber. - Oczywiście, panie profesorze. Oczywiście, o ile to nie tajemnica państwowa. - Dawniej, to znaczy na początku, kiedy nikt nie wiedział, co to takiego gestapo i nikt się go nie bał, czwarta nad ranem to był niezły pomysł. Znakomicie wykorzystuje pierwotny strach przed ciemnością. Ale teraz jest rok 1942, prawie 43 i wszyscy boją się gestapo. Wszyscy. Bardziej niż ciemności. Dlaczego więc nie zaczniecie pracować w dzień? Wpadliście w rutynę. Dolna część twarzy przywiędłego człowieczka się śmieje. Górna jest nieporuszona. - Przekażę pana sugestię moim przełożonym. Jednak, panie profesorze, nie przyszliśmy tutaj, by budzić strach. Przyszliśmy o tak niestosownej porze z uwagi na porę odjazdu pociągu. - Mam rozumieć, że muszę wsiąść do jakiegoś pociągu? - Ma pan kilka minut - mówi gestapowiec, odciągając mankiet i ukazując olbrzymi szwajcarski chronometr. Potem wprasza się do środka i zaczyna spacerować przed półkami z książkami, ręce splata z tyłu, co chwila przechyla się, by odczytać tytuł. Chyba jest rozczarowany, że widzi same matematyczne prace - ani jednej Deklaracji Niepodległości, choć nigdy nie wiadomo, czy między okładkami matematycznego periodyku nie kryją się Protokoły Mędrców Syjonu. Kiedy powraca Rudi, ubrany, ale nie ogolony, facet ze zbolałą miną próbuje czytać dysertację Turinga o Uniwersalnej Maszynie. Wygląda jak przedstawiciel niższych naczelnych usiłujący sterować samolotem. Pół godziny później docierają na dworzec. Wchodząc, Rudi zerka na tablicę odjazdów i zapamiętuje ją, tak by móc z numeru peronu wydedukować, w jakim kierunku go wiozą - do Lipska, Królewca czy Warszawy. Sprytna sztuczka okazuje się zbędnym wysiłkiem - gestapowcy prowadzą go na peron, którego nie było na liście. Czeka na niego krótki pociąg. Ku uldze Rudiego nie ma żadnych wagonów towarowych - wydaje mu się, że przez kilka ostatnich tygodni widywał wagony towarowe pełne stłoczonych ludzi. Widział je przelotnie, odrealnione, nie jest więc pewien, czy to prawda, czy może jakiś fragment koszmaru nocnego, który zaplątał się w głowie do niewłaściwej szufladki. Lecz wszystkie wagony tego pociągu mają drzwi strzeżone przez mężczyzn w nieznajomych mundurach i okna osłonięte od wewnątrz żaluzjami i ciężkimi kotarami. Gestapowcy, nie myląc kroku, prowadzą go ku drzwiom i już - jest w środku. Sam. Nikt nie sprawdza mu dokumentów, a gestapowcy nie wchodzą za nim. Zamykają drzwi. Doktor Rudolf von Hacklheber stoi w długim, wąskim wagonie, urządzonym jak przedpokój pięciogwiazdkowego burdelu: na wypolerowanej drewnianej podłodze perskie chodniki, ciężkie meble obite kasztanowym aksamitem i kotary tak grube, że chyba kuloodporne. Na drugim końcu francuska pokojówka krząta się nad stołem ze śniadaniem - bułki, plastry wędliny i sera, kawa. Węch Rudiego mówi mu, że to prawdziwa kawa - zapach prowadzi go prosto w tamten koniec. Pokojówka drżącymi rękoma nalewa mu kawy. Na twarzy ma grubą warstwę podkładu kryjącą podkrążone oczy. Ma go także (Rudi zauważa, gdy podaje mu kawę) na przegubach rąk. Rudi delektuje się kawą, mieszając śmietankę złotą łyżeczką z herbem francuskiego rodu. Przechadza się po wagonie, podziwiając obrazy na ścianach: serię sztychów Durera oraz, jeśli go oczy nie mylą, kilka stron z kodeksu Leonarda da Vinci. Drzwi otwierają się jeszcze raz. Wpada mężczyzna, chwiejnie jak po nokaucie, i rozwala się na aksamitnej sofie. Zanim Rudi poznaje go, pociąg rusza. - Angelo! - Rudi odstawia kawę na boczny stolik i rzuca się w ramiona ukochanego. Angelo słabo odwzajemnia uściski. Cuchnie i nie może opanować dreszczy. Nosi szorstkie, brudne, podobne do piżamy ubranie, na które narzucił szary wełniany koc. Wokół przegubów ma trochę już zaschnięte blizny, otoczone połacią żółtozielonych siniaków. - Nie przejmuj się, Rudi - mówi Angelo, otwierając i zaciskając dłonie, by udowodnić, że są całe. - Mnie traktowali niezbyt dobrze, ale na ręce uważali. - Nadal możesz latać? - Mogę latać. Ale nie dlatego tak dbali o moje dłonie. - A dlaczego? - Bez rąk nie da się podpisać zeznań. Patrzą sobie w oczy. Angelo jest smutny, wyczerpany, ale wciąż pełen jakiejś spokojnej pewności siebie. Wyciąga ręce jak ksiądz podczas chrztu sięgający po niemowlę. Bezgłośnie porusza wargami: Ale nadal mogę latać! Steward przynosi wieszak z ubraniami. Angelo myje się w jednej z łazienek. Rudi próbuje wyjrzeć spomiędzy kotar, lecz na okna naciągnięto ciężkie blindy. Jedzą śniadanie, a pociąg manewruje po bocznicach Berlina i okolic, zapewne omijając zbombardowane fragmenty torów, aż wreszcie wychodzi na prostą i przyspiesza. Wchodzi Reichsmarschall Hermann Góring i zmierza na tył, gdzie znajduje się najelegantszy z wagonów. Jest wielki jak kadłub torpedowca, spowity w chiński jedwabny szlafrok o rozmiarach cyrkowego namiotu, którego tren ciągnie się za nim jak smycz za psem. Ma największy brzuch, jaki Rudi kiedykolwiek widział, porośnięty rudymi włosami, które gęstnieją, w miarę jak zakrzywia się nad podbrzuszem, i przechodzą w ciemnorudą gęstwinę, która całkowicie zasłania jego genitalia. Nie spodziewa się zastać tutaj dwóch facetów spożywających śniadanie, ale widocznie uznaje ich obecność za jedną z tych zdarzających się w życiu, niewartych uwagi, drobnych anomalii. Zważywszy na fakt, że Góring jest w Trzeciej Rzeszy człowiekiem numer dwa - sam Hitler desygnował go na swego następcę - Rudi i Angelo powinni właściwie zerwać się, stanąć na baczność i wykrzyknąć "Heil Hitler!". Są jednak zbyt osłupiali, żeby się poruszyć. Góring człapie przez środek wagonu i nie zwraca na nich uwagi. W połowie drogi zaczyna gadać, ale do siebie i to niewyraźnie. Z hukiem otwiera drzwi i znika w następnej salonce. Dwie godziny później przez wagon przechodzi doktor w białym kitlu ze srebrną tacą, zasłaną białą lnianą serwetą. 188 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Na niej elegancko, jak kawior i szampan, ustawiono błękitną buteleczkę oraz szklaną strzykawkę. Po półgodzinie mija ich adiutant w mundurze Luftwaffe z plikiem papierów. Pozdrawia ich energicznym "Heil Hitler!". Mija kolejna godzina - służący prowadzi Rudiego i Angela przez wagony. Ostatni z nich jest ciemniejszy i w lepszym guście niż kapiący od przepychu wagon, w którym rozprostowywali nogi. Ma boazerię z ciemno bejcowanego drewna, stoi tu też biurko, hrabiowskie paskudztwo wyrzeźbione z tony bawarskiego dębu. W tej chwili służy wyłącznie jako podstawa dla jednego arkusza papieru zapisanego ręcznie i podpisanego. Rudi nawet z tej odległości rozpoznaje charakter pisma Angela. Muszą minąć to biurko, aby podejść do Góringa. Marszałek leży rozwalony na równie potężnej kanapie w końcu wagonu, pod obrazem Matisse'a, otoczonej kilkoma rzymskimi popiersiami na marmurowych cokołach. Jest ubrany w czerwone skórzane bryczesy, czerwone wysokie buty, czerwoną skórzaną kurtkę mundurową, ma też czerwoną skórzaną szpicrutę z potężnym brylantem u nasady rączki. Na grubych paluchach lśnią złote pierścienie wielkości bransolet, poznaczone czerwonymi karbunkułami. Na głowie nosi czapkę oficerską z czerwonej skóry. Nad daszkiem, pośrodku, ma wielką, złotą trupią czaszkę z rubinowymi oczami. Wszystko to oświetla ledwie kilka zakurzonych promyków słońca przeciskających się przez wąskie szczeliny między kotarami a żaluzjami; wzeszło już słońce, lecz źrenice Góringa, rozszerzone przez morfinę do rozmiarów dziesięciocentówek, nie mogą się z nim spotkać. Nogi w wiśniowych butach zarzucił na otomanę - na pewno ma kłopoty z krążeniem. Popija herbatę z porcelanowej filiżanki wielkości naparstka, ozdobionej złotym listkiem; pewnie wyszabrowanej z jakiegoś chateau. Ciężki aromat wody kolońskiej nie zabija smrodu: popsute zęby, kłopoty z trawieniem i martwicze hemoroidy. - Dzień dobry panom - rzuca wesoło. - Przepraszam, że kazałem wam czekać. Heil Hitler! Co powiecie na herbatkę? Gadają sobie o niczym. Bardzo długo. Góring jest pod wrażeniem osiągnięć Angela jako pilota-oblatywacza. Ale nie tylko, ma jeszcze sporo dziwacznych pomysłów zainspirowanych pismami Bawarskich Oświeconych* i chciałby w jakiś sposób pożenić je z wyższą matematyką. Rudi przez chwilę boi się, że to zadanie spadnie na niego. Lecz i sam Góring wygląda na znudzonego tą rozmową. Raz czy dwa wyciąga szpicrutę i lekko rozsuwa kotary. Światło dzienne sprawia mu jednak potworny ból, toteż szybko odwraca wzrok. Wreszcie pociąg zwalnia, znów podskakuje na zwrotnicach i łagodnie przystaje. Przez okna oczywiście nic nie widać. Rudi wytęża słuch, wydaje mu się, że coś słyszy - odgłos wielu maszerujących stóp i wykrzykiwanych rozkazów. Góring przechwytuje spojrzenie adiutanta i macha szpicrutą w stronę biurka. Adiutant rzuca się naprzód, łapie napisany odręcznie dokument i podaje go Reichsmarschallowi z małym, zgrabnym ukłonem. Góring przebiega go wzrokiem. Potem spogląda na Rudiego oraz Angela i cmoka z dezaprobatą, kiwając swym olbrzymim łbem na boki. A za nim kiwają się fałdy, zmarszczki i obwisłe fafle, zawsze opóźnione o kilka stopni. - Homoseksualizm - mówi. - Na pewno wiecie, jaka jest polityka Fuhrera wobec tego typu zachowań. - Unosi kartkę i potrząsa nią. - Wstydzilibyście się! Obaj! Pilot oblatywacz, który jest w naszym kraju gościem, i wybitny matematyk pracujący nad ściśle tajnymi sprawami. Musieliście spodziewać się, że Sicherheitsdienst coś wywęszy. - Wzdycha ze znużeniem. - Jak, u licha, mam to wszystko zatuszować? Po tych słowach Rudi po raz pierwszy od pukania do drzwi zdaje sobie sprawę, że dzisiaj nie umrze. Góring ma inne plany. Ale najpierw musi porządnie nastraszyć swe ofiary. - Wiecie, co mogłoby się z wami stać? No? Macie pojęcie? Rudi i Angelo milczą. To nie jest pytanie wymagające odpowiedzi. Góring odpowiada za nich, wyciąga szpicrutę i unosi zasłonę. Do wagonu wpada ostre błękitne światło odbite od śniegu. Góring zamyka oczy i odwraca głowę. Znajdują się pośrodku otwartej przestrzeni otoczonej wysokim płotem z drutu kolczastego, wypełnionej długimi rzędami ciemnych baraków. Pośrodku wysoki komin kopci w białe niebo. Maszerują esesmani w płaszczach i oficerkach, chuchając w złożone dłonie. Ledwie kilka metrów od wagonu, na sąsiedniej bocznicy, banda widm w pasiastych ubraniach krząta się wokół pociągu towarowego, wyładowując blady towar. Wiele ciał ludzkich zmrożonych w jedną bryłę we wnętrzu wagonu. Więźniowie muszą pracować toporami, piłami i łomami, ćwiartując je i rzucając fragmenty na ziemię. Ponieważ wszystko jest zamarznięte na kość, cała operacja jest zdumiewająco czysta. Zbrojne podwójnymi szybami okna wagonu Góringa tłumią dźwięk tak skutecznie, że uderzenie wielkiego strażackiego topora w zamrożony korpus brzmi niemal jak niesłyszalne tupnięcie. Jeden z więźniów odwraca się ku nim. Wiezie na taczce fragment biodra. Ryzykuje bezpośrednie spojrzenie na pociąg Reichsmarschalla. Na piersi ubrania ma naszyty różowy trójkąt. Jego wzrok próbuje przedostać się przez szyby i kotary, nawiązać kontakt z kimś we wnętrzu wagonu. Rudi na chwilę sztywnieje z przerażenia, myśląc, że więzień go widzi. Wtedy Góring cofa szpicrutę i zasłony opadają. Po kilku sekundach pociąg rusza. Rudi zerka na swego kochanka. Angelo siedzi sztywno, jak jedno z tych ciał, kryjąc twarz w dłoniach. Góring macha szpicrutą, jakby się od czegoś opędzał. - Wyjść! - mówi. - Co? - pytają jednocześnie Rudi i Angelo. Góring śmieje się z całego serca. - Nie, nie! Nie o to chodziło, nie każę wam wysiadać! Chcę, żeby Angelo wyszedł z wagonu. Muszę porozmawiać z Herr Doktorem von Hacklheberem w cztery oczy. Zaczeka pan w tamtej salonce. Angelo pospiesznie wychodzi. Góring macha szpicrutą na kilku kręcących się wokół adiutantów; oni również wychodzą. Zostali we dwóch. - Przepraszam, że pokazałem panu te nieprzyjemne widoki - mówi Góring. - Chciałem tylko, by zapamiętał pan, jak ważne jest dochowanie tajemnic. - Zapewniam pana, panie marszałku, że... Góring ucisza go machnięciem pejcza. - Proszę się nie powtarzać. Wiem, że złożył pan sto pięćdziesiąt poważnych przysiąg i przeszedł całą tę indoktrynację dotyczącą zachowania tajemnic. Nie wątpię w pana szczerość. Ale to tylko słowa - dla mnie za mało, biorąc *

Bawarscy Oświeceni (Bavarian Illuminati) - loża masońska założona w Bawarii w roku 1776. Zajmowała się m.in. numerologią (przyp. tłum.). 189 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON pod uwagę zadanie, które chcę panu powierzyć. Aby pracować dla mnie, musi pan uświadomić sobie, co panu przed chwilą pokazałem. Dopiero wtedy zrozumie pan, jaka jest naprawdę stawka. Rudi wbija wzrok w podłogę, bierze głęboki oddech i zmusza się do powiedzenia: - Praca dla pana, panie marszałku, będzie dla mnie zaszczytem. Jednakże, skoro ma pan dostęp do tak wielu europejskich bibliotek i muzeów, ja, uczony, mam jedną prośbę, o której spełnienie pokornie pana proszę. W suterenie pod kościołem w Norrsbruck Rudi wrzeszczy i upuszcza papierosa. Kiedy opowiadał, dopalił mu się aż do palców, jak lont wolno tlący. Unosi dłoń do ust, przez moment ssie palec, potem przypomina sobie, że nie wypada i opanowuje się. - Góring wiedział zdumiewająco dużo o kryptologii i był zorientowany w mojej pracy nad Enigmą. Nie ufał tej maszynie. Powiedział, że chce, bym wynalazł dla niego najlepszy na świecie system szyfrowania, niemożliwy do złamania - chciał (jak twierdził) komunikować się z U-Bootami na morzu oraz obiektami lądowymi w Manili i Tokio. A zatem wymyśliłem taki szyfr. - I dałeś mu - dodaje Bischoff. - Tak - potwierdza Rudi i po raz pierwszy pozwala sobie na nieznaczny uśmiech. - To całkiem przyzwoity system, mimo że przed oddaniem Góringowi trochę go uszkodziłem. - Uszkodziłeś? - pyta Root. - To znaczy? - Wyobraźcie sobie nowy silnik lotniczy. Ma szesnaście cylindrów i jest najmocniejszy na świecie. Ale mechanik i tak zna różne sposoby, bardzo proste sposoby, by pogorszyć jego działanie. Na przykład odłączyć kable od połowy świec. Albo pokombinować z ustawieniem rozrządu. Podobną rzecz zrobiłem z kryptosystemem dla Góringa. - Ale co poszło nie tak? - pyta Shaftoe. - Zorientowali się, że uszkodziłeś szyfr? Rudolf von Hacklheber się śmieje. - Mało prawdopodobne. Może z pięć osób na świecie potrafiłoby to ustalić. Nie, co innego poszło nie tak; wy, alianci, wylądowaliście na Sycylii, potem we Włoszech. Zaraz potem Mussolini upadł, Włochy wycofały się z Osi, a Angelo, podobnie jak setki tysięcy innych Włochów pracujących w Rzeszy, automatycznie stał się podejrzany. Był bardzo potrzebny jako pilot oblatywacz, ale znalazł się w trudnej sytuacji. Dlatego zgłosił się na ochotnika do najniebezpieczniejszego zadania - latania nowym prototypem messerschmitta z silnikiem turboodrzutowym. Paru osobom udowodnił w ten sposób swą lojalność. - Pamiętajcie, jednocześnie odszyfrowywałem wiadomości wysyłane przez Jednostkę 2702. Wyniki zachowywałem w tajemnicy, bo nie czułem się już specjalnie zobowiązany wobec Trzeciej Rzeszy. W połowie kwietnia nastąpił nagły wzrost aktywności, a potem przerwa - jakby rozwiązano Jednostkę. W tym samym czasie, przez parę dni bardzo aktywni byli ludzie Góringa - obawiali się, że Bischoff ujawni tajemnicę U-553. - Czyli o tym też wiesz? - wtrąca Bischoff. - Naturlich. U-553 był pływającym skarbcem Góringa. Miał pozostać tajemnicą. Kiedy ty, Shaftoe, wylądowałeś na U-Boocie Bischoffa i zacząłeś o tym wszystkim opowiadać, Góring przez kilka dni bardzo się przejmował. Ale potem wszystko się uspokoiło. Na przełomie wiosny i lata Jednostka 2702 nie nadawała nic a nic. Pod koniec czerwca upadł Mussolini. Potem obaj z Angelem wpadliśmy w tarapaty. Rosjanie pobili Wehrmacht pod Kurskiem - absolutny dowód, jeśli ktoś chce dowodu, że przegraliśmy na Froncie Wschodnim. Odtąd Góring ze zdwojonym wysiłkiem starał się wydostać swe złoto, klejnoty i dzieła sztuki z kraju. - Rudi zerka na Bischoffa. - Szczerze mówiąc, dziwię się, że nie próbował zwerbować ciebie. - Dónitz próbował - przyznaje Bischoff. Rudi kiwa głową. Wszystko pasuje. - W tym czasie - ciągnie Rudi - odebrałem tylko jeden radiogram w kodzie Jednostki 2702. Złamanie go zajęło moim maszynom kilka tygodni. Był to komunikat od Enocha Roota, mówiący, że z sierżantem Shaftoe'em jesteście w Norrsbruck w Szwecji i oczekujecie na rozkazy. Wiedziałem, że w tym samym mieście jest Kapitanleutnant Bischoff i zaintrygowało mnie to. Stwierdziłem, że byłoby to dobre miejsce na ucieczkę wraz z Angelem. - Dlaczego? - pyta Shaftoe. - Tyle przecież jest miejsc... - Nigdy nie spotkałem Enocha. Mamy jednak pewne odległe powiązania rodzinne -wyjaśnia Rudi - a także pewne wspólne zainteresowania. Bischoff mruczy coś po niemiecku. - Te powiązania to bardzo długa historia. Wystarczyłyby na całą książkę - z irytacją dodaje Rudi. Bischoff nie jest specjalnie usatysfakcjonowany, ale Rudi i tak ciągnie: - Przygotowania zabrały nam kilka tygodni. Ja spakowałem Leibniz Archiv... - Czekaj, czekaj - co takiego? - Pewne materiały, z których korzystam w moich badaniach. Były rozrzucone po wielu bibliotekach w całej Europie. Góring posprowadzał je dla mnie - tacy ludzie czują się potężni, jeśli zrobią czasem drobną przysługę któremuś ze swoich niewolników. W zeszłym tygodniu wyjechałem z Berlina, udając, że jadę do Hanoweru, by studiować Leibniza. Ale przedostałem się do Szwecji, pewnymi kanałami mającymi co nieco wspólnego z... - Bez jaj! Jak ci się to udało? - pyta Shaftoe. Rudi patrzy na Enocha Roota, jakby oczekiwał, że to on odpowie na pytanie. Root nieznacznie kręci głową. - Za długo by wyjaśniać - mówi wreszcie Rudi, jakby lekko podenerwowany. - Znalazłem Enocha. Przekazaliśmy Angelowi wiadomość, że jestem w bezpiecznym miejscu. Wtedy spróbował uciec prototypem messerschmitta. Wszyscy widzieliście, z jakim rezultatem. Długie milczenie. - No i jesteśmy tutaj! - mówi Bobby Shaftoe. - No, jesteśmy - zgadza się Rudolf von Hacklheber. - I co według ciebie powinniśmy zrobić? - pyta Shaftoe. - Myślę, że powinniśmy zawiązać tajny spisek - nonszalancko rzuca von Hacklheber, jakby proponował wspólne rozpicie flaszki bourbona. - Powinniśmy przedostać się do Manili, każdy oddzielnie, a kiedy już się tam znajdziemy, przechwycimy większość złota albo i całe, które ukrywają tam hitlerowcy i Nippończycy. - A co chcesz zrobić z taką furą złota? - pyta Bobby. - Przecież już jesteś bogaty. - Jest wiele inicjatyw zasługujących na wsparcie - odpowiada Rudi, znacząco patrząc na Roota. Root unika jego wzroku. 190 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Kolejna długa pauza. - Ja mogę zapewnić bezpieczny sposób porozumiewania się, co jest warunkiem sine qua non każdego tajnego spisku - mówi Rudolf von Hacklheber. - Będziemy używać pełnej, nieuszkodzonej wersji kryptosystemu, który wynalazłem dla Góringa. Bischoff może być naszą wtyczką, dlatego że Dónitz tak chce go w to wciągnąć. Sierżant Shaftoe zaś może być... - Nawet nie mów, już dawno wiem - przerywa Bobby. Obaj z Bischoffem zerkają na Roota, który trzyma dłonie pod siedzeniem i wpatruje się w Rudiego. Jest dziwnie zdenerwowany. - Enochu Root, twoja organizacja może przerzucić nas do Manili - mówi von Hacklheber. Shaftoe uśmiecha się szyderczo. - Nie sądzisz, że Kościół katolicki ma teraz pełne ręce roboty? - Nie mówię o Kościele - odpowiada Rudi. - Mówię o Societas Eruditorum. Root zamiera. - Gratulacje, Rudi - mówi Shaftoe. - Zaskoczyłeś ojczulka. Już myślałem, że tego nie da się zrobić. A możesz nam powiedzieć, co to, kurwa, takiego jest? Skarb Randy Waterhouse nie rusza się z fotela jumbo jeta przez półtorej godziny od odlotu z lotniska Ninoy Aquino, całkiem jakby siedział w niezbyt renomowanej restauracji sushi. W ściśniętej dłoni trzyma puszkę piwa. Ramię spoczywa na ekstraszerokim podłokietniku klasy business, stopy na podnóżku. Nawet nie rusza głową ani gałkami ocznymi, by spojrzeć przez okienko na północny Luzon. Tam widać tylko dżunglę, w stosunku do której obowiązują teraz dwa zestawy skojarzeń: pierwszy, strachliwy, od Tarzana, Stanleya i Livingtone'a - "groza, trwoga, tubylcy idą za nami, gdzieś tam czeka na nas zagubiony Charlie", drugi, nowocześniejszy i oświecony, od Jacques'a Cousteau - "kwitnący życiem matecznik wspaniałych, zagrożonych wyginięciem gatunków, zielone płuca planety". Randy wyzbył się obu, ale mimo letargu, w który zapadł z chwilą zapadnięcia się w ciemnoniebieski skórzany fotel, wciąż czuje drobne ukłucia irytacji za każdym razem, gdy któryś z pasażerów zerka przez okno i wypowiada słowo "dżungla". Dla niego teraz to po prostu kupa drzew, kilometry i kilometry drzew, w górę i w dół, w górę i w dół. Zaczął rozumieć szokująco szczere i prostackie pragnienie białych na antypodach: przejechać tędy największym i najszerszym buldożerem na świecie (jedyne mięśnie, którymi porusza podczas pierwszej półtorej godziny lotu, to pewne mięśnie twarzy, układające mu usta w ironiczny dzióbek za każdym razem, gdy wyobraża sobie, co pomyślałaby Charlene - to aż nazbyt idealny przypadek - Randy wyrusza na Biznesowy Szturm i wraca jako człowiek identyfikujący się z tymi, co miażdżą buldożerami lasy tropikalne). Chciałby zaorać całą dżunglę, caluteńką. Właściwie odpalone na odpowiedniej wysokości głowice termojądrowe szybciej załatwiłyby sprawę. Musi zracjonalizować tę chęć. I zaraz to zrobi, jak tylko upora się z problemem wyczerpania ziemskich zasobów tlenu. Kiedy przypomina sobie o tym, że trzeba unieść piwo do ust, już całkiem się nagrzało od dłoni. Ręka zaś jest chłodna i drętwa jak surowy zraz. Właściwie całe ciało wpadło w jakiś metaboliczny dołek, mózg też nie pracuje na wysokich obrotach. Czuje się mniej więcej tak, jak w przeddzień powalenia się do łóżka z grypą, jednym z tych nokautujących wirusów, które raz na dwa, trzy lata na tydzień bądź dwa uprowadzają cię ze świata żywych. To tak, jakby ktoś trzy czwarte energii i substancji odżywczych jego ciała przeznaczył do wytwarzania kwintylionów wirusów. W kolejce do kantoru wymiany na lotnisku stał za Chińczykiem, który już odchodząc od okienka z pieniędzmi, kichnął tak potężnie, że wytryskująca mu z otworów twarzy fala uderzeniowa lekko ugięła oddzielające go od kasjera kuloodporne szyby odbicie Chińczyka, Randy'ego z tyłu, hali lotniska i oświetlonego słońcem placu przylotów nieznacznie się zakołysało. Wirusy musiały odbić się od szyby jak światło i otoczyć Randy'ego. Może więc to on osobiście sprowadza do Stanów na coroczne tournee najświeższą wersję grypy-nazwanej-jak-jakieś-azjatyckie-miasto, poprzedzaną o krok pospiesznie sprowadzanymi szczepionkami. A może to Ebola. Właściwie to czuje się świetnie. Poza tym, że chyba zastrajkowały mu mitochondria, a tarczyca najwyraźniej się psuje (a może potajemnie wycięli ją czarnorynkowi handlarze narządami? Notuje sobie w pamięci: w najbliższym lustrze sprawdzić, czy nie ma żadnych nowych blizn) nie odczuwa żadnych objawów wirusa. Chyba odreagowuje stres. Zrelaksował się po raz pierwszy od kilku tygodni. Nieraz siedział w barze z piwem, kładł nogi na stole albo zwalał się jak gnijące zwłoki przed telewizorem. Teraz ciało mówi mu, że czas zapłacić za to wszystko. Nie śpi, nawet nie jest senny. Sypiał raczej dobrze. Ale ciało przez godzinę (i drugą) nie ma ochoty się ruszyć, a mózg pracuje ledwie tyle, by kręcić się w kółko za własnym ogonem. Lecz jest coś, co dałby radę zrobić. Po to właśnie wymyślono laptopy: żeby poważni biznesmeni nie byczyli się przez całą drogę w fotelach. Widzi go, leży na podłodze tuż przed nim. Wie, że trzeba po niego sięgnąć. Ale czar prysnąłby, czuje się, jakby na skórze skropliła mu się woda i zamarzła w pancerz, który rozpadłby się przy najdrobniejszym ruchu. Zauważa, że dokładnie tak samo musi czuć się laptop w trybie oszczędzania energii. Wtem stewardesa wtyka mu przed nos menu i mówi coś, co działa na niego jak elektryczny pastuch na krowę. Prawie wyskakuje z fotela, rozlewa trochę piwa i chwyta menu. Zanim ponownie wpadnie w półśpiączkę, kontynuuje ruch i zgarnia z podłogi komputer. Fotel obok jest pusty i kiedy będzie pracował, odłoży nań swoją tacę. Dookoła wszyscy oglądają CNN - nie z taśmy, na żywo, prosto z Atlanty. Według pseudotechnicznych ulotek wetkniętych w wielkiej objętości za zagłówki foteli (Randy jest jedyną osobą, która ma zwyczaj je czytać) ten samolot ma jakąś antenę, która potrafi śledzić satelitę telekomunikacyjnego przez cały lot ponad oceanem. Co więcej, to działa w obie strony, można nawet wysyłać e-maile. Randy przez chwilę zapoznaje się z instrukcją, sprawdza ceny, jakby naprawdę obchodziło go, ile to kosztuje, potem wtyka to coś w zadek swego laptopa. Startuje go i sprawdza pocztę. Niewiele wszyscy z Epiphyte wiedzą, że jest w drodze. Niemniej jednak ma trzy wiadomości od Kii, jedynej osoby naprawdę zatrudnionej w firmie Epiphyte w roli asystenta do spraw administracyjnych. Kia pracuje w kompletnie wyalienowanym, abstrakcyjnym biurze w inkubatorze przedsiębiorczości firmy inwestorskiej Springboard Capital, w San Mateo. To zapewne jakiś federalny przepis - świeżym firmom informatycznym chyba nie wolno angażować do prac pomocniczych pulchnych pięćdziesięciolatek, jak czynią to wielkie, stabilne firmy. Muszą zatrudniać topologicznie ulepszone dwudziestoletnie osoby o imionach brzmiących jak nowe modele samochodów. Ponieważ większość komputerowców to samce rasy białej, ich firmy to kompletna klęska, 191 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON jeżeli chodzi o zróżnicowanie, dlatego całe zróżnicowanie musi skupić się na tych paru pracownikach niebędących hakerami. W rubryce federalnego formularza o zatrudnieniu, gdzie Randy zakreśliłby po prostu kwadracik BIAŁY, w przypadku Kii trzeba by załączyć sążniste drzewa genealogiczne dziesięć czy dwanaście pokoleń wstecz, by sięgnąć do przodków, których dałoby się zaliczyć do jednej, konkretnej grupy etnicznej; a cóż za ciekawe to grupy - nie Szwedzi, dajmy na to, lecz Lapończycy, nie Chińczycy, lecz Hakka i nie Hiszpanie, lecz Baskowie. Kia natomiast na swym wniosku o pracę zakreśliła po prostu INNE i dopisała: TRANSETNICZNE. Właściwie to Kia jest trans- mniej więcej w każdej ludzkiej klasyfikacji, a tam gdzie nie trans-, tam jest post-. W każdym razie Kia pracuje rewelacyjnie (niejawna społeczna umowa z takimi ludźmi mówi, że zawsze wykonują swoją robotę fantastycznie) i wysłała do Randy'ego e-mail, w którym napisała, że niedawno odebrała cztery międzykontynentalne telefony od Ameryki Shaftoe, która chciała poznać miejsce pobytu, plany, stan umysłu i czystość ducha Randy'ego. Powiadomiła Amy, że Randy leci do Kalifornii i jakoś zasugerowała albo Amy jakoś się domyśliła, że cel wizyty jest PRYWATNY. Randy wyczuwa, że gdzieś nad przyciskiem nerwowego alarmu tłucze się szybka. Będą kłopoty. To kara boska za to, że odważył się gnić bezczynnie przez półtorej godziny. Włącza edytor tekstu i pisze notkę do Amy, w której wyjaśnia, że musi załatwić parę spraw papierkowych, żeby pozbyć się ostatnich oplatających go macek dawno martwego i pogrzebanego związku z Charlene (który był tak poronionym pomysłem, że do tej pory na samo wspomnienie budzi się w nocy, kwestionując swój zdrowy rozsądek i przystosowanie do życia) i że pewne z tych spraw wymagają jego obecności w Kalifornii. Faksuje ten liścik do firmy Semper Marine w Manili oraz na "Glory IV", na wypadek gdyby Amy była akurat na wodzie. A potem robi coś, co świadczy, że kompletnie mu odbiło. Pod pretekstem wyjścia do łazienki wstaje i spaceruje między fotelami, przyglądając się najbliższym sąsiadom. Zwraca uwagę zwłaszcza na bagaż, rzeczy, które wsadzili na górne półki, i torby pod siedzeniami. Szuka anten do phreakingu van Ecka. To zupełnie bez sensu, taką antenę można upchnąć w dowolnie wyglądającym bagażu, a on nigdy by nie poznał. Co więcej, szpieg umieszczony w samolocie z zadaniem podsłuchania jego komputera wcale nie siedziałby tu z potężną anteną, gapiąc się w oscyloskop. Ale sam fakt sprawdzania (tak samo jak sprawdzanie cen za satelitarną transmisję danych) to pewnego rodzaju rytuał, pozwalający mu, choć wątpliwie, poczuć się człowiekiem odpowiedzialnym i niegłupim. Wraca na fotel i odpala OrdoEmacsa, wspaniale paranoiczny kawałek softu, napisany przez Johna Cantrella. Normalny Emacs to hakerski edytor tekstów, niemający bajerów i wodotrysków, ale doskonale nadający się do pisania czystego tekstu. Haker paranoiczny w normalnym stopniu utworzyłby plik tekstowy Emacsem, a potem zaszyfrował go Ordo. Ale gdyby zapomniał albo gdyby ukradziono mu laptop, albo gdyby jego samolot rozbił się, a laptop wyłowili z mułu zdumieni, acz uparci rzeczoznawcy ze specjalnej komisji, mogliby przeczytać jego pliki. Albowiem na dysku twardym można nawet odczytać niewyraźne ślady poprzednich bitów, z pozoru całkiem zamazanych przez nowe dane. Natomiast OrdoEmacs działa dokładnie jak zwykły Emacs, tyle że szyfruje wszystko przed zapisaniem na dysk. Nie zapisuje tam ani skrawka jawnego tekstu - jedyne miejsce, gdzie go widać, to piksele na ekranie komputera oraz ulotna pamięć RAM, z której zniknie natychmiast po wyłączeniu zasilania. Ale to nie wszystko, jest jeszcze sprzężony z wygaszaczem ekranu, który sprawdza, za pomocą wbudowanej kamerki laptopa, czy naprawdę przed nim siedzisz. Nie rozpozna oczywiście twarzy, ale potrafi stwierdzić, czy ma przed sobą coś podobnego do człowieka, a jeśli ten kształt nagle zniknie, nawet na ułamek sekundy, natychmiast odpala się wygaszacz, zaciemniając ekran i blokując komputer do momentu wpisania hasła albo potwierdzenia tożsamości przez moduł rozpoznawania mowy. Randy otwiera szablon dokumentu używanego w firmie Epiphyte do wewnętrznych pism i zaczyna spisywać pewne fakty, które dla Avi, Beryl, Johna, Toma i Eba będą nowe i na pewno inspirujące. WYCIECZKA DO DŻUNGLI albo BĘBNY HUKÓW albo WEŹ SE TROCHĘ albo ŚCISNĄŁ Ml JAJCA albo DZIWACY OKAZUJĄ SIĘ ZAWODOWCAMI historia o przygodzie i odkryciach w majestatycznym tropikalnym lesie na pótnocnym Luzonie, spisana przez Randalla Lawrence'a Waterhouse'a. Kiedy na tej porąbanej potańcówce nadepnąłem na nogę nieznajomej Filipince w średnim wieku, nachyliła się do mnie i wypowiedziała współrzędne geograficzne z charakterystyczną liczbą cyfr po przecinku; sugerowało to maksymalny błąd pozycji mniej więcej wielkości talerza. Kurde, zaintrygowało mnie to! Zapodała je w ramach gambitu konwersacyjnego czy też eksperymentu myślowego dotyczącego wartości (np. pieniężnej) informacji, (przypadkiem?) interesującej nas, menedżerów firmy Epiphyte. Konsultacja z dokładnymi mapami Luzonu wskazała, że miejsce na tej długości i szerokości leży w pagórkowatym (no, wybiegnę trochę naprzód i powiem, że górzystym) regionie, jakieś 250 km na północ od Manili. Dla niezorientowanych w historii II wojny światowej: były to rubieże obszaru okupowanego przez generała Yamashitę, Tygrysa Malajów, pod koniec wojny, dopóki generał MacArthur nie wyrzucił go stamtąd, wraz z blisko 105 Japońców. Uprzedzając fakty: nie jest to tylko nieistotna historyczna ciekawostka. Przekazałem powyższe dane Douglasowi MacArthurowi Shaftoe'owi (po kilka dotyczących go anegdot odsyłam do wyjątkowo barwnych i wciągających raportów z badań dna morskiego). Zawyrokował: "ktoś próbuje przekazać ci wiadomość" (uwaga: wszystkie soczyste teksty poniżej są jego autorstwa) i zaproponował pomoc z zapałem graniczącym z napastliwością. DMS jest tak energiczny i przedsiębiorczy, że niektóre osoby (np. obciążone nikczemnym lękiem przed śmiercią czy torturami) czują się niepewnie w jego towarzystwie (zob. także moje hipotezy na temat: "Czy DMS urodził się z dodatkowym chromosomem Y?"). Mnie przypadła następująca rola: irytująco i nieustannie przypominać o ostrożności, zimnej krwi i innych cnotach niespecjalnie poważanych przez DMS-a, który przypomina o swej długowieczności (no, jest starszy ode mnie i nic nie da się na to poradzić), siatce dobrych znajomości (mętnych, o globalnym zasięgu i legendarnie wpływowych), finansowej niezależności (lokaty w metalach szlachetnych itp., rozsiane po kryjówkach, których DMS nikomu nie ujawnia) oraz (as atutowy) cielesnej doskonałości swej kobiety (kiedy wychodzi, zawsze otwiera parasolkę, żeby piloci odrzutowców na widok jej twarzy nie powodowali katastrof, zwalając się bez czucia na wolanty). Wszystko to 192 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON ma być dowodem, że moje poglądy dotyczące ochrony przed śmiercią, okaleczeniem itp. nie zasługują na poważniejsze traktowanie. Moimi jedynymi kartami przetargowymi były więc tylko, co ironicznie pasuje do sytuacji, ostatnie cyferki współrzędnych geograficznych. Gdybym mu je zdradził, z pewnością sam pojechałby w dżunglę sprawdzić je (notabene, DMS jest stuprocentowo uczciwy, problem nie polega więc na tym, że ukradłby coś lub przywłaszczył sobie, lecz na obawach, że sytuacja wymknęła się spod kontroli, o ile kiedykolwiek znajdowała się pod kontrolą). Zaplanowano podróż ("misję" w słowniku DMS-a) pod powyższą dł. i szer. geogr. Zakupiono zapasowe baterie do odbiornika GPS (rachunki w zał.), wodę do picia itd. Wynajęto jeepneya. Idei jeepneya nie da się tutaj w pełni przedstawić: to minibus, zwykle ochrzczony imieniem gwiazdy pop, postaci biblijnej albo abstrakcyjnego pojęcia teologicznego; podwozie i silnik pochodzą z amerykańskiej albo nippońskiej fabryki samochodów, ale cała karoseria, fotele, tapicerka i mnóstwo błyszczących ozdób są wytwarzane na miejscu przez dziarskich rzemieślników. Zwykle produkuje się je poza Manilą, w miasteczkach lub barangay (na wpół niezależnych osiedlach) specjalizujących się w takiej produkcji; wzornictwo, styl i materiały jeepneya zdradzają jego proweniencję tak jak dobre wino (podobno) zdradza klimat, glebę itd. swej winnicy. Nasz jeepney był (to niespotykane) całkiem jednolity w kolorze, zrobiony z czystej stali nierdzewnej w barangay San Pablo, specjalizującym się w produkcji jeepneyów z czystej stali nierdzewnej. W odróżnieniu od normalnych jeepneyów nie miał zupełnie pstrokatych ozdób - wszystko albo stalowe, albo (tam gdzie zastosowano elektryczne światła) czystej, ostrej halogenowobiałej barwy, znakomicie dopełniającej szarość stali. Z tyłu miał ławki ze stali nierdzewnej, wyjątkowo ergonomicznie podpierające krzyż. Nazywał się ŁASKA BOŻA. Czytelnicy niniejszego memorandum na pewno będą rozczarowani: Bong-Bong Gad (sic!), konstruktor/właściciel/kierowca/zarządca pojazdu, przewidział nieuniknione "i niech ŁASKA BOŻA będzie z nami" i zastrzelił mnie tym grepsem, kiedy jeszcze ściskaliśmy sobie dłonie (Filipińczycy lubią długie uściski, a pierwsza osoba, która go przerwie - zwykle jest to nie-Filipińczyk - ma dojmujące uczucie, że jest ostatnim chamem). Piszący Te Słowa, w cztery oczy z DMS-em, zwrócił uwagę, że część pasażerska (tył) ŁASKI BOŻEJ nie ma okien - od razu więc wiadomo, że nie ma także klimatyzacji - a to rozwiązanie jest na Filipinach dość popularne. DMS okazał wątpliwości co do mojego kręgosłupa moralnego i zaczął sondować mnie serią pytań, mających ustalić moje poświęcenie dla Misji, stopień odpowiedzialności wobec akcjonariuszy, poziom ikry fizycznej i mentalnej oraz ogólnie, czy jestem wystarczająco "poważnym" facetem (owa "powaga" to jakieś pojemne jak wór pojęcie mocno skorelowane z moją zdolnością do życia, przywilejem zadawania się z DMS-em i chodzenia na randki z jego córką. Ten wstęp pozwala mi wspomnieć fakt, który normalnie byłby moją prywatną sprawą, ale w tych okolicznościach etyka nakazuje mi ujawnić, że zakochany jestem po uszy w jego córce; ona zaś, choć nie odwzajemnia tych uczuć w pełni, uważa mnie za osobę na tyle niewstrętną, by umawiać się ze mną od czasu do czasu na kolację. Dopiero teraz zdałem sobie sprawę, że moja próba nawiązania prywatnych stosunków z tą kobietą, Americą (sic!) w kontekście współczesnego amerykańskiego społeczeństwa kwalifikowałaby się jako MOLESTOWANIE SEKSUALNE, a w razie osiągnięcia pożądanego punktu kulminacyjnego jako NADUŻYCIE SEKSUALNE albo i GWAŁT z uwagi na istniejącą między nami "nierównowagę władzy". Tj., Piszący Te Słowa jest członkiem zarządu firmy, która zawarła z Semper Marine spory kontrakt i była źródłem większości ich przychodów w ciągu ostatniego roku obrachunkowego. Jeśli w czyjejś głowie powstała myśl, by wezwać władze federalne na lotnisko, żeby aresztowały mnie natychmiast po przylocie, ujawniły moje przewiny, napiętnowały publicznie i skazały na obowiązkowe warsztaty uświadamiająco-uwrażliwiające, proszę, by najpierw zapoznał się z rodziną Shaftoe'ów i przynajmniej nie zamykał oczu na ewentualność, że biegłość Tatusia w sztuce wojennej wraz z psychotycznym poczuciem opiekuńczości w stosunku do córki, która ponadto zwykła nosić ze sobą potężny palawański sztylet - a jej ostrość charakteru, sprawność fizyczna i odwaga znacznie przewyższają moją - że wszystko to znosi jakąkolwiek "nierównowagę władzy", zwłaszcza że większość naszych służbowych kontaktów odbywa się w miejscach aż zapraszających do morderstwa i dyskretnego pozbycia się ciała. Innymi słowy, informuję was o moim romansie nie po to, by podzielić się grzechami, ale w celu dokładnego nakreślenia całości sytuacji, która mogłaby wpływać na moje opinie o firmie Semper Marine, a w konsekwencji negatywnie oddziaływać na wartość akcji albo, co bardziej prawdopodobne, mogłaby być POSTRZEGANA w ten sposób przez adwokatów od spraw mniejszościowych udziałowców, których w naszej branży jest jak psów, i stanowić pretekst do sprawy sądowej). Wrócę zatem do podstawowego pytania. Piszący Te Słowa oświadczył spokojnie (czując, że żywiołowe zapewnienia DMS uznałby za tłumaczenie, a tym samym za przyznanie się do niedostatku "powagi") że (1) kilkudniowa podróż pojazdem bez klimy to dla mnie jak dzień na plaży, piknik, spacer po parku i niedzielna przechadzka w jednym, a (2) nawet gdyby była najokropniejszą z tortur, i tak chętnie bym się jej poddał, skoro stawka dla wszystkich (m.in. udziałowców firmy) jest tak wysoka. Z perspektywy czasu widzę, że stwierdzenia (1) i (2) tuż obok siebie zdradzały moje asekuranctwo, ale wtedy DMS złagodniał, formalnie wycofał swoje oskarżenia co do mojego kręgosłupa moralnego itd. i wyjawił, że użycie jeepneya jest taktycznym majstersztykiem z jego strony, ponieważ tam, dokąd jedziemy, merc z przyciemnionymi szybami, landrover za pięćdziesiąt kawałków, albo (ekstrapolując) każdy wóz z luksusami w rodzaju miękkich siedzeń, szyb w oknach i amortyzatorów z ery przed zamachem na Kennedy'ego itd., itp. zwracałby jedynie niepożądaną uwagę. America Shaftoe, w Manili, pozostawała w radiowym kontakcie z Misją, żeby (jak podejrzewam) zorganizować bombardowanie napalmem, gdybyśmy wpadli w tarapaty. Przednie fotele zajmowali Bong-Bong Gad i jego ok. 12-letni syn/wspólnik Fidel. DMS i Piszący Te Słowa siedzieli z tyłu wraz z trzema tajemniczymi, precyzyjnie zapakowanymi żołnierskimi worami, stu litrami słodkiej wody w plastikowych butlach oraz dwoma azjatyckimi dżentelmenami, 30- czy 40-letnimi, którzy podczas pierwszych czterech godzin podróży, czyli próby wyjechania z centrum Manili, okazywali stereotypową tajemniczość, kamienne miny, powagę itp. Nie od razu poznałem ich narodowość. Pod względem rasowym wielu Filipińczyków to niemal czystej krwi Chińczycy, mimo iż ich rodziny mieszkają tu od stuleci. To być może wyjaśniałoby silnie azjatyckie rysy naszych towarzyszy podróży i (co należało założyć) wspólników. Lód zaimków osobowych został skruszony w rezultacie incydentu ze świńską ciężarówką na prowadzącej na północ czteropasmowej szosie zwężonej z powodu robót do dwóch. Jedno spojrzenie na filipińskie świnie pozwala dostrzec, że ich absurdalne różowe uszy wielkości tabloidów funkcjonują jako wymienniki ciepła, podobnie jak np. język psa. Wozi się je wehikułami składającymi się z wielkiej klatki zamontowanej na zwykłej ciężarówce (a nie ciągniku z naczepą). Budowa takich pojazdów najwyraźniej kosztuje tu tyle, że zwraca się dopiero wtedy, gdy stale jeżdżą wypchane świniami po sufit. Wtedy w środku akumuluje się ciepło. Świnie przystosowują się, przepychając się na brzegi klatki i wywieszając uszywymienniki ciepła na zewnątrz, by łopotały na wietrze. Bez zbędnych słów, łatwo można sobie wyobrazić, jak wygląda taki wehikuł widziany od tyłu. Czytelnikom, którzy 193 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON poświęcą chwilę na przemyślenie sprawy odchodów, nie trzeba będzie tłumaczyć, co pryska, tryska, kapie itd. z takiego pojazdu. Wypadek ze Świńską Ciężarówką był humorystycznym doświadczeniem ilustrującym zasady hydrodynamiki stosowanej, choć może odpowiedniejsze byłoby określenie "ekskretodynamika" albo "skatodynamika". ŁASKA BOŻA jechała za rzeczoną Świńską Ciężarówką przez parę kilometrów. Mieliśmy nadzieję, że da się ją wyprzedzić. Potężna dawka ciepła emitowanego z falującego szeregu trzepocących różowych uszu spowodowała, że kilka butli z pitną wodą zagotowało się i eksplodowało. Z uwagi na nisko latające ekskrementy Bong-Bong Gad zachowywał bezpieczną odległość, co w żaden sposób nie ułatwiało wyprzedzania. Napięcie namacalnie wzrosło, Bong-Bong narażony był na coraz więcej wymówek i porad ze strony pasażerów, zwłaszcza DMS-a, dla którego obecność świńskiej ciężarówki na naszej drodze była osobistą zniewagą i tym samym wyzwaniem, które należy przyjąć, by później zwyciężyć, wkładając w to cały zapał, wigor, ducha bojowego, wolę walki i inne cechy, które DMS ma akurat w nadmiarze. Po pewnym czasie Bong-Bong uczynił ruch. Jedną ręką kręcił kierownicą, druga równolegle wykonywała dwa równie ważne zadania: przerzucała biegi i wciskała guzik klaksonu. Kiedy zbliżyliśmy się, Świńska Ciężarówka (jadąca po mojej stronie jeepneya) skręciła w naszą stronę, jakby omijała prawdziwą bądź wyimaginowaną przeszkodę na drodze. Główny klakson ŁASKI BOŻEJ najwyraźniej nie został usłyszany, pewnie dlatego, że konkurował o pasmo akustyczne z dużą liczbą świń wyrażających swe niezadowolenie na dokładnie tym samym zakresie częstotliwości. Bong-Bong, z opanowaniem spotykanym tylko u wiekowych angielskich kamerdynerów, sięgnął ręką do dyndającego z sufitu lśniącego łańcucha ze stali nierdzewnej i pociągnął, włączając drugorzędne, trzeciorzędne i czwartorzędne systemy klaksonów - trio stalowych trąb wielkości tuby zamontowane na dachu i ciągnące tyle prądu, że szybkość, z jaką się poruszaliśmy, natychmiast spadła (jak się spodziewam) co najmniej o dziesięć km/h, gdy energia silnika poszła na produkcję decybeli. Półhiperboliczne łany zbóż w promieniu trzydziestu kilometrów położyły się na ziemi, a setki kilometrów dalej na północ, tajwański rząd, wciąż z dzwonieniem z uszach, wystosował notę protestacyjną do ambasadora Filipin. Przez wiele dni na plaże Luzonu fale wyrzucały martwe delfiny i wieloryby, a w przepływających nieopodal amerykańskich okrętach podwodnych trzeba było odesłać na rentę inwalidzką krwawiących z uszu operatorów sonaru. Przerażone tym hałasem wszystkie świnie (jak przypuszczam) natychmiast dokonały wypróżnienia, podczas gdy kierowca Świńskiej Ciężarówki gwałtownie skręcił, odsuwając się od nas. Znana z trzeciej klasy z fizyki zasada zachowania pędu nakazała spryskanie mnie eks-zawartością świńskich jelit w celu zwiększenia wartości naszych udziałów. Była to ewidentnie najzabawniejsza rzecz, jaką widzieli w życiu obaj Azjaci. Skręcali się przez kilka minut. Jeden z nich śmiał się tak mocno, że aż puścił pawia (po raz pierwszy brak okien w samochodzie na coś się przydał). Drugi wyciągnął dłoń i przedstawił się jako "Jean Nguyen". To francuskie imię męskie, czyta się "żą", nie mylić z angielskim żeńskim imieniem "dżiin". Wypowiedziawszy je, spojrzał na mnie oczekująco, jakbym miał pojąć jakiś oczywisty żart. Zajęty problemami higienicznymi, nic nie zrozumiałem; wtedy wytłumaczyli mi, że kiedy "Jean" wymówi się "dżon", a "Nguyen" tak jak kaleczy to słowo większość Amerykanów - wychodzi prawie "John Wayne". Zachęcili mnie, by od teraz właśnie tak tytułować pana Nguyena. W retrospekcji wydaje mi się, że chcieli dać mi okazję do pośmiania się trochę z pana Nguyena i tym samym symbolicznie wyrównać rachunki za Incydent ze Świńską Ciężarówką. Ja zaś nie załapałem, wskutek czego wszyscy dalej byli trochę zakłopotani. Drugi chiński dżentelmen przedstawił się jako Jackie Woo. Mówił po angielsku z lekko indochińskim akcentem, dlatego sklasyfikowałem go jako mieszkańca Półwyspu Malajskiego chińskiego pochodzenia, np. z Singapuru lub Penang. W pierwszym dniu podróży przebyliśmy równiny środkowego Luzonu (ryż i trzcina cukrowa), by stanąć w San Juan u podnóża południowego pasma Kordyliery Środkowej (drzewa i owady). Zapadł już wieczór; ku mojej uldze ani DMS, ani Bong-Bong nie palili się do pokonywania górskich serpentyn po ciemku. Zatrzymaliśmy się na prywatnej kwaterze. Skoro poświęciłem tyle czasu na detaliczny opis Świńskiej Ciężarówki, pominę szczegóły dotyczące miasteczka San Juan, jego mieszkańców (o najróżniejszych typach taksonomicznych; niektórych z nich nigdy dotąd nie widziałem), hartujących ducha warunków na naszej kwaterze, a zwłaszcza bajeranckiego systemu kanalizacyjnego, zmuszającego do złożenia hołdu fantazji, choć nie talentom hydraulicznym, jego anonimowemu twórcy. Ogólnie rzecz biorąc, schronisko było z tych, w których podróżny bardzo chętnie zrywa się o świcie i rusza z kopyta w dalszą drogę. Tak uczyniliśmy i my. A teraz parę uwag o fizycznych własnościach przestrzeni, tak jak postrzegają je ludzie uwięzieni w ciałach o ograniczonych możliwościach. Dawno zauważyłem, że w pewnych miejscach przestrzeń wydaje się bardziej sprężona, ściśnięta, jakoś psychicznie WIĘKSZA niż w innych. Pokonanie pięciu czy sześciu kilometrów na otwartych pustkowiach środkowego stanu Waszyngton zajmuje mniej niż godzinę pieszo, a zaledwie parę minut, jeśli dysponujemy jakimś pojazdem. Pokonanie tej samej odległości na Manhattanie trwa znacznie dłużej. I nie chodzi tylko o to, że na Manhattanie jest więcej fizycznych przeszkód (choć to prawda), ale że jakoś zmienia się sposób postrzegania przez nas odległości. Widnokrąg mamy bliżej, a w polu widzenia pełno ludzi, budynków, przedmiotów, pojazdów itd.; ich przetworzenie wymaga od mózgu trochę wysiłku. Nawet gdybyśmy mieli jakiś latający dywan, który prześliznąłby się między wszystkimi przeszkodami, odległość ta wydałaby się nam o wiele większa i trudniejsza do pokonania po prostu dlatego, że nasz umysł miałby więcej do roboty. To samo dotyczy dżungli w odróżnieniu od równiny. Poruszanie się tutaj jest właściwie nieustającą walką z setkami przeciwników - każdy z nich jest przeszkodą, zagrożeniem albo jednym i drugim. I nieważne, który z nich dominuje na danym obszarze, powiedzmy dziesięciu metrów kwadratowych: i tak masz przerąbane, jeśli akurat musisz pokonać ten kawałek. W dżungli znajdują się drogi, ale nawet kiedy są w dobrym stanie, stanowią raczej wąskie gardła niż ułatwienie w poruszaniu się - a nigdy nie są w dobrym stanie: błota, zwalone drzewa, potężne dziury i tym podobne tarasują je co kilkaset metrów. I mamy ten sam problem z percepcją: widoczność sięga co najwyżej kilku metrów, a wokół aż gęsto od bodźców wzrokowych - niektóre z nich, na przykład motyle, są (no dobrze, dobrze) przepiękne. Opowiadam o tym dlatego, że każdy z czytających te słowa ma pewnie na ścianie albo w komputerze kilka map Luzonu; kiedy sprawdzi, okaże się, że mamy do czynienia z trywialnie małym obszarem i nieznacznymi odległościami. Nie powinniście jednak myśleć w ten sposób, wyobraźcie sobie natomiast, że Luzon jest praktycznie tej wielkości co Stany Zjednoczone na zachód od Missisipi. Przynajmniej jeśli chodzi o czas podróży. Nie piszę tego, by skarżyć się i przekonywać Was wszystkich, jak ciężko tu pracuję; po prostu, jeśli nie zrozumiecie podstawowej kwestii, jaką jest ogrom tej wyspy, nigdy nie uwierzycie w zaskakujące fakty, które zamierzam ujawnić. Ruszyliśmy w góry. Około południa napotkaliśmy pierwszą wojskową blokadę. Odległość z San Juan z kartograficznego punktu widzenia była śmiechu warta, ale mierzona w liczbach przezwyciężonych w kreatywny sposób 194 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON niespodziewanych przeszkód, podjętych boleśnie trudnych decyzji, otchłani rozpaczy, z których wydobyliśmy się za pomocą pazurów emocji, powinna być uznana za wspaniałe osiągnięcie, porównywalne z dowolnym dniem ekspedycji Lewisa i Clarka* (oprócz oczywiście szczególniejszych z tych dni, na przykład pierwszego spotkania z Ursus horribilis oraz epicką historią pokonania pasma Bitterroot Gór Skalistych). Posterunek urządzono z typową dla Filipińczyków prostotą: jeden żołnierz w mundurze (z amerykańskiego demobilu) stał pośrodku drogi, paląc papierosa i machając do nas. Droga była tu, co rzadkie, na tyle szeroka, że dwa samochody spokojnie mogłyby się minąć. Czterech żołnierzy (znający się na insygniach DMS orzekł później, że był to porucznik, sierżant i dwóch szeregowych) ufortyfikowało się pod osłoną stojącego wozu terenowego z przykręconą do zderzaka absurdalnie długą anteną. Uzbrojeni w M-16 szeregowcy leniwie podnieśli się i oflankowali ŁASKĘ BOŻĄ od tyłu; lufy jednak cały czas celowały w ziemię, jakby bardziej niż grupki podróżników obawiali się zagrożenia entomologicznego. Sierżant był uzbrojony w coś, co najpierw wziąłem za pałkę tonfa, skonstruowaną z części ukradzionych w dziale armatury wodociągowej supermarketu budowlanego i pomalowaną na czarno, ale po bliższych oględzinach okazało się, że to pistolet maszynowy. Tenże sierżant podszedł do drzwi Bong-Bong Gada i rozmawiał z nim po tagalsku. Porucznik, uzbrojony tylko w broń krótką, obserwował całą operację z cienia pod wozem terenowym; najwyraźniej preferował leseferystyczny, a nie autorytarny styl zarządzania. Kontrola ograniczyła się do zajrzenia przez pozbawione szyb okna do wnętrza ŁASKI i wymiany serdeczności z DMS-em (Jean Nguyen i Jackie Woo chyba mówili po tagalsku jeszcze mniej niż ja). Potem pozwolili nam jechać, choć zauważyłem, że porucznik natychmiast zaczął nadawać coś przez radio. "Sierżant mówi, że kręcą się tutaj «NieAgresywni Ludzie» - wyjaśnił Bong-Bong Gad, używając miejscowego eufemizmu na NAL, czyli Nową Armię Ludową, niby rewolucyjną, a w istocie kompletnie bezradną partyzantkę, pochodzącą w prostej linii od Hukbalap, czyli Huków - wojowników, którzy (choć bardziej skutecznie) walczyli z nippońską okupacją podczas II wojny światowej. Potem pokonaliśmy odległość będącą w kategoriach Strachu, Niepewności i Zwątpienia mniej więcej ekwiwalentem jednego Dnia Ekspedycji Lewisa i Clarka; to wygodna jednostka odległości, niebezpieczeństwa, utraty wagi przez pocenie się, kiepskiej kontroli nad zwieraczami, tęsknoty za domem, rozdrażnienia i rozchwiania emocjonalnego - od tej pory będę pisał w skrócie - DELiC. Zatem, po przejechaniu 1 DELiC-a dotarliśmy do kolejnej blokady i posterunku, podobnego do poprzedniego, tyle że tutaj oprócz wozu terenowego stała jeszcze ciężarówka, parę namiotów i ziemna latryna - zapach i wygląd sugerował, że wojsko stacjonuje w tym miejscu od dość dawna. Pechowemu szeregowcowi polecono wczołgać się z latarką pod samochód i skontrolować podwozie. Trzy wory zostały wyciągnięte, a ich zawartość rozłożona na ziemi. Muszę wspomnieć, że w Manili, kiedy przyłączałem się do ekspedycji, DMS skontrolował moje bagaże z denerwującym (podówczas) wścibstwem, zabronił mi brać pewnych rzeczy (np. leków), a pozostałe przepakował do przezroczystych plastikowych torebek z zatrzaskiem na krawędzi. Torebki zaś powrzucał do worów. Teraz ujawniły się zalety takiego modułowego podejścia, bardzo ułatwiło to kontrolę. Żołnierze po prostu wysypali wory na rozpostarte na ziemi płachty i sprawdzili wszystko, patrząc przez przezroczyste torby, od czasu do czasu ewentualnie obmacując je w poszukiwaniu niespójności w konsystencji. Niektóre z torebek zawierały kartony z amerykańskimi papierosami; te, jak się spodziewaliśmy, nie wróciły do worów. Zniknęła także większość naszego zapasu baterii R14 - a myślałem, że jest ich dużo za dużo. Puścili nas w dalszą drogę. Mniej więcej 0,5 DELiC-a (w większości poświęconego na usuwanie z drogi powalonego pnia) dojechaliśmy do miasta, które pojawiło się znienacka w zarośniętej dolince nad rzeczką. Tej nocy spałem jak zabity na zadziwiająco kulturalnej kwaterze. A kiedy zbudziłem się z rana, zobaczyłem przez okno wielki tłum tubylców przechadzających się po ulicy w najlepszych ciuchach: czapkach z daszkiem i siatkowym tyłem oraz koszulkach amerykańskich drużyn koszykarskich. Zszedłem na dół, w jadalni spotkałem DMS-a, strategicznie oflankowanego przez Jeana Nguyena i Jackiego Woo przy innych stolikach w rogach sali. Nosili zupełnie bezsensowne w tym klimacie marynarki i ogólnie emanowali wizerunkiem uzbrojonych po zęby zajebistych skurwysynów, z którymi lepiej nie zadzierać. Nie chcąc wtrącać się w tę psychodramę, Piszący Te Słowa zajął nierzucającą się w oczy pozycję przy innym stoliku, z dala od spodziewanego kierunku strzałów, zgodził się na kawę, odmówił miejscowych przysmaków, wynegocjował (zob. rachunki) wypożyczenie miski i łyżki, posilił się Cap'n'Crunch oraz ciepłym mlekiem UHT prosto z wora (te pierwsze były zapakowane w torebkę foliową, która po zamknięciu przybrała kształt prawie dokładnie odpowiadający pojedynczej bryłce Cap'n'Crunch, tyle że sporo większej). Wybuchowe odgłosy chrupania płatków sprawiały, że czułem się jak nachalny zachodni turysta. Jean Nguyen i Jackie Woo odmówili wszelkich dań poza herbatą, by nie zakłóciło to klimatu "palec na spuście" i nie utrudniało błyskawicznych a gwałtownych akcji. DMS jadł omlet wielkości hula-hoop i przeprowadzał rozmowy z tubylcami, jedna za drugą. Właściciel wpuszczał ich przez drzwi frontowe pojedynczo i wprowadzał przed oblicze DMS-a, jakby był on wizytującym urzędnikiem. W przerwie pomiędzy dwoma takimi przesłuchaniami DMS zauważył moją obecność i kazał mi się przysiąść. Przeniosłem mój osprzęt do Cap'n'Crunch w róg stołu wolny od omleta i siedziałem tam przez kilkadziesiąt kolejnych przesłuchań. Odbywały się w mieszance angielskiego i tagalskiego. Tłum na ulicy topniał i rósł, w miarę jak DMS zwalniał i wypuszczał kolejne osoby. Tematu przesłuchań mogłem się jedynie domyślać, rozpoznając sporadyczne angielskie słowa i włączając intuicyjny system rozpoznawania mowy, niepoddający się racjonalnemu wyjaśnieniu. Najczęstsze słowa kluczowe to: Nippon, Nippończycy, roboty ziemne, Yamashita, masowe egzekucje. Klimat emocjonalny rozmów: grzeczny, acz krańcowy sceptycyzm DMS-a; tubylcy natomiast rozpaczliwie pragnęli, by im uwierzył. O ile się nie mylę, w końcu nie uwierzył żadnemu z nich. Goście albo stawali się agresywni, hałaśliwi i trzeba było pokazać im drzwi (ostrożnie zerkając na Jeana Nguyena i Jackiego Woo), albo też przyjmowali postawę zranioną i skrzywdzoną. Ci pierwsi śmieszyli DMS-a, drudzy zaś napawali niechęcią. Piszący Te Słowa w milczeniu rozważał, jak bardzo nie na miejscu się czuje i czule wspominał przewidywalną i komfortową Manilę. Skończywszy śniadanie i przesłuchanie, DMS wyjawił w odpowiedzi na moje pytania, że zanim się pojawiłem, to trwało już ze dwie godziny. A także, że kłębiący się tłum powstaje samoczynnie przed drzwiami każdego filipińskiego domostwa, jakie odwiedzi - taką ma reputację jako poszukiwacz skarbów. Uniknęliśmy tego w San Juan, ponieważ bywa tam często i już przesłuchał wszystkich w okolicy na okoliczność Nippońskiego Wojennego Złota - 99,9 procent wszystkich historii uznał za nieprawdziwe, a pozostałe 0,1 procent zbadał, niekiedy z *

Ekspedycja Meriwethera Lewisa i Williama Clarka w latach 1804-06 zbadała świeżo zakupione od Francji tereny zachodniej Ameryki Północnej. Wyruszyła z St. Louis w górę rzeki Missouri, a potem w dół rzeki Kolumbia, docierając do Oceanu Spokojnego (przyp. tłum.). 195 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON lukratywnym skutkiem. Fidel Gad, we wspaniale beztroskim geście pogardy dla żywiołów dżungli, umył i wypolerował ŁASKĘ BOŻĄ. Przekroczyliśmy rzekę. Po twarzach i posturach mieszkańców łatwo było rozpoznać różne rasy. Filipiny były zasiedlane przez niezliczone fale prehistorycznych migrantów, a każda z nich była rasowo i językowo zupełnie odmienna od poprzednich; to, wraz ze zjawiskiem ścieśnienia przestrzeni, o którym wystarczająco już powiedziałem, sprawiło, że jest tu prawdziwy tygiel rozmaitych grup etnicznych. Rozwidlenie rzeki, w którym powstało miasteczko, było punktem spotkań niepisanych terytoriów trzech różnych kultur. Ludzie przesłuchiwani tego ranka byli migrantami z gór albo ich synami i wnukami, dlatego twierdzili, że znają z pierwszej ręki kryjówki skarbów Yamashity bądź też słyszeli o nich od swoich przodków. Po przejechaniu mniej więcej półtora DELiC-a przez dżunglę (drogi, zbocza i warunki pogarszały się z minuty na minutę) napotkaliśmy kolejną blokadę wojskową, zainstalowaną (dość niesamowicie, według mnie) na przełęczy, z widokiem na poletka ryżowe, które (jeszcze bardziej niesamowicie) zostały wyciosane z pionowego zbocza przez niezwykle upartych antenatów tubylców. Przeszukano nas dokładnie. Sierżant z cienkim wąsikiem nawet ścisnął mi jajca, choć motyw nie był chyba seksualny - jednocześnie patrzył mi badawczo w oczy, oczekując wyrazu rozpaczy i zrezygnowania. Innych poddano takim samym procedurom; pewnie znieśli je z większym stoicyzmem niż Piszący Te Słowa. U żadnego z nas nie znaleziono śmiercionośnej broni przytwierdzonej do moszny, aczkolwiek odkryto (niespodzianka!) że Jean ("John Wayne") Nguyen i Jackie Woo są uzbrojeni po zęby, a DMS trochę mniej. W tym momencie spodziewałem się, że każą mi uklęknąć nad płytkim grobem i strzelą w potylicę, ale (ironicznie) okazało się, że panowie władza są bardziej zainteresowani moim zapasem Cap'n'Crunch niż uzbrojeniem moich towarzyszy. DMS i kapitan dowodzący posterunkiem udali się na negocjacje do dyskretnego wnętrza namiotu. DMS wyszedł z cieńszym portfelem i pozwoleniem na dalszą jazdę, pod warunkiem że: (1) cały zapas Cap'n'Crunch zostanie przekazany do kantyny oficerskiej, (2) po naszym powrocie zostanie sporządzony dokładny remanent broni i amunicji, a następnie porówna się go ze spisem wykonanym dzisiaj - sprawdzi się tym samym, czy nie przemycamy broni dla NAL-u. Oczekiwały nas trzy kolejne dni rozpaczliwie powolnej podróży, równoważne około 10 DELiC-om. Według mojej mapy i GSP omijaliśmy właśnie pasmo czynnych wulkanów, często wypluwających lahary (błotne lawiny). Lawiny, zwalając się na leśne koleiny, które nazywam tu drogami, tworzą problemy logistyczne z krainy absurdu. Mijaliśmy całe miasta zasypane i opuszczone. Z szarego błota wystawały iglice kościołów, podpierane przez te same lawiny, które spowodowały ich zawalenie. Błoto stężało wokół czaszek kóz, psów, itd. całkiem jak beton. Nocowaliśmy w małych osadach, przekupiwszy mieszkańców penicyliną (którą biorą tu jak aspirynę), bateriami, zapalniczkami i wszystkim, co pozostało nam po przebyciu wojskowych posterunków. Spaliśmy za ławkach, podłodze, dachu i przednich siedzeniach ŁASKI BOŻEJ, przykryci moskitierami. Wreszcie, kiedy GPS poinformował nas, że jesteśmy mniej niż 10 km od naszego tajemniczego celu, pewien tubylec kazał nam zaczekać w pobliskiej wiosce. Spędziliśmy tam noc i dzień, odpoczywaliśmy i czytaliśmy książki (DMS nie rusza się nigdzie bez kartonu pełnego technothrillerów), aż o świcie podeszła do nas trójka młodych, niskich facetów. Jeden niósł katacha. Wszyscy trzej wleźli na dach ŁASKI BOŻEJ i skierowaliśmy się w dróżkę tak wąską, że nie nazwałbym jej nawet ścieżką. Parę kilometrów dalej osiągnęliśmy punkt, od którego więcej pchaliśmy jeepneya, niż jechaliśmy nim. Niebawem pozostawiliśmy za sobą Bong-Bonga, Fidela i jeden z worów. Pozostała czwórka po kolei taszczyła dwa inne wory. Sprawdziłem odczyt GPS. Mimo że przez pewien czas (niepokojąco) oddalaliśmy się od Celu, teraz znów zmierzaliśmy we właściwym kierunku. Znajdowaliśmy się 8000 metrów od niego i posuwaliśmy się w tempie od 500 do 1000 m/h, zależnie od tego, czy leźliśmy pod stromą górę, czy też z górki. Było mniej więcej południe. Ci z Was obdarzeni choćby najskromniejszymi zdolnościami rachunkowymi już domyślili się, że o zmroku od celu wciąż dzieliło nas kilka kilometrów. Trzech Filipińczyków - naszych przewodników, strażników, opiekunów itd. - nosiło obowiązkowe amerykańskie tshirty, które sprawiają, że tak bardzo nie docenia się różnic kulturowych. Lecz wciąż byli osobami jednolitej rasy, nie mieszańcami. W mieście chodzili w klapkach, ale w dżungli - boso (miewałem buty mniej wytrzymałe niż podeszwy ich stóp). Mówili językiem niemającym na oko nic wspólnego z tagalskim ("tagalski" to stara nazwa; władze upierają się, by nazywać go "filipińskim", co sugerowałoby, że to wspólny język całego archipelagu; jak wykazują ci faceci, nie jest to prawda). DMS musiał porozumiewać się z nimi po angielsku. Raz sprezentował jednemu z nich jednorazowy plastikowy długopis. Twarze rozpromieniły się. Musieliśmy wygrzebać z kieszeni jeszcze dwa długopisy dla jego towarzyszy. Czułem się jak święty Mikołaj. Na kilka minut zatrzymaliśmy się; panowie podziwiali działanie cwanego mechanizmu pstrykającego i bazgrali sobie po rękach. Innymi słowy, nie nosili koszulek tak, jak noszą je Amerykanie, lecz inaczej: w duchu królowej Anglii noszącej brylant Koh-i-noor w swej koronie. Nie pierwszy raz miałem uczucie "całkiem inaczej niż w domciu". Przeczłapaliśmy nieuniknioną popołudniową burzę i dalej w mrok. DMS wyciągnął z wora amerykańskie wojskowe racje żywnościowe, przeterminowane ledwie kilka tygodni. Filipińczykom spodobały się prawie jak długopisy. Zachowali sobie jednorazowe tace foliowe, by użyć ich do krycia dachów. Ruszyliśmy wolno dalej. Na szczęście wzeszedł księżyc. Parę razy się wywróciłem i walnąłem o drzewo, ale wyszło mi to tylko na dobre, ponieważ wpadłem w łagodny szok, co zmniejszyło ból i podkręciło mnie adrenaliną. W pewnym momencie nasi przewodnicy zdawali się trochę niepewni, w którą stronę pójść. Sprawdziłem GPS (korzystając z podświetlania ekranu) i ustaliłem, że jesteśmy nie więcej niż 50 metrów od celu - na granicy błędu pomiaru. W każdym razie podpowiedziało nam to z grubsza, w którą stronę się udać. Znów przedzieraliśmy się między drzewami. Przewodnicy ożywili się i rozpogodzili - wreszcie wiedzieli, gdzie są i w którą stronę iść. Wpadłem na coś ciężkiego, zimnego i nieporuszonego, niemal łamiąc sobie kolano. Wyciągnąłem dłoń, by wymacać, co to takiego. Spodziewałem się skały, poczułem jednak gładki metal. Był to chyba stos mniejszych kształtów, o wielkości i kształcie przypominającym bochny chleba. "To tego szukamy?" - zapytałem. DMS włączył reflektor na baterie i wycelował go w moją stronę. Natychmiast oślepił mnie blask sięgającej mi do uda sterty złota, mniej więcej półtora na półtora metra. Leżała sobie pośród dżungli, nieoznaczona i niestrzeżona. DMS podszedł, usiadł na stercie i zapalił cygaro. Minutkę później policzyliśmy i zmierzyliśmy sztaby. Mają trapezowy przekrój, ok. 10 cm szerokości i wysokości, 40 cm długości. To pozwala oszacować ich masę na ok. 75 kg, czyli 2400 uncji. Ponieważ złoto zwykle mierzy się na uncje, a nie kilogramy (!), zgadywałbym, że te sztaby miały w założeniu ważyć równo po 2500 uncji sztuka. Przy obecnych cenach (400 dolarów za uncję) oznacza to że każda sztaba warta jest 196 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON milion dolarów. W stosie jest pięć warstw po 24 sztaby, a więc wartość stosu wynosi 120 milionów. Przy szacowaniu masy i wartości założyliśmy, że sztaby są zrobione z prawie czystego złota. Odkalkowałem sobie pieczęć z jednej z nich. Ma znak Banku Singapurskiego. Każda sztaba ma unikatowy numer seryjny. Spisałem wszystkie, które zdołałem dostrzec. A potem wróciliśmy do Manili. Przez całą drogę próbowałem wyobrazić sobie logistykę związaną z zawiezieniem choćby jednej z tych sztab do najbliższego banku, by tam zamienić ją na coś pożytecznego, na przykład gotówkę. Przejdę teraz na format pytań i odpowiedzi: P: Randy, czuję, że chcesz opowiedzieć nam z detalami o wszystkich problemach z transportem tego złota drogą lądową, lećmy więc na skróty i od razu mówmy o helikopterach. O: Helikopter nie miałby gdzie wylądować. Teren jest bardzo nierówny. Najbliższe odpowiednio płaskie miejsce jest stamtąd co najmniej o 1 km. Trzeba by je oczyścić. W Wietnamie robili to bombami czterotonówkami, ale tutaj raczej nie da rady. Należałoby ściąć drzewa, robiąc polankę, która rzucałaby się w oczy z powietrza. P: A kogo to obchodzi, czy rzuca się w oczy? Kto ją zobaczy? O: To chyba oczywiste z mojej opowieści: goście kontrolujący to złoto mają kontakty w Manili. Zapewne teren regularnie patroluje filipińskie lotnictwo wojskowe i ma wszystko pod obserwacją radarową. P: Co należałoby zrobić, żeby przetransportować te sztaby do najbliższej porządnej drogi? O: Przenieść je leśnymi ścieżkami. Opisałem, jak wyglądają. Każda sztaba waży tyle co dorosły człowiek. P: Nie można by pociąć ich na mniejsze kawałki? O: DMS nie podejrzewa, by ich obecni właściciele na to pozwolili. P: Jest jakaś szansa na przemycenie złota przez wojskowe posterunki? O: Dużym transportem na pewno nie. W sumie jest tam tego z dziesięć ton. Potrzebna byłaby ciężarówka, która nie poradziłaby sobie na większości tamtejszych dróg. Ukrycie 10 ton złota przed kontrolą na posterunkach jest niemożliwe. P: A gdyby przemycać je po jednej? O: I tak dość trudno. Dałoby się być może przenieść je do jakiegoś punktu pośredniego, pociąć albo przetopić i ukryć gdzieś w karoserii jeepneya czy innego pojazdu. Potem wrócić nim do Manili i wyciągnąć złoto. Tę operację należałoby powtórzyć sto razy. Gdybyśmy przejechali przez tutejsze posterunki sto razy (albo i dwieście), na pewno, delikatnie rzecz ujmując, trochę by się zdziwili. A gdyby to się udało, pozostaje jeszcze kwestia płatności. P: Jakich płatności? O: Właścicielom złota trzeba by oczywiście zapłacić. Próba zapłaty złotem albo kamieniami szlachetnymi byłaby dość żałosna. Ci goście nie mają kont w bankach. Trzeba im dać filipińskie pesos. W tym rejonie banknot większy niż pięćsetka nie zda się na nic. 500 peso to mniej więcej 20 dolców, a więc do zawarcia transakcji trzeba przywieźć do dżungli sześć milionów banknotów. Za pomocą suwmiarki mechanika i zawartości mego portfela obliczyłem, że stos 500pesowych banknotów miałby mniej więcej (zaraz, przełączę tylko kalkulator w tryb "naukowy") - 25 000 cali wysokości. Albo, jeśli wolicie system metryczny, mniej więcej dwie trzecie kilometra. Układając papierki w stosiki metrowej wysokości, otrzymalibyśmy sześćset czy siedemset takich stosików. Zepchnąwszy je blisko siebie, otrzymamy kwadrat 3x3 metry. Mowa więc o sporej ciężarówce pełnej forsy. To wszystko należałoby przewieźć do dżungli - naturalnie przetopienie pieniędzy i schowanie ich w karoserii nie wchodzi w grę. P: Skoro tak wielką przeszkodą są tutaj wojskowi, dlaczego nie dogadać się z nimi? Wystarczy odpalić im odpowiedni procent, żeby patrzyli na wszystko przez palce. O: Nie, ponieważ pieniądze trafiłyby do NPA, która kupiłaby za nie broń do zabijania wojskowych. P: Musi być jakiś sposób spożytkowania wartości tego złota do wydobycia go stamtąd. O: Dla banku złoto jest bezwartościowe, dopóki nie ma próby. Jest tylko rozmazanym polaroidem przedstawiającym jakieś żółte przedmioty w otoczeniu wyglądającym na dżunglę. Aby zrobić próbę, trzeba pojechać do dżungli, znaleźć złoto, pobrać próbkę i dowieźć ją bezpiecznie do większego miasta. Lecz to i tak nie jest żaden dowód. Nawet gdyby potencjalni klienci wierzyli, że próbka naprawdę pochodzi z dżungli (tzn. że nie podmieniłeś próbek po drodze), znają tylko czystość złota na jednej krawędzi jednej ze sztab. Właściwie nie da się dokładnie oszacować wartości tego złota, dopóki nie zabierze się go do bankowego skarbca i nie przeprowadzi precyzyjnych pomiarów. P: A może po prostu zawieźć złoto do jakiegoś miejscowego banku i sprzedać je sporo taniej, tak aby kłopoty z transportem spadły na barki kogoś innego? O: DMS wspomniał o pewnej takiej transakcji w prowincjonalnym miasteczku na północnym Luzonie. Została przerwana, kiedy miejscowi przedsiębiorczy ludzie dosłownie wysadzili w powietrze jedną ze ścian banku i sprzątnęli zarówno złoto, jak i forsę. DMS stwierdza, że raczej sam poderżnąłby sobie gardło, niż wszedł do banku w tutejszym miasteczku z czymkolwiek wartym więcej niż kilkadziesiąt tysięcy dolców. P: A więc kompletnie nic nie da się zrobić? O: Kompletnie nic. P: To czemu to wszystko miało służyć? O: Aby zatoczyć pełne koło do tego, co DMS powiedział na początku. To przesłanie do nas. P: Jakie przesłanie? O: Że pieniądze są nic nie warte, jeśli nie można ich wydać. Że pewni ludzie mają od cholery pieniędzy i bardzo chcą je wydać. I że jeśli umożliwimy im wydanie forsy, przez Kryptę, będą bardzo zadowoleni. Jeśli natomiast spieprzymy, będą bardzo smutni. A niezależnie od wyniku bardzo zapragną podzielić się z nami swymi uczuciami - z udziałowcami i menedżerami firmy Epiphyte. A teraz wyślę to do Was wszystkich, zawołam stewardesę i zażądam dużej ilości napojów alkoholowych. Zasłużyłem. Pozdrawiam, R. Randall Lawrence Waterhouse aktualne współrzędne w świecie rzeczywistym, prosto z karty GPS w moim laptopie: 27 stopni, 14,95 minuty szerokości geograficznej północnej, 143 stopnie, 17,44 minuty długości geograficznej wschodniej. Najbliższy obiekt geograficzny: wyspa Palawan, Filipiny. Rakieta Julieta uciekła gdzieś za koło podbiegunowe. Shaftoe ścigał ją jak zawzięty policjant konny, przedzierający się przez 197 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON seksualną tundrę w postrzępionych rakietach śnieżnych, skaczący desperacko z kry na krę. Pozostała jednak tak odległa i tak samo niedostępna jak Gwiazda Polarna. Ostatnio spędzała więcej czasu z Rootem niż z nim - a Roota, zdaje się, obowiązuje celibat, nie? A może i nie? Przy nielicznych okazjach, kiedy udawało mu się zmusić ją do uśmiechu, natychmiast zaczynała zadawać trudne pytania: - Bobby, kochałeś się z Glory? Używałeś prezerwatywy? A może ona zaszła w ciążę? Czy możesz wykluczyć możliwość, że masz na Filipinach dziecko? Ile ono będzie miało teraz lat? No, zaraz, pieprzyłeś się z nią w dzień Pearl Harbor, więc dziecko urodziłoby się gdzieś we wrześniu 1942. Teraz miałoby jakieś czternaście, piętnaście miesięcy - może właśnie uczy się chodzić! Jakie to piękne! Shaftoe zawsze wzdryga się, kiedy twarde dziewczyny, jak Julieta, tak się ekscytują i zaczynają naśladować dziecinną mowę. Z początku myślał, że to taki wybieg, by utrzymać go na odległość. Ta córka przemytnika, niewierząca partyzancka intelektualistka - co ją obchodzi jakaś tam dziewczyna w Manili. Daj spokój, kobieto! Jest wojna! Potem przychodzi mu do głowy lepsze wytłumaczenie: Julieta jest w ciąży. Dzień rozpoczyna się od ryku syreny okrętowej w porcie Norrsbruck. To miasteczko jest labiryntem ładnych, przestronnych domków stłoczonych na skalnej ostrodze wrzynającej się w Zatokę Botnicką, odgradzającej wąską, choć głęboką zatoczkę usianą pomostami. Okazuje się, że połowa mieszkańców stoi już pod różowym od brzasku niebem i patrzy, jak ich przytulną przystań defloruje nieubłagany stalowy fallus. A na nim stoją krętki blade: kilkudziesięciu facetów w czarnych, galowych mundurach, w idealnie równym szeregu, jak słupy. Gdy cichnie syrena, odbijając się echem wśród kamiennych masywów, słychać, jak śpiewają: ryczą rubaszną niemiecką szantę. Bobby ostatni raz słyszał ją podczas ataku na konwój w Zatoce Biskajskiej. Tę melodię rozpozna w Norrsbruck jeszcze dwóch ludzi. Shaftoe szuka Enocha Roota w jego piwnicy, ale nie ma go tam. Łóżko i lampa są zimne. Może przed świtem odbywają się spotkania miejscowego oddziału Societas Eruditorum - a może znalazł inne, przytulniejsze łóżko. Ale stary, dobry Gunter Bischoff jest na miejscu - wychyla się przez okienko swego poddasza, wystawiając w powietrze łokcie. Przez swoją niezawodną lornetkę Zeiss 735 przypatruje się sylwetce okrętu intruza. Szwedzi przez minutę czy dwie stoją ze splecionymi rękami i przyglądają się zjawie. Potem podejmują swego rodzaju zbiorowe postanowienie: tego okrętu nie ma, nic się nie wydarzyło. Odwracają się na pięcie, z ponurymi minami chowają się po domach i nastawiają wodę na kawę. Neutralność jest równie kłopotliwa i pełna kompromisów jak wrogość. W przeciwieństwie do większości Europejczyków ci mogą być pewni, że Niemcy nie przybyli tutaj, aby wysadzić na ląd desant czy topić ich statki. Z drugiej strony obecność okrętu jest pogwałceniem suwerennego terytorium, powinni więc rzucić się na Hunów z widłami, strzelbami skałkowymi i roznieść ich na strzępy. Z trzeciej strony ten okręt pewnie jest zrobiony ze szwedzkiej stali. Shaftoe z początku nie poznaje, że ten okręt to niemiecki U-Boot - kształt ma całkiem inny. Normalny U-Boot wygląda jak statek nawodny, tylko dłuższy i węższy. To znaczy ma kadłub w kształcie litery V i płaski pokład najeżony działami, z którego sterczy gigantyczny kiosk oblepiony żelastwem: karabinami maszynowymi, antenami, masztami, linami bezpieczeństwa, relingami. Szwaby powiesiłyby tam nawet zegar z kukułką, gdyby zostało trochę miejsca. Kiedy normalny U-Boot pruje fale, z rur wydechowych lecą gęste, czarne, dieslowskie spaliny. A ten tutaj wygląda jak torpeda długości boiska futbolowego. Nie ma kiosku, tylko opływową, ledwo zauważalną wypukłość. Brak dział, anten, zegarów z kukułką - sylwetkę ma gładką jak otoczak. Nie pluje dymem, nie hałasuje, wypuszcza jedynie trochę pary. Nie słychać silników diesla. W ogóle chyba nie ma silników diesla. Słychać tylko stłumiony gwizd, jakby wydawany przez messerschmitta Angela. Shaftoe łapie Bischoffa, kiedy ten schodzi po schodkach gospody, obładowany wielkim jak słoń morski workiem marynarskim. Sapie z wysiłku, a może i z podniecenia. - To ten - jąka. Wydaje się, że gada do siebie, ale mówi po angielsku, więc chyba zwraca się do Shaftoe'a. - To jest ta rakieta. - Rakieta? - Chodzi na paliwo rakietowe - perhydrol, woda utleniona, osiemdziesięciopięcioprocentowa. Nigdy nie musi ładować tych verdammt akumulatorów! Wyciąga dwadzieścia cztery węzły - w zanurzeniu! To moje dziecko. - Jest podekscytowany jak Julieta. - Pomóc ci coś nieść? - Kufer, tam na górze - mówi Bischoff. Shaftoe wdrapuje się po wąskich schodkach. Pokój Bischoffa jest wyczyszczony do gołych sprężyn na łóżku; na stole leży podziękowanie dla właścicieli, przyciśnięte stosikiem złotych monet. Czarny kufer stoi na środku jak dziecinna trumienka. Zza okna rozlega się dziki wrzask. Bischoff już jest na dole. Objuczony worem zmierza w stronę przystani. Załoga rakiety już go wypatrzyła. Spuścili na wodę dinghy, która pędzi w stronę kei jak na regatach. Shaftoe zarzuca skrzynkę na ramię i schodzi. Całkiem jakby wypływał w rejs; jak na żołnierza piechoty morskiej, to wyjątkowo dawno tego nie robił. Okazuje się, że zastępcze podniety nie są równie dobre jak prawdziwe. Idzie tropem Bischoffa po cienkim śniegu, brukowaną ulicą prowadzącą ku przystani. Z łódki na keję wspina się trzech facetów w czerni. Shaftoe jest na tyle blisko, a różowawy brzask na tyle jasny, by mógł rozpoznać dwóch z nich członków poprzedniej załogi Bischoffa. Trzeci gość jest wyższy, starszy, poważniejszy, lepiej ubrany i ma więcej orderów. Hitlerowiec w każdym calu. Shaftoe nie wierzy własnym oczom. Kiedy brał ten kufer, wyświadczał po prostu przysługę swemu przyjacielowi Gunterowi - umazanemu atramentem emerytowi o skłonnościach pacyfistycznych. Aż tu okazuje się, że pomaga wrogowi! Co pomyśleliby o nim jego towarzysze z piechoty morskiej? Ach, no tak. Zapomniał. Przecież bierze udział w spisku, który zawiązał razem z Bischoffem, Rudim von Hacklheberem i Enochem Rootem w piwnicy kościoła. Staje jak wryty i ciska skrzynkę na środek mola. Hitlerowiec, zaskoczony łomotem, spogląda na Shaftoe'a błękitnymi oczami. Bobby przygotowuje się do odparcia tego spojrzenia. Bischoff zauważa to. Odwraca się ku niemu i rzuca coś wesoło po szwedzku. Shaftoe wykazuje się bystrością i odwraca wzrok od nieprzyjemnego Niemca. Szczerzy zęby i kiwa głową. Udział w tym całym spisku będzie cholernie upierdliwy, jeśli ciągle trzeba się będzie powstrzymywać, by nie dać komuś w mordę. 198 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Kilku marynarzy wspięło się po drabince, by wziąć bagaże Bischoffa. Jeden z nich zmierza po czarny kuferek. Shaftoe poznaje go, a on poznaje Shaftoe'a. Szlag! Facet jest zaskoczony, ale przyjemnie zaskoczony, że widzi go tutaj. A potem coś sobie uświadamia; twarz tężeje mu w przerażeniu, kątem oka zerka w stronę wysokiego faszysty. Cholera! Shaftoe odwraca się plecami do tego wszystkiego i udaje, że wraca do miasteczka. - Jens! Jens! - woła Bischoff i dodaje coś jeszcze po szwedzku. Biegnie za Bobbym. Shaftoe pozostaje nieśmiało odwrócony, dopóki Bischoff nie chwyta go za ramię z finalnym okrzykiem: - JENS! - I dodaje szeptem po angielsku: Masz adres mojej rodziny. Jeśli nie będzie cię w Manili, to skontaktujmy się po wojnie. - Zaczyna poklepywać go po ramieniu, wyciąga z kieszeni jakieś banknoty i wtyka je Shaftoe'owi w rękę. - Niech mnie, pewnie, że tam będę - odpowiada Bobby. - Co mi tu, kurwa, wciskasz? - Daję napiwek miłemu szwedzkiemu chłopakowi, który pomógł mi nieść bagaż -wyjaśnia Bischoff. Shaftoe zagryza wargi i krzywi się. Już wie, że nie jest stworzony do tych kawałków spod znaku płaszcza i szpady. Przychodzą mu do głowy różne pytania, między innymi: "Czy ta wielka torpeda wypchana paliwem rakietowym jest bezpieczniejsza niż twoja poprzednia łajba?", ale mówi tylko: - No to, chyba powodzenia. - Z Bogiem, chłopcze - mówi Bischoff. - To przypomni ci, żebyś sprawdził, czy nie przyszedł do ciebie żaden list. Klepie go w ramię w sam raz mocno, by powstał trzydniowy siniak, odwraca się i wsiada do łodzi. Shaftoe idzie pośród śniegu i drzew. Zazdrości mu. Jakieś piętnaście minut później zerka za siebie. U-Boot już zniknął. Nagle całe miasteczko wydaje mu się tak zimne, puste i zabite dechami, jakie jest w rzeczywistości. Shaftoe odbiera listy, poste restante, na poczcie w Norrsbruck. Parę godzin później, kiedy otwierają urząd, już czeka przy drzwiach, puszczając nosem kłęby pary, jakby był napędzany paliwem rakietowym. Przyszedł list od rodziny z Wisconsin i wielka koperta, wysłana wczoraj z jakiegoś Norrsbruck w Szwecji, bez adresu nadawcy, ale zaadresowana pismem Guntera Bischoffa. W środku jest pełno notatek i dokumentów dotyczących nowego U-Boota, w tym jeden czy dwa papiery podpisane znajomym zamaszystym szwabografem. Shaftoe zna niemiecki trochę lepiej niż przed przejażdżką U-Bootem, ale i tak prawie nic nie rozumie. Widzi jednak mnóstwo liczb i różnych technicznych rysunków. To bezcenne materiały wywiadowcze. Starannie pakuje papiery, wtyka je za pasek i rusza brzegiem morza w stronę rezydencji rodziny Kivistików. Droga jest długa, mokra i męcząca. Ma więc mnóstwo czasu na przemyślenie swojej sytuacji, utknął w neutralnym kraju po niewłaściwej stronie kuli ziemskiej. Oddzielił się od swojej jednostki. Wplątał w jakiś mętny spisek. Z urzędowego punktu widzenia ma kilkumiesięczną, nieusprawiedliwioną nieobecność na służbie. Jeśli jednak pojawi się nagle w ambasadzie amerykańskiej w Sztokholmie z tymi papierami w zanadrzu, wszystko zostanie mu wybaczone. Więc to jest przepustka do domu. A "dom" to wielki kraj, w tym pojęciu mieszczą się i Hawaje, które są znacznie bliżej Manili niż Norrsbruck. Łódka Ottona, prosto z Finlandii, podskakuje na falach przypływu, uwiązana do kołka na przystani. Shaftoe wie, że jeszcze jest wyładowana towarem, który Finowie wymieniają na kawę i amunicję. W domku siedzi Otto we własnej osobie, oczywiście przy kawie. Ma czerwone oczy i w ogóle wygląda jak wyżęty. - Gdzie Julieta? - pyta Shaftoe. Zaczyna już się denerwować, że może wróciła do Finlandii czy coś takiego. Otto po każdym rejsie przez zatokę jest coraz bardziej szary. Ale dzisiaj poszarzał jakoś wyjątkowo. - Widziałeś to monstrum? - mówi i kręci głową ze zdumieniem, niesmakiem i znużeniem wszystkim, którego mogą doświadczyć tylko twardzi, zahartowani Finowie. - Cholerni Niemcy! - Myślałem, że bronią was przed Rosjanami. To zdanie wyzwala przeciągły grzmot ponurego śmiechu. - Zdrawstwujtie, towariszcz! - mówi wreszcie Otto. - Że co? - To po rosyjsku. "Dzień dobry, towarzyszu!". Ćwiczyłem to sobie. - Poćwiczyłbyś lepiej przysięgę na wierność Stanom Zjednoczonym - radzi Shaftoe. - Jak tylko załatwimy Niemców, to pewnie wrzucimy drugi bieg i pogonimy Ruskich aż pod samą Syberię. Otto znów się śmieje - widzi cała naiwność tego zdania, ale to nawet mu się podoba. - Niemiecki silnik odrzutowy zakopałem w Finlandii. Sprzedam go Ruskim albo Amerykanom - temu, kto pierwszy tutaj dotrze. - Gdzie Julieta? - Shaftoe powtarza pytanie. Tak a propos naiwności. - W mieście - odpowiada Otto. - Robi zakupy. - Czyli że masz forsę. Otto wygląda, jakby nabawił się choroby morskiej. Dzisiaj dzień wypłaty. A potem Shaftoe wsiądzie w autobus i pojedzie do Sztokholmu. Shaftoe siada naprzeciw Ottona. Piją kawę i przez chwilę rozmawiają o pogodzie, kontrabandzie i względnych zaletach rozmaitych typów broni automatycznej. A właściwie to o tym, czy Shaftoe dostanie forsę i ile. Wreszcie Otto oględnie obiecuje, że zapłaci, jeśli Julieta nie wyda wszystkiego "na zakupach", a Shaftoe rozładuje łódź. Tak więc Bobby przez resztę dnia taska do domku sowieckie moździerze, pordzewiałe puszki kawioru, cegiełki czarnej chińskiej herbaty, lapońską sztukę ludową, parę ikon, skrzynki fińskiej wódki przyprawianej igliwiem, pęta obrzydliwych kiełbas i płaty skór. Tymczasem Otto jedzie do miasta. Długo nie wraca. Robi się ciemno. Shaftoe kładzie się spać, wierci i kręci przez cztery godziny, zasypia na jakieś dziesięć minut, po czym budzi go pukanie. Na czworakach podchodzi do drzwi, wyciąga ze skrytki pistolet maszynowy Suomi, czołga się w przeciwległy róg domku i bezszelestnie wychodzi przez klapę w podłodze. Skały pod spodem są oblodzone, ale bose stopy dają mu wystarczającą przyczepność, by mógł podkraść się i zerknąć na gościa. To Enoch Root we własnej osobie. Nie widziany od tygodnia czy dwóch. - Hej! - woła Shaftoe. - Rozumiem, Bobby, że słyszałeś. - Co słyszałem? - Że jesteśmy w niebezpieczeństwie. 199 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Nie - odpowiada Bobby. - Zawsze tak otwieram drzwi. Wchodzą do środka. Root nie pozwala zapalić światła i cały czas zerka przez okno, jakby spodziewał się kogoś. Pachnie lekko perfumami Mięty. Charakterystyczny zapach. Otto przemycał je do Finlandii w dwustupięćdziesięciolitrowych beczkach. Ale Shaftoe jakoś się nie zdziwił. Zabiera się do robienia kawy. - Powstała bardzo skomplikowana sytuacja - mówi Root. - Widzę. Zaskoczony Root patrzy nań pusto. Oczy głupawo błyszczą w świetle księżyca. Możesz sobie być najbystrzejszym facetem na świecie, ale kiedy na scenę wchodzi kobieta, jesteś taki sam jak każdy inny. - Przyszedłeś aż tutaj, żeby mi powiedzieć, że posuwasz Julietę? - Nie, nie, nie! - odpowiada Root. Na chwilę urywa i marszczy brwi. - A właściwie tak. I miałem już ci powiedzieć. Ale to dopiero pierwsza sprawa dotycząca tej skomplikowanej sytuacji. - Wstaje, wtyka ręce do kieszeni, znów obchodzi domek w kółko, wyglądając przez okna. - Masz więcej tych fińskich pistoletów? - W tej skrzynce na lewo - mówi Shaftoe. - Bo co? Będziemy się strzelać? - Być może. Ale nie między sobą! Może zjawią się inni goście. - Gliniarze? - Gorzej. - Finowie? - Otto ma przecież konkurentów. - Gorzej. - No to kto? - Shaftoe'owi nie przychodzi do głowy nic gorszego. - Niemcy. - O kurwa! - przeklina Shaftoe. - Dlaczego mówisz, że są gorsi niż Finowie? Root chyba jest zbity z tropu. - Jeśli chcesz przekonać mnie, że Finowie jeden na jednego są gorsi niż Niemcy, to się z tobą zgadzam. Jednak z Niemcami jest jeden problem, przeważnie są w kontakcie z milionami innych Niemców. - No dobra - mruczy Shaftoe. Root zrywa wieko skrzynki, wyciąga pistolet maszynowy, sprawdza komorę nabojową, celuje w księżyc, patrzy przez lufę jak przez teleskop. - No, mniejsza z tym, jedzie tu po ciebie paru Niemców. - Dlaczego? - Bo wiesz za dużo o pewnych sprawach. - O jakich pewnych sprawach? O Gunterze i jego nowej łodzi podwodnej? - Właśnie. - A mogę zapytać, skąd ty to wiesz? Pewnie ma to coś wspólnego z tym, że posuwasz Julietę, co? - ciągnie Shaftoe. Nie jest wkurzony, lecz znudzony. Ma potąd tej całej Szwecji - powinien już być na Filipinach. Wszystko, co nie zbliża go do Filipin, działa na niego irytująco. - Racja - wzdycha Root. - Ona szanuje cię, Bobby, ale kiedy zobaczyła zdjęcie twojej dziewczyny... - Przestań pieprzyć! Ona ma w dupie nas obu! Chce tylko mieć wszystkie zalety fińskiej narodowości, a pozbyć się wad. - A jakież to wady? - Że trzeba mieszkać w Finlandii - wyjaśnia Shaftoe. - Czyli musi wyjść za kogoś z dobrym paszportem. Dzisiaj to amerykański lub angielski. Zauważyłeś pewnie, że nie pieprzyła się z Gunterem. Root wygląda, jakby miał mdłości. - A może i tak. - Shaftoe wzdycha ciężko. - Cholera! Root wyciąga z innej skrzyni magazynek i próbuje wcisnąć go do suomi. - Pewnie wiesz, że Niemcy mają ze Szwedami taki konfidencjonalny układ. - Co znaczy "konfidencjonalny"? - Dobra, powiedzmy tak: mają układ. - Szwedzi są neutralni, ale pozwalają Szwabom sobą komenderować. - Tak. Otto musi dogadywać się z Niemcami na obu końcach swoich podróży, w Szwecji i w Finlandii, a na wodzie gania go jeszcze ich marynarka. - No, wiem, że cholerni Niemcy trzęsą całą Europą. - Cóż, mówiąc krótko, tutejsi Niemcy przekonali go, żeby cię zdradził - oznajmia Root. - I co? - I cię zdradził... - Dobra, mów dalej, ja słucham - rzuca Shaftoe, podstawiając drabinę pod wejście na strych. - ...ale potem przemyślał sobie wszystko. Powiedziałbym, że czuł skruchę. - Powiedziane, jak na duchownego przystało - mruczy Shaftoe. Przeciska się na czworaka pod krokwiami dachu. Zatrzymuje się i zapala swoje zippo. Większość światła pochłania ciemnozielony kloc, niechlujnie zbita drewniana skrzynka z wymalowanymi ruskimi literami. Głos Roota przesącza się z dołu. - Przyszedł tam, gdzie... eee... ja i Julieta... ehem... byliśmy. Byliśmy się pieprzyliśmy. - Daj mi łom - krzyczy Shaftoe. - Jest w skrzynce z narzędziami pod stołem. Minutę później łom wysuwa się z otworu jak głowa kobry z koszyka. Shaftoe chwyta go i atakuje skrzynię. - Otto był w rozterce. Musiał tak zrobić, inaczej Niemcy pozbawiliby go zarobku. Ale szanuje cię. Gryzł się strasznie. Musiał to z kimś obgadać. Przyszedł do nas i zwierzył się Juliecie. Ona go rozumie. - Rozumie go?! - Ale i tak była przerażona. - To naprawdę pocieszające. - Eee... i wtedy Kivistikowie otworzyli sznapsa i zaczęli debatować. Po fińsku. - No jasne - mówi Shaftoe. Dać tym Finom jakiś ponury, ciężki dylemat moralny i flaszkę sznapsa, a ma się ich z głowy na czterdzieści osiem godzin. - Dzięki, że nie bałeś się przyjść do mnie. 200 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Julieta to zrozumie. - Nie to mam na myśli. - Ach. Nie, Otto chyba nic mi nie zrobi. - Nie, chodzi o... - Aha! - wykrzykuje Root. - Nie, musiałem ci prędzej czy później o niej powiedzieć... - Nie o to mi, kurwa, idzie, tylko o Niemców! - No cóż. Zacząłem o nich myśleć dopiero, gdy doszedłem tutaj. To wszystko nie tyle z odwagi, ile z nieumiejętności przewidywania. Natomiast Shaftoe przewiduje nieźle. - Weź to. - Podaje mu ciężką stalową rurę, średnicy mniej więcej puszki do kawy. -Ciężkie - dodaje, kiedy Rootowi uginają się kolana. - Co to jest?! - Sowiecki moździerz, 120 milimetrów - wyjaśnia Shaftoe. - Aha. - Root w milczeniu kładzie moździerz na stole. Kiedy znów się odzywa, ma zmieniony głos. - Nie wiedziałem, że Otto trzyma takie rzeczy. - Promień rażenia tego sukinsyna to dobre sześćdziesiąt stóp - mówi Shaftoe. Wyciąga ze skrzynki pociski do moździerza i układa je obok zejścia. - A może metrów. Zapomniałem. - Pociski wyglądają jak pękate piłki do rugby ze skrzydełkami na jednym końcu. - To ważne - stopy czy metry. - Może to za wielka armata. Ale musimy wrócić do Norrsbruck i zaopiekować się Julietą. - Co znaczy, zaopiekować się? - pyta zaniepokojony Root. - Ożenić się z nią. - Co? - Jeden z nas musi się z nią ożenić. I to zaraz. Nie wiem jak ty, ale ja trochę ją lubię, no i byłby wstyd, gdyby przez resztę życia musiała pod lufą pistoletu obciągać fiuty ruskim żołnierzom - mówi Shaftoe. - Poza tym niewykluczone, że jest z którymś z nas w ciąży. Z tobą, ze mną albo z Gunterem. - My, spiskowcy, mamy obowiązek troszczyć się o naszego potomka - zgadza się Root. - Możemy w Londynie założyć dla niego jakiś fundusz. - Będzie nas na to spokojnie stać - zgadza się Shaftoe. - Ale ja nie mogę brać ślubu - muszę być wolny, żeby ożenić się z Glory, kiedy wrócę do Manili. - Rudi też nie może - oznajmia Root. - Dlaczego że jest ciotą? - Nie, oni często się żenią z kobietami. Nie może, bo jest Niemcem, a co jej przyjdzie z niemieckiego paszportu? - Faktycznie, to nie byłoby mądre - przyznaje Shaftoe. - Zostaję ja - rzuca Root. - Ja się z nią ożenię i będzie miała brytyjski paszport. Najlepszy na świecie. - Hmm. Ciekawe, jak to pogodzisz z tym, że jesteś księdzem, zakonnikiem, czy czym tam, i masz zachować celibat? - Mam zachowywać czystość... - Ale nie zachowujesz - przypomina mu Shaftoe. - Ale boskie miłosierdzie nie zna granic - wypala Root. Punkt dla niego. - Zatem tak jak mówiłem, powinienem zachowywać czystość, lecz to nie znaczy, że nie mogę się żenić. O ile tylko małżeństwo pozostanie nieskonsumowane. - Ale małżeństwo nieskonsumowane się nie liczy! - Jedyną osobą, która będzie to wiedzieć poza mną i tobą, jest Julieta. - Bóg będzie wiedzieć. - Bóg nie wystawia paszportów. - A co z Kościołem? Wywalą cię na zbitą mordę. - Może i na to zasługuję. - Pozwól, że podsumuję to wszystko. Kiedy naprawdę pieprzysz Julietę, wystarczy, że powiesz, że nie robiłeś tego, a uda ci się pozostać księdzem. A teraz zamierzasz wziąć z nią ślub i nie pieprzyć jej, ale będziesz twierdził, że to robisz, tak? - Jeśli próbujesz mi powiedzieć, że moje stosunki z Kościołem są bardzo skomplikowane, to wiem o tym. - No to chodźmy - mówi Bobby. Taszczą moździerz i skrzynię pocisków na plażę, gdzie mogą skryć się za półtorametrowym murem oporowym. Jednak szum fal zagłusza wszystkie odgłosy z góry, Root idzie więc i kryje się w krzakach przy drodze, zostawiając Shaftoe'owi zmontowanie sowieckiego moździerza. Okazuje się, że nie trzeba dużo kombinować. Niepiśmienny tubylec z tundry z obustronnymi odmrożeniami zmontowałby to w dziesięć minut. Jeśli nie wyspał się, bo poprzedniej nocy opijał spirytusem drzewnym pomyślne wykonanie planu pięcioletniego -może piętnaście minut. Shaftoe zerka w instrukcję. Nie ma znaczenia, że jest po rosyjsku - i tak była pomyślana dla analfabetów. Na rysunkach widać kilka parabol, z moździerzem na jednym końcu i eksplodującymi Niemcami na drugim. Każ sowieckiemu inżynierowi zaprojektować parę butów, a wyjdzie mu coś jak kartony na buty; każ zrobić coś do masakrowania Niemców, a zmieni się w pieprzonego Edisona. Shaftoe rozgląda się po polanie, ustala strefę rażenia, potem przełazi przez mur i krokami odmierza odległość, zakładając, że jeden krok to jeden metr. Kiedy siedzi z powrotem na plaży i reguluje kąt lufy moździerza, znienacka ciemny kształt przeskakuje przez mur i niemal zwala się na niego. Root dyszy ciężko. - Niemcy - rzuca - nadjeżdżają od głównej drogi. - Skąd wiesz, że to Niemcy? Może to Otto. - Silniki brzmią jak diesle. Szwaby uwielbiają diesle. - Ile silników. - Zdaje się dwa. Okazuje się, że Root ma rację. Z lasu wyjeżdżają dwa czarne mercedesy, jak złe pomysły wychodzące z tępego umysłu oficera żółtodzioba. Światła mają zgaszone. Stają i przez chwilę stoją, potem bezgłośnie otwierają się drzwi. Wysiadają Niemcy. Kilku nosi długie, czarne skórzane płaszcze. Kilku ma te świetne pistolety maszynowe, znak 201 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON rozpoznawczy niemieckiej piechoty i przedmiot zazdrości Angoli i Amerykańców, którzy muszą taszczyć przedpotopowe strzelby na niedźwiedzie. Czyli teraz albo nigdy. Faszyści już tutaj są, a obowiązkiem Bobby'ego Shaftoe i, w mniejszym stopniu, Enocha Roota, jest pozabijać ich wszystkich. To nie tylko obowiązek służbowy, ale i powinność moralna, ponieważ są żywymi awatarami Szatana, publicznie przyznającymi się do swej szatańskiej natury. To sytuacja, w której Shaftoe (i wielu innych ludzi) doskonale wie, co robić. Wyciąga pocisk ze skrzynki, wtyka go w wylot lufy, puszcza i zatyka uszy. Kaszlnięcie moździerza brzmi jak uderzenie w kotły. Żołnierze spoglądają w ich stronę. W blasku księżyca błyska monokl oficera. Z samochodów wysiadło w sumie ośmiu Niemców. Trzech z nich to frontowi weterani, w ułamku sekundy rozpłaszczają się na ziemi. Oficerowie w trenczach stoją dalej, podobnie jak kilku palantów w cywilnych łachach. Ci natychmiast otwierają ogień z pistoletów maszynowych. Robią wiele hałasu, ale dla Shaftoe'a to tylko pokaz piramidalnej głupoty. Pociski przelatują im wysoko nad głową. Zanim zdążyły zanurkować w Zatoce Botnickiej, wybucha pocisk z moździerza. Shaftoe zerka nad murkiem. Mniej więcej tak, jak się spodziewał, wszyscy, co stali, rozpłaszczyli się na najbliższym mercedesie, uniesieni w powietrze i rzuceni nań przez ruchomą kurtynę odłamków. Dwóch ocalałych Niemców - ci weterani - czołga się w stronę domku Ottona; jego grube ściany z bali w tych okolicznościach wydają się dość przydatne. Trzeci żywy ostrzeliwuje się z pistoletu maszynowego, ale nie ma zielonego pojęcia, gdzie są wrogowie. Teren jest wklęsły i nie za bardzo widać tych czołgających się Niemców. Shaftoe jeszcze kilka razy strzela z moździerza, ale na próżno. Słyszy, jak dwaj Niemcy wywalają drzwi domku. Ponieważ domek jest jednopokojowy, niegłupio byłoby mieć pod ręką parę granatów. Shaftoe nie ma ani jednego, a zresztą nie chce wysadzić wszystkiego w powietrze. - Poszedłbyś i zastrzelił tamtego faceta - mówi Rootowi i skrada się plażą, tuż przy falochronie, na wypadek gdyby Niemcom przyszło do głowy wyjrzeć przez okno. I rzeczywiście, kiedy już prawie jest na miejscu, Niemcy tłuką szyby i zaczynają strzelać do Enocha Roota. Shaftoe podkrada się pod domek, otwiera klapę w podłodze i wchodzi do środka. Żołnierze stoją tyłem do niego. Strzela w nich ze suomi, aż nieruchomieją. Potem wywleka ich przez klapę i zwala na plażę, żeby nie zakrwawili całej podłogi. Zabierze ich następny przypływ; przy odrobinie szczęścia, za parę tygodni wyrzuci na brzeg Vaterlandu. Teraz jest cisza, jak przystało na domek na odludziu nad brzegiem morza. Ale to nic nie znaczy. Shaftoe ostrożnie wchodzi na drzewo i rozgląda się wokół, obserwując pole bitwy z powietrza. Ostatni Niemiec wciąż pełznie na czworakach i próbuje dojść, co tu się właściwie dzieje. Shaftoe zabija go. Potem wraca na plażę i znajduje zakrwawionego Enocha Roota. Dostał tuż pod obojczyk i mocno krwawi, z rany i z ust, przy każdym wydechu. - Czuję, że chyba umieram - mówi. - To dobrze - odpowiada Shaftoe. - To znaczy, że pewnie przeżyjesz. Jeden z mercedesów wciąż jest na chodzie, choć ma kilka dziur od odłamków i przebitą oponę. Shaftoe bierze go na podnośnik i podmienia koło z drugiego samochodu, potem taszczy Roota i kładzie go na tylnym siedzeniu. Teraz pełnym gazem do Norrsbruck. Ten mercedes to świetna maszyna - Shaftoe mógłby tak jechać przez całą Finlandię, Rosję, Syberię, Chiny - w Szanghaju może stanąłby na jakieś sushi - potem przez Syjam, Malaje, tam znalazłby jakiegoś przewoźnika, zabrał się na Filipiny, odszukał Glory i... Erotyczny sen na jawie przerywa mu bulgocący krwią głos Enocha Roota. - Jedź do kościoła. - Ojczulku, teraz mnie nie nawracaj, nie ma czasu. Daj spokój. - Nie, jedź i to już. Zabierz mnie. - Co, chcesz się pojednać z Bogiem? Cholera, ojczulku, jeszcze nie umierasz. Wiozę cię do lekarza. Później sobie pójdziesz do kościoła. Root odpływa w śpiączkę, mrucząc coś o cygarach. Shaftoe nie zwraca uwagi na te majaki, wali pełnym gazem do Norrsbruck i budzi doktora. Potem przywozi do gabinetu Ottona i Julietę. Wreszcie jedzie do kościoła i budzi pastora. Kiedy wraca, Rudolf von Hacklheber kłóci się z lekarzem; Rudi (chyba mówi w imieniu Enocha, który ledwo zipie) chce, by ślub odbył się natychmiast, na wypadek gdyby Root miał umrzeć na stole. Shaftoe ze zdumieniem zauważa, że pacjent wygląda fatalnie. Otto wyciąga - dosłownie - z dupy diamentowy pierścionek; nosi kosztowności w wypolerowanej metalowej rurce wetkniętej w odbyt. Shaftoe robi za świadka, niepewnie trzyma ten pierścień, wciąż nagrzany ciepłem ciała Ottona. Root jest zbyt słaby, żeby nałożyć go Juliecie na palec; Rudi prowadzi jego rękę. Pielęgniarka wciela się w druhnę. Julieta i Enoch zostają połączeni świętym sakramentem małżeństwa. Root jąka słowa przysięgi, przerywając po każdym, by odpluć krew do stalowej miski. Shaftoe ledwo może mówić. Nawet pociąga nosem. Doktor usypia Roota eterem, otwiera mu klatkę piersiową i opatruje obrażenia. Wojskowa chirurgia to nie jego specjalność, popełnia więc parę błędów i w ogóle robi, co może, by napięcie nie spadało. Pęka jakaś duża tętnica, więc Shaftoe i pastor muszą zgarniać z ulicy Szwedów, by oddali krew. Rudi gdzieś zniknął - Bobby przez moment podejrzewa, że uciekł z miasteczka. Ale potem znów się zjawia u łoża boleści. Trzyma staroświecką skrzynkę po cygarach, całą upstrzoną hiszpańskimi napisami. Kiedy Enoch Root umiera, w pokoju zostają tylko Rudolf von Hacklheber, Bobby Shaftoe i lekarz. Doktor patrzy na zegarek i wychodzi z pokoju. Rudi wyciąga rękę, zamyka oczy zmarłego i stoi tak z dłonią na jego twarzy. Patrzy na Shaftoe'a: - Idź. Zadbaj, by doktor wypisał akt zgonu. Na wojnie wcale nierzadko zdarza się, że towarzysz ginie, ale trzeba walczyć dalej, zostawiając łzy na później. - Racja - odpowiada Shaftoe i wychodzi. Doktor siedzi w swym małym gabinecie, obwieszonym pełnymi umlautów dyplomami, i wypisuje akt zgonu. W kącie dynda szkielet. Bobby Shaftoe staje na baczność w przeciwległym rogu; obaj ze szkieletem stanowią jakby punkty triangulacyjne określające położenie doktora - patrzą, jak bazgrze datę i godzinę śmierci Enocha Roota. Skończywszy, doktor odchyla się w tył na krześle i przeciera oczy. - Może postawię panu kawę? - pyta Bobby. - Dzięki. 202 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Panna młoda i jej ojciec, wyczerpani, półleżą na krzesłach w poczekalni. Shaftoe im również proponuje kawę. Zostawiają Rudiego na straży nad ciałem przyjaciela i współspiskowca i ruszają główną ulicą miasteczka. Ulica powoli się zaludnia. Szwedzi wyglądają dokładnie jak Amerykanie ze środkowego zachodu i Shaftoe zawsze jest zdziwiony, kiedy okazuje się, że nie mówią po angielsku. Doktor wstępuje do sądu, by oddać akt zgonu. Otto i Julieta idą dalej i wchodzą do kawiarni. Bobby zostaje na zewnątrz i gapi się na ulicę. Po minucie czy dwóch widzi, jak Rudi wystawia głowę z gabinetu doktora, patrzy w lewo, w prawo i na chwilę znika. Potem wychodzi stamtąd w towarzystwie jeszcze kogoś. Ten drugi jest zawinięty w koc, razem z głową. Wsiadają do mercedesa, Facet w Kocu zwala się na tylne siedzenie, a Rudi odjeżdża w kierunku swego domu. Shaftoe zasiada z Finami w kafejce. - No, w każdym razie mam nadzieję, że uda się wam rejs. - Jaki rejs? - niewinnie pyta Otto. - Doniosłem na was Niemcom, tak jak wy na mnie - kłamie Shaftoe. - Ty draniu! - zaczyna Julieta. Lecz Bobby przerywa jej: - Masz czego chciałaś, a nawet więcej. Brytyjski paszport i... - przez okno widzi doktora, wychodzącego z gmachu sądu - ...i jeszcze na dodatek spadek po Enochu. A później może jeszcze coś. Jeśli chodzi o ciebie, Otto, to jako przemytnik jesteś skończony. Radzę ci dobrze, spierdalaj stąd czym prędzej. Otto jest zbyt osłupiały, by wybuchnąć gniewem, ale niebawem na pewno się wścieknie. - I gdzie niby mam pojechać?! Zerknąłeś przynajmniej na mapę? - Trochę, kurwa, elastyczności - mówi Shaftoe. - Na pewno znasz jakiś sposób, żeby przedostać się tą twoją balią do Anglii. Cokolwiek by mówić, Otto lubi wyzwania. - Mógłbym przepłynąć Kanałem Gota ze Sztokholmu do Goeteborga... tam nie ma Niemców... a to już prawie Norwegia... ale w Norwegii jest Niemców od cholery! Nawet gdybym przemknął się przez Skagerrak... sądzisz, że wyprawię się na Morze Północne? W zimie? Podczas wojny? - Jeśli to ci pomoże, to jak już dopłyniesz do Anglii, będziesz musiał pożeglować do Manili. - Manili!? - Przy tym Anglia to pestka, nie? - Masz mnie za bogatego żeglarza, takiego, co pływa dla rozrywki dookoła świata!? - Nie, ale taki właśnie jest Rudolf von Hacklheber. Ma pieniądze, układy. Skombinował sobie porządny jacht, przy którym ten twój kecz to gumowy ponton. No, Otto, rusz się. Przestań narzekać, wyciągnij z dupy jeszcze parę diamentów i załatwiaj sprawy. To chyba lepiej, niż żeby Niemcy zamęczyli cię na śmierć. - Shaftoe wstaje i po przyjacielsku szturcha Ottona w ramię. Ottonowi wcale się to nie podoba. - Do zobaczenia w Manili. Wchodzi doktor. Shaftoe rzuca na stół parę banknotów. Patrzy Juliecie w oczy. - Muszę jechać, i to już. Glory czeka na mnie. Julieta kiwa głową. Czyli, przynajmniej w oczach pewnej Finki, Shaftoe nie jest wcale taki zły. Nachyla się i daje jej potężnego, soczystego całusa, po czym prostuje się, kiwa głową zdumionemu doktorowi i wychodzi. Konkury Waterhouse przegryzał się przez egzotyczne nippońskie szyfry w tempie mniej więcej jednej sztuki na tydzień, ale kiedy ujrzał Mary Smith w saloniku pani McTeague, jego produktywność spadła niemal do zera. A właściwie to nawet poniżej zera, bo kiedy czyta poranną gazetę, jawny tekst miesza mu się przed oczami, szyfrując się w locie - nie daje rady wyciągnąć z niego żadnej sensownej informacji. Mimo że z Turingiem różnili się co do tego, czy ludzki mózg jest maszyną Turinga, musi przyznać, że Turing nie miałby problemu z napisaniem kilku instrukcji symulujących działanie mózgu Lawrence'a Pritcharda Waterhouse'a w tej chwili. Waterhouse dąży do samozadowolenia. Osiąga je, łamiąc nippońskie szyfry i grając na organach. Ale skoro organy trudno znaleźć, poziom zadowolenia jest w rezultacie całkowicie uzależniony od łamania szyfrów. Nie może łamać szyfrów (a tym samym osiągnąć zadowolenia), jeśli jego umysł nie jest jasny. Określmy zatem jasność umysłu zmienną Ju, znormalizowaną czy przeskalowaną w taki sposób, że zawsze: 0< = t" ok Waterhouse kompletnie nie może się na niczym skupić, albo w przybliżeniu:

co oznacza tyle: kiedy o wzrośnie powyżej progu ak, Waterhouse zupełnie nie może łamać nippońskich kodów. Wskutek tego nie może osiągnąć zadowolenia (chyba że pod ręką są organy). Na ogół (osiąga ten poziom po jakichś dwóch, trzech dniach od ejakulacji:

A zatem, by Waterhouse był zdrowy na umyśle, krytyczną sprawą jest możliwość ejakulacji co dwa-trzy dni. Jeżeli może to załatwić a zmienia się jak klasyczny przebieg piłokształtny, optymalnie mający maksima w pobliżu ok (patrz str. 416 u góry), gdzie pola zamalowane na szaro symbolizują okresy, podczas których jest zupełnie nieproduktywny. Tyle teoria podstawowa. Lecz podczas pobytu w Pearl Harbor odkrył coś, co teraz wydaje mu się szalenie niepokojące. A konkretnie, że ejakulacje osiągnięte w burdelu (tzn. spowodowane kontaktem z prawdziwą kobietą) obniżają t o wiele bardziej niż te spowodowane Ręczną Rekonfiguracją. Innymi słowy, wskaźnik napalenia po ejakulacji nie zawsze jest równy zero, jak zakłada uproszczona teoria powyżej, lecz w pewnym stopniu zależy od tego, kto sprowokował ową ejakulacje - Sam czy Kto Inny; po masturbacji o = os, ale po wyjściu z burdelu o = ofa-, gdzie os > otó tej nierówności Waterhouse zawdzięcza wszystkie swe sukcesy w łamaniu kodów nippońskiej marynarki na Stacji Hypo, ponieważ bliskość wielu domów publicznych pozwalała mu na dłuższe okresy produktywności pomiędzy ejakulacjami.

Maj 1942, tuż przed Midway

204 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON

Zwróćmy uwagę na ten dwunastodniowy okres (powyżej) od 19 do 30 maja 1942, w którym nastąpiła tylko jedna krótka przerwa w pracy - w tym to okresie Waterhouse (niektórzy by polemizowali) osobiście wygrał bitwę o Midway. Po namyśle martwi go to - nierówność o^ > oki ma parę nieprzyjemnych implikacji, zwłaszcza jeśli obie wartości (i najświętsza ze świętych ok) nie są stałe. Gdyby nie ta nierówność, Waterhouse mógłby funkcjonować jako całkowicie niezależny i samowystarczalny organizm. Jednak z os > ofa- wynika, że jest na dłuższą metę zależny od innych ludzi, jeśli chodzi o jasność umysłu, a co za tym idzie, także zadowolenie. Cóż za upierdliwość! Może właśnie dlatego, że jest to bulwersujące, unikał dotąd analizowania tych spraw. W tydzień po spotkaniu z Mary Smith wie już, że będzie musiał sporo się nad tym zastanawiać. Wraz z przyjazdem dziewczyny coś kompletnie popieprzyło cały układ równań. Teraz, gdy osiąga ejakulację, jasność umysłu nie wznosi się skokowo. Waterhouse zaczyna uporczywie myśleć o Mary. Tyle warte jest wygranie wojny! Wybiera się na poszukiwanie domu publicznego, mając nadzieję, że stare, dobre aki uratuje mu dupę. Ciężka sprawa. W Pearl te rzeczy były dostępne i niekontrowersyjne. Lecz dom pani McTeague leży w dzielnicy mieszkaniowej, która, jeśli w ogóle ma coś takiego jak burdele, to troszczy się o ich zakamuflowanie. Waterhouse musi więc pojechać do centrum, a to nie takie łatwe w mieście, gdzie pojazdy spalinowe zasilane są przez barbecue w bagażniku. Ponadto pani McTeague ma na niego oko. Zna jego zwyczaje. Jeśli zacznie wracać z pracy cztery godziny później albo wychodzić po kolacji, będzie się musiał z tego wytłumaczyć. I to przekonująco - bo ona chyba chroni Mary Smith pod swym galaretowatym skrzydłem; jeszcze czegoś jej nagada. Ale to nie wszystko; tłumaczenia muszą odbyć się publicznie, przy stole jadalnym, gdzie siedzi z nim kuzyn Mary (jak się okazuje, ma na imię Rod). No dobra, ale Doolittle zbombardował Tokio, nieprawdaż? Waterhouse powinien przynajmniej umieć przekraść się do burdelu. Przygotowania zajmują mu tydzień (podczas którego, z uwagi na niebotyczny poziom o, jest niemal bezproduktywny), ale wieńczy je sukces. Trochę mu to pomaga, ale tylko na płaszczyźnie troski o o. Do niedawna była to jedyna płaszczyzna i wszystko grało. Teraz jednak (co Waterhouse uświadamia sobie po długiej kontemplacji w godzinach pracy) w układzie równań rządzących jego zachowaniem pojawił się nowy czynnik; będzie musiał napisać do Alana, że trzeba uzupełnić symulującą Waterhouse'a maszynę Turinga o parę nowych instrukcji. Ów nowy czynnik to BMS - czynnik Bliskości Mary Smith. W prostszym świecie, BMS byłby ortogonalny względem o, co znaczy, że te dwa czynniki byłyby całkowicie od siebie niezależne. Wtedy Waterhouse mógłby dalej, bez zmian prowadzić swój piłoksztaltny przebieg od ejakulacji do ejakulacji. Dodatkowo musiałby dbać o dość częste rozmowy z Mary, by utrzymać jak najwyższy poziom BMS. Lecz biada! Ten świat nie jest aż tak prosty. BMS i o nie dość że nieortogonalne, to jeszcze splecione są ze sobą zależnością tak ścisłą jak smugi kondensacyjne za myśliwcami toczącymi walkę kołową. Poprzedni algorytm kontrolowania o już nie działa. A platoniczna miłość faktycznie obniży tylko BMS, miast je podwyższyć. Jego życie, dotychczas będące prostym układem w zasadzie liniowych równań, stało się nagle równaniem różniczkowym. Uświadamia mu to dopiero wizyta w burdelu. W marynarce chodzenie do burdelu jest mniej więcej tak kontrowersyjne jak sikanie przez spływnik podczas rejsu - najgorsze, co można o tym powiedzieć, to to, że w innych okolicznościach mogłoby uchodzić za mało kulturalne. Dlatego Waterhouse robił to przez wiele lat, nie czując najmniejszych wyrzutów sumienia. Jednak podczas swej pierwszej wizyty w burdelu w epoce post-Mary Smith czuje do siebie obrzydzenie. Potem też. Już nie patrzy na świat własnymi oczami, lecz jej - a także, uogólniając, oczyma kuzyna Roda, pani McTeague i całej bogobojnej okolicznej ludności, na którą dotąd nie zwracał najmniejszej uwagi. Wygląda na to, że inwazja czynnika BMS na równanie opisujące jego szczęście jest ostatnią kroplą przepełniającą czarę, pozostawiającą Waterhouse'a na łasce i niełasce mnóstwa niekontrolowanych czynników i zmuszającą go do zadawania się z normalnym ludzkim społeczeństwem. To przerażające: Lawrence Pritchard Waterhouse właśnie przygotowuje się do wyjścia na potańcówkę. Potańcówkę organizuje australijskie stowarzyszenie ochotników - nie zna i nie obchodzą go szczegóły. Pani McTeague uważa najwyraźniej, że czynsz, który jej płacą lokatorzy, zobowiązuje ją nie tylko do zapewniania im dachu nad głową, wiktu i opierunku, ale również do znalezienia im żon. Ględzi więc czas dłuższy, że koniecznie muszą przyjść i w miarę możności przyprowadzić dziewczyny. Rod w końcu ucina dyskusję stwierdzeniem, że zjawi się z dużą grupą znajomych, w tym także kuzynką Mary. Gość ma chyba z dwa i pół metra wzrostu, więc nietrudno będzie go wypatrzyć. 205 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Przy odrobinie szczęścia drobniutka Mary będzie gdzieś w okolicy. Waterhouse idzie więc na tańce, plądrując pamięć w poszukiwaniu dobrych tekstów na rozpoczęcie rozmowy. Przychodzi mu na myśl kilka możliwości: - Wyobrażasz sobie, że nippoński przemysł jest w stanie wyprodukować ledwo czterdzieści buldożerów rocznie? - i kontynuując: - Nic dziwnego, że zatrudniają niewolników do budowy umocnień! Albo: - Z uwagi na konstrukcyjne ograniczenia układu anten, nippońskie radary okrętowe mają z tyłu ślepy punkt zawsze trzeba do nich podchodzić dokładnie od rufy. Albo: - Pomniejsze, mało ważne kody nippońskiej armii są w istocie trudniejsze do złamania niż te najważniejsze. Czy to nie zakrawa na ironię? Albo: - A więc, jesteś ze wsi... czy wy tam puszkujecie jedzenie na zimę? Może zainteresuje cię fakt, że bakteria powodująca psucie się puszkowanej zupy ma bliskiego krewnego, który jest odpowiedzialny za gangrenę. Albo: - Nippońskie pancerniki zaczęły wybuchać bez powodu, bo materiał wybuchowy w pociskach, które wożą w ładowniach, z czasem stał się chemicznie niestabilny. Albo: - Doktor Turing z Cambridge mówi, że dusza jest złudzeniem i że wszystko, co sprawia, że jesteśmy ludźmi, można sprowadzić do ciągu mechanicznych działań. I jeszcze mnóstwo w tym stylu. Na razie nie wpadł na żadne zdanie, które na pewno zwaliłoby ją z nóg. Właściwie, to nie ma zielonego pojęcia, co ma z nią, do cholery, zrobić. Zawsze miał taki właśnie problem z kobietami - dlatego nigdy tak naprawdę z żadną się nie spotykał. Ale teraz to co innego. Teraz to desperacja. Co można powiedzieć o tej imprezie? Wielka sala. Faceci w mundurach, przeważnie wyglądający na zbyt inteligentnych jak na swój stopień. Przeważnie wyglądający na inteligentniejszych niż Waterhouse. Kobiety w sukniach i fryzurach. Szminki, perły, big band, białe rękawiczki, bójki na pięści, parę pocałunków i paw puszczany ukradkiem. Waterhouse spóźnia się - znowu te problemy z transportem. Cała benzyna świata służy do napędzania potężnych bombowców zrzucających na Nipów materiały wybuchowe. Przemieszczanie owej bryły mięsa zwanej Waterhouse'em po Brisbane, aby mógł podjąć próbę zdeflorowania dziewicy, ma prawie najniższy priorytet. Musi iść spory kawał na piechotę, w twardych, błyszczących lakierkach. Potem już mniej błyszczą. Kiedy dociera na miejsce, jest niemal pewien, że buty służą mu tylko jako opaski uciskowe, chroniące go przed gwałtownym krwotokiem tętniczym z ran, które same spowodowały. Sporo spóźniony wypatruje Roda na parkiecie i śledzi go, odczekawszy najpierw dobre kilka kawałków (Rod nie uskarża się na brak partnerek do tańca) w rogu, gdzie wszyscy najwyraźniej się dobrze znają i bawią się świetnie bez pomocy Waterhouse'a. W końcu rozpoznaje szyję Mary Smith, wyglądającą niewypowiedzianie podniecająco przez trzydzieści metrów gęstego papierosowego dymu - tak samo atrakcyjnie jak w salonie pani McTeague. Mary ma na sobie suknię i sznur pereł pięknie podkreślających smukłość szyi. Waterhouse bierze kurs na nią i przedziera się, jak komandos pokonujący kilka ostatnich metrów do nippońskiego bunkra, choć dobrze wie, że zginie. Ciekawe, czy jak zostanie zestrzelony i buchnie płomieniem na potańcówce, to dostanie pośmiertnie jakiś order? Jest ledwie kilka kroków od tej onieśmielającej, białej kolumny szyi, gdy niespodziewanie kończy się melodia. Słyszy głos Mary i głosy jej przyjaciół. Gadają sobie miło. Ale nie po angielsku. Po chwili Waterhouse poznaje ten akcent. I nie tylko, rozwiązuje jeszcze jedną zagadkę - zagadkę listu, który widział u pani McTeague, zaadresowanego do kogoś o nazwisku cCmndhd. Bo to jest tak: Rod i Mary to Qwghlmianie! I nie nazywają się Smith - to tylko brzmi z grubsza jak Smith. Naprawdę - cCmndhd. Rod dorastał w Manchesterze - bez wątpienia w jakimś qwghlmiańskim getcie - a Mary pochodzi z gałęzi rodziny, która parę pokoleń temu popadła w tarapaty (pewnie jakiś bunt albo powstanie) i została zesłana na Wielką Pustynię Piaszczystą. No, spróbowałby Turing to wytłumaczyć! To czysty, żywy dowód na istnienie Boga, będącego w dodatku bliskim przyjacielem i sprzymierzeńcem Waterhouse'a. Problem zagajenia rozmowy rozwiązuje się sam, elegancko jak twierdzenie. C.b.d.u., maleńka. Waterhouse pewny siebie sunie naprzód, składając w ofierze swym żarłocznym butom kolejny centymetr kwadratowy naskórka. Rekonstruując później to zdarzenie, widzi, że niechcący wcisnął się między Mary Smith a jej chłopaka, pewnie jeszcze szturchnął go w łokieć i rozlał mu drinka. Ten zaskakujący ruch sprawia, że rozmowy milkną. Waterhouse otwiera usta i mówi: - Gxnn bhldh sqrd m! - E, koleś! - mówi chłopak Mary. Waterhouse odwraca się w stronę głosu. Niedbały uśmiech na jego twarzy robi za tarczę strzelecką; pięść chłopaka Mary trafia nieomylnie w dziesiątkę. Waterhouse'owi drętwieje dolna połowa twarzy, a jama ustna wypełnia się ciepłą cieczą o pożywnym smaku. Betonowa podłoga znienacka unosi się w powietrze, zawirowuje jak rzucona moneta i odbija się od jego głowy. Ciężar ciała przygniata mu do podłogi wszystkie cztery kończyny. Na odległej płaszczyźnie, metr pięćdziesiąt, metr osiemdziesiąt nad podłogą, gdzie plasuje się większość ludzkich głów i odbywa większość interakcji społecznych, trwa jakieś zamieszanie. Potężny, silny facet wynosi Mary gdzieś na bok - pod tym kątem trudno rozpoznać twarz, ale to pewnie Rod. Krzyczy coś po qwghlmiańsku. Właściwie, wszyscy krzyczą po qwghlmiańsku - nawet ci, co mówią po angielsku - bo ośrodki rozpoznawania mowy w mózgu Waterhouse'a dostały jakiegoś zwarcia. Ale te bajery zostawmy na później i skupmy się na podstawowej filogenezie; nieźle byłoby, na przykład, znowu stać się kręgowcem. A potem przydałaby się umiejętność poruszania na czterech nogach. Energiczny Qwghlmiano-Australijczyk w mundurze RAAF podchodzi i łapie go za prawą płetwę piersiową, przedwcześnie podciągając go o dobrych parę szczebli drabiny ewolucyjnej. Nie tyle pomaga mu, ile chce przyjrzeć się jego twarzy. Krzyczy na niego (bo znowu gra muzyka): - Gdzieżeś się nauczył tak gadać? Waterhouse nie wie, od czego zacząć, broń Boże, nie chciałby jeszcze raz obrazić tych gości. Ale nie musi nic mówić. Lotnik wykrzywia twarz z obrzydzeniem, jakby właśnie zauważył wypełzającego z gardła Waterhouse'a dwumetrowego tasiemca. - Górny Qwghlm? - pyta. Waterhouse kiwa głową. Zdezorientowane i zszokowane twarze wokół niego tężeją w złowrogie maski. Dolni 206 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Qwghlmianie! Oczywiście! Mieszkańcy południowej wyspy od wieków dostają w dupę, dlatego mają najlepszą muzykę i najciekawsze osobowości, ale są bez przerwy wywożeni na Barbados do zbioru trzciny cukrowej, na Tasmanię do pasania owiec, albo... hmm... na południowo-zachodni Pacyfik, żeby ganiali ich po dżungli wygłodzeni Nippończycy obwieszeni wiązkami granatów. RAAF-owiec zmusza się do uśmiechu i klepie go delikatnie po ramieniu. Ktoś wśród tego towarzystwa będzie musiał wejść w nieprzyjemną rolę dyplomaty i załagodzić całe spięcie. Ten facet ma prawdziwie dolnoqwghlmiańskiego nosa do gównianych zadań - a więc zgłasza się na ochotnika. - U nas - wyjaśnia pogodnie - to, co powiedziałeś, to nie jest grzeczne powitanie. - O rany, no to co ja takiego powiedziałem? - Powiedziałeś, że kiedy byłeś we młynie, żeby poskarżyć się na słaby worek, który rozpruł ci się w zeszły czwartek, zrozumiałeś po tonie głosu właściciela, że cioteczna babka Mary, podlotka o nie najlepszej reputacji, dostała grzybicy na palcach stóp. Zapada długa cisza. Potem wszyscy krzyczą naraz. Wreszcie przez kakofonię przebija się damski głos: - Nie, nie! Waterhouse zerka: to Mary. - Ja zrozumiałam, że to było w pubie, gdzie przyszedł, żeby zatrudnić się jako szczurołap, a na wściekliznę zdechł pies mojego sąsiada. - Poszedł do bazyliki wyspowiadać się... ksiądz... na anginę... - krzyczy ktoś z tyłu. Potem wszyscy mówią naraz: W porcie... przyrodnia siostra Mary... trąd... w środę... ze skargą, że przyjęcie było za głośne! Otacza go czyjeś silne ramię i wyprowadza ze środka zamieszania. Nie może odwrócić się i sprawdzić, kto to, bo jego kręgi znów mają problem z pozycją pionową. Domyśla się, że to Rod, w porywie szlachetności, bierze pod swe skrzydła biednego, zagubionego jankeskiego współlokatora. Rod wyciąga z kieszonki czystą chusteczkę i przykłada ją do warg Waterhouse'a. Potem cofa dłoń. Chusteczka przykleja się do ust. Usta przypominają kształtem balon zaporowy. Ale to nie ostatni dobry uczynek. Rod przynosi mu nawet drinka i znajduje krzesło. - Słyszałeś o Nawaho? - pyta. - Hę? - Wasi marines zatrudniają Indian Nawaho jako radiooperatorów - mówią do siebie własnym językiem i Nipy ni chuja nie rozumieją. - Ach, no tak. Słyszałem - mówi Waterhouse. - Winnie Churchill też o tym usłyszał. Spodobał mu się pomysł. Chciał, żeby wojska Jego Wysokości robiły podobnie. Nie mamy Nawahów. Ale... - Ale macie Qwghlmian - wtrąca Waterhouse. - Są dwa różne programy - mówi Rod. - Marynarka wojenna korzysta z Qwghlmian Górnych. Siły lądowe i lotnictwo - z Dolnych. - I jak to się sprawdza? Rod wzrusza ramionami. - Średnio. Qwghlmiański to bardzo zwięzły język. Nie ma nic wspólnego z angielskim ani celtyckim - jego najbliżsi krewni to !Qnd, używany przez plemię pigmejów na Madagaskarze, oraz aleucki. W każdym razie im zwięźlejszy, tym lepszy, nie? - Naturalnie. Mniejsza redundancja to kod trudniejszy do złamania. - Problem polega na czym innym. Może ten język nie jest jeszcze martwy, ale już leży na marach, a ksiądz udziela ostatniego namaszczenia, rozumiesz. Waterhouse kiwa głową. - Dlatego każdy rozumie go trochę inaczej. Tak jak teraz - usłyszeli twój akcent z Górnego Qwghlm i pomyśleli, że rzucasz obelgę. Ja jednak poznałem, że mówisz co innego: że według plotek, jakie posłyszałeś na targu z mięsem, Mary szybko zdrowieje i w ciągu tygodnia stanie na nogi. - Chciałem powiedzieć, że pięknie wygląda - protestuje Waterhouse. - Ach, to trzeba było powiedzieć "Gxnn bhldh sqrd m!". - Tak właśnie powiedziałem! - Nie, pomyliłeś śródnagłośniowy z przednionagłośniowym - wyjaśnia Rod. - A tak szczerze, to udaje się wam odróżnić je przez szumiące radio? - Nie. Przez radio gadamy tylko o prostych rzeczach: "Leć tam, rozwal ten schron albo cię zapierdolę". I tym podobne. Niebawem orkiestra kończy ostatnią wiązankę. Koniec imprezy. - Posłuchaj - mówi Waterhouse - wyjaśniłbyś Mary, co naprawdę chciałem powiedzieć? - Och, jestem pewien, że nie trzeba - mówi pewnym tonem Rod. - Mary zna się na ludziach. Na pewno wie, o co ci chodziło. Qwghlmianie są świetni w komunikacji niewerbalnej. Waterhouse ledwo powstrzymuje się przed powiedzeniem "Pewnie nie mają wyjścia", po czym prawdopodobnie jeszcze raz dostałby w mordę. Rod ściska mu dłoń i wychodzi. Waterhouse, uwięziony przez swe buty, kuśtyka do drzwi. INRI Goto Dengo przez sześć tygodni leży na trzcinowym posłaniu pod białym stożkiem moskitiery, drgającym przy każdym powiewie. Kiedy nadciąga tajfun, pielęgniarki zatrzaskują okiennice z masy perłowej, ale przeważnie okna są otwarte dzień i noc. Za oknem widać wyrzeźbione w zboczu góry gigantyczne schody. Kiedy świeci słońce, na tych tarasach fluoryzuje młody ryż; zielony blask wlewa się do sal jak ogień. Widzi małe, węźlaste, barwnie odziane postacie, przesadzające pędy ryżu i manipulujące przy systemie irygacyjnym. Ściany pokoju to goły cement, usiany rozwidlającymi się deltami pęknięć, jak naczynka krwionośne na gałce ocznej. Jedyną ozdobą jest krucyfiks, wyrzeźbiony z maniakalnym realizmem z tropikalnego drewna. Oczy Jezusa to gładkie kule, bez tęczówek czy źrenic, jak w rzymskich posągach. Wisi ukośnie na krzyżu, ręce wyciągnięte, żyły pewnie już wyskoczyły z łożysk. Ciała nie podtrzymują krzywe nogi, złamane drzewcem rzymskiej włóczni. W każdym nadgarstku tkwi przeżarty rdzą żelazny gwóźdź, trzeci załatwia obie stopy. Wpatrują się w siebie z Jezusem przez długie godziny, długie dni, przez spowijający łóżko biały woal; kiedy porusza nim górski wietrzyk, Jezus zdaje się wić w 207 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON męczarniach. Na szczycie krucyfiksu wisi rozwinięty pergamin z napisem "INRI". Goto Dengo dłuższy czas próbuje to zgłębić: I Nie Róbcie Czegoś-tam? I Na Rękach I...? Moskitiera unosi się. W szczelinie stoi doskonale piękna młoda dziewczyna w surowym, czarno-białym habicie. Promieniuje zielonym światłem z ryżowych tarasów. Trzyma miednicę z parującą wodą. Unosi rąbek spódnicy i zaczyna myć jego ciało gąbką. Goto Dengo wskazuje na krucyfiks i pyta o niego - może kobieta zna trochę nippoński. Jeśli nawet go słyszy, nie daje tego poznać. Pewnie jest głucha, obłąkana, albo jedno i drugie; ci chrześcijanie słyną ze swojej miłości do kalek. Wpatruje się w skupieniu w jego ciało, szorując je delikatnie, ale nieubłaganie, po kawałku wielkości znaczka pocztowego. Umysł Gota Denga wciąż go zawodzi; gdy patrzy na swój nagi tors, na moment wszystko się odwraca i wydaje mu się, że patrzy na ukrzyżowane zwłoki Jezusa. Sterczą mu żebra, a skóra jest mapą aż gęstą od ran i blizn. Teraz chyba na nic się nikomu nie przyda; dlaczego nie wyślą go z powrotem do Nipponu? Dlaczego po prostu go nie zabili? "Mówisz po angielsku?" - pyta, a ogromne brązowe oczy odrobinę drgają. To najpiękniejsza kobieta, jaką spotkał w życiu. Musi być dla niej czymś ohydnym, okazem pod szklanym wieczkiem w laboratorium patologa. Kiedy wyjdzie stąd, pewnie sama się dokładnie umyje, a potem dołoży wszelkich starań, by wywabić ze swej czystej, dziewiczej pamięci wspomnienie ciała Goto Denga. Odpływa w gorączkę i patrzy na siebie z punktu widzenia komara usiłującego przedostać się przez moskitierę: wycieńczone, wyniszczone ciało, rozłożone na drewnianym stelażu jak rozduszony owad. Jedynie po białej opasce na czole można poznać, że jest Nippończykiem, lecz na opasce nie widnieje pomarańczowe słońce, tylko napis INRI. Siedzi przy nim człowiek w długiej, czarnej szacie. W dłoniach ma łańcuszek koralowych paciorków z dyndającym maleńkim krzyżykiem. Ma wielką głowę i krzaczaste brwi, jak ci dziwni ludzie na tarasach z ryżem, ale cofająca się linia zaczesanych w tył siwobrązowych włosów jest bardzo europejska, podobnie jak głębokie oczy. - Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum - mówi. - To po łacinie "Jezus z Nazaretu, król żydowski". - Żyd? Myślałem, że Jezus był chrześcijaninem - mówi Goto Dengo. Facet w czarnej szacie gapi się na niego. Dengo próbuje jeszcze raz: - Nie wiedziałem, że Żydzi mówią po łacinie. Któregoś dnia wtaczają do pokoju fotel na kółkach; gapi się na niego z tępą ciekawością. Słyszał o czymś takim używa się ich w zakładach zamkniętych do wożenia zawstydzająco niesprawnych ludzi z sali do sali. Wtem te niepozorne dziewuszki unoszą go i wsadzają na fotel! Jedna z nich wspomina coś o świeżym powietrzu; po chwili fotel już jedzie korytarzem. Przypięli go paskiem, żeby nie wypadł; kręci się zażenowany, próbując ukryć twarz. Dziewczyna wytacza go na wielką werandę z widokiem na góry. Z liści unosi się opar, krzyczą ptaki. Na ścianie za nim jest wielki obraz INRI przywiązanego do słupka, krwawiącego z setek ran od bicza. Za nim stoi centurion z knutem. Ma dziwnie nippoński kształt oczu. Na werandzie siedzi jeszcze trzech Nippończyków. Jeden bełkocze sam do siebie i bez przerwy drapie ranę na ramieniu, która cały czas krwawi na ręcznik. Drugi ma spalone ręce oraz twarz i patrzy na świat pojedynczą dziurą w masce czarnych blizn. Trzeci jest przywiązany do fotela wieloma szerokimi pasami, bo rzuca się jak ryba na brzegu i wydaje niezrozumiałe jęki. Goto Dengo wpatruje się w poręcz werandy. Zastanawia się, czy dałby radę podjechać do niej i rzucić się w dół. Dlaczego nie pozwolili mu umrzeć z honorem? Załoga okrętu podwodnego traktowała go - i pozostałych ewakuantów - z dziwną mieszanką szacunku i niechęci. Kiedy zaczął różnić się od swoich rodaków? Musiało się to zacząć na długo przed ewakuacją z Nowej Gwinei. Porucznik, który uwolnił go z rąk łowców głów, traktował go jako przestępcę i skazał na śmierć. Ale już przedtem był inny. Dlaczego nie zjadły go rekiny? Może jego mięso pachniało inaczej? Powinien zginąć wraz z towarzyszami na Morzu Bismarcka. Przeżył, trochę dlatego, że miał szczęście, a trochę dlatego, że umiał pływać. Dlaczego umiał pływać? Trochę dlatego, że jego ciało dobrze potrafi to robić - ale też trochę dlatego, że ojciec wychował go tak, by nie wierzył w demony. Śmieje się w głos. Pozostali pacjenci gapią się na niego. Wychowali go tak, by nie wierzył w demony, a teraz sam jest demonem. Podczas następnej wizyty facet w czarnej szacie śmieje się z niego w głos. - Nie próbuję cię nawracać - powiada. - I proszę, żebyś nie mówił moim przełożonym o swoich podejrzeniach. Mamy ścisły zakaz nawracania i kary byłyby dotkliwe. - Nie próbujecie nawracać mnie słowem - przyznaje Goto Dengo - ale przez sam fakt, że mnie tutaj trzymacie. Jego angielski przestaje wystarczać. Facet w czarnej szacie nazywa się ojciec Ferdynand. Jest jezuitą czy czymś takim, angielskim włada wystarczająco dobrze, by omotywać Goto Denga słowami. - A pod jakim względem fakt trzymania cię tutaj można by uznać za nawracanie? - A potem, żeby dodatkowo go pognębić, powtarza to samo w całkiem nie najgorszym nippońskim. - Nie wiem. Przez te obrazy, rzeźby. - Jak nie podobają ci się nasze obrazy, zamknij oczy i myśl o cesarzu. - Nie mogę przecież cały czas mieć zamkniętych oczu. Ojciec Ferdynand śmieje się pogardliwie. - Doprawdy? Większość twoich rodaków nie ma problemu z trzymaniem oczu zamkniętych od kołyski aż po grób. - Dlaczego nie macie tu wesołych obrazów? To szpital czy kostnica? - Tutaj bardzo ważna jest La Pasyon - mówi ojciec Ferdynand. - La Pasyon? - Męka Chrystusa. Głęboko przemawia do Filipińczyków. Zwłaszcza teraz. Goto Dengo ma jeszcze jedną pretensję, której nie umie wysłowić. Pożycza więc słownik japońsko-angielski ojca Ferdynanda i studiuje go. - Nie wiem, czy dobrze cię zrozumiałem - powiada ojciec Ferdynand. - Myślisz, że kiedy traktujemy cię z miłosierdziem i przyzwoicie, to znaczy, że chcemy cię ukradkiem nawrócić na katolicyzm. - Znów pokręciłeś moje słowa - mówi Goto Dengo. - Ty mówiłeś pokręconymi słowami, a ja je wyprostowałem - wypala ojciec Ferdynand. - Chcecie, bym stał się jak... jeden z was. 208 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Jeden z nas? Czyli kto? - Człowiek ostatniej kategorii. - Dlaczego mielibyśmy tego chcieć? - Bo macie taką religię - dla ludzi ostatniej kategorii. Dla przegranych. Jeśli sprawicie, że stanę się człowiekiem ostatniej kategorii, to będę chciał przejść na waszą wiarę. - I traktując cię godziwie, chcemy zmienić cię w człowieka ostatniej kategorii? - W Nipponie chory nie byłby traktowany tak dobrze. - Nie musisz nam tego tłumaczyć. Jesteś w kraju pełnym kobiet zgwałconych przez nippońskich żołnierzy. Pora zmienić temat. - Ignoti et quasi occulti - Societas Eruditorum. - Goto Dengo odczytuje napis z medalionu na szyi ojca Ferdynanda. - To też łacina? Co to znaczy? - To organizacja, do której należę. Organizacja ekumeniczna. - Co to znaczy? - Każdy może do niej należeć. Nawet ty, jak wyzdrowiejesz. - Pewnie, że wyzdrowieję - mówi Goto Dengo. - Nikt nie domyśli się, że byłem chory. - Oprócz nas. Ach, rozumiem. To znaczy, żaden Nippończyk się nie domyśli. Prawda. - Ale ci inni nie wyzdrowieją. - To prawda. Masz najlepsze rokowania ze wszystkich naszych pacjentów. - Bierzecie tych chorych Nippończyków na swoje łono. - Tak. Mniej więcej właśnie to nakazuje nam nasza wiara. - To ludzie ostatniej kategorii. Chcecie, by przystali do waszej religii dla ludzi ostatniej kategorii. - Tylko jeśli może to im pomóc. Nie spodziewamy się, że ci goście polecą i wybudują dla nas nową katedrę czy coś takiego. Następnego dnia uznają Gota za zdrowego. Nie czuje się wyleczony, ale zgodzi się na wszystko, by przerwać tę mękę; przegrywa z Królem Żydowskim jeden pojedynek spojrzeń za drugim. Spodziewa się, że wrzucą mu na plecy marynarski wór i poślą na dworzec autobusowy, zdanego tylko na siebie. Jednak przyjeżdża po niego samochód. Ale jakby tego nie było dosyć, samochód wiezie go na lotnisko polowe, skąd zabiera go mały samolot. Pierwszy raz w życiu leci samolotem - podniecenie ożywia go znacznie bardziej niż sześć tygodni w szpitalu. Awionetka startuje między dwoma zielonymi wzgórzami i leci na południe (sądząc według słońca) - po raz pierwszy zdaje sobie sprawę, gdzie był: w środku wyspy Luzon, na północ od Manili. Pół godziny później są już nad stolicą, skręcają nad rzeką Pasig i zatoką wypchaną po brzegi wojskowymi transportowcami. Nad nadbrzeżnym bulwarem trzyma straż pikieta palm kokosowych. Ich gałęzie wiją się na wietrze; z lotu ptaka wyglądają jak wbite na pale olbrzymie tarantule. Zerka nad ramieniem pilota i widzi dwa brukowane pasy startowe, na płaskich poletkach ryżowych tuż pod miastem; krzyżują się pod kątem ostrym, tworząc wąską literę X. Samolocik płynie delfinem w powiewach wiatru. Skacze po pasie lądowiska jak za mocno napompowana piłka do rugby, kołując wzdłuż hangarów i wreszcie zarzucając ogonem, staje nieopodal odludnej budki strażniczej. Czeka tam człowiek na motorze z pustym wózkiem. Gestami każą mu wyjść z samolotu i wsiąść do przyczepy motocykla; nikt się do niego nie odzywa. Ma na sobie wojskowy mundur pozbawiony oznak i insygniów. Na siedzeniu leżą gogle; nakłada je, żeby owady nie wpadały mu w oczy. Trochę się denerwuje, bo nie ma dokumentów ani rozkazów. Ale wypuszczają ich z lotniska, a potem na szosę bez żadnych kontroli. Motocyklista to młody Filipińczyk; szczerzy się od ucha do ucha, ryzykując, że owady powpadają mu między wielkie białe zęby. Myśli chyba, że ma najlepszą pracę na świecie -może to i prawda. Skręca na południe, w drogę, która tutaj pewnie uchodzi za wielką autostradę, i zaczyna przemykać się wśród zatorów. Większość pojazdów to wozy ciągnięte przez carabaos - wielkie, podobne do wołów zwierzęta z imponującymi, spiralnymi rogami. Jest też parę samochodów, a od czasu do czasu trafia się wojskowa ciężarówka. Szosa prostuje się po raz pierwszy od kilku godzin; wiedzie teraz przez wilgotny płaskowyż z poletkami ryżowymi. Goto Dengo widzi po lewej błysk wody. Nie jest pewien, czy to wielkie jezioro, czy część oceanu. - Laguna de Bay - mówi motocyklista, zauważając jego spojrzenie. - Bardzo piękna. Od jeziora skręcają w drogę prowadzącą lekko pod górę, przez pola trzciny cukrowej. Nagle Goto Dengo zauważa wulkan: symetryczny stożek czarny od roślinności, spowity mgłą jak moskitierą. Gęste powietrze uniemożliwia ocenę odległości i wielkości; może to być równie dobrze mały stożek tuż obok drogi, jak i gigantyczny stratowulkan osiemdziesiąt kilometrów stąd. Zaczynają pojawiać się bananowce, palmy kokosowe, palmy olejowe i daktylowce, najpierw sporadycznie, potem coraz częściej, zmieniają krajobraz w coś w rodzaju wilgotnej sawanny. Motocyklista skręca do obskurnego przydrożnego sklepiku po paliwo. Goto Dengo wyładowuje swe poskręcane ciało z wózka i siada przy stoliku pod parasolem. Czystą chusteczką, którą znalazł rano w kieszeni, ociera z czoła zaskorupiały brud, pot i zamawia coś do picia. Przynoszą mu szklankę wody z lodem i parę cytryn calamansi wielkości kulek do flippera. Wciska calamansi do wody, miesza cukier i wypija duszkiem. Motocyklista dołącza do niego: wysępił od właściciela darmowy kubek wody. Cały czas jest złośliwie uśmiechnięty, jakby dzielił z Goto Dengiem jakieś prywatny żart. Unosi do oka wyimaginowany karabin i pociąga za spust. - Ty żołnierz? Goto Dengo zastanawia się. - Nie. Nie zasługuję na miano żołnierza. Motocyklista jest zdumiony. - Nie żołnierz? Myślałem, że ty żołnierz. To kim jesteś? Goto Dengo myśli, czy nie podać się za poetę. Ale na to miano również nie zasługuje. - Jestem górnikiem - mówi wreszcie. - Kopię dziury w ziemi. - Aaaha - odzywa się tamten, jakby coś zrozumiał. - E, chcesz? - Wyciąga z kieszeni dwa papierosy. Goto nie może powstrzymać się od śmiechu. Gładka zagrywka. - Poproszę jeszcze papierosy - rzuca do właściciela. Motocyklista szczerzy zęby i wtyka swoje papierosy na miejsce. Właściciel wraca i podaje Goto Dengowi paczkę lucky strike'ów i książeczkowe zapałki. 209 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Ile? - pyta Goto i wyciąga kopertę z pieniędzmi, którą znalazł rano w kieszeni. Wyciąga banknoty i ogląda je: mają angielski napis JAPOŃSKI BANK NARODOWY i kwotę w pesos. Pośrodku widnieje rysunek grubego obelisku - to pomnik Jose P. Rizala nieopodal hotelu Manila. Właściciel krzywi się. - Nie ma pan srebra? - Srebra? Metalu srebra? - Tak - mówi motocyklista. - Tym wszyscy płacą? Motocyklista kiwa głową. - A te co, niedobre? - Goto Dengo unosi piękne, nowiutkie banknoty. Właściciel odbiera mu kopertę, odlicza sobie parę największych nominałów, wtyka je do kieszeni i odchodzi. Goto Dengo zdziera plombę z paczki lucky strike'ów, parę razy wali pudełkiem o stół i otwiera je. W środku, oprócz papierosów, jest jakaś karta. Widzi górną część - zdjęcie człowieka w czapce oficerskiej. Powoli je wyciąga, ukazuje się orzeł na czapce, lotnicze ciemne okulary, potężna faja z kolby kukurydzy, pagon z czterema gwiazdkami i wreszcie, dużymi drukowanymi literami, słowa: POWRÓCĘ TU. Motocyklista udaje nonszalancję. Goto Dengo pokazuje mu kartę i unosi brwi. - To nic nie znaczy - odpowiada. - Japonia bardzo silna. Japończycy tutaj na zawsze. MacArthur dobry tylko, żeby sprzedawać papierosy. Otworzywszy paczkę zapałek, widzi po wewnętrznej stronie to samo zdjęcie generała i to samo hasło. Palą i jadą dalej. Wokół nich pojawia się coraz więcej czarnych stożków, a droga zaczyna wić się po pagórkach i dolinach. Drzewa gęstnieją i gęstnieją; w końcu jadą przez coś w rodzaju uregulowanej i zamieszkanej dżungli; ananasy przy ziemi, pośrodku kawa i kakao, na górze zaś banany i kokosy. Mijają jedną wioskę za drugą; każda z nich to grupka zrujnowanych chatek wokół dużego białego kościoła, solidnego i przysadzistego, by nie zniszczyło go trzęsienie ziemi. Lawirują między pryzmami świeżych kokosów wytaczających się na jezdnię. Wreszcie zjeżdżają z szosy i suną wijącą się między drzewami drogą gruntową, z koleinami od kół stanowczo zbyt ciężkich ciężarówek. Ziemię zaścielają świeżo odłamane gałązki. Przejeżdżają przez opuszczoną wioskę. Po chatach, których drzwi majtają się niezamknięte, myszkują zdziczałe psy. Pod rojem czarnych much gniją sterty niedojrzałych kokosów. Po kolejnym kilometrze uregulowany las ustępuje dzikiemu. Drogę przegradza wojskowy szlaban. Z twarzy motocyklisty znika uśmiech. Goto Dengo podaje nazwisko jednemu ze strażników. Nie wie, po co go tu przywieziono, nie może więc powiedzieć nic więcej. Jest już prawie pewien, że to obóz, do którego chcą go wsadzić. Kiedy oczy przystosowują się do półmroku, widzi rozciągnięte między drzewami zasieki z drutu kolczastego. Przyglądając się uważnie runu leśnemu, może wykryć, gdzie wykopano bunkry i ukrycia, może ustalić w myśli nakładające się pola ostrzału. Widzi liny zwisające z wysokich drzew, gdzie w razie potrzeby mogą wejść snajperzy. Wszystko wykonane zgodnie z zasadami, ale z precyzją niespotykaną na prawdziwej wojnie - tylko na poligonie. Ze zdumieniem zauważa, że te fortyfikacje bronią dostępu ludziom z zewnątrz, zamiast uniemożliwiać ucieczkę ludziom z wewnątrz. Dzwoni telefon polowy, szlaban unosi się, machnięcie dłoni - mogą jechać. Przejechawszy kilometr przez dżunglę, docierają do namiotowego obozu, rozbitego na platformach ze świeżo ściętych drzew. Wyrąbano je, by utworzyć taką właśnie polankę. W cieniu stoi porucznik. Czeka na nich. - Porucznik Goto? Jestem porucznik Mori. - Do Południowej Strefy Wydobycia przyjechał pan niedawno, prawda, poruczniku? - Prawda. Skąd pan wie? - Stoi pan pod palmą kokosową. Porucznik Mori unosi wzrok i widzi kilka kudłatych kul armatnich dyndających mu nad głową. - A, widzę! - woła i odsuwa się w bok. - Rozmawiał pan po drodze z motocyklistą? - Tylko trochę. - A o czym? - O papierosach. I srebrze. - Srebrze? - porucznik Mori jest bardzo zainteresowany, Goto Dengo opowiada mu więc całą rozmowę. - Powiedział mu pan, że jest specjalistą od robót ziemnych? - Coś w tym rodzaju, tak. Porucznik Mori robi krok w tył, odwracając się do stojącego na uboczu szeregowca, i kiwa głową. Żołnierz unosi wsparty kolbą o ziemię karabin, ustawia go poziomo i zwraca się ku motocykliście. Biegnie ku niemu, pokonuje odległość w sześciu krokach i rozpędzając się jak sprinter, z gardłowym rykiem wbija bagnet w szczupłe ciało. Ofiara podskakuje, potem z sapnięciem przewraca się na plecy. Żołnierz staje nad nią okrakiem i uderza bagnetem jeszcze kilka razy. Metalowa klinga z sykiem wbija się w mięso. Motocyklista, krwawiąc, leży bez ruchu na ziemi. - Nie zostanie pan ukarany za tę niedyskrecję - mówi pogodnie porucznik Mori -ponieważ nie znał pan dokładnie natury swego nowego zadania. - Słucham? - Kopanie. Będzie pan tutaj kopać, Goto-san. - Staje na baczność i zgina się w głębokim ukłonie. - Pozwoli pan, że złożę gratulacje. Otrzymał pan bardzo ważne stanowisko. Goto Dengo odwzajemnia ukłon, nie wiedząc, jak głęboki powinien być. - A więc nie jestem... tego... - szuka słowa - ...w tarapatach? Na dnie? Skazany na śmierć? Nie jestem tutaj zesłańcem? - Przeciwnie, jest pan bardzo ważną osobą, Goto-san. Proszę za mną. - Porucznik Mori wskazuje jeden z namiotów. Goto Dengo, odchodząc, słyszy, jak młody motocyklista coś mruczy. - Co on powiedział? - pyta Mori. - Powiedział: "Ojcze w twoje dłonie oddaję ducha mego". To z ichniej religii - wyjaśnia Goto Dengo. 210 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Kalifornia Mniej więcej połowa pracowników SFO, lotniska międzynarodowego w San Francisco, wygląda na Filipińczyków, co z pewnością łagodzi trochę szok po przylocie. Randy, jak zawsze, zostaje wylosowany do dokładnego przeszukania bagażu przez celników. To stanowisko zastrzeżone dla białych. Faceci podróżujący samotnie, prawie bez bagażu, najwyraźniej denerwują władze amerykańskie. Nie myślą wprawdzie, że jesteś przemytnikiem narkotyków, ale że pasujesz do najbardziej schematycznego wzorca najgłupszego i największego optymisty wśród przemytników, a tym samym praktycznie zmuszasz ich do rewizji. Zirytowani, że kazałeś im postąpić w ten sposób, chcą dać ci nauczkę: następnym razem podróżuj z żoną i czwórką dzieci, albo kilkoma potężnymi walizami na kółkach, no, albo czymś takim! Co sobie myślałeś? Mniejsza o to, że Randy wraca z kraju, gdzie na lotnisku w każdym kącie wisi tablica PRZEMYT NARKOTYKÓW BĘDZIE KARANY ŚMIERCIĄ, mniej więcej tak często, jak tutaj UWAGA! MOKRA PODŁOGA. Jak zawsze, najbardziej kafkowski moment następuje, gdy celniczka pyta, czym się zajmuje, a on musi wymyślić odpowiedź, która nie będzie wyglądała na nerwową improwizację narkotykowego kuriera z żołądkiem pełnym okropnie drażniących kondomów z heroiną. "Pracuję dla prywatnej firmy telekomunikacyjnej" wydaje się dość bezpieczne. - Aha, coś z telefonami? - mówi celniczka, jakby nie słyszała o niczym innym. - Niestety, niełatwo wejść jest na rynek telefoniczny - mówi Randy - więc zapewniamy inne usługi komunikacyjne. Przesyłanie danych, na przykład. - A czy przy tej pracy trzeba dużo podróżować? - pyta celniczka, kartkując zastemplowany na amen paszport Randy'ego. Zerka w stronę jakiegoś ważniejszego celnika, który zbliża się ku nim. Randy denerwuje się coraz bardziej, właśnie tak jak szmugler narkotyków; walczy z odruchem otarcia wilgotnych dłoni o spodnie, co pewnie zagwarantowałoby mu podróż przez tunel tomografu komputerowego, potrójną dawkę miętowego środka przeczyszczającego i kilka godzin natężania się nad wiadrem ze stali nierdzewnej. - Tak, trzeba - odpowiada. Ważniejszy celnik stara się nie narzucać, tak że Randy tłumi wybuch śmiechu. Przegląda jakiś beznadziejny magazyn telekomunikacyjny, który Randy wetknął do torby, odjeżdżając z hotelu w Manili. Na okładce przynajmniej z pięć razy pojawia się słowo INTERNET. Randy patrzy wprost w oczy celniczki i mówi: - Internet. Jej twarz rozjaśnia udawane zrozumienie, a oczy skaczą w kierunku szefa. Szef, wciąż zatopiony w lekturze artykułu o następnej generacji superszybkich routerów, wysuwa dolną wargę i kiwa głową, jak każdy Amerykanin lat dziewięćdziesiątych, wyczuwający, że znajomość tych rzeczy jest teraz mężczyźnie tak niezbędna, jak kiedyś umiejętność wymiany koła. - Słyszałam, że teraz to sam szczyt mody - mówi kobieta i zaczyna zgarniać rzeczy Randy'ego na kupkę, żeby mógł je spakować. Nagle czar pryska, Randy znów jest pełnoprawnym członkiem amerykańskiego społeczeństwa; pogodnie przetrwał rytualne poszturchiwanie przez władze. Ma szczerą ochotę podjechać do najbliższego sklepu z bronią i wydać z dziesięć tysiączków. Nie żeby chciał kogoś zranić, po prostu wzdryga się na myśl o jakiejkolwiek władzy wchodzącej z buciorami w jego życie. Pewnie za długo przebywał z uzbrojonym po zęby Tomem Howardem. Najpierw chciał zaorać lasy tropikalne, teraz chce mieć broń automatyczną, do czego to dojdzie? Avi czeka na niego; wysoka, blada sylwetka przy aksamitnym sznurze, otoczona setkami rozszalałych Filipinek, dzierżących włócznie mieczyków jak średniowieczni pikinierzy. Avi trzyma dłonie w kieszeniach płaszcza ciągnącego się po ziemi; głowę zwraca w stronę Randy'ego, ale wzrok ogniskuje w punkcie mniej więcej w połowie drogi, marszczy brwi w namyśle. Tak samo marszczyła się babcia Randy'ego, kiedy rozplątywała wyciągnięty z szuflady ze szpargałami kłąb sznurka. Avi robi to samo z nową porcją informacji. Musiał przeczytać e-mail o złocie. Randy zauważa, że przegapił okazję do znakomitego dowcipu, mógł przecież wyładować torbę paroma ołowianymi sztabami, potem wręczyć ją Aviemu, który na pewno by zemdlał. Przepadło. Kiedy Randy przechodzi przed nim, Avi obraca się wokół własnej osi i rusza równolegle z nim. Przestrzegają pewnego niepisanego protokołu, dyktującego, kiedy mają podać sobie ręce, kiedy się uściskać, a kiedy zachowywać się tak, jakby rozstali się ledwie przed paroma minutami. Dzięki wymianie e-mailów - wirtualnemu spotkaniu - zbędne stają się wszelkie uściski dłoni i objęcia. - Miałeś rację co do soczystych tekstów - mówi Avi. - Za dużo czasu spędzasz z Shaftoe'em, zaczynasz widzieć świat jak on. To nie była próba przekazania wiadomości, a przynajmniej nie takiej, jaką miał na myśli Shaftoe. - No a jak ty byś to zinterpretował? - Co byś powiedział na utworzenie nowej waluty? - pyta Avi. Randy często przypadkiem podsłuchuje skrawki rozmów służbowych osób mijanych na lotnisku. Zawsze gadają o tym, jak udała się superważna prezentacja, kto jest prawdopodobnym kandydatem na miejsce odchodzącego głównego księgowego i tak dalej. Dumny jest, że jego dialogi z Avim są na sporo wyższym poziomie, a przynajmniej bardziej zakręcone. Idą razem wokół wewnętrznego pierścienia w hali przylotów. Z restauracji dryfuje pasmo aromatu sosu sojowego i imbiru; Randy dostaje zaćmienia umysłu i przez chwilę nie wie, gdzie się znajduje. - Hmm, specjalnie się nad tym nie zastanawiałem - odpowiada. - Tym się teraz zajmiemy? Tworzeniem nowej waluty? - No, na pewno ktoś powinien stworzyć taką, która nie byłaby do dupy - stwierdza Avi. - Czy to jakieś ćwiczenie na opanowanie? - Czy ty w ogóle nie czytasz gazet? - Avi chwyta go za łokieć i prowadzi pod kiosk. Kilka dzienników pisze na pierwszej stronie o krachu walut południowoazjatyckich, ale to przecież nic nowego. - Wiem, że dla Epiphyte ważne są fluktuacje kursów walut. Ale to dla mnie tak nudne, że nie dam rady tego czytać. - Ale dla niej to nie jest nudne - mówi Avi, wyciągając trzy różne gazety, które zdecydowały się na druk tego samego zdjęcia z depesz agencyjnych: śliczna tajska dziewczynka stoi w kilometrowej kolejce przed bankiem i trzyma jednodolarowy banknot. - Wiem, że dla niektórych naszych klientów może to być bardzo ważne. Ale nie myślałem o tym, jak o nowej możliwości. - Nie, no, zastanów się tylko. - Avi odlicza kilka banknotów, płaci za gazety i zawraca w stronę wyjścia. Wchodzą do tunelu prowadzącego ku podziemnemu parkingowi. - Sułtan myśli, że... - Tak sobie ostatnio gawędziłeś z sułtanem? 211 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Przeważnie z Pragasu. Dasz mi skończyć? Postanowiliśmy stworzyć Kryptę, tak czy nie? - Tak. - A co to takiego Krypta? Pamiętasz jej pierwotną, statutową funkcję? - Bezpieczna, anonimowa, nieregulowana wymiana danych. Przechowalnia danych. - Taak. Zbiornik bitów. Wyobrażaliśmy sobie dla niego wiele zastosowań. - O, i to jeszcze ile - przyznaje Randy, wspominając długie noce wokół stołów kuchennych albo w pokojach hotelowych, kiedy pisali wersje biznesplanu tak stare, jak hologramy czterech Ewangelistów. - Jednym z nich była elektroniczna bankowość. Kurde, nawet spodziewaliśmy się, że będzie to jedno z głównych zastosowań. Ale kiedy biznesplan pierwszy raz zetknie się z rzeczywistym rynkiem - prawdziwym światem - nagle wszystko staje się jasne. Mogłeś wyobrażać sobie dla swojego produktu piętnaście potencjalnych rynków, ale kiedy otworzysz drzwi, jeden po prostu wyskakuje jak diabełek z pudełka i natychmiast staje się tak istotny, że zdrowy biznesowy rozsądek nakazuje porzucić wszystkie inne i skupić się na nim. - I tak właśnie stało się z e-bankowością - mówi Randy. - Tak. W czasie konferencji w pałacu sułtana. Przedtem wyobrażaliśmy sobie - no, wiesz, co sobie wyobrażaliśmy. A naprawdę? Cała sala pełna ludzi zainteresowanych wyłącznie tą jedną rzeczą - e-bankowością. To była pierwsza wskazówka. A teraz to! - Unosi gazety, poklepuje dłonią dziewczynkę z dolarem. - No, to idziemy w tę branżę! - Jesteśmy bankierami - mówi Randy. Musi sobie to parę razy powtórzyć, żeby uwierzyć, jak zdanie "Ze wszystkich sił staramy się urzeczywistnić cele 23. Kongresu Partii". Jesteśmy bankierami. Jesteśmy bankierami. - Niegdyś banki wypuszczały własne pieniądze. Można je obejrzeć w Instytucie Smithsona. "Powszechny Bank Oszczędnościowy w Zadupiu Górnym wyda okazicielowi niniejszego dziesięć żołądków wieprzowych" albo coś takiego. Musieli z tego zrezygnować, ponieważ handel przestał być lokalny - ludzie chcieli zabrać pieniądze na Zachód albo gdzie indziej i tam coś za nie kupić. - Ale w sieci cały świat jest lokalny - zauważa Randy. - Taak. Więc naszej walucie potrzeba tylko pokrycia. Złoto świetnie się nadaje. - Złoto? Jaja sobie robisz? To chyba trochę staroświeckie? - To było staroświeckie, do czasu gdy wszystkie waluty Azji Południowo-Wschodniej, bez pokrycia, poleciały nagle na mordę. - Avi, dalej nie wiem, o co chodzi. Chyba zmierzasz do tego, żeby powiedzieć, że moja wycieczka po złoto nie była przypadkowa. Ale jak to złoto może stanowić podporę naszej waluty? Avi wzrusza ramionami, jakby nawet nie zaprzątał sobie umysłu takim drobiażdż-kiem. - To kwestia zawarcia odpowiedniej umowy. - O rany. - Ci goście, którzy wysłali do ciebie ten komunikat, chcą ubić z nami interes. Twoja wycieczka była po prostu sprawdzeniem ich zdolności kredytowej. Idą przez tunel do parkingu, przepychając się przez potężny klan Malajów w skomplikowanych nakryciach głowy być może to cała pula genetyczna jakiejś ginącej mniejszości etnicznej z gór. Ich bagaże balansują na lotniskowych wózkach, opakowane w opalizująco różowe plastikowe plecionki. - Sprawdzeniem zdolności kredytowej. - Randy nie cierpi, kiedy Avi aż tak wyprzedza go tokiem myślenia na tyle, że może tylko tępo powtarzać po nim. - No wiesz, kiedy kupiliście z Charlene dom, bank pewnie musiał najpierw go obejrzeć? - Kupiłem go za gotówkę. - No dobrze, dobrze, ale tak ogólnie: zanim bank da ci kredyt hipoteczny na dom, najpierw go sprawdzi. Przeważnie niezbyt dokładnie. Po prostu jakiś urzędas z banku przejedzie się obok, żeby sprawdzić, czy dom istnieje, stoi tam, gdzie mówią dokumenty, i tak dalej. - A więc po to była ta cała wycieczka? - Pewnie. Niektórzy potencjalni, hm, uczestnicy naszego przedsięwzięcia chcieli, żebyśmy nabrali pewności, że są posiadaczami tej ilości złota. - Bardzo ciekawi mnie, co znaczy w tym przypadku "posiadaczami". - Ja też - odpowiada Avi. - To mnie zastanawia. Stąd ta marsowa, zamyślona mina na lotnisku, dochodzi do wniosku Randy. - Ja po prostu myślałem, że chcą je sprzedać - mówi. - Ale po co? Po co je sprzedawać? - Żeby je upłynnić. I kupić nieruchomości. Albo pięć tysięcy par butów. Cokolwiek. Avi krzywi twarz rozczarowany. - Randy, to gra zupełnie niewarta świeczki, jeśli chodzi o Marcosów. Złoto, które widziałeś, to drobne na papierosy w porównaniu z wartością wszystkich skarbów, które wykopał Marcos. A goście, którzy zorganizowali twoją wycieczkę do dżungli, to satelici jego satelitów. - Hm. Posłuchaj: to wołanie o pomoc. Niby przerzucamy się słowami, ale rozumiem coraz mniej. Avi otwiera usta, by odpowiedzieć, lecz wtedy grupce pogan włącza się alarm w samochodzie. Nie mogąc go uciszyć, ustawiają się wokół samochodu i szczerzą zęby do siebie. Avi i Randy przyspieszają, żeby być jak najdalej. Avi staje i prostuje się jak po szturchańcu. - A propos nierozumienia; musisz się z nią skontaktować. Z tą America Shaftoe. - Odzywała się do ciebie? - Po dwudziestominutowej rozmowie telefonicznej nawiązała głęboką i trwałą więź emocjonalną z Kią. - Specjalnie się nie zdziwiłem. - To nie było tak, jakby się właśnie poznały, raczej jakby znały się doskonale w poprzednich wcieleniach i znów trafiły na siebie. - No tak. I co? - Teraz honor i obowiązek Kii nakazuje jej stworzyć wspólny front z America Shaftoe. - Wszystko trzyma się kupy - mówi Randy. - Jako ktoś w rodzaju emocjonalnego agenta czy pełnomocnika Amy, wytłumaczyła mi, że należy się jej od nas, 212 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON firmy Epiphyte, pełen szacunek i uwaga. - A czegóż chce Amy? - Zapytałem o to samo - mówi Avi - i zostałem za to skarcony. Cokolwiek jesteśmy jej - jesteś jej - winni, jest to coś tak oczywistego, że sama chęć zwerbalizowania tego jest... eee... naprawdę... - Gruboskórna. Chamska. - Niedelikatna. Obcesowa. - Jest ewidentną, dziecinną, prostacką próbą... - ...uniknięcia osobistej odpowiedzialności za własne poważne grzechy. - Wyobrażam sobie: Kia przewraca oczami. Wydyma usta. - Zrobiła wdech, jakby miała coś mi dokładnie wytłumaczyć, ale potem zrezygnowała. - Nie dlatego że jesteś jej szefem. Dlatego że nic byś nie zrozumiał. - To jedna z tych przeciwności, z którymi musi się pogodzić każda dojrzała kobieta znająca życie. - Znająca twardą rzeczywistość. Taak - mówi Randy. - Otóż to. - No dobra, możesz powiedzieć Kii, że wszystkie potrzeby i żądania jej klientki zostały przekazane oskarżonemu. - A zostały? - Przekaż jej, że uczyniłeś niezbyt subtelną aluzję, iż jej klientka ma potrzeby i żądania i że zrozumiałem, iż piłka jest po mojej stronie. - I że możemy liczyć na coś w rodzaju odprężenia na czas przygotowywania odpowiedzi? - Tak jest. Kia może na razie wrócić do zwykłych obowiązków. - Dziękuję, Randy. Range-rover Aviego stoi w najdalszej części parkingu na górze, pośrodku około dwudziestu pięciu pustych miejsc, tworzących swego rodzaju strefę bezpieczeństwa. Kiedy dochodzą mniej więcej do połowy pochylni, światła samochodu mrugają; Randy słyszy pyknięcie włączającego się systemu audio. - Wykrył nas radarem dopplerowskim - pospiesznie tłumaczy Avi. Range-rover przemawia groźnym głosem czarnoksiężnika z Oz, podkręconym do głośności krzewu gorejącego. - Namierza cię Cerber! Natychmiast zawróć! - Nie wierzę, że kupiłeś sobie takie ustrojstwo - mówi Randy. - Wkroczyłeś w zakazany obszar! Cofnij się! Natychmiast się cofnij! - ciągnie range-rover. - Wzywam uzbrojoną załogę interwencyjną! - To jedyny system alarmowy oparty na porządnej kryptografii - odpowiada Avi, jakby to wszystko wyjaśniało. Wyciąga z zanadrza kluczyki, z poliwęglanowym breloczkiem przypominającym pilota do telewizora. Wstukuje długi ciąg cyfr i odcina alarm, przerywając mu, gdy obwieszcza, że obaj są nagrywani na cyfrową kamerę widzącą także w podczerwieni. - Normalnie tego nie robi. Nastawiłem go na maksymalną czujność. - A co mogłoby się stać? Że ktoś go ukradnie, a firma ubezpieczeniowa kupi ci nowy wózek? - Kradzież mnie guzik obchodzi. Najgorsze, co mogłoby się stać, to gdyby ktoś podłożył bombę albo, trochę lepiej, założył pluskwę i podsłuchiwał wszystkie moje rozmowy. Jadą przez uskok San Andreas do Pacifiki - tam Randy stawia samochód na czas podróży. Devorah, żona Aviego, jest u lekarza na rutynowym badaniu prenatalnym, a wszystkie dzieci - albo w szkole, albo wyprowadzone na spacer przez duet twardych izraelskich niań. Opiekunki Aviego mają charaktery zahartowanych wojną sowieckich spadochroniarzy w ciałach atrakcyjnych osiemnastolatek. Dom jest w całości poświęcony wychowywaniu dzieci. Jadalnię zamieniono w koszary opiekunek, z piętrowymi łóżkami zbitymi z nieheblowanych desek, pokój gościnny zastawiono łóżeczkami i stolikami do przewijania; tani, włochaty dywan usiany jest wdeptanymi drobinkami brokatu w różnych kolorach. Gdyby ktoś zechciał je sprzątnąć, musiałby usuwać po jednej, co przypominałoby operację mikrochirurgiczną. Avi częstuje Randy'ego kanapką z kiełbasą drobiową i ketchupem na zwykłym chlebie. W Manili jest wciąż za wcześnie, by mógł zadzwonić do Amy i naprawić wyrządzone szkody. Pod nimi, w piwnicznym gabinecie Aviego, faks popiskuje i szeleści jak ptaszek w puszce po kawie. Na stole leży zalaminowana mapa CIA, przedstawiająca Sierra Leone, wyglądając tu i ówdzie spomiędzy warstw brudnych naczyń, gazet, książeczek do kolorowania i roboczych wersji biznesplanu Epiphyte(2). Widać też parę przyklejonych do niej samoprzylepnych karteczek. Na każdej wypisana jest cieniutkim rapidografem, charakterem Aviego, długość i szerokość geograficzna z mnóstwem cyfr po przecinku i skrócony opis wydarzeń: "5 kobiet, 2 mężczyźni, 4 dzieci, maczetami, zdjęcia:" i numer seryjny z bazy danych Aviego. W trakcie jazdy Randy był lekko przymulony, denerwowało go też niespodziewane o tej porze światło dzienne, ale po kanapce jego metabolizm próbuje dojść do siebie. Nauczył się surfować na tych tajemniczych endokrynologicznych falach. - No dobra, będę leciał - mówi i wstaje. - I co planujesz? - Najpierw na południe - odpowiada Randy. Żeby nie zapeszyć, nie chce nawet wymieniać nazwy miasta, w którym niegdyś mieszkał. - Mam nadzieję, że tylko na jeden dzień, nie dłużej. A potem zwali się na mnie zmiana stref czasowych. Jak kasa pancerna z jasnego nieba. Będę musiał się gdzieś zamelinować i przez dobę oglądać koszykówkę, leżąc do góry brzuchem. A potem pojadę do okręgu Palouse. Avi unosi brwi. - Do domu? - Taa. - Słuchaj, póki pamiętam - jak już tam będziesz, możesz poszukać informacji o Whitmanach? - Tych misjonarzach? - Aha. Przyjechali do Palouse, żeby nawrócić Indian Cayuse - wspaniałych jeźdźców. Mieli dobre chęci, ale przypadkiem zarazili ich odrą. Wykończyli cały szczep. - Czy to też należy do twoich zainteresowań? Nieumyślne ludobójstwo? - Przypadki osobliwe są bardzo użyteczne, ponieważ ułatwiają określenie granic dziedziny. - Zobaczę, co uda mi się znaleźć. 213 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Mogę zapytać, po co tam jedziesz? Odwiedzasz rodzinę? - Babcia przeprowadza się do domu opieki. Jej dzieci zbierają się, żeby dokonać podziału mebli i innych takich. Dla mnie to dość paskudne, ale to niczyja wina i trzeba to zrobić. - I będziesz brał w tym udział? - Postaram się tego uniknąć, bo pewnie pójdzie na noże. Przez wiele lat członkowie rodziny nie będą się do siebie odzywać, ponieważ nie otrzymali mamusinego kredensu od Gomera Boldstrooda. - Co wy, Anglosasi, macie z tymi meblami? Możesz mi to wytłumaczyć? - Jadę, bo w zatopionej łodzi podwodnej w Przesmyku Palawańskim znaleźliśmy kartkę z napisem: WATERHOUSE - LAWENDOWA RÓŻA. Avi wygląda na zbitego z tropu, co w pełni satysfakcjonuje Randy'ego. Wstaje, idzie do samochodu i rusza na południe, wzdłuż wybrzeża, piękną, acz powolną trasą. Organy Przez tydzień ból i obrzęk szczęki tłumią libido Lawrence'a Waterhouse'a. Potem na pierwszy plan wysuwa się ból i obrzęk w okolicach krocza, zaczyna więc grzebać w swych wspomnieniach i zastanawiać się, czy poczynił jakieś postępy wobec Mary cCmndhd. Pewnego niedzielnego ranka budzi się niespodziewanie o czwartej, przykryty czymś lepkim od piersi po kolana. Rod dalej śpi jak zabity - dzięki Bogu, bo Waterhouse pewnie jęczał lub wykrzykiwał jakieś imiona. Próbuje się po cichu wytrzeć. Nie chce nawet myśleć, jak wytłumaczy stan prześcieradeł Piorącej Je Osobie. "Proszę pani, to było coś zupełnie niewinnego. Śniło mi się, że zszedłem na dół w piżamie, a w salonie siedziała Mary w mundurku, piła herbatę i nagle popatrzyła mi prosto w oczy, a ja nie mogłem się opanować i aaaaaaaAAACH! AACH! AACH! AACH! AACH! AACH! AACH! AACH! AACH! AACH! AACH! I wtedy się obudziłem i zobaczyłem, jakiego bałaganu narobiłem". Pani McTeague (i inne takie starsze panie na całym świecie) robi pranie tylko dlatego, że taką rolę wyznaczyła jej Tajna Kontrola Ejakulacji, która (jak zbyt późno uświadamia sobie Waterhouse) trzęsie całą planetą. Na pewno gdzieś w piwnicy ma notatnik, w którym spisuje częstotliwość i obfitość ejakulacji swych czterech lokatorów. Arkusze z danymi są następnie wysyłane pocztą do jakiegoś ośrodka podobnego do Bletchley Park (Waterhouse domyśla się, że zakamuflowanego jako duży klasztor gdzieś na północ od Nowego Jorku), gdzie liczby z całego świata są wklepywane do maszyn Electrical Till Corporation. Wypadające z nich wydruki piętrzą się na wózkach, które jadą do gabinetów wysokich kapłanek Tajnej Kontroli, odzianych w nakrochmalone białe ubrania z wyszytym emblematem organizacji - penisem wkręconym w wyżymaczkę. Kapłanki starannie analizują dane. Zauważają, że Hitler wciąż tego nie ma, i dyskutują, czy pozwolenie mu na jedną czy dwie uspokoi go trochę, czy przeciwnie - sprawi, że rozhula się jeszcze bardziej. Zanim na górze listy pojawi się nazwisko Lawrence'a Pritcharda Waterhouse'a, upłyną miesiące - i jeszcze kilka miesięcy, zanim do Brisbane dotrą rozkazy - a rozkazy mogą i tak skazać go na kolejny rok oczekiwania, by w snach ukazała mu się Mary cCmndhd z filiżanką herbaty. Dla pani McTeague i innych członkiń TKE (na przykład Mary cCmndhd i ogólnie wszystkich innych młodych kobiet) obelgą jest istnienie łatwych dziewczyn, prostytutek i burdeli - nie z powodów religijnych, lecz dlatego iż zapewniają azyl, w którym mężczyźni mogą pozwolić sobie na ejakulacje niekontrolowane, niemierzone i niemonitorowane. Prostytutki to renegatki, kolaborantki. Wszystko to przychodzi mu do głowy, kiedy leży w wilgotnym łóżku od czwartej do szóstej rano, analizując swe miejsce w świecie z krystaliczną jasnością umysłu, jaką można mieć tylko, wyspawszy się należycie, a potem pozbywszy kilkutygodniowych zapasów nasienia. Znajduje się na rozstaju dróg. Rod, zanim uderzył w kimono, wyglansował buty, tłumacząc, że jutro musi zerwać się wcześnie i pędzić do kościoła. Waterhouse wie już, co to znaczy, bo spędził wiele szabatów na Qwghlm, kuląc się i czerwieniąc pod spojrzeniami mieszkańców, wściekłych, że śmie w niedzielę pracować na radionamierniku. Widział, jak w niedzielne poranki idą do swej złowrogiej, tysiącletniej, czarnej kamiennej kaplicy na trzygodzinną mszę. Kurde, przecież nawet mieszkał przez parę miesięcy w qwghlmiańskiej kaplicy. Cały przesiąkł jej ponurą atmosferą. Pójście na mszę z Rodem oznaczałoby poddanie się TKE, stanie się ich pionkiem. Alternatywą jest dom publiczny. Mimo że dorastał w kościołach, wychowywany przez ludzi związanych z kościołem, Waterhouse (co już chyba oczywiste) nigdy dotąd naprawdę nie zrozumiał ich stosunku do spraw seksu. Dlaczego tak uczepili się tej jednej sprawy, kiedy są inne - morderstwa, wojny, bieda i choroby? Teraz wreszcie to pojmuje - kościoły to tylko jedna z przybudówek TKE. A kiedy rzucają gromy na seks, starają się zapewnić, by wszyscy młodzi ludzie dostali się pod skrzydła ich programu. Jaki zatem jest końcowy wynik starań TKE? Waterhouse gapi się w sufit, który powoli, niewyraźnie ukazuje się jego oczom, w miarę jak słońce wstaje - na zachodzie, północy, czy gdzie tam ono, cholera, wschodzi na tej południowej półkuli. Robi pobieżny remanent świata i stwierdza, że w istocie TKE rządzi całą planetą, zarówno krajami złymi, jak i dobrymi. Że wszyscy szanowani i prosperujący obywatele są pachołkami TKE albo przynajmniej są tak wystraszeni, że ich udają. Ludzie nienależący do TKE żyją na marginesie społeczeństwa jak prostytutki albo skryli się w głębokim podziemiu i muszą tracić mnóstwo czasu i energii na kamuflaż. Jeśli ugniesz się i zapiszesz do TKE, zrobisz karierę, dostaniesz rodzinę, dzieci, pieniądze, dom, gulasz, czystą pościel i szacunek innych pachołków TKE. Zapłacisz za to jednak stałym seksualnym podrażnieniem, w którym może ulżyć ci tylko jedna jedyna osoba, desygnowana na to stanowisko przez TKE twoja żona. Jeśli natomiast odrzucisz ich ofertę, z definicji nie możesz założyć rodziny, a możliwości kariery zawężają się gangster, alfons lub marynarz. Kurde, wcale nie taki zły ten spisek. Budują kościoły i uniwersytety, uczą dzieci, instalują huśtawki w parkach. Czasem wywołują wojnę i zabijają dziesięć czy dwadzieścia milionów ludzi, ale to przecież kropla w morzu wobec epidemii grypy, z którą TKE walczy, upominając wszystkich, by myli ręce i zakrywali usta, kiedy kichają. Budzik. Rod wyskakuje z łóżka, jakby był to nippoński nalot. Waterhouse przez kilka minut gapi się w sufit i dochodzi do siebie. Ale już wie, co zrobi i nie powinien tracić czasu. Pójdzie do kościoła, niezupełnie dlatego że wyrzekł się Szatana i wszelkich spraw jego, ale ponieważ chce zerżnąć Mary. Zrywa się z łóżka, płosząc Roda, który (jako pewien gatunek komandosa z dżungli) jest dość nerwowy. - Zerżnę twoją kuzynkę, aż z łóżka pójdą drzazgi - mówi Waterhouse. 214 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Ale faktycznie wychodzi mu "Idę z tobą do kościoła". Jednakże kryptolog Waterhouse ucieka się tutaj do pomocy pewnego tajnego kodu. Złamanie tego kodu byłoby dlań śmiertelnie niebezpieczne, ale to niemożliwe: jest tylko jeden egzemplarz, w głowie Waterhouse'a. Turing, ten może byłby na tyle bystry, lecz siedzi w Anglii i jest po tej samej stronie, więc nikomu nie wygada. Kilka minut później Waterhouse i cCmndhd schodzą na dół i zmierzają do "kościoła" - w tajnym szyfrze Waterhouse'a to kryptonim oznaczający "Kwaterę Główną kampanii rżnięcia Mary, 1944". Wychodząc na rześkie poranne powietrze, słyszą, jak pani McTeague wpada do sypialni, by zedrzeć z łóżek pościel i skontrolować prześcieradła. Waterhouse uśmiecha się: właśnie mu się upiekło - niezbite dowody jego grzechu elegancko unieważni fakt, że zerwał się skoro świt i poszedł do kościoła. Spodziewa się spotkania grupy modlitewnej gdzieś w piwnicy pod sklepem bławatnym, ale okazuje się, że Dolni Qwghlmianie skazywani byli na banicję całymi stadami. Wielu osiadło w Brisbane. W centrum udało im się wznieść Zjednoczony Kościół Eklezjastyczny z beżowego, grubo ciosanego piaskowca. Wyglądałby na zwalisty, solidny, niemal ostentacyjny, gdyby nie sąsiadował przez ulicę z Uniwersalnym Kościołem Eklezjastycznym, dwa razy większym i zrobionym z gładkiego wapienia. Po jego szerokich, poczerniałych ze starości stopniach, wchodzą Górni Qwghlmianie w zgrzebnych czerniach, szarościach i przeważnie w marynarskich mundurach. Od czasu do czasu odwracają głowy i rzucają pełne niechęci spojrzenia na Dolnych Qwghlmian, po drugiej stronie ulicy; ci są ubrani odpowiednio do pogody (w Australii mamy właśnie lato) albo w mundury sił lądowych. Waterhouse widzi, że tak naprawdę wkurza ich muzyka dolatująca z wnętrza Zjednoczonego Kościoła przy każdym otwarciu drzwi. Ćwiczy chór, grają organy. Ale już stąd słychać, że z tym instrumentem jest coś nie tak. Widok dolnoqwghlmianek w pastelowych sukniach i kolorowych czepkach podnosi na duchu. Nie wyglądają na osoby składające ofiary z ludzi. Waterhouse stara się sprężystym krokiem wejść do środka, jakby rzeczywiście chciał się tu znaleźć. Potem przypomina sobie, że istotnie chce się tu znaleźć, ponieważ to należy do planu zerżnięcia Mary. Wszyscy wierni mówią po qwghlmiańsku, pozdrawiają się nawzajem i prawią komplementy Rodowi. Gość najwyraźniej ma powodzenie. Waterhouse nie ma pojęcia, co mówią, i czuje ulgę stwierdzając, że większość z nich też nie. Idzie środkiem głównej nawy, gapi się na ołtarz i stojący za nim chór. Pięknie śpiewają. W sekcji altów stoi Mary; ćwiczy swe struny, atrakcyjnie obramowane satynową stułą chórzystki. Za chórem i nad nim wypłowiałe skrzydła rozkładają potężne zabytkowe organy, jak wypchany i ustawiony na podstawce orzeł, który od pięćdziesięciu lat trzymany był na wilgotnym strychu. Astmatycznie dyszy, sapie i wydaje dziwne, fałszywe buczenie, kiedy włącza się w niektóre rejestry; to zdarza się, gdy zatnie się zawór; nazywamy to "szyfrą". Waterhouse wie wszystko o szyfrach. Pomimo żałosnego dźwięku organów chór robi wrażenie; gdy Waterhouse idzie środkiem, sześciogłosowa harmonia zmierza do wspaniałej kulminacji. A on zastanawia się, czy widać, że ma erekcję. Przez witrażową rozetę nad piszczałkami organów przedostaje się promień światła i spowija go w blask. A może tylko tak mu się wydaje - właśnie wpadł na genialny pomysł. Zajmie się naprawą organów. To przedsięwzięcie będzie dodatkowo korzystne dla jego własnego organu, jednopiszczałkowego instrumentu, który także pilnie wymaga troski. Zauważa, że Dolni Qwghlmianie, jak wszystkie grupy etniczne przez dłuższy czas stale dostające w dupę, mają muzykę we krwi. Ale nie tylko, naprawdę świetnie czują się w kościele. Pastor faktycznie ma poczucie humoru. Jak na kościół to całkiem tu przyjemnie. Waterhouse jednak nie słucha, bo cały czas się gapi: to na Mary, to na organy (próbuje dojść, jak są skonstruowane), potem znów przez chwilę na Mary. Jest wściekły i obrażony, kiedy okazuje się, że proboszcz nie bardzo chce wpuścić na chór obcą osobę, a na dodatek jankesa, żeby zaczął zdzierać osłony piszczałek i grzebać w bebechach organów. Proboszcz jest znakomitym sędzią charakterów - jak na gust Waterhouse'a trochę za dobrym. Z kolei organista (a tym samym autorytet we wszelkich sprawach organicznych) wygląda, jakby przyjechał tutaj z pierwszym ładunkiem zesłańców, po tym jak trafił do więzienia Old Bailey za głośne gadanie, potrącanie przedmiotów, nieprawidłowe wiązanie sznurowadeł oraz nadmierny łupież, łamiący niepisane społeczne normy moralne, a co za tym idzie, znieważający Królową i Imperium Brytyjskie. Następuje nieznośnie pełna napięcia i skomplikowana narada w salce szkółki niedzielnej, tuż przy gabinecie proboszcza, wielebnego doktora Johna Mnrha. To korpulentny gość o czerwonej gębie - widać, że wolałby trzymać głowę w beczce z piwem, ale wytrzymuje to wszystko, ponieważ sądzi, że będzie to dobre dla jego nieśmiertelnej duszy. Narada staje się forum, na którym organista, pan Drkh, może wreszcie wygłosić swe poglądy na temat przebiegłości Japończyków, dlaczego wynalezienie dobrze temperowanego stroju instrumentów to kiepski pomysł, dlaczego cała muzyka skomponowana od tego czasu jest pełna nieporządnych kompromisów, o pomnikowych cechach Generała, o numerologicznej interpretacji długości poszczególnych piszczałek organowych, o tym, jak za pomocą pewnych dodatków dietetycznych można by zwalczyć nadmierne libido żołnierzy amerykańskich, o tym, jak najpiękniejsze frazy qwghlmiańskiej muzyki wyjątkowo źle pasują do stroju dobrze temperowanego, o tym, jak podejrzani niemieccy krewni króla knują, żeby opanować Europę i wydać ją Hitlerowi, a przede wszystkim o tym, że Johann Sebastian Bach był kiepskim muzykiem, jeszcze gorszym kompozytorem, złym człowiekiem, dziwkarzem i hersztem złowrogiego spisku, który od kilkuset lat stopniowo opanowuje świat; dla tego spisku czymś w rodzaju nośnika idei jest właśnie strój dobrze temperowany, za którego pośrednictwem można wlać w niewinny umysł każdego melomana (zwłaszcza słuchającego Bacha) idee pochodzące wprost od Bawarskich Oświeconych. I jeszcze, tak na marginesie, ten spisek najlepiej zwalczać, kultywując granie i słuchanie tradycyjnej qwghlmiańskiej muzyki, która, o ile pan Drkh jeszcze tego należycie nie wyjaśnił, jest wyjątkowo źle dostosowana do stroju dobrze temperowanego, z uwagi na swą skalę - malowniczą, piękną, acz idealną matematycznie. - Pana przemyślenia dotyczące numerologii są nadzwyczaj interesujące - mówi głośno Waterhouse, przebijając retorykę pana Drkha. - Ja zaś miałem przyjemność studiować z doktorem Turingiem i doktorem von Neumannem w Instytucie Badań Zaawansowanych w Princeton. Ojciec John budzi się gwałtownie, a pan Drkh wygląda, jakby dostał w tyłek kulkę z rewolweru. Wszystko jasne: od wielu lat słynął z tego, że w każdym towarzystwie jest największym dziwakiem. Teraz kariera chyba się skończy. Waterhouse w zasadzie nie jest dobry w improwizowanych gadkach, ale jest zmęczony, wkurzony i niewyżyty, jest wojna, a poza tym, czasem, kurwa, trzeba. Włazi na katedrę, schyla się po kawałek kredy i zaczyna smarować wzory w tempie karabinu maszynowego. Jako punktu wyjścia używa stroju dobrze temperowanego, stamtąd daje nura w najgłębsze czeluście zaawansowanej teorii liczb, znienacka wraca do qwghlmiańskiej skali modalnej, aby utrzymać napięcie, i potem 215 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON już błyskawicznie sunie po teorii liczb. Po drodze natrafia na pewne interesujące kwestie, których chyba dotychczas nie napotkał w literaturze, na kilka minut odchodzi zatem od prostego pieprzenia w bambus po to, by je zbadać i udowodnić coś, co pewnie dałoby się opublikować w matematycznym piśmie, gdyby tylko chciało mu się porządnie przepisać to na maszynie. Znów przypomina sobie, że przez pewien czas po ejakulacji jest całkiem niezły w te klocki, a to z kolei podkręca go do następnych osiągnięć w kampanii "Rżnięcia Mary". Wreszcie po raz pierwszy odwraca się do słuchaczy. Ojciec John i pan Drkh siedzą z rozdziawionymi gębami. - Zaraz to panom zademonstruję - rzuca Waterhouse i wybiega z salki, nie oglądając się za siebie. Wraca do kościoła, pędzi do stołu gry, zdmuchuje z klawiszy łupież, wciska główny wyłącznik. Gdzieś za kulisami ruszają silniki elektryczne, a instrument poczyna skarżyć się i pojękiwać. Nieważne - to wszystko da się zagłuszyć. Przygląda się rzędom rejestrów - wiedział, jakie znajdzie, bo słuchał uważnie i dekonstruował. Wyciąga kilka gałek. A teraz zademonstruje, że Bach nawet na organach pana Drkha może dobrze zabrzmieć, jeśli zagra się go w odpowiedniej tonacji. Kiedy organista i proboszcz są mniej więcej w połowie nawy, wali tę starą ramotę, Toccatę i Fugę dmoll, tylko transponuje ją od razu do tonacji cis-moll, ponieważ (zgodnie z bardzo eleganckim rachunkiem, który przyszedł mu do głowy, kiedy biegł przez środek kościoła) w tej akurat tonacji powinna dobrze brzmieć, zagrana na instrumencie o kiepskim stroju pana Drkha. Transpozycja nie jest prosta i na początku trafia mu się kilka fałszywych nut, ale z czasem przyzwyczaja się i przejście z toccaty do fugi wykonuje z potężną energią i pewnością siebie. Kiedy włącza nieużywane od dziesięcioleci rejestry, z piszczałek buchają kłęby kurzu i mysich gówienek. Waterhouse czuje, jak sprężarki z wysiłkiem zaspokajają niespodziewany popyt na powietrze. Cały chór zalewa dziwne światło padające z witraża i rozpraszające się w drobinkach kurzu wznieconych z dławiących się piszczałek. Robi parę basowych kiksów, skruszony zrzuca swe potworne buty i zaczyna wędrować po pedale tak jak niegdyś w Wirginii, znacząc linię basu śladami krwi z pękniętych pęcherzy. To cudo ma parę niekiepskich, dziesięciometrowych rejestrów ze stroikowymi piszczałkami - pewnie zamontowali je specjalnie, żeby grać na nerwach Górnym Owghlmianom z naprzeciwka. Nikt z wiernych w życiu nie słyszał tych rejestrów w akcji, lecz Waterhouse wykorzystuje je jak trzeba, grzmiąc monumentalnymi akordami jak salwami głównych dział pancernika "Iowa". Przez całą mszę, kazanie, czytanie z Pisma Świętego i modlitwy, kiedy tylko nie myślał o rżnięciu Mary, myślał o tym, jak naprawić te organy. Cofał się myślą do organów z Wirginii, do tego, jak rejestry otwierają dopływ powietrza do różnych szeregów rur i jak klawisze klawiatur włączają wszystkie aktywne piszczałki. Ma teraz w głowie kompletną wizualizację organów - kiedy przebija się ku końcowi utworu, nagle coś eksploduje mu pod czaszką, zalewa go czerwonym światłem, widzi oczyma duszy całą konstrukcję jak na rozłożonym rysunku technicznym. A potem rysunek przekształca się w troszeczkę inną maszynę - organy napędzane prądem, z rzędami próżniowych rur tutaj i szeregami przekaźników tam. I to jest, wreszcie, odpowiedź na pytanie Turinga: jak wziąć ciąg binarnych danych i zapisać je w układach maszyny myślącej, tak żeby można było je potem odczytać. Waterhouse wie, jak zrobić elektryczną pamięć. Musi lecieć i natychmiast napisać do Alana! - Przepraszam - rzuca i wybiega z kościoła. Przy wyjściu ociera się o drobną młodą dziewczynę, podziwiającą jego grę. Dopiero kilka przecznic dalej zdaje sobie sprawę z dwóch rzeczy: idzie na bosaka, a ta dziewczyna to Mary cCmndhd. Musi później tam wrócić, zabrać buty, a później może nawet ją zerżnąć? Ale wszystko po kolei. Dom Randy budzi się z koszmaru, w którym zjeżdżał. Siedział w samochodzie, jechał autostradą wzdłuż oceanu i nagle coś się stało z kierownicą. Samochód zaczął myszkować, najpierw w stronę pionowej skały po lewej, potem na prawo, ku przepaści i potężnym, ostrym skałom wystającym spomiędzy fal. Przez drogę nonszalancko turlały się wielkie głazy. Nie mógł kierować - jedynym wyjściem było obudzenie się. Leży na śpiworze, na lakierowanej klonowej podłodze, która jest nachylona. Dlatego śniło mu się zjeżdżanie. Konflikt między okiem a uchem wewnętrznym targa ciałem. Randy przetacza się i zapiera obiema rękami o płaszczyznę podłogi. America Shaftoe, w dżinsach i boso, siedzi w błękitnym blasku pod oknem. Ze spierzchniętych ust wystają spinki do włosów; patrzy na swe odbicie w równoramiennym trójkącie lustra, którego ostre jak brzytwy krawędzie zagłębiają się w opuszki jej palców, ale ich nie przecinają. W pustej ramie okiennej wisi splot ołowianych taśm, wciąż więżąc kilka skośnych kawałków szkła. Randy unosi nieznacznie głowę i patrzy w dół - w kąt pokoju. Widzi wielką kupę zmiecionych odłamków. Odwraca się na bok, wygląda przez drzwi na korytarz i dalej - tam gdzie kiedyś był gabinet Charlene. Na podwójnym materacu chrapią Robin i Marcus Aurelius Shaftoe'owie. Obok leżą starannie ułożone: strzelba, sztucer, dwie potężne policyjne latarki, Biblia i podręcznik analizy matematycznej. Czuje, jak ulatuje z niego senny lęk, potrzeba ucieczki i działania, jakiegokolwiek działania. To jeden z najspokojniejszych momentów w jego życiu; leży we własnym zrujnowanym domu i słucha, jak Amy szczotkuje włosy, strzelając elektrostatycznymi wyładowaniami. - Co, już gotowy do drogi? - pyta Amy. Naprzeciwko jeden z Shaftoe'ów bezszelestnie się podnosi. Drugi otwiera oczy, unosi głowę, zerka na broń, latarki i Pismo Święte, po czym znów się rozluźnia. - Rozpaliłam ogień na podwórku - mówi Amy - już gotuje się woda. Kominek nie wyglądał mi na bezpieczny. Wszyscy spali w ubraniach. Muszą tylko włożyć buty i wysikać się przez okno. Shaftoe'owie poruszają się po domu sprawniej niż Randy, nie dlatego że lepiej trzymają równowagę, lecz dlatego że nigdy nie widzieli tego domu w dobrym stanie. Natomiast Randy mieszkał w nim przez wiele lat - jego umysłowi wydaje się, że zna go na pamięć. Kiedy kładł się spać, najbardziej bał się, że zaspany wstanie w środku nocy i spróbuje zejść po schodach na parter. Niegdyś prowadziły tam piękne, kręte schody, które teraz teleskopowo złożyły się do piwnicy. Ostatniej nocy wjechali furgonem na trawnik przed domem i wycelowali jego reflektory wprost w okna (odłamki, odpryski i fragmenty szyb niesamowicie odbijały światło); dzięki temu zdołali wgramolić się do piwnicy, znaleźć trzymetrową, wysuwaną aluminiową drabinę i wspiąć się po niej na piętro. Potem wciągnęli ją na górę jak most zwodzony - nawet gdyby na parter wkradli się szabrownicy, chłopcy mogliby zasiąść nad otworem po schodach i z łatwością ich powystrzelać (w nocy ów scenariusz wydawał się całkiem prawdopodobny; teraz wygląda Randy'emu na sen wieśniaka). 216 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Amy rozpaliła przed domem eleganckie ognisko z poręczy werandy. Paroma celnymi kopniakami naprostowała pogięty garnek, teraz zaś gotuje w nim owsiankę. Chłopaki wrzucają do furgonu wszystko, co może się przydać, i sprawdzają olej w swym odpicowanym wozie. Wszystkie rzeczy Charlene są w New Haven. Konkretnie, w domu doktora G. E. B. Kivistika. Był uprzejmy zaproponować jej gościnę, dopóki nie znajdzie sobie nowego lokum; Randy przewiduje, że nigdy się stamtąd nie wyprowadzi. Rzeczy Randy'ego są albo w Manili, albo w piwnicy Aviego, a wszystkie przedmioty sporne - w magazynie na peryferiach miasta. Większość wczorajszego popołudnia spędził, jeżdżąc po mieście i odwiedzając starych przyjaciół - sprawdzał, czy nic im się nie stało. Towarzyszyła mu Amy, z voyeurystycznym zainteresowaniem przyglądając się jego przeszłemu życiu i, z obyczajowego punktu widzenia, nieopisanie wszystko komplikując. W każdym razie do domu dotarli po zmroku, dlatego Randy dopiero teraz widzi wszystkie szkody w świetle dziennym. Obchodzi dom raz za razem, w rozbawieniu podziwiając, jak dokładnie jest zniszczony, i robiąc zdjęcia pożyczonym od Marcusa Aureliusa jednorazowym aparatem. Próbuje też dociec, czy ocalało coś, co ma jakąkolwiek wartość. Kamienny fundament domu wystaje metr nad ziemię. Na tym postawiono drewniane ściany domu, w ogóle ich nie mocując (kiedyś tak się właśnie budowało; Randy, wyjeżdżając, obiecywał sobie, że coś z tym zrobi przed następnym trzęsieniem ziemi). Lecz wczoraj, o 14.16, kiedy ziemia zaczęła poprzecznie drgać, fundament poruszał się wraz z nią, dom natomiast chciał pozostać tam, gdzie stoi. W końcu fundament wysunął się spod ścian i jeden róg zwalił się z wysokości metra na ziemię. Randy potrafiłby zapewne oszacować ilość energii kinetycznej zakumulowanej przez dom podczas tego upadku i przeliczyć ją na równoważną liczbę kilogramów dynamitu albo uderzeń żelaznej baby, byłaby to jednak jajogłowa sztuka dla sztuki, ponieważ sam dobrze widzi skutki. Wystarczy powiedzieć, że kiedy walnął o ziemię, całą konstrukcję przeszedł straszliwy wstrząs. Legary w podłogach przewróciły się na bok jak kostki domina. Ramy okien i drzwi nagle stały się równoległobokami, potłukły się więc wszystkie szyby, a w szczególności rozpadły wszystkie witraże. Schody zwaliły się do piwnicy. Wymagający przeczyszczenia komin rozsypał się po całym podwórzu. Popękały rury, co znaczy, że dom nie ma już ogrzewania - grzany był bowiem kaloryferami. Z drewnianych ścian i sufitów posypał się tynk: tony starego tynku z włosiem końskim zmieszały się z wodą z popękanych rur, tworząc szarą maź, która spłynęła i zestaliła się w kątach pokojów. W łazienkach potłukło się siedemdziesiąt pięć procent dobieranych przez Charlene ręcznie malowanych włoskich kafelków. Granitowe blaty w kuchni wyglądają jak spękane płyty tektoniczne. Kilka urządzeń chyba nadaje się do naprawy, ale i tak nie bardzo wiadomo, do kogo należą. - Szefie, to kompletna ruina - mówi Robin Shaftoe. Całe życie mieszkał gdzieś w górach Tennessee, w przyczepach i leśnych chatach, lecz nawet on w wystarczającym stopniu zna się na nieruchomościach. - Czy ma pan coś w piwnicy, co trzeba zabrać? - mówi Marcus Aurelius Shaftoe. Randy śmieje się. - Jest tam szafka z papierami... czekaj! - Łapie za ramię Marcusa, który już miał skoczyć do domu i zanurkować jak Tarzan w otchłań eks-klatki schodowej. - Potrzebna mi była, bo są w niej rachunki na wszystko, co włożyłem w ten dom, co do grosza. Widzisz, kiedy go kupiłem, też był w ruinie. Z grubsza tak jak teraz. No, może trochę mniej. - Potrzebuje ich pan do rozwodu? Randy staje i odchrząkuje w poczuciu bezsilności. Pięć razy im tłumaczył, że nigdy nie brał ślubu z Charlene, a więc to nie rozwód. Ale sama idea mieszkania z kobietą bez ślubu jest tak konsternująca dla Shaftoe'ów z Tennessee, że w ogóle tego nie słyszą - dlatego wciąż mówią o "byłej żonie" i "rozwodzie". Widząc wahanie Randy'ego, Robin dodaje: - Czy do ubezpieczalni? Randy śmieje się serdecznie. Sam jest tym zdziwiony. - Miał pan ubezpieczenie, prawda? - Tutaj, w tym rejonie, ubezpieczenie od trzęsień ziemi jest w zasadzie nie do kupienia - odpowiada Randy. Shaftoe'owie po raz pierwszy uświadamiają sobie, że wczoraj, o 14.16, zasoby finansowe Randy'ego nagle spadły o jakieś trzysta tysięcy dolarów. Ukradkiem odchodzą, zostawiając go na chwilę samego. Zaczynają robić zdjęcia szkód. Podchodzi Amy. - Owsianka gotowa - informuje. - Świetnie. Amy podchodzi do niego ze złożonymi rękami. Wokół jest niesamowicie cicho, nie ma prądu, a na ulicach wciąż mały ruch. - Przepraszam, że zepchnęłam cię z drogi. Randy patrzy na swoją acurę, wgniecenie na tylnym zderzaku, wysoko po lewej, gdzie zaatakował go zderzak furgonu Amy, i sprasowany przedni, którym walnął w stojącego forda fiestę. - Nie przejmuj się tym. - Jezu, gdybym tylko wiedziała... Ostatnia rzecz, jakiej potrzebujesz, to jeszcze do tego wszystkiego rachunek od blacharza. Ja za niego zapłacę. - Ale serio, nie przejmuj się. - No... - Amy, wiem dobrze, że gówno cię obchodzi mój cholerny samochód i denerwuje mnie, kiedy udajesz, że jest inaczej. - Masz rację. Ale przepraszam, że nie zrozumiałam całej sytuacji. - To przeze mnie - mówi Randy. - Powinienem był wytłumaczyć, po co tutaj jadę. Ale po cholerę wynajęliście ten furgon do przeprowadzek? - Na lotnisku skończyły im się normalne samochody. Bo w Moscone Center jest jakiś zjazd, czy coś. No więc wykazałam elastyczność* . - Jak, kurde, tak szybko tam dotarłaś? Myślałem, że wyleciałaś z Manili ostatnim samolotem. - Randy, na lotnisku znalazłam się ledwo parę minut po tobie. W twoim samolocie już nie było miejsc. Poleciałam do Tokio. Pewnie mój samolot nawet wystartował przed twoim. - Mój się opóźnił. *

To zdanie parodiuje Douglasa MacArthura Shaftoe'a (przyp. tłum.). 217 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - A na Narita złapałam lot do San Francisco. Wylądowałam parę godzin po tobie. Dlatego zdziwiłam się, że oboje dojechaliśmy tutaj jednocześnie. - Wpadłem jeszcze do kolegi. No i pojechałem trasą widokową. - Randy na moment zamyka oczy, wspominając skały toczące się po autostradzie nad oceanem i drogę trzęsącą się pod kołami acury. - Wiesz, kiedy zobaczyłam twój samochód, to poczułam, że Bóg ma mnie w swojej opiece czy coś takiego - mówi Amy. - Albo ciebie. - Bóg ma mnie w swojej opiece? Bo co? - No, po pierwsze muszę ci powiedzieć, że wyjechałam z Manili nie z obawy o ciebie, lecz z furii i pragnienia, by urwać ci łeb i nasikać do szyi. - Domyślam się. - Nie jest dla mnie do końca oczywiste, czy w ogóle jesteśmy parą. Ale zacząłeś podchody, sugerujące takie zainteresowanie, masz więc pewne zobowiązania. - Amy zaczyna się wkurzać i chodzić wokół podwórka. Chłopaki Shaftoe obserwują ją uważnie znad mich z owsianką, gotowi wkroczyć do akcji i powalić ją na ziemię, gdyby ją poniosło. - To po prostu... no, w ogóle... nie wolno ci tak ze mną postępować, a potem lecieć sobie do Kalifornii w objęcia ukochanej, jeśli najpierw nie przyjdziesz do mnie i nie dopełnisz pewnych formalności. Byłyby trochę nieprzyjemne, ale chyba jesteś mężczyzną na tyle, by to przetrzymać. Prawda czy nie? - Prawda najprawdziwsza. Nigdy nie myślałem inaczej. - Więc widzisz teraz, jak to wyglądało. - Mogę się domyślać. Zakładając, że nie ufasz mi nic a nic. - No cóż, przepraszam, że to mówię, ale powiem: w samolocie zaczęłam myśleć, że może to nie twoja wina, może Charlene jakoś cię przekupiła czy otumaniła... - Przekupiła? Co masz na myśli? Amy wbija wzrok w ziemię. - Nie wiem, no, musi mieć nad tobą jakąś tam władzę. - Chyba nie. - Randy wzdycha. - Nieważne. Pomyślałam, że właśnie popełniasz wielki, głupi błąd. Kiedy wsiadałam do samolotu w Tokio byłam już przygotowana, by cię wytropić i... - Bierze głęboki wdech i liczy w myślach do dziesięciu. - A gdy wysiadałam, na dodatek obsesyjnie wyobrażałam sobie tę niesmaczną sytuację, kiedy wracasz do kobiety, która kompletnie się dla ciebie nie nadaje. Sądziłam, że nie wyjdzie ci to na dobre. Więc kiedy dojechałam do miasta, skręciłam w prawo i zobaczyłam twoją acurę tuż przed nosem, a ty jeszcze gadałeś przez komórkę... - Nagrywałem się na twoją sekretarkę w Manili. Tłumaczyłem, że pojechałem tylko po pewne dokumenty, a dopiero co było trzęsienie ziemi, więc może będę musiał jeszcze trochę zostać. - Widzisz, ja nie miałam czasu, żeby odsłuchać wiadomości nagrane zbyt późno, by się na coś przydały. Dlatego musiały mi wystarczyć domysły, bo nikt nie zechciał nic mi wytłumaczyć. - Więc... - No i pomyślałam, że zdrowy rozsądek powinien przeważyć. - I dlatego zepchnęłaś mnie z drogi? Amy wygląda na nieco rozczarowaną. Przybiera cierpliwy ton głosu jak opiekunka w przedszkolu Montessori. - Randy, zastanów się przez minutkę, co jest ważne, a co nie. Widziałam, w jaki sposób jechałeś. - Spieszno mi było wiedzieć, czy jestem kompletnym nędzarzem, czy tylko bankrutem. - A ponieważ byłam zdana jedynie na domysły, doszłam do wniosku, że może spieszysz się w ramiona kochanej, słodkiej Charlene. Inaczej mówiąc, że wstrząs emocjonalny związany z trzęsieniem ziemi skłonił cię do - cholera wie do czego - do niej. Randy zaciska usta i bierze głęboki oddech przez nos. - W porównaniu z tym jakiś kawał blachy w ogóle mnie nie obchodził. Wiem, naturalnie, że wielu facetów stałoby z boku i pozwoliłoby osobie, którą się interesują, uczynić coś niesamowicie głupiego i szkodliwego jedynie po to, by wszyscy zainteresowani mogli pojechać w nędzną, uczuciowo przesraną przyszłość idealnymi, lśniącymi autami. Randy może tylko przewrócić oczyma. - Więc... przepraszam, że nawrzeszczałem na ciebie, jak wysiadłem. - Przepraszasz? Niby dlaczego? Powinieneś być wkurzony, kiedy kierowca ciężarówki walnie cię z tyłu. - Nie wiedziałem, kim jesteś. Zupełnie cię nie poznałem. W życiu bym nie pomyślał, że zrobisz ten manewr z samolotami. Amy śmieje się głupkowato i złośliwie, co kompletnie nie przystaje do sytuacji. Randy, zaskoczony, trochę się denerwuje. Amy patrzy nań znacząco. - Założę się, że na Charlene nigdy nie nawrzeszczałeś. - Pewnie że nie - odpowiada Randy. - Ani razu? Przez tyle lat? - Jak mieliśmy problemy, rozmawialiśmy o nich. Amy wypala: - No to musiałeś mieć strasznie nudne... - Nudne co? - Nieważne. - Słuchaj, mnie się wydaje, że w dobrym związku musisz mieć metodę na rozwiązanie wszystkich problemów, jakie mogą się pojawić - rozsądnie mówi Randy. - I pewnie nie uważasz rozwalania samochodu za dobrą metodę. - No, widzę parę wad. - Z Charlene mieliście bardzo wyrafinowane metody rozwiązywania problemów. Nigdy nie podnosiliście głosu. Nie rzucaliście kurwami. - Nie rozbijaliśmy samochodów. - I to oczywiście świetnie się sprawdzało, nie? Randy wzdycha. 218 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - A ten tekst Charlene o brodach? - pyta Amy. - Skąd ty o tym wiesz? - Znalazłam sobie w Internecie. Czy to jest dobry przykład, jak przedyskutowujecie wasze problemy? Publikując prace naukowe w aluzyjny sposób obrażające drugą osobę? - Zjadłbym owsianki. - Więc nie przepraszaj, że mnie objechałeś. - Nieźle byłoby zjeść trochę owsianki. - Że miałeś i okazałeś jakieś uczucia. - Jeść! - Bo o to właśnie chodzi. Na tym to wszystko polega, Randusiu - mówi Amy, zachodząc go z boku i klepiąc po plecach gestem odziedziczonym po tatusiu. - Mmm, nieźle pachnie ta owsianka. Karawana wyrusza z miasta trochę po dwunastej: na czele Randy w poobijanej acurze, obok siedzi Amy, z nogami na desce rozdzielczej, niepomna na (dyskretnie zasugerowaną przez Randy'ego) groźbę, że eksplodująca poduszka powietrzna połamie jej kości. Bose opalone stopy znaczą białe linie od pasków plastikowych sandałów. Podrasowaną impalę prowadzi jej prawny właściciel i główny konstruktor Marcus Aurelius Shaftoe. Szyk zamyka prawie pusty furgon do przeprowadzek z Robinem za kierownicą. Randy czuje się jak mucha w smole - ma to zawsze, kiedy dokonuje jakiejś poważnej zmiany w swoim życiu. Nastawia Adagio na smyczki Samuela Barbera i jedzie wolno po głównej ulicy, rozglądając się po ruinach kawiarń, barów, pizzerii i tajskich restauracji, w których przez wiele lat prowadził życie towarzyskie. Powinien odprawić tę ceremonię półtora roku temu, zanim po raz pierwszy poleciał do Manili. Lecz wtedy uciekł jak przestępca, albo przynajmniej ogromnie zakłopotany osobnik. Do odlotu został dzień albo dwa, a on spędził je w większości w piwnicy domu Aviego, nagrywając na dyktafon całe rozdziały biznesplanu. Nie mógł stukać w klawiaturę, ponieważ nadwerężył sobie nadgarstki. Z większością znajomych nawet się nie pożegnał jak należy. Nie odezwał się do nich i prawie o nich nie myślał aż do wczorajszego wieczoru, kiedy przejeżdżał przed ich krzywymi, a czasem dymiącymi domami swą acurą, pogiętą i poznaczoną oranżowym lakierem furgonu, z dziwną, chudą, żylastą i opaloną kobietą, która pomimo swych ewentualnych wad i zalet wcale nie była Charlene. Biorąc zatem to wszystko pod uwagę, podręczniki savoir-vivre'u nie polecałyby takiego aranżowania spotkania z dawno niewidzianymi przyjaciółmi. Wczorajszy objazd miasta wciąż wspomina jako wir emocjonalnie naładowanych obrazów, choć już zaczyna je trochę porządkować i oceniać bardziej obiektywnie; teraz widzi, że ludzie, których wczoraj spotykał - kiedyś wymieniał z nimi zaproszenia na kolację, pożyczał im narzędzia, konfigurował ich komputery w zamian za sześciopak dobrego piwa, oglądał z nimi ważne filmy - otóż, trzy czwarte tych ludzi w ogóle nie jest zainteresowane oglądaniem gęby Randy'ego i dziwnie się poczuło, kiedy niespodziewanie pojawił się w ich ogródku, gdzie trwało właśnie zaimprowizowane przyjęcie zakrapiane ocalonym z kataklizmu winem i piwem. Większość kobiet w ogóle nie chciała z nim gadać albo podchodziła bliżej tylko po to, by zmrozić go lodowatym spojrzeniem i otaksować jego hipotetyczną nową dziewczynę. To zrozumiałe, Charlene, zanim wyjechała na Yale, miała prawie rok na spopularyzowanie swojej wersji wydarzeń. Mogła wyreżyserować sytuację, według własnego widzimisię, tak jak robili to dawniej biali samcy. Bez wątpienia Randy został sklasyfikowany jako "porzucacz" - nie lepszy od faceta, który wychodzi po papierosy, zostawiając żonę i dzieci - mniejsza, że w ich związku to on chciał się pobrać i mieć dzieci. Lecz kiedy myśli o tym, w mózgu zaczyna mu wyć alarm - wycofuje się więc i próbuje innego podejścia. Uświadamia sobie, że dla wielu kobiet uosabiał najgorszy z koszmarów, jaki może się wydarzyć w ich życiu. Natomiast mężczyźni przeważnie byli na tyle na niego wkurzeni, że zachowywali się tak samo jak ich żony. Niektórzy (sądząc na oko) mieli także podobne do nich odczucia. Inni zerkali nań z oczywistą ciekawością. Niektórzy zachowywali się wręcz przyjaźnie. Dziwna sprawa, najbardziej srogi i surowy, starotestamentowy ton przybierali właśnie sztandarowi postmoderniści, którzy wierzą, że wszystko jest względne, a poligamia, na przykład, jest równie dobra jak monogamia. Najbardziej serdecznie i szczerze przywitali go Scott, profesor chemii, i Laura, pediatra, którzy po wielu latach przyjaźni z Randym i Charlene pewnego dnia wyznali mu w ścisłym sekrecie, że niepomni przykazań społeczności akademickiej co niedzielę rano prowadzą całą trójkę dzieciaków do kościoła, a nawet je wszystkie ochrzcili. Randy raz przyszedł do nich, żeby pomóc Scottowi wtaszczyć na górę nareperowaną wannę i naprawdę widział słowo "BÓG" wypisane na karteczkach poprzyklejanych tu i ówdzie - na przykład na lodówce albo na ścianach pokojów dziecinnych, gdzie zwykle wiesza się dziecięce malunki. Małe, bezsensowne dziełka, wykonane przez dzieci w szkółce niedzielnej - kartki z zeszytów do kolorowania przedstawiające Jezusa, nieco bardziej multikulturowego (np. z dredami) niż ten, którego Randy pamięta z młodości; ten rozmawiał z biblijnymi dzieciakami bądź prowadził zdezorientowane biblijne bydełko. Widok tych obrazków przemieszanych z normalnymi (tj. świeckimi) rysunkami z podstawówki, plakatami z Batmanem itd. wzbudzał u Randy'ego zakłopotanie. To tak jakby trafić do domu jakichś niby wyrafinowanych ludzi i zobaczyć nad designerskimi włoskimi meblami Elvisa wymalowanego neonowym różem na czarnym aksamicie. Jak u klasy robotniczej. Scott i Laura nie byli też śmiertelnie poważnymi typami ani nie mieli szklanego wzroku i piany na ustach. W końcu przez wiele lat udawało im się być znaczącymi członkami porządnego uniwersyteckiego towarzystwa. Byli trochę cichsi niż inni, zajmowali w pokoju trochę mniej miejsca, ale w końcu to normalne u ludzi wychowujących trójkę dzieci, więc nikt nie zwracał uwagi. Wczoraj wieczorem Randy i Amy gadali ze Scottem i Laurą przez całą godzinę; tylko oni choćby odrobinę starali się zapoznać z Amy. Randy nie miał zielonego pojęcia, co oni o nim sądzą ani co takiego według nich uczynił, ale od razu wyczuł, że to nie stanowi problemu: nawet jeśli uważali, że popełnił zło, przynajmniej mieli na tę okazję podręcznik, procedurę postępowania z grzesznikami. Tłumacząc to na język administratorów Uniksa (co dla Randy'ego jest fundamentalną paralelą prawie dla wszystkiego), postmodernistyczni, politycznie poprawni ateiści są jak ludzie, którzy nagle muszą zarządzać jakimś potężnym i niesamowicie skomplikowanym systemem (np. społeczeństwem), a w ogóle nie mają dokumentacji ani podręczników. Dlatego żeby utrzymać całość na chodzie, muszą wymyślać nowe reguły i przestrzegać ich z neopurytańskim rygorem, ponieważ nie potrafią poradzić sobie z jakimikolwiek odchyleniami od normy. Tymczasem ludzie podłączeni do jakiegoś kościoła są jak administratorzy Uniksa: może i nie rozumieją wszystkiego, ale

219 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON przynajmniej mają jakieś dokumenty, jakieś pliki FAQ*, pliki pomocy i pliki README, zapewniające pomoc, kiedy sprawy wymkną się spod kontroli. Innymi słowy, potrafią wykazać elastyczność. - Randy, obudź się! - mówi America Shaftoe. - M.A. trąbi na ciebie! - Czemu? - pyta Randy. Zerka w lusterko, widzi sufit i zdaje sobie sprawę, że obsunął się w fotelu. Siada prosto i dostrzega impalę. - Pewnie dlatego, że wleczesz się dwadzieścia na godzinę, a M.A. lubi jechać sto czterdzieści. - No dobra - odpowiada Randy, wciska gaz i na zawsze opuszcza to miasto. Bundok - To miejsce nazywa się Bundok† - mówi pewnym tonem kapitan Noda. - Starannie je dobraliśmy. W namiocie poza nim są tylko Goto Dengo i porucznik Mori, ale kapitan i tak mówi, jakby zwracał się do batalionu na defiladzie. Goto Dengo siedział na Filipinach wystarczająco długo, by wiedzieć, że w miejscowym języku bundok oznacza dowolny górzysty teren, ale domyśla się, że kapitan Noda nie należy do tych, co lubią, jak poucza ich podwładny. Skoro kapitan Noda mówi, że to Bundok, to ma to być Bundok i zawsze będzie Bundok. Kapitan to nieszczególnie wysoki stopień, ale Noda nosi się co najmniej jak generał. Musi mieć gdzieś niezłe układy. Ma bladą cerę, jakby spędził zimę w Tokio. Buty jeszcze nie zaczęły mu butwieć na nogach. Na stole leży aktówka z twardej skóry. Noda otwiera ją z jednej strony i wyciąga duży, złożony kawał białej tkaniny. Obaj podbiegają, by pomóc mu rozłożyć to coś na stole. Goto Dengo jest zaskoczony miękkością tkaniny. W całym życiu tylko opuszkami palców będzie miał okazję dotknąć tak luksusowej pościeli. Wzdłuż obrębu widzi nadruk: HOTEL MANILA. Na prześcieradle naszkicowano plan. Niebiesko-czarne kreski rozlewające się w miejscach, gdzie ręka się zawahała, obrysowują poprzednią, ołówkową warstwę. Ktoś bardzo ważny (pewnie ostatnia osoba śpiąca na tym prześcieradle) wtrącił się i grubym, czarnym pastelem przerysował całość według własnego uznania, znacząc ją zamaszystymi krechami i pospiesznymi uwagami przypominającymi fragmenty rozwiniętych damskich warkoczyków. To z kolei grzecznie opisał jakiś precyzyjny inżynier, prawdopodobnie sam Noda. Użył tuszu i cienkiego pędzelka. Ważniak z pastelem podpisał całość: BUNDOK. Porucznicy Mori i Goto przyczepiają prześcieradło do tkaniny namiotu kilkoma zawleczkami. Triumfalnie przynosi je szeregowiec w popękanej porcelanowej filiżance. Kapitan Noda przygląda się ze spokojem. Pali papierosa. - Ostrożnie, panowie - żartuje. - Na tym prześcieradle spał MacArthur. Porucznik Mori służbiście wybucha śmiechem. Goto Dengo stoi na palcach, przytrzymuje górny róg płótna i przygląda się niewyraźnym kreskom. Widzi parę krzyżyków; ponieważ za długo siedział na Filipinach, sądzi najpierw, że to kościoły. W jednym miejscu są trzy obok siebie. Wyobraża sobie Kalwarię. Nieopodal zaznaczono wykopy. Myśli o Golgocie - Górze Czaszek. Świruje! Musi trochę uporządkować myśli. Mori z cichutkimi pyknięciami wbija zawleczki w płótno. Goto Dengo odsuwa się, zwrócony plecami do kapitana, zamyka oczy i bierze się w garść. Jest Nippończykiem. Znajduje się w Południowej Strefie Wydobycia Wielkiego Nipponu. Krzyżyki to szczyty gór, a wykopy to roboty ziemne, przy których ma odegrać jakąś ważną rolę. Kreski nabazgrane wiecznym piórem to rzeki. Pięć z nich spływa z potrójnego szczytu Bundok. Dwa południowe strumienie niebawem zlewają się w jeden większy. Trzeci płynie mniej więcej równolegle do tamtego. Lecz facet z czarnym pastelem narysował w poprzek niego grubą krechę z taką siłą, że na prześcieradle wciąż widać przyczepione okruchy wosku. Wieczne pióro dorysowało bąbel poniżej krechy. Najwyraźniej chcą spiętrzyć rzekę i zrobić zalew, jezioro lub staw; trudno ocenić wielkość. Podpis mówi: JEZIORO YAMAMOTA. Wpatrując się uważniej, widzi, że większa rzeka - złożona z dwóch dopływów - też ma być przegrodzona tamą, ale o wiele dalej na południe. Nazwali ją RZEKA TOJA. Nie ma jednak JEZIORA TOJA. Wygląda, że zapora ma poszerzyć i pogłębić Rzekę Toja, ale nie tworzyć zalewu. Goto Dengo domyśla się zatem, że dolina Rzeki Toja musi mieć strome brzegi. Ta sama prawidłowość powtarza się wszędzie. Tłusty pastel chce być zabezpieczony ze wszystkich stron. Tłusty pastel chce, by do środka prowadziła jedna droga. Tłusty pastel chce mieć tu dwa skupiska baraków - większe i mniejsze. Szczegóły dopracowali mniej ważni ludzie, umiejący lepiej rysować. - Kwatery robotników - wyjaśnia kapitan Noda, wskazując trzcinką większe skupisko baraków. - Koszary. Wskazuje na mniejsze. Nachylając się ku mapie, Goto zauważa, że kwatery robotników otacza nieregularny wielokąt drutu kolczastego. A w zasadzie, dwa wielokąty ze strefą zakazaną pomiędzy nimi. Wierzchołki wielokąta są opisane typami broni: nambu, nambu, moździerz wz. 89. Wzdłuż Rzeki Toja, w górę, prowadzi droga lub ścieżka. Mija tamę i kończy się na miejscu projektowanych robót ziemnych. Goto Dengo nachyla się nad płótnem i przygląda. Cały obszar z Jeziorem Yamamota i robotami ziemnymi okala równiutki kwadrat, zakreślony pędzelkiem i tuszem kapitana Nody i podpisany "Specjalna Strefa Bezpieczeństwa". Odskakuje, kiedy kapitan wtyka mu trzcinkę między nos a płótno i kilka razy stuka w Specjalną Strefę Bezpieczeństwa. Po prześcieradle rozchodzą się koncentryczne zmarszczki, jak fala uderzeniowa po wybuchu. - Za ten obszar pan będzie odpowiedzialny, poruczniku Goto. - Przesuwa wskazówkę na południe i stuka w obszar w dole Rzeki Toja, z kwaterami robotników i koszarami. - A za ten - porucznik Mori. - Teraz zakreśla trzcinką całość, obwodząc strefę bezpieczeństwa i drogę. - Całością dowodzę ja. Podlegam bezpośrednio dowództwu w Manili. Widzicie *

FAQ (Frequently Asked Questions) - Często Zadawane Pytania; poradnik, podręcznik, dokumentacja w formie najczęściej nadsyłanych przez użytkowników pytań i odpowiedzi na nie. README (PRZECZYTAJ MNIE) - tak zwyczajowo nazywa się dokumenty, z którymi należy zapoznać się przed uruchomieniem programu (przyp tłum.). †

Gra słów: ang. słowo boondocks oznacza "zadupie", lecz istotnie pochodzi od tagalskiego słowa bundok - góra (przyp. tłum.). 220 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON więc, że jak na tak duży obszar, hierarchia dowodzenia jest wyjątkowo płaska. Najważniejszą sprawą jest tajemnica. Wasz pierwszy i najważniejszy rozkaz: za wszelką cenę zachować tajemnicę! Porucznicy Mori i Goto krzyczą: - Hai! - kłaniają się. Kapitan Noda ciągnie, zwracając się do Moriego: - Cały obszar będzie wyglądał na obóz więzienny, dla specjalnych więźniów. Możliwe, że dowiedzą się o nim jacyś ludzie z zewnątrz - w końcu będą widzieć kursujące tam i z powrotem ciężarówki i się domyślą. - Teraz mówi do Goto Denga: - Jednakże świat nie będzie miał pojęcia o istnieniu Specjalnej Strefy Bezpieczeństwa. Pana prace będą odbywać się pod osłoną dżungli, która jest tu wyjątkowo gęsta. Będą niewidoczne dla wrogich samolotów zwiadowczych. Porucznik Mori wzdryga się, jakby owad wpadł mu do oka. Wizja latających nad Luzonem wrogich samolotów jest dla niego całkiem dziwaczna. Nigdzie w pobliżu nie ma przecież MacArthura. Natomiast Goto Dengo był na Nowej Gwinei. Wie, co dzieje się z nippońskimi jednostkami usiłującymi bić się z MacArthurem w dżungli. Wie, że MacArthur nadciąga, najwyraźniej wie to także kapitan Noda. Co ważniejsze, wiedzą o tym również ludzie w Tokio, którzy wysłali go tutaj z zadaniem - cokolwiek to za zadanie. Wiedzą o tym. Wszyscy wiedzą, że przegrywamy wojnę. To znaczy, wszyscy ważni. - Poruczniku Goto, nie wolno panu rozmawiać z porucznikiem Morim o żadnych szczegółach swych prac z wyjątkiem kwestii czysto logistycznych: budowania dróg, ustalania zajęć robotników i tak dalej - Noda zwraca się do obu żołnierzy: oczywisty wniosek, że jeśli Goto rozgada się za bardzo, Mori powinien na niego donieść. - Poruczniku Mori, odmaszerować! Mori wykrzykuje kolejne "Hai!" i znika. Porucznik Goto gnie się w ukłonie. - Panie kapitanie, proszę pozwolić mi powiedzieć, że czuję się zaszczycony, że właśnie mnie wybrano do budowy tych fortyfikacji. Stoicki wyraz twarzy Nody na moment znika. Kapitan odwraca się, przez chwilę chodzi tam i z powrotem po namiocie i myśli. Wreszcie znów patrzy na niego. - To nie są fortyfikacje. Goto Dengo, osłupiały, wytrzeszcza oczy. Ach, kopalnia złota! Musieli odkryć tutaj olbrzymie pokłady złota. A może diamentów? - Nie wolno panu myśleć o tym, jak o fortyfikacji - stanowczo dodaje Noda. - Kopalnia? - pyta Goto Dengo, ale niezdecydowanie. Już zrozumiał, że to nie miałoby sensu. W obecnej fazie wojny wkładanie takiego wysiłku w wydobycie złota czy diamentów byłoby szaleństwem. Nippon potrzebuje stali, gumy i ropy naftowej, a nie biżuterii. Może to jakaś nowa superbroń? Serce dygoce mu z podniecenia. Lecz wzrok kapitana Nody jest równie bezbarwny jak gruba lufa thompsona. - To centrum długoterminowego magazynowania rezerw wojennych o strategicznym znaczeniu - odzywa się wreszcie. Zaczyna ogólnikowo wyjaśniać budowę owego centrum. Będzie to sieć przecinających się chodników, wywierconych w twardej, wulkanicznej skale. Jej rozmiary są zaskakująco małe jak na skalę prac niezbędnych, by ją zbudować. Niewiele da się tu zmagazynować - amunicję dla jednego pułku, może na tydzień, zakładając, że będą jak najmniej korzystać z ciężkiej broni i żywić się tym, co znajdą. Ale te zapasy będą za to niemal niewyobrażalnie dobrze zabezpieczone. Tej nocy Goto Dengo śpi pod moskitierą w hamaku rozpiętym między dwoma drzewami. Dżungla niesamowicie jazgocze. Projekty kapitana Nody coś mu przypominały. Próbuje dociec, co takiego. Zasypiając, przypomina sobie przekroje egipskich piramid z książki, którą pokazywał mu ojciec. Widać było na nich konstrukcję grobowców faraonów. Wtedy wpada mu do głowy straszna myśl: będzie budował grobowiec dla cesarza. Kiedy MacArthur zdobędzie Nippon, Hirohito wykona rytualne seppuku. Jego ciało wywiozą z Nipponu, zawiozą na Bundok i złożą w wybudowanym grobowcu. Ma koszmar: pochowali go żywcem w ciemnej krypcie, szara twarz cesarza rozpływa się w ciemności, w miarę jak wmurowują ostatnie cegły. Siedzi w kompletnej ciemności, wiedząc, że jest z nim Hirohito. Boi się choćby drgnąć. Jest małym chłopcem w opuszczonym chodniku kopalnianym - nagim i przemoczonym lodowatą wodą. Bateria w latarce się wyczerpała. Zanim zamigotała i zgasła, wydało mu się, że widzi twarz demona. Teraz słyszy tylko kapanie wody na rząp. Może zostać tu i umrzeć albo zanurkować jeszcze raz i wrócić. Kiedy się budzi, pada deszcz, a słońce już wspięło się nad horyzont. Wyskakuje z hamaka i wychodzi nago na ciepły deszcz, żeby się umyć. Goto Dengo ma robotę do wykonania. Komputer Podpułkownik Comstock, z firmy Electrical Till Corporation oraz Sił Lądowych Stanów Zjednoczonych, w tej właśnie kolejności, przygotowuje się do odebrania rutynowego raportu od swego podwładnego, Lawrence'a Pritcharda Waterhouse'a mniej więcej tak jak pilot oblatywacz do wyniesienia w stratosferę z silnikiem rakietowym pod tyłkiem. Kładzie się wcześnie spać, późno wstaje, rozmawia z adiutantem i rozkazuje mu a) przygotować dużą ilość gorącej kawy i b) pod żadnym pozorem nie dawać jej Waterhouse'owi. Każe przygotować dwa drutofony, na wypadek gdyby któryś się zepsuł, sprowadza też trzech znakomitych stenografów, świetnie zorientowanych w technicznej terminologii. W swojej sekcji ma też kilku geniuszy matematycznych - w cywilu pracowników ETC - więc ich także sprowadza. Odbywa z nimi rozmowę motywacyjną: - Nie spodziewam się po was, że zrozumiecie, co ten Waterhouse gada. Będę biec za nim najszybciej, jak mogę. A wy trzymajcie się jego nóg i za żadne skarby nie puszczajcie, żebym miał jakąś szansę choć zobaczyć jego plecy. - Sam jest dumny z tego porównania, ale matematycy są zakłopotani. Zirytowany, wprowadza ich w tę odwiecznie problematyczną dychotomię między dosłownością a metaforycznością. Do przybycia Waterhouse'a pozostało dwanaście minut; adiutant Comstocka, idealnie punktualny, wnosi tackę z tabletkami benzedryny. Comstock bierze dwie, żeby dać dobry przykład. 221 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Gdzie jest, kurczę, oddział obsługi tablicy? - pyta, gdy silny środek pobudzający podkręca mu puls. Do sali wpadają dwaj szeregowi wyposażeni w gąbki do ścierania i wilgotne irchowe ściereczki oraz trzyosobowa drużyna fotografów. Ustawiają dwa aparaty naprzeciw tablicy, obok kilka lamp błyskowych i solidny zapas rolek filmu. Zerka na zegarek. Mają pięć minut spóźnienia. Wygląda przez okno i widzi, że jeep wrócił; Waterhouse musi być w budynku. - Gdzie jest oddział uprowadzający? Sierżant Graves zjawia się kilka sekund później. - Sir, zgodnie z rozkazem, udaliśmy się do kościoła, znaleźliśmy go i... ehem... - Pokasłuje w zwiniętą dłoń. - I co? - I jeszcze kogoś, sir - szeptem dodaje Graves. - Teraz jest w toalecie, doprowadza się do porządku, rozumie pan... mruga okiem. - Ahhh. - Do Comstocka dopiero teraz dociera. - W końcu - ciągnie Graves - zardzewiałych rur w organach nie da się należycie przeczyścić, jeśli nie mamy pod ręką małej, ślicznej asystentki. Comstock sztywnieje. - Sierżancie, to dla mnie bardzo ważne pytanie: czy zostały należycie przeczyszczone? Graves marszczy brwi, jakby samo pytanie było obrażliwe. - Tak, sir, absolutnie. Nawet przez myśl nam nie przeszło, żeby mu przerywać. Dlatego się spóźniliśmy, za co przepraszam. - Nie ma sprawy - rzuca Comstock, serdecznie klepiąc go po ramieniu. - Właśnie dlatego staram się dawać moim ludziom duży margines swobody. Od dość dawna sądziłem, że Waterhouse koniecznie musi się zrelaksować. Trochę za bardzo skupia się na pracy. Czasami naprawdę trudno mi odróżnić, czy mówi coś genialnego, czy kompletnie bezsensownego. Uważam więc, że wasza decyzja była kluczowa, sierżancie, kluczowa, dla powodzenia dzisiejszego spotkania. - Comstock zauważa, że oddycha bardzo szybko, a serce mu wali. Może przedawkował benzedrynę? Waterhouse wczłapuje do pokoju na miękkich nogach, jakby przez roztargnienie zostawił szkielet w łóżku. Ledwie dochodzi do przeznaczonego dla siebie fotela i zwala się na niego z łomotem jak worek flaków; z dna fotela wyskakuje kilka witek wikliny. - Wygląda, że dzisiaj będzie spokojnie - wesoło rzuca Comstock. Wszyscy oprócz Waterhouse'a chichoczą. Waterhouse jest w ośrodku co najmniej od piętnastu minut, jazda z Gravesem trwała też mniej więcej tyle, upłynęło zatem z pół godziny. A jednak wystarczy na niego spojrzeć, by pomyśleć, że zdarzyło się to pięć sekund temu. - Niech ktoś mu naleje kubek kawy! - rozkazuje Comstock. Ktoś nalewa. To jest nadzwyczajne w wojsku, wydajesz rozkazy i rzecz się staje. Waterhouse nie pije kawy ani nawet nie dotyka kubka, ale jego oczy wreszcie znajdują punkt zaczepienia. Gałki kręcą się pod ciężkimi powiekami, jak karabiny przeciwlotnicze próbujące śledzić tor lotu muchy. Wreszcie ogniskują się na białym kubku z kawą. Waterhouse dłuższą chwilę odchrząka, jakby miał przemówić. Zapada cisza. Trwa mniej więcej trzydzieści sekund. Potem mruczy coś, co brzmi jak "Q-A". Stenografowie zapisują. - Słucham? - odzywa się Comstock. Jeden z geniuszy matematycznych wyjaśnia: - Może on mówi o funkcjach Q-A. Zdaje się, że kiedyś widziałem coś takiego w uniwersyteckim podręczniku. - A mnie się zdawało, że powiedział "kwant" coś tam - mówi drugi facet z ETC. - Kawa - mówi Waterhouse i wzdycha. - Waterhouse - wtrąca Comstock - ile palców widzisz? Waterhouse chyba wreszcie zauważa, że w sali są jeszcze inni ludzie. Zamyka usta, a nozdrza czerwieniają mu, gdy gwałtownie wciąga powietrze. Próbuje unieść rękę, stwierdza, że siedzi na niej i zaczyna wiercić się tam i z powrotem, aż wreszcie ją wyszarpuje. Mocno otwiera oczy, by doskonale, idealnie widzieć ten kubek z kawą. Ziewa, przeciąga się i popierduje. - Nippoński system szyfrowania, który nazwaliśmy Lazur, jest identyczny z niemieckim systemem zwanym Kolcobrzuch - obwieszcza. - Oba są także spokrewnione z jeszcze jednym, nowszym systemem, który ochrzciłem Aretuza. Wszystkie mają coś wspólnego ze złotem. Prawdopodobnie z jakimiś operacjami wydobywania złota. Na Filipinach. Łubudu! Stenografowie wkraczają do akcji. Fotograf odpala flesz, choć nie ma jeszcze co fotografować - to z nerwów. Comstock zerka uważnie na drutofony, sprawdza, czy szpule się obracają. Jest trochę zaniepokojony, że Waterhouse rozkręca się w takim tempie. Lecz jednym z obowiązków dowódcy jest ukrywanie własnych lęków, stałe emanowanie pewnością siebie. Comstock uśmiecha się więc i rzuca: - Strasznie pan pewny siebie, Waterhouse! Ciekaw jestem, czy mógłby pan sprawić, bym i ja czuł się równie pewnie. Waterhouse marszczy się i zerka na kubek z kawą. - No cóż, to same obliczenia - mówi. - Jeśli obliczenia są w porządku, to należy być pewnym siebie. Tak to jest w matematyce. - Ma pan więc matematyczny dowód tego twierdzenia? - Twierdzeń - poprawia Waterhouse. - Twierdzenie numer jeden: Kolcobrzuch i Lazur to różne nazwy tego samego kryptosystemu. Numer dwa: Kolcobrzuch/Lazur jest spokrewniony z szyfrem Aretuza. Trzy: wszystkie te kryptosystemy wiążą się ze złotem. Cztery: z górnictwem. Pięć: z Filipinami. - Może wypisze pan to na tablicy i omówi po kolei. - Comstock jest wyraźnie zdenerwowany. - Dobrze. - Waterhouse wstaje i kieruje się ku tablicy, na kilka sekund zamiera, rzuca się po kubek z kawą i wychyla go, zanim Comstock czy ktokolwiek zdążyłby mu go wydrzeć. Błąd taktyczny! Potem wypisuje twierdzenia. Fotograf uwiecznia je na kliszy. Szeregowi gniotą irchowe ściereczki i nerwowo zerkają na Comstocka. - A czy ma pan jakiś, ehem, matematyczny dowód, czy coś, dla każdego z tych twierdzeń? - pyta Comstock. Matematyka to nie jego branża, ale zna się na prowadzeniu spotkań, a to, co Waterhouse nagryzmolił na tablicy, wygląda z grubsza jak plan spotkania. A Comstock czuje się znacznie lepiej, kiedy ma plan. Bez planu jest jak trep ganiający po dżungli bez broni i bez mapy. - No cóż, sir, to jest tylko jeden punkt widzenia - po namyśle odpowiada Waterhouse. - Znacznie bardziej elegancko jest postrzegać to jako wnioski wypływające z jednego fundamentalnego twierdzenia. 222 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Zamierza pan mi powiedzieć, że złamaliśmy Lazur? Jeśli tak, będę musiał panu pogratulować! - mówi Comstock. - Nie. Nie udało się go złamać. Ale potrafię ekstrahować z niego informacje. W tym momencie w głowie Comstocka odłamuje się drążek sterowy. Lecz cały czas może rozpaczliwie walić w deskę rozdzielczą. - No dobrze, ale mógłby pan jednak omówić je po kolei? - Cóż, zacznę od Twierdzenia IV, które mówi, że Kolcobrzuch/Lazur mają coś wspólnego z kopalniami. Waterhouse odręcznie szkicuje mapę Frontu Południowo-Zachodniego Pacyfiku, od Birmy po Wyspy Salomona, od Nipponu po Nową Zelandię. Comstock, tak dla zabawy, wyciąga z notatnika drukowaną mapę i porównuje. Są niemal identyczne. Waterhouse rysuje kółko z literą L u wejścia do Zatoki Manilskiej. - To jest jedna ze stacji nadających Lazurem. - Wie pan to z namiarów, prawda? - Tak jest. - Czy to Corregidor? - Jedna z małych wysepek koło Corregidoru. Waterhouse rysuje kolejne L w kółku w samej Manili, następne w Tokio, w Rabaulu, w Penangu i na środku Oceanu Indyjskiego. - A to co? - pyta Comstock. - Przechwyciliśmy radiogram w Lazurze nadany z niemieckiego U-Boota, w tym miejscu. - Skąd pan wie, że to niemiecki U-Boot? - Rozpoznałem rękę - tłumaczy Waterhouse. - Tak rozłożone są geograficznie nadajniki używające kodu Lazur - nie licząc europejskich stacji korzystających z szyfru Kolcobrzuch, i tym samym, zgodnie z Twierdzeniem I, będących częścią tej samej sieci. Mniejsza o to, powiedzmy, że pewnego dnia z Tokio nadają komunikat Lazurem. Nie wiemy, co w nim jest, bo jeszcze tego szyfru nie złamaliśmy. Wiemy tylko, gdzie trafił. - Rysuje promieniste linie z Tokio do Manili, Rabaulu i Penangu. - A każde z tych miast to duża baza wojskowa. Każde więc mniej więcej stale nadaje, komunikując się z wszystkimi nippońskimi jednostkami w okolicy. - Waterhouse kreśli krótsze linie łączące Manilę z różnymi punktami Filipin oraz Rabaul z Nową Gwineą i Wyspami Salomona. - Poprawka, Waterhouse! - mówi Comstock. - Teraz Nowa Gwinea należy do nas. - Ale ja mówię o przeszłości! - wyjaśnia Waterhouse. - O roku 1943, kiedy Nipy miały bazy na całym północnym brzegu Nowej Gwinei oraz Wyspach Salomona. Powiedzmy, że w krótkim odstępie czasu po odebraniu Lazuru z Tokio, Rabaul i Manila nadają ileś radiogramów do mniejszych jednostek. Niektóre z tych szyfrów umiemy złamać. I uwaga, założenie, że niektóre z nich wynikają z zawartości radiogramu w Lazurze, wcale nie jest nierozsądne. - Ale te ośrodki wysyłają tysiące radiogramów dziennie - sprzeciwia się Comstock. -Jakim sposobem mógłby pan odróżnić komunikaty będące skutkiem przekazania rozkazu w kodzie Lazur? - To daje się rozwiązać zwyczajnym siłowym algorytmem statystycznym - odpowiada Waterhouse. - Przyjmijmy, że 15 października 1943 Tokio wysłało "Lazurowy" komunikat do Rabaulu. Załóżmy teraz, że wezmę wszystkie radiogramy wysłane z Rabaulu 14 października i poindeksuję je na różne sposoby: według miejsca docelowego, długości, oraz, o ile umiemy je odszyfrować, także tematu. Czy były to rozkazy relokacji wojsk? Przysłania zaopatrzenia? Zmiany w taktyce lub procedurach? A potem biorę wszystkie radiogramy wysłane z Rabaulu 16 października - czyli dzień po odebraniu Lazuru z Tokio - i przeprowadzam na nich dokładnie taką samą analizę statystyczną. Waterhouse odchodzi od tablicy i podziwia kanonadę fleszy. - Widzi pan, to wszystko kwestia przepływu informacji. Informacja płynie z Tokio do Rabaulu. Nie wiemy jaka. Ale ona w pewien sposób wpływa na to, co Rabaul potem robi. Stan Rabaulu zmienia się z chwilą przybycia tej informacji, a zatem porównując jego zachowanie przed i po radiogramie, możemy wyciągać wnioski. - Na przykład jakie? - ostrożnie pyta Comstock. Waterhouse wzrusza ramionami. - Różnice są minimalne. Niemal nieodróżnialne na tle szumu. Podczas całej wojny z Tokio wysłano trzydzieści jeden komunikatów w kodzie Lazur, dysponuję więc tyloma właśnie zbiorami danych. Każdy z osobna mógłby nie powiedzieć mi nic. Lecz kiedy połączę je ze sobą - zwiększając tym samym głębokość - zaczynam zauważać pewne prawidłowości. Jedna z wyraźniejszych jest następująca: nazajutrz po wysłaniu radiogramu Lazur, powiedzmy, do Rabaulu, jest znacznie bardziej prawdopodobne, że Rabaul nada coś, co dotyczy inżynierów górnictwa. Konsekwencje tego wniosku możemy śledzić dalej, aż pętla się zamknie. - Jaka pętla? - Okay. Zacznijmy od góry. Radiogram w kodzie Lazur leci z Tokio do Rabaulu -mówi Waterhouse, kreśląc grubą linię łączącą te miasta. - Następnego dnia, radiogram w innym kodzie - kodzie, który złamaliśmy - idzie z Rabaulu do okrętu podwodnego w rejonie Moluków. Rozkazuje mu wziąć kurs na bazę na północnym wybrzeżu Nowej Gwinei i zabrać czterech pasażerów. Podaje nazwiska. Z naszych archiwów wiem, co to za jedni: trzech mechaników samolotowych i jeden inżynier górnictwa. Kilka dni później łódź podwodna nadaje z Morza Bismarcka, że zabrała na pokład tych ludzi. Za kilka dni nasi agenci w Manili zawiadamiają nas, że ta sama łódź pokazała się w okolicy. Tego samego dnia z Manili do Tokio idzie kolejny radiogram w kodzie Lazur - konkluduje Waterhouse, dodając do wielokątu ostatnią linię - i zamyka pętlę. - Lecz to może być ciąg przypadkowych, niepowiązanych zdarzeń - uprzedzając Comstocka, odzywa się jeden z matematycznych bystrzaków. - Nipy rozpaczliwie potrzebują mechaników lotniczych. W tego typu radiogramach nie ma nic niezwykłego. - Ale w tej prawidłowości jest coś niezwykłego. Jeżeli kilka miesięcy później wysyłają następny okręt podwodny w ten sam sposób, żeby zabrał z Rabaulu kilku siedzących tam inżynierów górniczych i geodetów, a kiedy przypływa do Manili, znów do Tokio idzie radiogram w kodzie Lazur, to zaczyna wyglądać bardzo podejrzanie. - No nie wiem. - Comstock kręci głową. - Nie sądzę, żeby udało mi się sprzedać to ludziom Generała. To zbyt przypomina łowienie ryb w mętnej wodzie. - Poprawka, sir: to było łowienie ryb w mętnej wodzie. Ale teraz wróciłem znad wody i mam rybę! - Waterhouse wypada z sali i biegnie do swego laboratorium przez pół budynku. Całe szczęście, że Australia to spory kontynent, bo ten facet, nietrzymany w karbach, zaraz zająłby całą. Wraca po piętnastu sekundach z trzydziestocentymetrowym stosikiem 223 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON kart perforowanych ETC. Rzuca je na stół. - To wszystko jest tutaj. Comstock nigdy w życiu nie strzelał z broni palnej, ale na dziurkarkach i czytnikach do kart zna się jak trep na karabinach i nie da się łatwo wziąć pod włos. - Waterhouse, ta kupka kart zawiera mniej więcej tyle informacji, co liścik do mamusi. Chcesz powiedzieć mi, że... - Nie, to tylko podsumowanie. Wyniki analizy statystycznej. - A dlaczego, u licha, wydziurkowałeś je na kartach ETC? Czemu nie poprzestałeś na starym, dobrym raporcie wypisanym na maszynie? - Ja tego nie dziurkowałem - odpowiada Waterhouse. - Maszyna to wydziurkowała. - Maszyna to wydziurkowała - powoli powtarza Comstock. - Tak. Kiedy skończyła analizę. - Waterhouse znów zanosi się swym oślim śmiechem. - Nie, chyba nie myślał pan, że to surowe dane wejściowe, co? - No, wie pan, ja... - Dane wejściowe zajmowały kilka pokojów. Musiałem przepuścić niemal wszystkie radiogramy przechwycone w ciągu całej wojny. Pamięta pan te ciężarówki, na które parę tygodni temu złożyłem zapotrzebowanie? Potrzebne były, żeby przewieźć te karty z archiwum i z powrotem. - Jezus Maria! - mówi Comstock. Teraz pamięta ciężarówki, jeździły bez przerwy tam i z powrotem, robiły stłuczki na parkingu, zasmradzały mu pokój spalinami, a szeregowcy pchali po korytarzach ciężkie wózki wypchane pudełkami, wte i wewte. Najeżdżali ludziom na nogi. Straszyli sekretarki. No i ten hałas. Potworny hałas przeklętej maszyny Waterhouse'a. Doniczki zwalające się z szafek, fale stojące w filiżankach z kawą. - Zaraz, zaraz - odzywa się facet z ETC, nosowym, sceptycznym tonem gościa, który właśnie zdał sobie sprawę, że robi się z niego wała. - Widziałem ciężarówki. Widziałem karty. Chce pan, żebyśmy uwierzyli, że pan naprawdę wykonał analizę statystyczną wszystkich, wszyściutkich radiogramów? Waterhouse, trochę niepewnie: - No cóż, to jest jedyny sposób. Geniusz matematyczny Comstocka zamierza się teraz do nokautującego ciosu. - Zgadzam się, że jedynym sposobem wykonania sugerowanej przez to - wskazuje mandalę przecinających się wielokątów na mapie - analizy jest przepuszczenie przez nią wszystkich tych ciężarówek pełnych radiogramów, jednej za drugą. To jasne. To nie wzbudza moich wątpliwości. - A zatem co? Matematyk chichocze nerwowo. - Niepokoi mnie tylko nieprzyjemny fakt, że na całym świecie nie ma maszyny zdolnej przetworzyć w takim tempie taką ilość danych. - A co, nie słyszał pan tego hałasu? - pyta Waterhouse. - Wszyscy słyszeliśmy ten cholerny hałas - wtrąca Comstock. - Ale co to ma do rzeczy? - Ach - mówi Waterhouse i przewraca oczyma nad własną głupotą. - Macie rację. Przepraszam. Może powinienem na początku wytłumaczyć właśnie to. - Co właśnie? - pyta Comstock. - Doktor Turing, z Cambridge, wykazał, że bleble kunga dunga babajaba langa plombus glombus tak tak - mówi Waterhouse, albo coś w tym guście. Nabiera oddechu i nieubłaganie zwraca się ku tablicy. - Można to zetrzeć? Szeregowiec ze ścierką rzuca się naprzód. Comstock zapada się w fotel i ściska poręcze. Stenograf sięga po tabletkę benzedryny. Gość z ETC gryzie ołówek jak pies gnat. Błyska flesz. Waterhouse łapie świeży kawałek kredy, unosi rękę i przyciska go do niepokalanej tablicy. Ostry koniuszek kruszy się z trzaskiem, maleńki strumyczek pyłu kredowego spada na podłogę, rozsypując się parabolicznym obłoczkiem. Waterhouse pochyla głowę na chwilę jak ksiądz przygotowujący się do wejścia między wiernych. Robi głęboki wdech. Pięć godzin później benzedryna przestaje działać. Comstock rozgląda się po sali. Sam półleży na stole pośród wyczerpanych, znużonych ludzi. Waterhouse i szeregowcy cali są unurzani w pyle kredowym. Wyglądają jak duchy. Drutofony kręcą się bez sensu, jedna szpulka pusta, druga pełna. Tylko niespożyty fotograf błyska fleszem za każdym razem, gdy Waterhouse zapełni całą tablicę. Wszystko śmierdzi potem. Comstock zauważa, że Waterhouse spogląda nań oczekująco. - Rozumie pan? - pyta. Comstock siada prosto i ukradkiem zerka na swój notatnik, gdzie miał nadzieję nakreślić plan spotkania. Widzi cztery twierdzenia Waterhouse'a, które spisał z tablicy w ciągu pierwszych pięciu minut, a potem nic, oprócz skłębionej gęstwiny bazgrołów okalającej słowa SCHOWAJ i WYCIĄGNIJ. Powinien teraz coś powiedzieć. Cokolwiek. - Ta... eee... ta procedura chowania... eee... to jest... - To jest podstawowa sprawa! - wesoło uzupełnia Waterhouse. - Widzi pan, maszyny ETC są świetne na wejściu i wyjściu. To mamy już rozwiązane. Elementy logiczne są proste jak budowa cepa. Potrzebowałem tylko sposobu, by dać maszynie trochę pamięci, żeby mogła, używając terminologii Turinga, szybko chować dane, a potem równie szybko je wyciągać. Zrobiłem coś takiego. To urządzenie elektryczne, ale zasada działania dobrze znana każdemu konstruktorowi organów. - Mógłbym to... eee... obejrzeć? - pyta Comstock. - Jasne! Mam to na dole, w laboratorium. Oględziny urządzenia to dość skomplikowana sprawa. Najpierw wszyscy muszą pójść do toalety, potem trzeba przenieść na dół aparaty fotograficzne, lampy i rozstawić je. Kiedy wreszcie zgromadzili się wszyscy, Waterhouse staje przy olbrzymim statywie z rurami, z których dyndają tysiące drucików. - To jest to? - pyta Comstock, gdy wszyscy są w komplecie. Po podłodze walają się kuleczki rtęci wielkości groszków, jak kulki od łożysk. Płaskie podeszwy butów Comstocka rozbijają je na mniejsze drobinki rozlatujące się na wszystkie strony. - Tak, to jest to. - Jeszcze raz, jak pan to nazwał? 224 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - RAM. Random Access Memory, pamięć o dostępie swobodnym. Chciałem oznaczyć ją rysunkiem takiej ramy, wie pan, jak od obrazu. Ale nie miałem czasu, a poza tym kiepsko rysuję. Każda rura ma dziesięć centymetrów średnicy i dziesięć metrów długości. Musi być ich ze sto - Comstock próbuje przypomnieć sobie zapotrzebowanie, które podpisał wiele miesięcy temu - Waterhouse zamówił tyle tych rur, że starczyłyby do skanalizowania całej cholernej bazy. Leżą poziomo, jak przewrócone organy. W jednym końcu każdej rury siedzi mały tekturowy głośniczek wydłubany ze starego radia. - Głośnik wydaje dźwięk - nutę - który rezonuje w rurze, tworząc falę stojącą - wyjaśnia Waterhouse. - Oznacza to, że w pewnych partiach rury ciśnienie powietrza jest niskie, w innych zaś wysokie. - Chodzi wzdłuż jednej z rur, wymachując zamaszyście rękami. - Te wygięte rurki są napełnione rtęcią. - Wskazuje na jedną z kilku rurek w kształcie litery U, wetkniętych w dno długiej rury. - Widzę dobrze, Waterhouse - mówi Comstock. - Może pan się przesunąć do następnej? - poleca, zaglądając przez ramię fotografa w wizjer. - Zasłania mi pan... teraz lepiej... jeszcze trochę... jeszcze trochę... - Bo wciąż widzi jego cień. O, teraz dobrze. Zdjęcie! Fotograf przyciska migawkę, błyskają flesze. - Gdy ciśnienie w rurze jest wysokie, wypycha rtęć trochę w dół. Jeśli jest niskie, wciąga ją w górę. W każdej wygiętej rurce zamontowałem styki elektryczne - po prostu parę drutów rozdzielonych powietrzem. Jeżeli te druty są suche (ponieważ wysokie ciśnienie w piszczałce odepchnęło rtęć w dół), nie płynie przez nie prąd. Jeśli natomiast są zanurzone w rtęci (ponieważ niskie ciśnienie w piszczałce wessało rtęć do góry), płynie między nimi prąd, bo rtęć jest przewodnikiem! Zatem wygięte rurki dają mi zbiór cyfr dwójkowych, podobny do obrazu tej fali stojącej - wykresu składowych harmonicznych dźwięku wydawanego przez głośniczek. Ten dwójkowy wektor podajemy z powrotem na wejście generatora, który steruje głośnikiem, aby ów wektor nieustannie się odświeżał, chyba że maszyna postanowi zapisać w nim coś innego. - Aha, czyli że maszyneria ETC faktycznie potrafi tym sterować? - pyta Comstock. Znów ten śmiech. - Na tym polega cały dowcip! Tu układy logiczne chowają dane i stąd wyciągają! -mówi Waterhouse. - Pokażę panu! - I zanim Comstock zdąży zaprostestować, daje znak stojącemu po przeciwnej stronie kapralowi, który nosi ochronne nauszniki, przeważnie wydawane żołnierzom strzelającym z najcięższych dział. Kapral kiwa głową i przekręca wyłącznik. Waterhouse przyciska dłonie do uszu i szczerzy się, jak na gust Comstocka trochę za bardzo odsłaniając dziąsła, a potem czas zatrzymuje się albo coś takiego - wszystkie piszczałki ożywają i zaczynają grać wariacje tego samego, niskiego C. I tylko tyle może Comstock zrobić, żeby nie paść na kolana, oczywiście zatyka uszy, ale dźwięk tak naprawdę nie dochodzi przez uszy, lecz wali prosto przez tułów, jak promienie Roentgena. Rozżarzone dźwiękowe kleszcze wbijają się we wnętrzności, krople potu odbijają się od czaszki, a jaja podskakują jak meksykańskie skaczące fasolki. Półksiężyce rtęci w wygiętych rurkach chodzą w górę i w dół, rozwierając i zwierając styki, ale w sposób uporządkowany - to nie burzliwe chlupotanie, ale spójny, cyfrowy ciąg przesunięć, sterowany przez jakiś program. Comstock chętnie wyciągnąłby pistolet i palnął Waterhouse'owi w głowę, ale musiałby odetkać jedno ucho. Wreszcie maszyna się zatrzymuje. - Właśnie obliczyliśmy pierwsze sto liczb ciągu Fibonacciego - wyjaśnia Waterhouse. - Jeśli dobrze rozumiem, ten cały RAM to po prostu miejsce do przechowywania danych, zapisywania i odczytywania, tak? - mówi Comstock, usiłując opanować wyższe harmoniczne w swym głosie, próbując zabrzmieć (i postąpić) tak, jakby codziennie widywał takie wynalazki. - Wymyślił pan może nazwę dla tego całego urządzenia? - Hmmm - odpowiada Waterhouse - służy do przeprowadzania obliczeń matematycznych, jak rachmistrz. Po angielsku computer. - Ale rachmistrz to przecież człowiek - wypala Comstock. - No cóż... ta maszyna robi obliczenia na liczbach binarnych. Może dałoby się nazwać ją komputerem cyfrowym. Comstock notuje to na swym bloku: KOMPUTER CYFROWY. - Zamieści to pan w swoim raporcie? - ni stąd, ni zowąd pyta Waterhouse. Comstock już ma wykrzyknąć: - To mój raport i nic panu do tego! - ale coś niewyraźnie mu się przypomina. Coś o jakimś Lazurze. O jakichś kopalniach złota. - Aha - mruczy. - No tak, przecież jest wojna. - Zastanawia się. - Nie-e. Widzi pan, to nawet nie będzie przypis. - Zerka znacząco na swych najzdolniejszych geniuszy matematycznych, którzy gapią się na RAM jak dwóch postrzygaczy owiec z judejskiej wsi, po raz pierwszy widzących Arkę Przymierza. - Te zdjęcia pewnie zatrzymamy w archiwach. Wie pan, jak to jest w wojsku z archiwami. Waterhouse znów dziwnie się śmieje. - Ma pan jeszcze coś do zameldowania, bo będziemy kończyć? - pyta Comstock, żeby tylko go uciszyć. - Widzi pan, te prace nasunęły mi kilka nowych pomysłów dotyczących teorii informacji, mogą pana zainteresować... - Proszę je spisać i wysłać do mnie. - No i jeszcze jedna sprawa. Nie wiem, czy to na miejscu... ale... - Co takiego, panie Waterhouse? - No... tego... wydaje mi się, że się zaręczyłem! Karawana Randy stracił wszystko, co posiada, ale zyskał świtę. Amy stwierdziła, że skoro już jest po tej stronie oceanu, może też pojechać z nim na północ. Ucieszył się. Chłopaki też czują się zaproszone - jak zwykle, to co w innych rodzinach byłoby przedmiotem długiej debaty, u nich rozumie się samo przez się. Samo przez się rozumie się też, że te tysiąc pięćset czy coś kilometrów do Whitman w stanie Waszyngton przejadą samochodem, ponieważ Shaftoe'owie to nie są ludzie, którzy po prostu zostawią swój krążownik szos na parkingu pod lotniskiem, podejdą do kasy i zażyczą sobie biletów na najbliższy lot do Spokane. Marcus Aurelius jest na drugim roku college'u, na wojskowym stypendium, a Robin chodzi do jakiejś wojskowej szkoły średniej. Nawet gdyby mieli w kieszeniach tyle gotówki, wydawanie jej kłóciłoby się z ich wrodzoną oszczędnością. Przynajmniej tak podejrzewa Randy, znając ich od kilku dni. Od razu widać, że cały czas mają na uwadze Sprawy Pieniężne. Na przykład, bardzo się starali 225 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON zjeść cały gar pęczniejącej w brzuchu owsianki, którą Amy ugotowała z rana, a ponieważ nie dali rady, starannie zapakowali resztę do foliowej torebki z zatrzaskiem na krawędzi, narzekając, że takie torby są cholernie drogie, i pytając Randy'ego, czy nie ma czasem w piwnicy jakichś niepotłuczonych słoików po dżemie. Randy miał mnóstwo czasu, by uwolnić się od tego złudzenia (konkretnie: że unikają latania samolotami z uwagi na ograniczenia finansowe) i wyciągnąć z chłopaków prawdziwy powód, kiedy zostawili furgon Amy koło lotniska i ruszyli na północ w acurze i podrasowanej, ryczącej impali. Gdy tylko się zatrzymują, wszyscy zamieniają się miejscami według jakiegoś systemu, którego nikt nie chce mu ujawnić. W każdym razie on zawsze siedzi z Robinem lub Marcusem Aureliusem. Obaj mają zbyt dużo godności, by mu się wywnętrzać pod byle pretekstem, są zbyt kulturalni, by sądzić, że Randy'ego obchodzi, co myślą, a może też zbyt podejrzliwi w stosunku do niego, by dzielić się z nim swoimi myślami. Najpierw musi powstać jakaś więź. Lód zaczyna topnieć dopiero drugiego dnia podróży, po noclegu na parkingu przy autostradzie, koło Redding, na rozłożonych siedzeniach samochodów (obaj chłopcy oddzielnie i poważnie oświadczają mu, że sieć moteli znana jako Motel 6 to jeden wielki kant, że nawet jeśli kiedyś płaciło się tam sześć dolców za łóżko, co wątpliwe, to teraz na pewno życzą sobie więcej i wielu jest niewinnych, młodych podróżników, których zwabił syreni śpiew tych oszukańczych znaków na skrzyżowaniach autostrad; usiłują opowiedzieć to obojętnym, cynicznym tonem, ale czerwienieją, zerkają na boki, a głos im się podnosi; Randy podejrzewa, że słucha niedbale zawoalowanej osobistej i niedawnej historii). I znów, bez słowa, jest dla nich oczywiste, że Amy, jako dziewczyna, potrzebuje oddzielnego samochodu - wynika z tego, że Randy śpi w limuzynie z Marcusem Aureliusem i Robinem. Jako gość otrzymuje rozkładający się fotel pasażera - najlepsze łóżko w domu; M.A. zwija się w kłębek z tyłu, a Robin, najmłodszy z nich, śpi za kierownicą. Przez pierwsze trzydzieści sekund po zmroku, kiedy Shaftoe'owie skończyli już odmawiać modlitwy, Randy leży na fotelu; impala trzęsie się od wibracji przejeżdżających TIR-ów, a on czuje się bardziej wyalienowany niż wtedy, gdy próbował zasnąć na siedzeniu jeepneya w osadzie, w dżungli na północnym Luzonie. Potem otwiera oczy; jest już rano, a Robin robi w piachu pompki na jednej ręce. - Kiedy dojedziemy - sapie Robin, skończywszy ćwiczenia - pokaże mi pan to całe wideo-przez-Internet, co mi pan opowiadał? - wypowiada to ujmująco chłopięcym tonem. Potem nagle zawstydza się i dodaje: - No chyba że to dużo kosztuje czy coś. - To jest za darmo. Pokażę ci - odpowiada Randy. - Skombinujmy jakieś śniadanie. Samo przez się rozumie się, że McDonald's i tym podobni liczą sobie skandalicznie za dużo, np. za tackę frytek, niż zapłaci się za tę samą ilość ziemniaków w postaci surowej w hipermarkecie Safeway (jeśli sądzisz, że pieniądze leżą na ulicy) albo (jeśli masz jakikolwiek szacunek dla wartości dolara) na farmerskim straganie gdzieś na zadupiu. Zatem po śniadanie muszą pojechać do małego miasteczka (bo spożywcze w dużych miastach, np. Redding, strasznie zdzierają) i znaleźć prawdziwy sklep spożywczy z ladą (bo sklepy samoobsługowe itd., itp.), gdzie zakupują śniadanie w najbardziej elementarnej formie (solidnie przecenione banany, które najlepszy czas mają dawno za sobą i nawet nie leżą w kiściach, tylko na podłodze, zbierane do papierowej torby z wesołymi nadrukami, podroby Cheerio w walcowatej torbie i karton najtańszego mleka w proszku). Spożywają je z wojskowych blaszanych menażek, które Shaftoe'owie z podziwu godnym spokojem dobywają z bagażnika wehikułu - żelaznej, wymazanej olejem otchłani, pełnej szczękających łańcuchów na koła, poobijanych skrzynek po amunicji; jeśli oczy Randy'ego nie mylą, jest tam także para samurajskich mieczy. W każdym razie robią to wszystko dość nonszalancko i nie wydaje się, żeby testowali w ten sposób Randy'ego. Dlatego nie sądzi, żeby kwalifikowało się to jako doświadczenie jednoczące ich. Gdyby, na przykład, impala zdechła im pośrodku pustyni, a żeby ją nareperować, trzeba by ukraść części z pobliskiego złomowiska, strzeżonego przez wściekłe psy i Cyganów ze strzelbami, to co innego. Ale Randy nie ma racji. Drugiego dnia Shaftoe'owie (przynajmniej chłopcy) trochę się przy nim otwierają. Wygląda na to, że (co jest streszczeniem z wielu, wielu godzin rozmów) kiedy jesteś młodym, wysportowanym chłopakiem z rodziny Shaftoe'ów, i jesteś obcy w obcym mieście, a jedziesz samochodem, który nieźle sobie podrasowałeś, korzystając z mnóstwa porad i akcesoriów ofiarowanych przez twoją rozgałęzioną rodzinę, sama idea zaparkowania go gdzieś po to, by pojechać czymś innym, jest - poza oczywistym szaleństwem finansowym - także jakimś moralnym występkiem. Tak po prostu. Dlatego do Whitman, w stanie Waszyngton, jadą samochodami. Ale po co (jeden z chłopaków w końcu zbiera się na odwagę i pyta) wzięli dwa? W impali jest pełno miejsca dla czterech osób. Randy zrozumiał, że Shaftoe'owie są zdegustowani faktem, że uparł się ciągnąć zbędną i obrzydliwie poobijaną acurę, a tylko ich niewiarygodna grzeczność nie pozwoliła im wykazać, że to bez sensu. - Ja nie sądzę, że my pojedziemy razem dalej niż do Whitman - mówi Randy (po spędzeniu z tymi gośćmi kilku dni zaczął odzwyczajać się od stosowania podmiotu domyślnego - tego tandetnego skrótu osób leniwych i patologicznie spieszących się). - Jak my będziemy mieli dwa samochody, to możemy się tam rozdzielić. - Randall, to nie jest tak daleko - mówi Robin, wdeptując pedał gazu do podłogi, żeby automat zredukował bieg, i zygzakując wokół cysterny z benzyną. Randy zdołał ich przekonać, by przeszli z początkowego "proszę pana" i "pan Waterhouse" na imię, ale (najwyraźniej) zgodzili się na to tylko pod warunkiem, że będą używać pełnej formy "Randall" zamiast "Randy". Randy bardzo niechętnie odniósł się do kompromisowej formy "Randall Lawrence", a zatem teraz obowiązuje "Randall". - M.A. i ja z przyjemnością odwieziemy cię na lotnisko albo, ehem, tam gdzie zechcesz zaparkować swoją acurę. - A gdzie jeszcze miałbym ją zaparkować? - mówi Randy, nie rozumiejąc ostatniej kwestii. - Znaczy, gdybyś się trochę rozejrzał, pewnie znalazłbyś miejsce, gdzie przez kilka dni mogłaby stać za darmo. O ile w ogóle chcesz ją zatrzymać. - I dodaje pocieszająco: - Ta acura nawet po odliczeniu blacharki chyba będzie sporo warta. Dopiero wtedy Randy domyśla się, że Shaftoe'owie mają go za kompletnie zrujnowanego, bezradnego i zagubionego w świecie. Za przypadek dla instytucji dobroczynnej. Przypomina sobie teraz, że kiedy przyjechali, wyrzucili cały wór papierów po żarciu z McDonalda. Cała ta nadgorliwa oszczędność to wszystko po to, by przypadkiem nie urazić Randy'ego. Robin i M.A. uważnie go obserwowali, rozmawiali o nim i myśleli o nim. Przypadkiem poczynili parę błędnych założeń i wyciągnęli parę niewłaściwych wniosków, ale i tak wykazali się większym wyrafinowaniem, niż podejrzewał Randy. Musi więc cofnąć się pamięcią i ponownie zanalizować wszystkie rozmowy z ostatnich paru dni, żeby mieć jakieś pojęcie, co jeszcze ciekawego i skomplikowanego może dziać się w ich głowach. M.A. to gość prostolinijny, jak z książki, taki, co to dobrze się uczy i znajduje swoje miejsce w każdej hierarchicznej organizacji. Natomiast Robin jest bardziej nieobliczalny. Ma zadatki i na kompletnego nieudacznika, i doskonałego biznesmena albo kogoś, kto oscyluje między tymi 226 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON skrajnościami. Z perspektywy czasu Randy widzi, że wypaplał mu niesamowitą ilość informacji o Internecie, elektronicznych pieniądzach, cyfrowych walutach i nowej globalnej gospodarce. Jest w takim stanie, że mógłby godzinami pleść o niczym. A Robin to wszystko pozbierał do kupy. Dla Randy'ego było to po prostu zwykłe gadanie. Dotychczas nawet nie zdał sobie sprawy, jaki może mieć wpływ na losy Robina Shaftoe'a. Randall Lawrence Waterhouse nie cierpi "Star Treka" i unika ludzi, którzy go lubią, ale nawet on widział prawie wszystkie odcinki tego gówna; teraz czuje się jak naukowiec z Federacji, który ląduje na jakiejś zapadłej planecie i nieświadomie uczy przypadkowego dzikusa, jak z dostępnych materiałów skonstruować działo fazowe. Randy wciąż ma jakieś pieniądze. Nie ma pojęcia, jak to podpowiedzieć chłopakom, nie popełniając przy tym potężnej gafy, więc gdy zatrzymują się, żeby zatankować, prosi Amy, by im to jakoś przekazała. Podejrzewa (choć nie do końca rozumie system rotacji miejsc w samochodach), że teraz będzie siedział sam na sam z Amy, ale jeśli ona ma przekazać chłopakom informację o pieniądzach, musi spędzić ten odcinek z nim, ponieważ aluzja do pieniędzy ma być delikatna, co chwilę potrwa, a z uwagi na tę delikatność potem potrzebny będzie czas, by ją przemyśleli. Lecz trzy godziny później na następnej stacji benzynowej okazuje się, że teraz razem pojadą M.A. i Robin. Robin (który już wie, rozumie i wysiada z impali z uśmiechem od ucha do ucha, po czym serdecznie klepie Randy'ego po ramieniu) może więc przekazać wiadomość M.A. - Randy zupełnie nie rozumiał, co on gada, dopóki nie domyślił się, że M.A. uważa go za nędzarza i usiłuje w zawoalowany sposób dowiedzieć się, czy nie pożyczyć mu czasem jakichś przyborów toaletowych. W każdym razie Randy i Amy lądują w acurze i ruszają do Oregonu, starając się dotrzymać tempa chewoletowi. - To miło dla odmiany mieć okazję pogadać z tobą - oświadcza Randy. Wciąż czuje plecy, tam gdzie walnęła go Amy, by podkreślić, że "to wszystko polega" na otwartym wyrażaniu uczuć. Dlatego ten aspekt swoich uczuć stara się wyrazić możliwie najbardziej dyplomatycznie. - Na gadkie sporo mielim już czasu. - Amy przez kilka ostatnich dni całkiem wróciła do języka przodków. - Ale chłopaków nie widziałam wieki całe, a ty w ogóle ich nie znałeś. - Wieki całe? Poważnie? - Pewnie. - Ile czasu? - Hmm, kiedy ostatni raz widziałam Robina, właśnie zaczął chodzić do przedszkola. A M.A. trochę później; miał wtedy jakieś osiem czy dziesięć lat. - Powiedz mi jeszcze raz, jak ty jesteś z nimi spokrewniona? - Robin chyba jest wnukiem mojej stryjecznej ciotki. Pokrewieństwo z M.A. też mogłabym ci wyjaśnić, ale już w połowie zacząłbyś się wiercić i ciężko wzdychać. - A więc dla nich jesteś po prostu dziesiątą wodą po kisielu, którą widzieli raz czy dwa, kiedy byli mali. Amy wzrusza ramionami. - No tak. - Więc co ich opętało, żeby tu przyjechać? Amy zerka na niego tępo. - Rozumiesz, kiedy z poślizgiem zaparkowali przed moim domem i wyskoczyli z rozpalonego do czerwoności, oblepionego owadami wehikułu, prosto z Tennessee, wyraźnie celem numer jeden tej misji było zadbanie, aby kwiat kobiecości rodu Shaftoe'ów został potraktowany z należnym szacunkiem, przyzwoitością, kulturą i nabożeństwem. - Och. Ja nie odniosłam takiego wrażenia. - Och, nie odniosłaś? Poważnie? - Tak, Randy. Moja rodzina trzyma się razem. I jeśli nie widzieliśmy się jakiś czas, to nie znaczy, że nie mamy już żadnych zobowiązań wobec siebie. - Hmm, chyba mimo woli porównujesz swoją i moją rodzinę - ja za swoją aż tak nie przepadam. No, ale o tym może pogadamy później. A propos tych rodzinnych zobowiązań, jestem pewien, że jednym z nich jest dopilnowanie twego teoretycznego dziewictwa. - Kto mówi, że teoretycznego? - Dla nich musi być teoretyczne, bo nie widzieli cię bardzo dawno. I tyle. - Zdaje się, że trochę za bardzo rozdmuchujesz seksualny aspekt całej sprawy - mówi Amy. - U facetów to normalne i wcale się nie dziwię. - Oj, Amy, Amy. Zrobiłaś rachunek? - Jaki rachunek? - Licząc jazdę na lotnisko przez korki w Manili, odprawę i formalności w San Francisco, cała podróż zabrała mi około osiemnastu godzin. Tobie dwadzieścia. Kolejne cztery na dotarcie do mojego domu. A potem, osiem godzin po tym, jak dojechaliśmy do mnie, w środku nocy pojawiają się Robin i Marcus Aurelius. Jeśli nawet założymy, że w rodzinie Shaftoe'ów poczta pantoflowa działa z szybkością światła, to znaczy, że chłopaki grali w kosza przed swoją przyczepą mieszkalną w Tennessee i otrzymali wiadomość, że dziewczyna z rodziny ma pewien problem z facetem, mniej więcej wtedy, kiedy zeskoczyłaś z "Glory" i wskoczyłaś do taksówki. - Wysłałam e-mail z "Glory" - mówi Amy. - Do kogo? - Na listę mailingową rodziny Shaftoe'ów. - Jezu! - Randy wymierza sobie policzek. - I co napisałaś? - Nie pamiętam. Że jadę do Kalifornii. Może i napomknęłam coś niewyraźnie o młodym człowieku, z którym chcę pogadać. Byłam trochę wkurzona i nie pamiętam dokładnie, co napisałam. - Pewnie napisałaś coś w rodzaju: "Jadę do Kalifornii. Randall Lawrence Waterhouse, który ma AIDS, zaraz po przylocie zgwałci mnie analnie". - Nie, nic z tych rzeczy. - No to pewnie ktoś przeczytał to między wierszami. No i Ciotka M. albo Mateczka wychodzi na ogród, strząsa mąkę z kraciastego fartucha - wyobrażam sobie. - Właśnie widzę. - I mówi: "Chłopaki, wasza ojca-konia-brata-wuja-córka, America Shaftoe, przysłała nam pocztę z łodzi wujka Douga na Morzu Południowochińskim. Pisze, że ma jakąś sprzeczkę z facetem, nie ma wątpliwości, że ktoś do pomocy 227 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON mógłby się jej przydać. Może przejedziecie się i zobaczycie, co tam u niej słychać?": A goście rzucają ostatniego kosza i mówią: "Tak jest, mateczko. Jaki adres?". Ona odpowiada: "Nieważne, walcie na międzystanówkę 40 i jedźcie na zachód, tylko trzymajcie średnią prędkość między sto a sto dwadzieścia procent przepisowej. Potem zadzwońcie na mój rachunek z jakiejś stacji benzynowej, to podam wam dokładne namiary". Oni mówią: "Tak jest, mateczko" i trzydzieści sekund później kładą deski na trawie, wyprowadzają z garażu swojego krążownika, a trzydzieści godzin później parkują na moim trawniku, świecą mi w oczy swoim latarkami na dwadzieścia pięć baterii R20 i zadają mnóstwo wścibskich pytań. Masz pojęcie, jaka to odległość? - Nie mam. - No więc, według atlasu samochodowego M.A., to równiutko trzy tysiące trzysta kilometrów. - I co z tego? - To znaczy, że przez półtora dnia musieli utrzymywać średnią prędkość stu dziesięciu na godzinę. - Przez dzień i ćwierć - wtrąca Amy. - Masz pojęcie, jakie to trudne? - Randy, wciskasz gaz i utrzymujesz samochód między liniami. To trudne? - Nie mówię, że to problem intelektualny. Chcę powiedzieć, że jeśli w drodze nie robi się postojów, tylko sika do pustych kubków od McDonalda, sugeruje to spory pośpiech, a nawet zawziętość. A ponieważ byłem kiedyś chłopakiem i wiem, jak to jest, kiedy się ma tyle lat co M.A. i Robin, zapewniam cię, że nic cię wtedy tak nie rozwściecza jak podejrzenie, że jakiś facet krzywdzi ukochaną kobietę. - A nawet jeśli, to co z tego? Teraz uważają, że jesteś równy facet. - Poważnie? - Tak. Przez tę katastrofę nabrałeś więcej ludzkich rysów. Zrobiłeś się bardziej przystępny. No i to pozwala ci wiele wybaczyć. - A dużo trzeba mi wybaczać? - Nie z mojej strony. - Ale skoro oni mieli mnie za gwałciciela, to teraz mój wizerunek jakby trochę złagodniał. Rozmowa na chwilę zamiera. Wtem odzywa się Amy: - No to opowiedz mi o swojej rodzinie. - Za parę dni będziesz wiedzieć o mojej rodzinie więcej, niżbym chciał. I ja też. Pogadajmy więc o czymś innym. - Dobra. Pogadajmy o pracy. - Okay. Ty pierwsza. - W przyszłym tygodniu przyjeżdża do nas niemiecki producent telewizyjny, żeby obejrzeć U-Boota. Może zrobią o tym dokument. Mieliśmy już kilku dziennikarzy z niemieckich gazet. - Tak? - W Niemczech zrobiła się z tego spora sensacja. - Dlaczego? - Bo nikt nie ma pojęcia, skąd on się tam wziął. No, teraz ty. - Planujemy wyemitować własną walutę. - Mówiąc to, Randy zdradza osobie nieupoważnionej tajemnice firmy. Ale robi to tak czy owak, ponieważ takie zwierzanie się sprawia, że ma erekcję. - Jak to się robi? To nie trzeba być państwem? - Nie. Trzeba być bankiem. Jak ci się zdaje, dlaczego mówimy na to "banknoty"? -Randy w pełni zdaje sobie sprawę z szaleństwa, jakim jest zdradzanie kobiecie tajemnic służbowych gwoli tylko własnego seksualnego samozadowolenia, ale taka już natura rzeczy, że w tej chwili specjalnie o to nie dba. - No dobrze, ale i tak zwykle robią to państwowe banki, nie? - Tylko dlatego, że ludzie je poważają. Ale państwowe banki w Azji Południowo-Wschodniej mają w tej chwili poważny problem z własnym wizerunkiem. Ten problem przekłada się bezpośrednio na lecące na łeb, na szyję kursy wymiany. - To jak się do tego zabrać? - Trzeba mieć wielką kupę złota. Wydajemy świadectwa mówiące "niniejsze świadectwo można wymienić na taką-itaką ilość złota". I to wszystko. - A czemu nie podobają się wam jeny, dolary i tak dalej? - Te świadectwa - banknoty - są wydrukowane na papierze. My planujemy emitować elektroniczne banknoty. - W ogóle nie będą na papierze? - W ogóle. - Więc można je będzie wydać tylko w Sieci. - Naturalnie. - A gdybyś zechciał kupić worek bananów? - To znajdę sprzedawcę bananów przez Internet. - Wygląda, że papierowe pieniądze są równie dobre. - Papierowe pieniądze są łatwe do wyśledzenia, niszczą się i mają jeszcze parę innych wad. Elektroniczne banknoty są szybkie i anonimowe. - Randy, a jak wyglądałby taki elektroniczny banknot? - Tak jak wszystko, co cyfrowe: ciąg bitów. - To pewnie łatwo podrobić coś takiego? - Nie, jeśli dysponuje się dobrymi sposobami szyfrowania. Tak jak my. - Skąd je macie? - Bo zadajemy się z maniakami. - Jakimi maniakami? - Maniakami, którzy sądzą, że posiadanie dobrych szyfrów jest rzeczą niemal apokaliptycznie ważną. - A skąd im coś takiego przyszło do głowy? - Przeczytali sobie o takich gościach, jak na przykład Yamamoto, którzy zginęli, ponieważ mieli kiepskie szyfry, a potem wyciągnęli wnioski na przyszłość. 228 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - A ty, Randy, zgadzasz się z nimi? - pyta Amy. Wygląda, że to jedno z tych pytań typu "przełomowy moment w całej znajomości". - Zgadzam się o drugiej w nocy, kiedy leżę w łóżku i nie mogę zasnąć - mówi Randy. - Ale w świetle dnia to wygląda jak kompletna paranoja. - Zerka na Amy, która taksuje go wzrokiem, ponieważ jeszcze nie odpowiedział na pytanie. Musi wybrać: rybki albo akwarium. - Myślę, że strzeżonego pan Bóg strzeże. Używanie porządnych szyfrów nie może zaszkodzić, a być może pomoże. - I można jeszcze przy okazji zarobić na tym sporo forsy - przypomina Amy. Randy śmieje się. - W tej chwili nawet nie chodzi o zarobienie forsy. Próbuję po prostu nie wyjść na kompletnego głupka. Amy uśmiecha się tajemniczo. - Co? - pyta Randy. - Kiedy to powiedziałeś, całkiem przypominałeś Shaftoe'a. Randy przez pół godziny prowadzi samochód i milczy. Chyba miał rację, to przełomowy moment. Teraz można już tylko wszystko spieprzyć. Więc gęba na kłódkę. Generał Przez dwa miesiące sypia na plażach Nowej Kaledonii przykryty moskitierą. Marzy o czymś lepszym i wygładza wymyśloną historię. W Sztokholmie ktoś z ambasady brytyjskiej zaprowadził go do kawiarni. Człowiek spotkany w kawiarni wsadził go do samochodu. Samochód zawiózł go nad jezioro, gdzie przypadkiem trafił się hydroplan z włączonymi silnikami i wyłączonymi światłami. SAS przerzucił go w ten sposób do Londynu. Wywiad marynarki wojennej zabrał go do Waszyngtonu, wyciągnął z niego wszystko, co wie, i przekazał sztabowi marines, wbiwszy na koniec w dokumentach wielki stempel mówiący, że nie należy już wysyłać go na front, ponieważ Wie Zbyt Dużo, by mógł trafić do niewoli. Marines odkryli, że Wie Zbyt Mało, by służyć jako Skurwysyn Na Tyłach, i dali mu wybór: bilet do domu w jedną stronę albo studia. Wybrał bilet, a potem wmówił niedoświadczonemu oficerowi, że rodzina się przeniosła i dom jest teraz w San Francisco. Zatokę San Francisco dałoby się właściwie pokonać, przeskakując z jednego okrętu na drugi. Brzeg był nieprzerwanym ciągiem koszar, przystani, szpitali i więzień marynarki wojennej. Wszystkiego pilnowali towarzysze broni Shaftoe'a. Tatuaże miał wprawdzie zakryte cywilnymi ciuchami, a włosy mu odrosły, ale wystarczyłoby, żeby podszedł do dowolnego marine na odległość rzutu kamieniem i spojrzał mu w oczy: ten natychmiast rozpoznałby w nim brata w potrzebie, otworzył każdą bramę, złamał każdy przepis, pewnie nawet poświęcił życie. Przemycił się na statek płynący na Hawaje tak sprawnie, że nawet nie zdążył się dobrze napić. W Pearl dostanie się na statek do Kwajalein zabrało mu cztery dni. A tam był legendarnym bohaterem. Pieniądze nie zdawały się na nic: przez tydzień palił, pił i jadł, a nie pozwolili mu wydać choćby centa. W końcu bracia wsadzili go w samolot, który zabrał go parę tysięcy kilometrów dalej na południe. Do Noumea na Nowej Kaledonii. Bardzo się przy tym wahali. Chętnie poszliby razem z nim do szturmu na plażę, ale to co innego: wysyłali go niebezpiecznie blisko Frontu Południowo-Zachodniego Pacyfiku, domeny Generała. Nawet teraz, sporo lat po tym, jak Generał wysłał ich z kiepskim wsparciem i uzbrojeniem na Guadalcanal, żołnierze piechoty morskiej pięćdziesiąt procent dnia wciąż spędzają na rozpamiętywaniu, cóż to był za straszny facet. W tajemnicy kupił sobie połowę Intramuros. Został miliarderem dzięki złocie, które wykopał jego ojciec, kiedy był gubernatorem Filipin. Quezon potajemnie nazywał go powojennym dyktatorem archipelagu. Generał startował na prezydenta, a żeby wygrać, zaczął przegrywać bitwy, aby pogrążyć Roosevelta. Winę zawsze zwalał na marines. A gdyby to się nie udało, wróciłby do Stanów i zorganizował zamach stanu. Który, można się założyć o sporą sumę, musiałby zwalczyć Korpus Piechoty Morskiej USA. Semper fidelis! Ale i tak pomogli mu się dostać na Nową Kaledonię. Noumea to eleganckie francuskie miasto z szerokimi ulicami i krytymi blachą domami, z portem pełnym hałd rudy niklu i chromu z gigantycznych kopalni w głębi wyspy. Jest mniej więcej w jednej trzeciej francuskie (wszędzie wiszą portrety de Gaulle'a), w jednej trzeciej amerykańskie, wojskowe, a pozostała jedna trzecia to ludożercy. Plotki mówią, że kanibale od dwudziestu siedmiu lat nie zjedli żadnego białego, zatem Bobby Shaftoe, śpiąc na plaży, czuje się bezpiecznie, prawie jak w Szwecji. Jednakże w Noumea trafia na przeszkodę twardszą niż betonowa ściana - wyimaginowaną linię pomiędzy Frontem Pacyfiku (terytorium Nimitza) a południowo-zachodnim Pacyfikiem. Brisbane, kwatera główna Generała, jest - jak na tutejsze warunki - o rzut kamieniem na zachód. Jak uda mu się tam dostać i zamienić słowo z Generałem, wszystko będzie dobrze. Przez pierwsze parę tygodni spędzone na plaży Shaftoe odczuwa głupawy optymizm. Przez kolejny miesiąc jest załamany i myśli, że już nigdy się stąd nie wydostanie. Wreszcie bierze się w garść i zaczyna znów wykazywać elastyczność. Nie udało się dostać na okręt. Lecz ruch w powietrzu jest tu niesamowity. Generał chyba lubi samoloty. Shaftoe zaczyna obserwować lotników. Żandarmeria nie pomaga mu w tym, nie może nawet ratować się ucieczką do kantyny podoficerskiej. Ale kantyna podoficerska ma bardzo ograniczony asortyment rozrywek. Klienci szukający głębszej satysfakcji muszą opuścić obszar strzeżony przez czujnych żandarmów i wkroczyć w cywilną gospodarkę. A kiedy napaleni forsiaści amerykańscy lotnicy zadają się z kulturą zbudowaną w połowie przez ludożerców, w połowie zaś przez Francuzów, cywilna gospodarka rozwija się niesamowicie. Shaftoe znajduje punkt obserwacyjny zaraz za bramą bazy lotniczej i instaluje się tam. Kieszenie ma pełne paczek papierosów (marines w Kwajalein dali mu zapas na resztę życia) i czeka. Lotnicy wychodzą, dwójkami i trójkami. Shaftoe wypatruje sierżantów, idzie za nimi do barów i burdeli, siada naprzeciwko nich i zaczyna odpalać jednego papierosa od drugiego. Zaraz przychodzą i sępią. W ten sposób nawiązuje się rozmowa. Opracowawszy tę metodę, pospiesznie dowiaduje się wszystkiego o Piątej Dywizji Lotniczej i zaprzyjaźnia z gromadą pilotów. Po paru tygodniach gra va banque: o pierwszej, w bezksiężycową noc, przełazi przez ogrodzenie lotniska, czołga się z półtora kilometra wzdłuż krawędzi pasa startowego i ledwo znajduje załogę Krzywej Stopki, bombowca B-24 Liberator lecącego do Brisbane. Błyskawicznie zostaje wepchnięty do szklanej kuli w ogonie samolotu: tylnej wieżyczki strzeleckiej. Jej zadaniem, oczywiście, jest zestrzeliwanie myśliwców Zero, które lubią atakować od tyłu. Ale załoga Krzywej Stopki uważa, że napotkanie Zero jest tu równie prawdopodobne jak w stanie Missouri. Ostrzegali go, że ma wziąć coś ciepłego, ale nic takiego nie miał. Ledwo Krzywa Stopka opuściła pas startowy, już 229 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON zrozumiał swój błąd - temperatura spada jak trzystukilogramowa bomba. Wylezienie z tej wieżyczki jest niemożliwe. A gdyby nawet - to skończyłoby się aresztowaniem, został bowiem przemycony na pokład bez wiedzy i zgody oficerów pilotujących maszynę. Zatem ze spokojem postanawia poszerzyć swą bogatą wiedzę na temat cierpień o długotrwałe wyziębienie. Po kilku godzinach albo traci przytomność, albo zasypia - to duża ulga. Budzi go dochodzący ze wszystkich stron naraz różowy blask. Samolot zmniejszył pułap lotu, ociepliło się, Bobby odtajał na tyle, by odzyskać przytomność. Po paru minutach może poruszać rękami. Wyciąga rękę w stronę tego blasku i wyciera zaparowaną szybę kopułki. Wyjmuje chustkę, wyciera całe szkło do czysta. Patrzy prosto na pacyficzny świt. Niebo jest popstrzone plamami i paskami czarnych chmur. Przypominają strugi atramentu kałamarnic w karaibskiej zatoczce. Przez chwilę czuje się jak pod wodą, z Bischoffem. Powierzchnię oceanu pokrywają pomarszczone blizny, które przypominają mu jego własne ciało. Ale pomiędzy strupami ukazują się zębate, ostre krawędzie, jak stare odłamki. To rafy koralowe. Morze robi się coraz płytsze. Coraz cieplej. Znów zaczyna się trząść. Ktoś wrzucił do oceanu sporo brązowej ziemi, całą kupę. Na brzegu tej pryzmy znajduje się miasto. Rozpościera się wokół nich, jest coraz bliżej. To Brisbane. Pas lotniska strzela w górę, Shaftoe boi się, że zedrze mu dupę do krwi, jak największa na świecie cykliniarka. Samolot staje. Czuć benzynę. Pilot znajduje go i wkurza się. Już prawie wzywa żandarmów. - Jadę do Generała, ma dla mnie zadanie - mruczy Shaftoe sinymi wargami. Pilot chyba chce go zamordować. Ale po tych słowach wszystko się zmienia: wściekli oficerowie odsuwają się od niego o parę kroków, odzywają się grzeczniej i powstrzymują groźby. Shaftoe domyśla się zatem, że Generał ma własne metody. Spędza dzień w podłym hoteliku, dochodząc do siebie. Potem wstaje, goli się, wypija kawę i wyrusza zapolować na oficera. Ku swemu bezbrzeżnemu smutkowi dowiaduje się, że Generał przeniósł swą kwaterę do Hollandii na Nowej Gwinei. Ale jego żona, syn i cały sztab wciąż mieszkają w Lennon's Hotel. Shaftoe idzie tam i analizuje ruch uliczny; żeby trafić na podkowiasty podjazd hotelu, samochody muszą skręcić na pewnym rogu, tuż obok. Znajduje tam dobre miejsce do czekania i czeka. Zaglądając w okna mijających go samochodów, widzi pagony, może policzyć gwiazdki i orzełki. Widząc dwie gwiazdki, decyduje się zrobić ruch. Biegnie ulicą i dociera pod markizę hotelu dokładnie w chwili, gdy szofer otwiera drzwi Generałowi. - Przepraszam bardzo, panie generale, melduje się sierżant Bobby Shaftoe! - wykrzykuje, oddając najdoskonalszy salut w historii wojskowości. - Cholera, co za Bobby Shaftoe? - mówi Generał, ledwo rzucając nań okiem. Gada jak Bischoff! I nawet ma niemiecki akcent! - Zabiłem więcej Nipów niż wstrząsy sejsmiczne. Umiem skakać na spadochronie. Mówię trochę po nippońsku. Potrafię przetrwać w dżungli. Znam Manilę jak własną kieszeń. Mam tam żonę i dziecko. I już dłużej nie mogę, sir! W Londynie czy Waszyngtonie w życiu by mu się to nie udało; a gdyby nawet, to zastrzeliliby go bądź przynajmniej aresztowali. Ale to jest południowo-zachodni Pacyfik; dlatego następnego dnia, o świcie, siedzi już w B-17 lecącym do Hollandii, ubrany w mundur armii bez dystynkcji. Nowa Gwinea wygląda paskudnie, jak toczony przez gangrenę smok z wygiętym, skalistym kręgosłupem pokrytym lodem. Shaftoe dostaje hipotermii i początków malarii naraz od samego patrzenia. Cała wyspa należy teraz do Generała. Shaftoe od razu widzi, że tylko ktoś kompletnie pieprznięty chciałby zdobyć taki kraj. Lepszy miesiąc pod Stalingradem niż dwadzieścia cztery godziny tutaj. Hollandia leży na północnym skraju tego potwora, zwrócona oczywiście w stronę Filipin. Wśród marines wszyscy słyszeli, że Generał kazał zbudować sobie tutaj pałac. Niektóry, co głupsi i bardziej łatwowierni, wierzą nawet w plotki, mówiące, że to zaledwie replika Tadź Mahal w skali 2:1, zbudowana przez niewolników z piechoty morskiej. Jednak lepiej zorientowani wiedzą, że jest to w istocie znacznie większa budowla, z materiałów budowlanych skradzionych ze statków szpitalnych marynarki, upstrzona rekreacyjnymi pawilonami i pokojami uciech dla licznych azjatyckich nałożnic Generała, ze strzelistą kopułą, tak wysoką, że Generał może na nią wleźć i zobaczyć, co Nipy robią z jego wielkimi posiadłościami w Manili, dwa i pół tysiąca kilometrów na północny zachód. Przez okienko B-17 nic takiego nie widać. Dostrzega jeden duży, ładny dom na wzniesieniu nad morzem. Podejrzewa, że to tylko posterunek strzegący pogrążonego w ciemności terytorium Generała. Lecz samolot prawie natychmiast uderza podwoziem o ziemię i podskakuje. Do kabiny wpada równikowe powietrze. To całkiem tak, jakby oddychało się bitą śmietaną prosto z bulgocącej cysterny. Bobby już czuje, że kiszki mu puszczają. Jasne, wielu marines uważa, że spodnie od munduru armii lądowej najlepiej wyglądają poplamione odchodami. Jemu nie wolno nawet o tym pomyśleć. Pasażerowie (przeważnie pułkownicy i wyżej) ruszają się tak, jakby bali się spocić, choć już są mokrzy od stóp do głów. Shaftoe chętnie kopnąłby ich w te grube dupska dekowników - spieszy się do Manili. Po chwili już jedzie na tylnym zderzaku jeepa pełnego oficerów. Lotnisko nadal otaczają działka przeciwlotnicze; widać, że całkiem niedawno było bombardowane i ostrzeliwane. Sugerują to między innymi wyraźne oznaki, jak leje po pociskach, ale Shaftoe dowiaduje się więcej, obserwując ludzi: ich postawa i wyraz twarzy, kiedy gapią się w niebo, mówią mu dokładnie, jaki jest stopień zagrożenia. Nic dziwnego - myśli - wspominając wielki, biały dom na szczycie wzgórza. Jezu, przy świetle księżyca pewnie go widać! Pewnie widać go z Tokio. Aż się prosi, żeby go ostrzelać. A potem gdy jeep zaczyna gramolić się na jedynce pod górę, domyśla się, że to tylko makieta, przynęta. Prawdziwe centrum dowodzenia Generała na pewno mieści się w sieci tuneli wykopanych głęboko pod dżunglą i właśnie tam można znaleźć jego azjatyckie konkubiny i tym podobne. Wycieczka pod górę zajmuje całe wieki. Shaftoe zeskakuje ze zderzaka i wyprzedza wyjącego jeepa, a następnie drugiego. Idzie sam przez dżunglę. Po prostu pójdzie po śladach opon, aż doprowadzą go do sprytnie zakamuflowanego szybu wiodącego do kwatery głównej. Ślady prowadzą go jednak do wielkiej tarczy strzelniczej - domu na wzgórzu. Chłopaki stanęli na głowie, żeby dom wyglądał jak prawdziwy, jakby ktoś naprawdę w nim mieszkał. Widać meble i w ogóle. Na ścianach krzyżują się ściegi 230 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON dziur po pociskach. A na tarasie postawili nawet manekina w jedwabnym różowym szlafroku, z fajką z kaczana kukurydzy, w lotniczych okularach, obserwującego zatokę przez lornetkę. Choć rzadko podoba mu się jakieś osiągnięcie armii, tym razem nie może powstrzymać się od ryknięcia śmiechem. Wojskowy humor w najlepszym wydaniu. Nie może uwierzyć, że uszło im to na sucho. Pod domem kręci paru fotoreporterów. Robią zdjęcia tej sceny. Staje w rozkroku pośrodku błotnistego parkingu przed domem i wystawia w stronę manekina środkowy palec. Ej, dupku, pozdrowienia od marines z Kwajalein! Od razu mu lepiej. Manekin obraca się i wycelowuje lornetkę prosto w Bobby'ego Shaftoe, który zamiera w obraźliwym geście jak pod spojrzeniem bazyliszka. Na dole rozlega się wycie i lament syren alarmowych. Generał odsuwa lornetkę od okularów przeciwsłonecznych, pyka fajkę i sarkastycznie salutuje. Shaftoe przypomina sobie o schowaniu palca i stoi wrośnięty w ziemię jak uschły mahoniowiec. Generał unosi dłoń i wyciąga z ust fajkę, tak by móc powiedzieć: - Magandang gabi. - Miał pan na myśli "Magandang umaga" - mówi Shaftoe. - Gabi to "wieczór", a umaga to "dzień". Pomruk silników samolotów słychać coraz lepiej. Fotoreporterzy postanawiają, że na dziś dość i znikają we wnętrzu domu. - Kiedy posuwasz się z Manili na północ, w kierunku Lingayen, na rozwidleniu w Tarlac skręcasz w prawo i jedziesz przez plantacje trzciny cukrowej do Urdaneta, to jaka jest pierwsza wioska po drodze? - To podchwytliwe pytanie - odpowiada Bobby. - Na północ od Tarlac nie ma trzciny cukrowej, tylko pola ryżowe. - Hmm. Bardzo dobrze - ponuro rzuca Generał. Na dole rozlega się potworny łoskot baterii przeciwlotniczych; z tej odległości brzmi to, jakby ktoś rozbijał młotami pneumatycznymi północne wybrzeże wyspy. Generał nie zwraca uwagi. Gdyby tylko udawał, że nie zwraca uwagi, przynajmniej spojrzałby na nadlatujące zera, by móc przestać udawać, kiedy będzie już zbyt niebezpiecznie. Ale on nawet nie spojrzy. Shaftoe zmusza się, by również nie patrzeć na niebo. Generał zadaje mu długie, skomplikowane pytanie po hiszpańsku. Brzmi, jakby stał w dźwiękochłonnej kabinie w Nowym Jorku czy Hollywood i czytał komentarz do kroniki filmowej sławiącej jego cnoty. - Jeśli chciał pan zapytać, czy ja hablo espańol, odpowiedź brzmi: un poquito - mówi Shaftoe. Generał z irytacją przytyka dłoń do ucha. Nie słyszy nic z wyjątkiem pary myśliwców Zero nalatujących na nich obu z szybkością jakichś sześciuset kilometrów na godzinę, które seriami działek kalibru 12,7 mm obracają w perzynę tony biomasy po drodze. Kiedy ścieg pocisków tłucze po parkingu, obryzgując spodnie Shaftoe'a błotem, Generał nie spuszcza go z oka. Seria zakręca nagle pod kątem prostym do góry, napotkawszy ścianę domu, wybija kawałek poręczy mniej więcej trzydzieści centymetrów od ręki Generała, wspina się po ścianie do góry, rozwala w środku parę mebli, grzmoci po dachu i znika. Teraz, gdy zera ich minęły, Shaftoe może unieść wzrok, nie sprawiając wrażenia, że jest jakimś tchórzliwym pedałem. Kotlety na skrzydłach poszerzają się i łypią złowrogo, gdy myśliwce nawracają, ciaśniej niż jakikolwiek amerykański samolot. Będą atakować jeszcze raz. - Słuchaj... - zaczyna Generał. Ale wtem powietrze rozdzierają dziwne, syczące dźwięki. W jednym z okien niespodziewanie wylatuje szyba. Ze środka dobiega łomot i brzęk tłuczonych naczyń. Generał po raz pierwszy daje do zrozumienia, że wie, iż wokół odbywają się działania wojenne. - Shaftoe, rozgrzej silnik w moim jeepie - mówi. - Mam do pomówienia z chłopakami od pelotek. - I odwraca się, ukazując Shaftoe'emu tył jedwabnego różowego szlafroka. Jest tam wyszyty czarną nicią gigantyczny jaszczur stojący na tylnych łapach. Generał znienacka obraca się. - Shaftoe, to ty tam krzyczysz? - Nie, sir! - Wyraźnie słyszałem, jak krzyczysz. - MacArthur znów odwraca się tyłem, ukazując jaszczura (który, po namyśle, może uchodzić za jakiegoś chińskiego smoka), i wchodzi do domu, gniewnie mrucząc. Shaftoe wsiada do wskazanego auta i zapala silnik. Generał wychodzi z domu i ciężko człapie ku niemu, przyciskając do siebie niewypał pocisku przeciwlotniczego. Wiatr wydyma jedwabny różowy szlafrok. Zera wracają i znów ostrzeliwują parking. Przecinają ciężarówkę równiutko na pół. Shaftoe czuje, że kiszki mu się rozpuściły i zaraz wytrysną z ciała. Zamyka oczy, kurczy zwieracz odbytu i zaciska zęby. Generał zasiada obok. - Zjedź na dół - rozkazuje. - Kieruj się na dźwięk działek. Ujechali ledwie kawałek. Drogę tarasują dwa jeepy, te, które wiozły oficerów z lotniska. Stoją opuszczone pośrodku drogi, z otwartymi drzwiami i wciąż zapalonymi silnikami. Generał sięga obok Shaftoe'a i naciska klakson. Z zarośli wyłażą pułkownicy i generałowie brygady, jak jacyś wyjątkowo dziwaczni tubylcy, ściskający swe teczki niczym amulety. Salutują Generałowi, który ignoruje ich z niechęcią. - Zabierzcie te samochody! - woła, wskazując je ustnikiem fajki. - Tu jest droga. Parking jest tam. Zera nalatują trzeci raz. Shaftoe rozumie teraz (a Generał pewnie wie to od dawna), że ci piloci nie są najlepsi. Wojna już trochę trwa i wszyscy dobrze wyszkoleni już dawno nie żyją. I dlatego nie potrafią zgrać kierunku lotu z drogą; serie przecinają ją na skos. Ale i tak jakiś pocisk przebija w jednym z jeepów korpus silnika. Z dziury bucha gorący olej i para. - No ruszcie się, zepchnijcie go na bok! - rozkazuje Generał. Shaftoe instynktownie zaczyna wysiadać, ale MacArthur wciska go w fotel słowami: - Shaftoe! Ty masz prowadzić mój wóz! Dyrygując fajką jak batutą, Generał wyciąga podwładnych z krzaków. Zaczynają spychać rozwalonego łazika z drogi. Shaftoe popełnia błąd, robi wdech przez nos i czuje, jak zawiewa ku niemu silny odór gówna - przynajmniej jeden z oficerów zesrał się w gacie. Shaftoe z całych sił się stara, by nie zrobić tego samego; gdyby miał pchać jeepa, na pewno już miałby pełno w spodniach. Zera próbują ustawić się w szyk do kolejnego nalotu, ale na scenę wkracza parę amerykańskich myśliwców, co komplikuje sprawę. Shaftoe lawiruje między drugim jeepem a olbrzymim drzewem i przyspiesza, wracając na drogę. Generał przez chwilę mamrocze do siebie, po czym odzywa się: - Jak się twoja żona nazywa? - Gore. 231 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Co takiego?! - To znaczy, Glory. - Aha. Ładnie. Ładne filipińskie imię. Filipinki to najpiękniejsze kobiety na świecie, nie sądzisz? Shaftoe, bywały w świecie, krzywi twarz i zaczyna systematycznie przeglądać swe doświadczenia. Potem zdaje sobie sprawę, że Generała pewnie wcale nie interesuje przemyślana osobista opinia. Oczywiście, żona Generała jest Amerykanką, więc to może być trochę ryzykowne. - Wydaje mi się, że najpiękniejsza jest kobieta, którą się kocha - odpowiada wreszcie. Generał wygląda na lekko wkurzonego. - Pewnie, ale... - Ale jeśli tym się pan nie przejmuje, najpiękniejsze są Filipinki, sir! - kończy Shaftoe. Generał kiwa głową. - No a syn? Jak on ma na imię? Shaftoe przełyka głośno i myśli szybko. Nawet nie wie, czy w ogóle ma dziecko - wymyślił je, żeby opowieść brzmiała lepiej - a jeśli ma, to szanse, że to chłopak, są pół na pół. Ale jeżeli to chłopak, już wie, jak powinien się nazywać. - Sir... on ma na imię... ma na imię... ehem, mam nadzieję, sir, że nie ma pan nic przeciwko... bo ma na imię Douglas. Generał zachwycony szczerzy zęby i gdacze, poklepując się po kolanach pociskiem przeciwlotniczym. Shaftoe kurczy się na siedzeniu. Gdy docierają na lotnisko, nad ich głowami toczy się walka kołowa w najlepszym gatunku. Na ziemi opustoszało, wszyscy kryją się za workami z piaskiem. Generał każe Shaftoe'owi przejechać wzdłuż pasa startowego tam i z powrotem. Zatrzymują się przy każdym stanowisku ogniowym, Generał zagląda za osłonę. - Tam siedzi ten facet! - mówi wreszcie Generał, wskazując trzcinką działko po przeciwnej stronie pasa. Widziałem, jak wystawił łeb i ględził przez telefon. Shaftoe pędzi jeepem przez pas. Palący się zero, pędzący chyba z połową prędkości dźwięku, zwala się na pas kilkadziesiąt metrów od nich i rozpada na kłębowisko płonących części zamiennych, które podskakują, odbijają się i turlają w ich kierunku. Shaftoe waha się i zwalnia. Generał wrzeszczy na niego. Sądząc, że tego, czego nie widzi, i tak nie ominie, Shaftoe wali prosto w kurzawę. Widział już takie akcje i wie, że najpierw zagrodzi im drogę karter silnika, rozgrzana do czerwoności bryła znakomitego żeliwa firmy Mitsubishi. I rzeczywiście, leci: wciąż dynda zeń jeden z kolektorów wydechowych, kręci się jak dziki i przy każdym uderzeniu o pas startowy wyrywa kawał darni. Zauważa kadłub i widzi, że już zarył w ziemię i znieruchomiał. Teraz rozgląda się za skrzydłami - połamały się na kilka raptownie zwalniających części, ale od podwozia odpadły opony i teraz toczą się ku nim, buchając ogniem. Shaftoe lawiruje między nimi, pędzi przez niedużą kałużę płonącej benzyny, potem ostro skręca i wraca na właściwy kurs. Wybuch zero posłał wszystkich na ziemię, za worki z piaskiem. Generał musi wyleźć z jeepa i zajrzeć górą za osłonę. Unosi pocisk przeciwlotniczy nad głowę. - Słuchaj pan, kapitanie - mówi swym doskonałym głosem prezentera radiowego. - To przyleciało na mój nocny stolik. Nie ma adresu nadawcy, ale wydaje mi się, że to ktoś od was. Kapitan staje na baczność - osłonięta hełmem głowa wyskakuje zza worków. Gapi się na pocisk. - Bardzo proszę się nim zaopiekować i zadbać, żeby został należycie rozbrojony. -Generał rzuca pocisk kapitanowi, bokiem, jak arbuza, a kapitan ledwie nadąża go złapać. - No, dalej, do roboty - ciągnie Generał. - Zobaczmy, czy następnym razem uda się wam rozwalić jakiegoś zero. - Macha wzgardliwie w stronę płonącego wraku i wsiada do jeepa. Dobra, Shaftoe, z powrotem na górę! - Tak jest, sir! - Posłuchaj, wiem, że mnie nienawidzisz, bo jesteś z piechoty morskiej. Oficerowie lubią, kiedy udaje się wobec nich szczerość. - Tak jest, sir, nienawidzę pana, ale nie wydaje mi się, żebyśmy przez to nie mogli pozabijać razem trochę Nipów! - Zgadzamy się. Ale w tej misji, którą szykuję dla ciebie, Shaftoe, zabijanie Nipów nie będzie głównym celem. Shaftoe wygląda na wytrąconego z równowagi. - Sir, z całym szacunkiem, wydaje mi się, że zabijanie Nipów jest moją mocną stroną. - Nie wątpię. U marine to przydatna umiejętność. Ponieważ w tej wojnie marines są pierwszorzędnymi żołnierzami dowodzonymi przez admirałów, którzy nie mają zielonego pojęcia o walce na lądzie i myślą, że jedynym sposobem na zdobycie wyspy jest rzucenie ludzi prosto w paszczę nippońskich umocnień. Generał urywa, jakby dając Bobby'emu szansę na odpowiedź. Shaftoe jednak milczy. Przypomina sobie opowieści kolegów z Kwajalein o wszystkich walkach, jakie toczyli o małe pacyficzne wysepki, dokładnie tak jak to powiedział Generał. - I dlatego marines muszą świetnie zabijać Nippończyków, tak jak ty. Ale teraz, sierżancie, jesteście w siłach lądowych, a w siłach lądowych mamy parę znakomitych wynalazków, jak na przykład strategia i taktyka. Nieźle byłoby, żeby niektórzy admirałowie też się z nimi zapoznali. A więc twoim nowym zadaniem, Shaftoe, nie będzie zabijanie Nipów, ale ruszanie głową. - Tak jest, pan na pewno myśli, że jestem głupim trepem, ale zapewniam pana, że mam w głowie trochę rozumu. - I właśnie tam powinien zostać - w głowie, cały i zdrowy! - mówi Generał, poklepując go serdecznie po plecach. Bo my właśnie próbujemy stworzyć korzystną dla nas taktyczną sytuację. A kiedy to się uda, zabijanie Nipów można będzie przeprowadzić bardziej wydajnymi metodami, na przykład nalotami bombowymi, masowym głodem i tak dalej. I nie będziesz musiał osobiście podrzynać gardła każdemu z nich, mimo iż posiadasz ku temu znakomite kwalifikacje. - Dziękuję, panie generale. - Mamy miliony filipińskich partyzantów i setki tysięcy żołnierzy, którzy załatwią tę prostą sprawę - zamienią żywych Nipów w martwych, a przynajmniej pojmanych. Ale żeby koordynować ich działania, potrzebne są informacje. To będzie jedno z twoich zadań. Jednak w kraju aż roi się od moich szpiegów, to zadanie będzie więc drugorzędne. - A pierwszorzędne, sir? - Ci Filipińczycy potrzebują przywódcy. Koordynacji. A przede wszystkim potrzebują ducha walki. - Ducha walki, sir? - Mieli wiele powodów, by się załamać i zniechęcić. Nipy nie traktowały ich dobrze. I choć ja ciężko pracowałem tutaj, na Nowej Gwinei, przygotowując sobie grunt do powrotu, oni raczej o tym nie wiedzą; wielu z nich myśli, że 232 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON zupełnie o nich zapomniałem. A teraz czas ogłosić im, że nadchodzę. Że powrócę tam - i to już wkrótce! Shaftoe parska śmiechem, sądząc, że Generał pozwala sobie na kpinę z samego siebie - tak, na trochę ironii - ale potem zauważa, że Generał nie jest specjalnie rozbawiony. - Zatrzymaj się! - krzyczy. Shaftoe parkuje jeepa na wierzchołku idącej serpentyną drogi, skąd otwiera się widok na północ, na rubieże Morza Filipińskiego. Generał wyciąga rękę w kierunku Manili, dłoń lekko zwinięta, wierzchem do góry, jak upozowany do zdjęcia szekspirowski aktor. - Jedź, Bobby Shaftoe! - woła. - Jedź tam i powiedz im, że nadchodzę. Shaftoe rozumie rozkaz i wie, co odpowiedzieć: - Tak jest, sir! Początek Z punktu widzenia uprzywilejowanych, białych, męskich technokratów (na dodatek dumnych z tego), na przykład Randy'ego Waterhouse'a i jego przodków, Palouse było jednym wielkim, zamieszkanym laboratorium nieliniowej aerodynamiki i teorii chaosu. Niewiele było tu istot żywych, dlatego obserwacji nie utrudniały drzewa, kwiaty, fauna oraz nużąco liniowe i racjonalne wytwory ludzkiej ręki. Góry Kaskadowe zatrzymywały cały ciepły, wilgotny, świeży wiatr od Oceanu Spokojnego, nawilżając nim nartostrady po zachodniej stronie i rosząc wilgocią twarze narciarzy z Seattle; resztki bryzy natomiast zawracały na północ ku Vancouver lub na południe - do Portland. Dlatego powietrze dla Palouse musiało być hurtowo sprowadzane z Jukonu i Kolumbii Brytyjskiej. Płynęło przez zastygłe, wulkaniczne pustkowie stanu Waszyngton mniej lub bardziej ciągłą laminarną strugą, która (jak podejrzewał Randy), trafiając do Palouse, rozgałęziała się w plątaninę rzek, strumieni i zalewów, opływających łyse, opuchnięte wzgórza i zlewających się z powrotem w suchych dolinach. Lecz wiatr nie zlewał się już w ciągłą strugę jak przedtem. Wzgórza wprowadziły w układ entropię. Można ją było przerzucać z miejsca w miejsce, ale nie usunąć - tak jak garść miedziaków w dzieży z ciastem chlebowym. Entropia objawiała się wirami, zawirowaniami i nagłymi podmuchami. Wszystko to dawało się łatwo obserwować, gdyż latem w powietrzu było pełno pyłu lub dymu, zimą zaś - miecionego wiatrem śniegu. W Whitman wirów pyłowych - tańczących diabłów - było pewnie tyle, co szczurów w średniowiecznym Kantonie. Randy ganiał je w drodze do szkoły. Niektóre były tak małe, że prawie dawały się zamknąć w dłoni, inne wyglądały jak niewielkie tornada, kilkanaście albo kilkadziesiąt metrów wysokości - pojawiały się na wzgórzach albo nad centrami handlowymi, jak biblijne proroctwa przefiltrowane przez technologię efektów specjalnych z niskobudżetowego filmu oraz beznadziejnie dosłowne oko reżysera filmów akcji z lat pięćdziesiątych. Przynajmniej potrafiły nieźle wystraszyć przyjezdnych. Kiedy Randy nudził się w szkole, wyglądał przez okno i obserwował, jak tańczące diabły ganiają się po boisku. Czasami wir, mniej więcej wielkości samochodu, szybował przez kwadraty kortów, między huśtawkami i trafiał prosto na małpi gaj, staroświecki, bez zabezpieczeń, paraliżujący dzieci strachem - pospawał go jakiś średniowieczny ślusarz i osadził w betonie - taka twarda szkoła życia, w której przeżywa najsprawniejszy. Na nim tańczący diabeł z pozoru się zatrzymywał. Tracił kształt i zmieniał się w obłok pyłu, który powoli opadał na ziemię, jak przystało na wszystkie rzeczy-cięższe-od-powietrza. Lecz potem pojawiał się znienacka po drugiej stronie małpiego gaju i leciał dalej. A czasem wykluwały się dwa wiry i pędziły w przeciwnych kierunkach. Idąc do szkoły, Randy poświęcał mnóstwo czasu na ściganie i wykonywanie zaimprowizowanych doświadczeń na tańczących diabłach. Raz nawet, goniąc wir wielkości wózka sklepowego, by wskoczyć mu do środka, wpadł na chłodnicę hamującego z piskiem opon buicka. Wiedział, że te twory są jednocześnie delikatne i mocne. Można było nadepnąć wir nogą, a on czasem zwyczajnie ją omijał albo zawirował wokół niej i leciał dalej. Czasem jednak, kiedy próbowałeś złapać diabła w ręce, znikał - ale potem unosiłeś wzrok i widziałeś go, jak spokojnie sobie leci dalej, pięć metrów od ciebie. Później, kiedy zaczął się uczyć fizyki, sama idea materii organizującej się spontanicznie w coś groteskowo nieprawdopodobnego, acz niewątpliwie dość trwałego, sprawiała, że przechodziły go ciarki. Prawa fizyki, przynajmniej w sztywnym, szkolnym ujęciu, nie przewidywały istnienia tańczących diabłów. W standardowej szkolnej nauce obowiązuje pewna niepisana zasada: kompetentny, acz znudzony, mało pewny siebie i dlatego śmiertelnie poważny nauczyciel wykłada fizykę; wśród słuchaczy są przyszli inżynierowie, którzy będą odpowiedzialni za konstruowanie mostów niezawalających się niespodziewanie oraz samolotów nienurkujących znienacka w ziemię z szybkością tysiąca kilometrów na godzinę - z definicji wiadomo, że pocą im się dłonie i stają się wredni, kiedy wykładowca zaczyna dryfować i bredzić coś o dziwacznych i całkiem nieintuicyjnych zjawiskach. Są też studenci fizyki, którzy opierają swą pewność siebie głównie na mniemaniu, że są bystrzejsi i czystsi moralnie niż studenci nauk technicznych - z definicji wiadomo, że nie chcą nawet słyszeć o czymś, co nie ma, kurwa, żadnego sensu. Ta niepisana zasada każe profesorowi mówić (mniej więcej te słowa): pył jest cięższy niż powietrze, a zatem spada na ziemię. Tyle wiadomo o pyle. Inżynierom podoba się to, ponieważ lubią, żeby wszystkie kwestie były zamknięte i przyszpilone jak motyle w gablotach. Fizykom też - ci lubią myśleć, że rozumieją wszystko. Nikt nie zadaje trudnych pytań. A za oknami po kampusie wciąż uganiają się tańczące diabły. A teraz, gdy Randy odwiedza Whitman po raz pierwszy od kilku lat i widzi zygzakujące po pustych ulicach tańczące lodowe diabły (bo jest zima), skłonny jest raczej przyjąć ogólniejszy punkt widzenia, mniej więcej taki: te diabły, te wiry, są skutkiem istnienia gór i dolin, przez które wiele kilometrów temu przedostał się wiatr. Ale Randy, przybysz z zewnątrz, ma ruchomy układ odniesienia i postrzega rzeczy z punktu widzenia wiatru - nie poprzez statyczny układ odniesienia małego chłopca, który rzadko wyjeżdżał z miasta. W układzie odniesienia związanym z wiatrem, on (wiatr) nie porusza się, a ruchome wzgórza i doliny wyjeżdżają zza horyzontu, nadbiegają ku niemu, zakłócają go i zostają z tyłu, zmuszając, by sam radził sobie ze skutkami. Niektóre z tych skutków to pyłowe lub lodowe wiry. Gdyby na drodze wiatru stało coś jeszcze, na przykład ekspansywne miasto wypełnione budynkami, byłby to koniec bajki - wiatr całkiem by się rozwichrzył i przestał istnieć jako jedna spójna rzecz, a wszystkie aerodynamiczne zjawiska skurczyłyby się do niezauważalnej skali mikrowirów wokół igieł sosnowych i anten samochodowych. Dobrym przykładem jest parking pod akademikiem imienia Waterhouse'a; zwykle jest pełen samochodów i zupełnie rozprasza wiatr. Na zapchanym parkingu nie ujrzysz tańczących diabłów, jedynie niesprecyzowane strużki martwego, zdezintegrowanego wiatru. Ale są ferie świąteczne i na parkingu, który służy też za strefę bezpieczeństwa dla boiska futbolowego, gdyż jest wielkości poligonu artyleryjskiego, stoją ledwo trzy samochody. Asfalt ma szary kolor wyłączonego 233 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON monitora. Lodowy pył, jak lotny gaz, tańczy po nim swobodnie, niczym warstewka benzyny na ciepłej wodzie, chyba że trafi na lodowy sarkofag jednego z trzech porzuconych samochodów - najwyraźniej stoją tutaj od paru tygodni; wszystkie inne odjechały na ferie. Każde z aut jest przeszkodą tworzącą długi na setki metrów układ kilwaterów i stojących wirów. Tutejszy wiatr to coś lśniącego i ściernego, wieczny, kłujący w twarz i oczy wątek w tkaninie czasoprzestrzeni, zamieszkany przez potężne ogniste łuki w kolorze platynowym blond, lecące wprost z niskiego, zimowego słońca. To dlatego, że jest przesycony krystaliczną wodą: lodowymi igiełkami, mniejszymi niż płatki śniegu; pewnie to po prostu pojedyncze nóżki płatków śniegu, odłamane i uniesione w powietrze przez wiatr szalejący nad szczytami kanadyjskich zasp. Uniesione w powietrze lecą nieprzerwanie, chyba że znajdą się w jakiejś enklawie stojącego powietrza - oku wiru albo nieruchomej warstwie śniegu za zaparkowanym samochodem. Dlatego, po kilku tygodniach, wiry i fale stojące stały się widoczne jak obrazy samych siebie w trójwymiarowej wirtualnej rzeczywistości. Nad tym wszystkim wznosi się Dom Studenta im. Waterhouse'a - wysokie bloczysko, żadna osoba ważna na tyle, by patronować akademikowi, nie chciałaby, by go nazwano jej imieniem. Z jego niestosownych klimatycznie potężnych okien widokowych rozbłyskuje to samo beznadziejne, zielone światło, jakie wydobywa się z zarośniętych glonami domowych akwariów. Snują się po nim dozorcy z maszynami wielkości wózków z hot dogami, walcząc z kilometrowymi, grubymi na palec, pomarańczowymi przedłużaczami, usuwając piwne rzygi i sztuczny popcornowy tłuszcz z szarych mat, które - kiedy Randy ostatni raz się im przyglądał - wyglądały raczej na symbole lub odniesienia do dywanów niż same dywany. Randy, wjeżdżając na główny podjazd i mijając wielki nagrobek z napisem "Dom Studenta im. Waterhouse'a", nie omieszkał spojrzeć na wprost przez szybę i frontowe okna akademika na wielki portret swego dziadka, Lawrence'a Pritcharda Waterhouse'a - jednej z kilkunastu, w większości już nieżyjących, osób konkurujących o ten bezsensowny tytuł wynalazcy komputera cyfrowego. Portret jest solidnie przykręcony do ściany z pustaków w holu i zamknięty centymetrowej grubości płytą pleksi, którą trzeba wymieniać co kilka lat, gdyż mętnieje od zadrapań i drobnych aktów wandalizmu. Widziany przez to mleczne bielmo Lawrence Pritchard Waterhouse w doktorskiej todze wygląda ponuro i majestatycznie. Jedną stopę postawił na podwyższeniu, rękę złożył na uniesionym kolanie, połę togi trzyma pod pachą, a drugą rękę - na biodrze. Ma to być dynamiczna pozycja, Waterhause wychylony na wiatr przyszłości, kojarzy się jednak z niedowierzającym, "co u licha robią tutaj ci wszyscy maluczcy". Poza trzema autami w pancernych skorupach ze zmieszanego z kurzem lodu na parkingu nie ma nic, oprócz kilkudziesięciu antycznych mebli i paru innych skarbów - na przykład kompletnego serwisu do kawy ze srebra wysokiej próby i pociemniałego od starości kufra. Podjeżdżając ku nim, w towarzystwie wuja Reda i ciotki Niny, Randy widzi, że chłopaki Shaftoe'a wywiązali się z zadania, za które mają otrzymać dniówkę w wysokości minimalnej płacy plus dwadzieścia pięć procent; to znaczy - przesunęli wszystkie graty z miejsca, gdzie wyładowali je wuj Geoff i ciocia Anne, na Początek. Wuj Red, w geście przyjaźni i wujowskiej serdeczności, a ku wyraźnej niechęci cioci Niny, usiadł na przednim siedzeniu acury, pozostawiwszy ciotkę z tyłu, gdzie czuje się bardziej odizolowana, niż wymaga tego sytuacja. Cały czas przesuwa się na boki, próbując uchwycić w lusterku wstecznym spojrzenie to Randy'ego, to wuja. Podczas dziesięciominutowej jazdy z hotelu Randy musiał korzystać tylko z zewnętrznych lusterek; kiedy tylko zerknął w wewnętrzne, napotykał rozszerzone źrenice ciotki, wycelowane w jego gardło jak lufy dubeltówki. Strumień powietrza z nagrzewnicy tworzy akustyczną izolację między przodem a tyłem auta, która kumuluje się z niemal zwierzęcą wściekłością i stresem ciotki; powstaje wybuchowa i bardzo niebezpieczna mieszanka. Randy jedzie prosto na Początek układu współrzędnych - przecięcie osi X i Y, oznaczone cienką tyczką, z własnym skomplikowanym układem wirów i zasp śnieżnych. - Posłuchajcie - mówi wuj Red - chcemy osiągnąć tylko jedną rzecz: żeby spadek po waszej matce, jeśli to właściwy sposób określenia rzeczy kogoś, kto nadal żyje, a tylko przeprowadza się do domu opieki, został równo podzielony pomiędzy jej pięcioro dzieci. Tak czy nie? Nie zwraca się do Randy'ego, ale ten i tak potakuje, żeby trzymać wspólny front. Od dwóch dni bez przerwy zgrzytał zębami; punkty zamocowania mięśni szczękowych do czaszki promieniują potwornym, pulsującym bólem. - Zgodzicie się zapewne, że jedynym rozwiązaniem jest równy podział - ciągnie wuj Red. - Prawda? Złowrogo długa pauza. Wreszcie ciotka Nina kiwa głową. Randy'emu udaje się zerknąć na nią w lusterku - kolejny raz dramatycznie przechyla się w bok, a na jej twarzy maluje się okropny niepokój, jakby cała idea równego podziału mogła okazać się jakąś jezuicką pułapką. - A oto co jest naprawdę interesującym problemem - dodaje wuj Red, dziekan wydziału matematyki w college'u Okaley w Macomb, Illinois. - Jak zdefiniować "równy"? Właśnie nad tym do późna w nocy debatowaliśmy z twoimi braćmi, szwagrami i Randym. Gdybyśmy dzielili górę forsy, sprawa byłaby prosta: na każdym banknocie wydrukowana jest od razu wartość, poza tym są one wymienne - nikt nie przywiązuje się emocjonalnie do konkretnej studolarówki. - I dlatego potrzebny nam obiektywny rzeczoznawca... - Ależ Nino, kochanie, wszyscy zaczną zaraz podważać jego decyzje - mówi wuj Red. - Co więcej, rzeczoznawca zupełnie pominie wymiar emocjonalny, który tutaj jest najwyraźniej bardzo istotny, przynajmniej tak się zdaje, na podstawie... eee... powiedzmy, melodramatycznego charakteru tej... eee... dyskusji, o ile słowo "dyskusja" nie jest zbyt górnolotnym określeniem przepychanki, jaką wczoraj cały dzień toczyłaś ze swoimi siostrami. Randy niemal niezauważalnie kiwa głową. Hamuje i parkuje tuż obok mebli zgromadzonych na Początku układu współrzędnych. Na skraju parkingu, tam gdzie oś Y spotyka się z murem, stoi podrasowana bryka Shaftoe'ów, cała zaparowana od środka. - Problem sprowadza się - ciągnie Rod - do zagadnienia matematycznego, jak podzielić niejednorodny zbiór n przedmiotów pomiędzy m ludzi (a właściwie rodzin), tzn. jak podzielić go na m podzbiorów (Sv S2,— Sm), tak by wartości wszystkich podzbiorów były równe? - To chyba nie jest takie trudne - niepewnie odzywa się ciotka Nina. Jest profesorem filologii qwghlmiańskiej. - Tak naprawdę to jest szokująco trudne - wtrąca Randy. - Ten problem jest blisko spokrewniony z Problemem Plecaka, który jest tak trudny do rozwiązania, że na jego podstawie konstruuje się szyfry. - A i tak nie bierzemy pod uwagę faktu, że każda rodzina inaczej oceni wartość każdego z n przedmiotów! - krzyczy wujek Red. Randy zdążył już wyłączyć silnik, a okna zaczęły zaparowywać. Wuj Red ściąga rękawiczkę i zaczyna rysować na szybie wzory. Jak na tablicy. - Dla każdych m ludzi (lub rodzin) istnieje n-elementowy wektor V, gdzie Vx to wartość, którą dana rodzina przypisuje przedmiotowi numer 1 (przedmioty numerujemy arbitralnie), V2 - wartość, którą przypisują 234 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON przedmiotowi 2, i tak dalej, aż do n. M takich wektorów tworzy macierz wartości. Możemy teraz narzucić warunek, by każdy wektor sumował się do tej samej liczby, to znaczy, możemy określić jakąś dowolną wartość dla całego zbioru mebli i innych rzeczy i narzucić warunek, by:

Nina.

gdzie T jest stałe. - Ale możemy przecież wszyscy mieć różne zdania co do całkowitej wartości tego wszystkiego! - protestuje ciotka

- Matematycznie to nie ma znaczenia - szepcze Randy. - To tylko dowolny czynnik skalujący! - ze znużeniem rzuca wuj Red. - Dlatego w końcu zgodziłem się z Tomem, choć na początku nie podobał mi się jego pomysł, by wzorując się na pracach jego i innych fizyków teorii względności, ustalić T = 1. To zmusza nas do operowania wartościami ułamkowymi, co być może będzie kłopotliwe dla niektórych kobiet, wyłączając obecną tutaj, ale przynajmniej podkreśla, że ów czynnik skalujący jest dobrany dowolnie i eliminuje ten element dezorientacji. - Wuj Tom zajmuje się obserwacją asteroid w Laboratorium Silników Odrzutowych w Pasadenie. - Ta konsola od Gomera Boldstrooda! - wykrzykuje ciotka Nina, wycierając otworek w zaparowanej szybie, a potem trąc ją w kółko rękawem płaszcza, jakby zamierzała wyszlifować w szkle drogę ewakuacyjną. - Stoi sobie na tej zamieci! - Tak naprawdę nie pada - mówi wuj Red. - Tylko wiatr unosi śnieg. Suchy jak pieprz. Jakbyś tam poszła i przyjrzała się tej konsoli, czy jak tam to się nazywa, zobaczyłabyś, że śnieg w ogóle się na niej nie topi. Ona siedziała w magazynie, odkąd twoja matka przeniosła się do domu opieki, i nabrała temperatury otoczenia. Chyba wszyscy zaświadczą, że mamy sporo poniżej zera. Randy krzyżuje ręce na brzuchu, zamyka oczy i odchyla głowę do tyłu. Ścięgna w szyi są sztywne jak zamarznięty żel i stawiają bolesny opór. - Ta konsola cały czas stała w moim pokoju, od urodzenia aż po wyjazd do college'u - mówi ciotka Nina. Sprawiedliwość nakazuje, by należała do mnie! - To przywodzi mi na myśl przełomowy wniosek, do którego doszliśmy z Randym, Tomem i Geoffem koło drugiej nad ranem, mianowicie, że subiektywna ekonomiczna wartość każdego przedmiotu, już sama z siebie dość skomplikowana, jak w Problemie Plecaka, to tylko jeden z dwóch wymiarów zagadnienia, które tak rozpala nasze emocje. Drugim wymiarem - i rzeczywiście mam na myśli "wymiar" w euklidesowym sensie - jest wartość emocjonalna każdego przedmiotu. Czyli: moglibyśmy teoretycznie podzielić zbiór mebli tak, żebyś dostała, kochanie, równy udział. Byłabyś jednak głęboko nieusatysfakcjonowana, ponieważ nie dostałaś konsoli, która, choć nie jest oczywiście tak wartościowa jak na przykład fortepian, przedstawia dla ciebie znacznie większą wartość emocjonalną. - Żeby bronić moich słusznych praw do konsoli, możliwe, że uciekłabym się nawet do przemocy fizycznej! oświadcza ciotka Nina, niespodziewanie zmieniając głos na lodowato zimny. - Ależ Nino, to nie jest konieczne, my zorganizowaliśmy to wszystko właśnie po to, żebyś mogła wyrazić swoje uczucia! - No dobra. Co mam robić? - pyta Nina, wysiadając z samochodu. Randy i wuj Red pospiesznie zbierają swoje rękawice, czapki i wychodzą za nią. Ciotka krąży wokół konsoli, obserwując jak lodowy pył wiruje za jej ciemnym choć połyskującym korpusem, tworząc po zawietrznej maleńkie epi-epi-epi-wiry Mandelbrota. - Tak jak Geoff i Anne przed nami, a pozostali - po nas musimy przesunąć każdy z przedmiotów w odpowiednie położenie w układzie współrzędnych (x, y) na parkingu. Oś X idzie tak - wuj Red staje twarzą do akademika i rozkrzyżowuje ręce - a oś Y tak -obraca się o dziewięćdziesiąt stopni, tak że teraz jedną z rąk wskazuje impalę. Subiektywna wartość pieniężna to x. Im dalej w tamtą stronę, tym bardziej wartościowy jest dla ciebie dany przedmiot. Możesz nawet przypisać czemuś ujemne x, jeśli sądzisz, że wartość jest ujemna; weź na przykład to wysiedziane krzesło pewnie tapicer kosztowałby więcej, niż ono jest warte. Podobnie y mierzy wartość emocjonalną. Ustaliliśmy już, że konsola przedstawia dla ciebie największą wartość emocjonalną, możemy więc pójść i postawić ją aż tam, koło Impali. - Czy coś w ogóle może mieć ujemną wartość emocjonalną? - kwaśno i prawdopodobnie retorycznie pyta ciotka Nina. - Jeśli czegoś nie cierpisz tak bardzo, że sam fakt posiadania tej rzeczy stawiałby pod znakiem zapytania korzyść z otrzymania konsoli, to wtedy, owszem - odpowiada wuj Red. Randy zarzuca konsolę na grzbiet i rusza w dodatnią stronę osi Y. Chłopaki Shaftoe'a są gotowi, by na skinienie dłoni taszczyć meble tam i z powrotem, Randy musi jednak oznaczyć swoje terytorium, żeby zamanifestować, iż sam też nie jest pozbawiony pewnych męskich atrybutów - w rezultacie dźwiga trochę więcej mebli, niż potrzeba. Słyszy rozmowę ciotki Niny i wuja Reda stojących w punkcie Początku. - Jedna rzecz mnie martwi - odzywa się Nina. - Dlaczego ona nie miałaby zepchnąć wszystkiego na sam koniec osi Y, jakby wszystko było strasznie ważne dla niej pod względem emocjonalnym? - Słowo "ona" może w tym kontekście oznaczać jedynie ciotkę Rachel, żonę Toma. Rachel jest multietniczną mieszczanką ze Wschodniego Wybrzeża, niedotkniętą czy niepobłogosławioną typową dla Waterhouse'ów nieśmiałością, dlatego zawsze uważa się ją za wcielenie pazerności, chodzącą żarłoczną paszczę. Najbardziej pesymistyczny scenariusz to taki, w którym Rachel psim swędem zabierze do domu wszystko - fortepian, srebra, zastawę, jadalnię od Gomera Boldstrooda. Stąd zapotrzebowanie na skomplikowane reguły, rytuały i matematycznie sprawiedliwy system podziału łupów. - Tu właśnie pojawiają się Te i T$ - uspokajająco rzuca wuj Red.

- Wszystkie nasze wybory będą matematycznie przeskalowane, tak by dawały tę samą sumę zarówno na osi emocjonalnej, jak i finansowej. Jeśli więc ktoś zgromadzi wszystko w prawym górnym rogu, po przeskalowaniu wyjdzie tak samo, jakby w ogóle nie wyraził żadnych preferencji. Randy zbliża się do zaparowanej impali. Drzwiczki trzeszczą, gdy łuszczy się z nich zmurszała od starości uszczelka. Ukazuje się Robin Shaftoe, chucha w złożone dłonie i staje w pozycji spocznij, sygnalizując, że jest gotów do 235 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON wszelkich zadań na płaszczyźnie kartezjańskiego układu współrzędnych. Randy unosi wzrok ponad impalę, mur oporowy i pełen lodu kserobraz - zagląda do holu akademika im. Waterhouse'a, gdzie siedzi Amy. Trzyma nogi na stoliku do kawy i przegląda owe niesamowicie smutne książki o Indianach Cayuse, które Randy zakupił dla Aviego. Zerka w dół, uśmiecha się do niego; Randy myśli, że chyba ledwo powstrzymuje się od dłubania w uchu. - To będzie w sam raz, Randy! - krzyczy wuj Red z Początku - Teraz trzeba jeszcze trochę x! - Chodzi mu o to, że konsola posiada też ma wartość ekonomiczną. Randy robi w prawo zwrot i maszeruje w głąb ćwiartki (+x, +y), licząc żółte linie. - Tak ze cztery miejsca parkingowe! O, teraz dobrze! - Randy zrzuca z siebie konsolę, wyciąga zza pazuchy blok milimetrowy, odwraca pierwszą kartkę, na której jest wykres punktowy wuja Geoffa i cioci Anne, zapisuje współrzędne konsoli. Po Palouse dobrze niesie się dźwięk; stąd słyszy, że ciocia Nina mówi do wuja: - Ile naszego T$ zużyliśmy na tę konsolę? - Jeśli wszystko inne zostawimy wy = 0, to po przeskalowaniu - sto procent - odpowiada wuj. - A jeśli nie, to zależy, jak rozstawimy inne rzeczy na osi y. - To oczywiście poprawna odpowiedź, aczkolwiek całkiem nieprzydatna. Skoro Amy po tych kilku dniach w Whitman nie uciekła z przerażeniem, to już nic jej nie przestraszy - Randy jest więc na swój dziwny sposób rad, że ona widzi to wszystko. Do tej pory temat jego rodziny w ogóle nie wypływał w rozmowach. Randy nie lubi o niej opowiadać, bo uważa, że nie jest interesująca: z grubsza po równo (i na swoim miejscu) małomiasteczkowej mentalności, dobrego wykształcenia, wstydu i wysokiej samooceny. Nic wyjątkowego: żadnych groteskowych psychopatologii, wykorzystywania seksualnego, potwornych, szokujących urazów z przeszłości czy satanistycznych obrzędów gdzieś za domem. Dlatego kiedy ludzie zaczynają mówić o swoich rodzinach, Randy zwykle słucha w milczeniu, uznając, że wyciąganie własnych spraw byłoby zuchwałością; jego rodzinne anegdoty są tak nudne, tak przyziemne, zwłaszcza gdy ktoś właśnie wyjawia jakąś mroczną i straszną tajemnicę. Ale kiedy stoi tu i przygląda się lodowym wirom, zaczyna się zastanawiać. Takie twierdzenie, że "teraz palę papierosy / mam nadwagę / mam niedobrą postawę / mam depresję, ponieważ: matka zmarła na raka / wujek wsadził mi palec w dupę / ojciec walnął mnie pasem do ostrzenia brzytwy" wydaje mu się nadmiernie deterministyczne, tak jakby ktoś z lenistwa lub z głupoty poddawał się prostackiej teleologii. Ogólnie, jeśli wszystkim bardzo zależy, by wierzyć, że rozumieją wszystko albo nawet że ludzie są w zasadzie zdolni do ogarnięcia wszystkiego rozumem (albo dlatego, że dzięki takiej wierze czują się bezpieczniej, albo dlatego, że dzięki niej czują się inteligentniejsi od innych, albo jedno i drugie), powstają warunki sprzyjające obiegowi płaskiego, płytkiego, głupiego, redukcjonistycznego myślenia, jak taczek ze zdewaluowaną walutą na targowiskach Dżakarty. Lecz fakt, że pozostawiony na parkingu samochód jakiegoś studenta potrafi wzbudzić za sobą stumetrowy, cykliczny ciąg miniwirów wielkości naparstka, jest argumentem przemawiającym za nieco ostrożniejszym spojrzeniem na świat, które zmusza, by zauważyć dziwność wszechświata i przyznać się do ograniczeń ludzkiego pojmowania. A skoro już dojdziesz do tego wniosku, możesz argumentować, że dorastanie w rodzinie pozbawionej potężnych pierwotnych sił psychologicznych, życie poddane wpływowi wielu subtelnych i dawno zapomnianych czynników, a nie jednego czy dwóch gigantów (np. aktywnego uczestnictwa w Kościele Szatana), może prowadzić gdzieś sporo dalej, do całkiem interesujących konsekwencji. Randy ma nadzieję, acz niewielką, że Amy, która siedzi tam w blasku o barwie glonów i czyta o przypadkowej eksterminacji Indian Cayuse, widzi to właśnie w ten sposób. Wraca na Początek, do ciotki. Wuj Red właśnie wyjaśnia jej, trochę protekcjonalnie, że muszą również zwracać uwagę na rozłożenie przedmiotów na osi ekonomicznej. W nagrodę został wysłany na długą wycieczkę wzdłuż osi X, objuczony srebrnym serwisem do herbaty. - A dlaczego nie siedzimy sobie w cieple i nie rysujemy tego wszystkiego na papierze? - Wydawało się nam, że dobrze będzie rzeczywiście poprzesuwać te rzeczy tam i z powrotem, żeby dać ludziom proste, fizyczne odwzorowanie własnych decyzji - mówi Randy. - A poza tym dobrze byłoby przyjrzeć się tym przedmiotom w dziennym świetle. - Żeby dziesięć czy dwanaście nerwowych osób nie rozpychało się w załadowanym po sufit magazynowym kubiku i nie strzelało do siebie snopami światła z latarek zza mebli. - A kiedy już wszyscy dokonamy wyboru, to co? Siądziesz i przeliczysz to wszystko w arkuszu kalkulacyjnym czy coś takiego? - Nie. Złożoność obliczeniowa tego problemu jest zbyt duża, by go tak, ot, przeliczyć. Pewnie trzeba będzie użyć algorytmu genetycznego - a na pewno nie będzie matematycznie dokładnego rozwiązania. Ojciec zna jednego naukowca w Genewie, który zajmuje się problemem izomorficznym do tego; wczoraj wysłałem do niego e-mail. Przy odrobinie szczęścia uda nam się zftpować odpowiednie oprogramowanie i puścić je na Tera. - Terror? Co to? - Tera. Jak w słowie "teraflops". - To nic mi nie tłumaczy. Kiedy mówisz "jak w słowie", powinieneś dać jakiś bardziej znany mi punkt odniesienia. - To jeden z dziesięciu najszybszych komputerów na świecie. Widzisz ten budynek z czerwonej cegły na ujemnym końcu osi Y, zaraz za nową salą gimnastyczną? - Randy wskazuje w dół wzgórza. - Ten z kupą anten? - Tak. Tam jest Tera. Wyprodukowała go firma z Seattle. - Musiał nieźle kosztować. - Ojciec go od nich wycyganił. - O tak! - radośnie wtrąca wuj Red, wracając z półosi +x. - O jego skuteczności w ściąganiu funduszy krążą legendy. - Musi mieć w sobie jakąś siłę perswazji; widocznie nie byłam na tyle spostrzegawcza, by ją zauważyć - mówi ciotka Nina, podchodząc z ciekawością do jakichś wielkich kartonów. - To nie tak - odzywa się Randy. - On raczej przychodzi do nich i pokłada się na stole konferencyjnym, aż staną się tak zakłopotani, że dla świętego spokoju podpisują czek. - Widziałeś, jak to robi? - sceptycznie pyta ciotka Nina, taksując pudło z napisem "ZAWARTOŚĆ BIELIŹNIARKI NA GÓRZE". - Słyszałem o tym. Informatyka to mała mieścina - wyjaśnia Randy. - Udało mu się zbić niezły kapitalik na pracach swego ojca - dodaje wuj Red. - "Gdyby mój ojciec opatentował choć jeden ze swoich komputerowych wynalazków, college w Palouse byłby większy niż Harvard" i tak dalej. Ciotka otworzyła już karton. Niemal całkowicie wypełnia go jeden qwghlmiański koc, w ciemnoszarobrązową kratę na ciemnobrązowoszarym tle. Koc ów ma ze dwa centymetry grubości i podczas zimowych zjazdów rodzinnych słynął 236 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON jako swego rodzaju nagroda pocieszenia dla wnuków dziadka Waterhouse'a. Ciotka Nina marszczy nos od zapachu naftaliny, pleśni i mocno natłuszczonej wełny, tak jak przed nią ciotka Annie. Randy przypomina sobie, jak w wieku dziewięciu lat spał pod tym kocem, budząc się o drugiej w nocy ze spazmami oskrzelowymi, przegrzaniem organizmu i niewyraźnym wspomnieniem koszmaru, w którym pogrzebano go żywcem. Ciotka Nina zatrzaskuje pokrywkę pudła, obraca się i zerka w stronę impali. Robin Shaftoe już ku nim biegnie. Jest niezły z matematyki i szybko pojął całą ideę; wie z doświadczenia, że pudło z kocem trzeba będzie taszczyć daleko w ćwiartkę (-, -). - Chyba po prostu obawiam się - oświadcza ciotka Nina - że w moim wyborze będzie pośredniczył ten superkomputer. Starałam się jasno wskazać, czego pragnę. Ale czy komputer to zrozumie? - Zatrzymała się nad pudłem "CERAMIKA" w sposób niepokojący Randy'ego, który bardzo chce zajrzeć do środka, ale nie może wzbudzać podejrzeń. Jest tu arbitrem i musi być obiektywny. - Dajmy sobie spokój z tą porcelaną - mówi ciotka. - Zbyt staroświecka. Wuj Red oddala się i znika za jednym z martwych samochodów, pewnie, żeby się odlać. - No a ty, Randy? Jako najstarszy syn najstarszego syna musisz mieć na to wszystko jakieś poglądy - odzywa się ciotka Nina. - Kiedy dla moich rodziców nadejdzie czas, na pewno przekażą mi część spuścizny po babci i dziadku - odpowiada Randy. - Och, bardzo rozsądnie powiedziane. Bardzo kulturalnie - chwali ciotka Nina. - Ale jako jedyny wnuk w ogóle pamiętający dziadka musisz mieć jakiś upatrzony przedmiot. - Na pewno zostaną jakieś rupiecie, których nikt nie będzie chciał - odpowiada Randy. A potem, jak niemal stuprocentowy bałwan - jak organizm genetycznie uwarunkowany, by być kompletnym, beznadziejnym kretynem - zerka na Skrzynię. Później zaś próbuje to ukryć, co tylko zwraca uwagę wszystkich. Domyśla się, że w jego twarzy, prawie bez zarostu, można czytać jak w otwartej księdze i żałuje, że kiedykolwiek się golił. Lodowy pocisk trafia go w prawą rogówkę z niemal słyszalnym mlaśnięciem. Oślepia go, a szok termiczny powoduje ból głowy - taki jak przy jedzeniu lodów. Kiedy dochodzi do siebie na tyle, by coś widzieć, ciotka Nina obchodzi skrzynię, jakby orbitując wokół niej po gwałtownie zawężającej się orbicie. - Hmm. A co jest tutaj? - Łapie kufer za jedną rączkę. Okazuje się, że ledwie daje radę go unieść. - Stare japońskie książki kodowe. Paczki kart perforowanych. - Marcus? - Tak, proszę pani? - mówi Marcus Aurelius Shaftoe, wracając z ćwiartki (-, -). - Jaki dokładnie jest kąt między osiami +X i +Y? - pyta ciotka Nina. - Zapytałabym tego oto arbitra, ale zaczynam trochę powątpiewać w jego obiektywność. M.A. zerka na Randy'ego i decyduje się zinterpretować tę uwagę jako dobroduszną, rodzinną przekomarzankę. - W radianach czy stopniach, proszę pani? - Nie. Proszę mi go pokazać. Niech weźmie pan na swoje silne barki tę wielką skrzynię i idzie pośrodku między osiami X i Y, aż pana zatrzymam. - Dobrze, proszę pani. - M.A. dźwiga kufer i rusza, często rozglądając się na boki i sprawdzając, czy jest dokładnie pośrodku. Robin, stojąc w bezpiecznej odległości, przygląda się z zainteresowaniem. Wuj Red wraca z odcedzonymi kartofelkami i patrzy z przerażeniem. - Nino, kochanie! To jest warte mniej niż koszt transportu do domu! Co ty u licha robisz? - Dbam o to, by dostać to, czego chcę - odpowiada Nina. Randy dostaje drobną część tego, czego chce, dwie godziny później, gdy jego matka rozpakowuje karton z napisem "CERAMIKA", by sprawdzić, czy porcelana jest w dobrym stanie. Tymczasem Randy i jego ojciec stoją obok Skrzyni. Wykreślanie wartości ma się ku końcowi, a więc meble rozsiane są po parkingu, co wygląda jak skutki jednego z tych tornad, które unoszą przedmioty na wiele kilometrów, a potem, cudownie nienaruszone, odstawiają na ziemię. Randy próbuje znaleźć sposób, by wspomnieć o emocjonalnej wartości tego kufra, tak by nie pogwałcić przy tym przysięgi na obiektywność. Marne szanse, by ktokolwiek inny niż Nina otrzymał Skrzynię; ciotka (ku przerażeniu wuja Reda) zostawiła bowiem prawie wszystko poza nią i upragnioną konsolą w punkcie zero. Gdyby Tato przynajmniej ruszył Skrzynię z punktu zero - czego nie uczynił nikt oprócz Niny - a Tera przyznała mu ją jutro rano, Randy miałby przynajmniej argument, że niekoniecznie jest to błąd komputera. Ale Tato słucha wyłącznie Mamy i nic takiego nie robi. Mama ściągnęła zębami rękawiczki i sinymi dłońmi odgarnia warstwę za warstwą kruszących się gazet. "O, ta sosjerka!" - wykrzykuje, wyciągając coś, co bardziej przypomina krążownik. Randy zgadza się z ciotką Niną, że wzornictwo jest ekstremalnie staroświeckie, ale to cokolwiek tautologiczne: widział ten serwis tylko u swojej babci, która była staroświecka, odkąd pamięta. Podchodzi do matki z rękami w kieszeniach - z jakiegoś powodu chce nadal zachować dyskrecję. Może ta obsesja tajemnicy już posunęła się trochę za daleko. Widział tę sosjerkę może ze dwanaście razy w życiu, zawsze na zjazdach rodzinnych, i jej widok wznieca wielką lawinę błotną dawno uspokojonych emocji. Wyciąga rękę, Mama wtyka mu naczynie. Udaje, że podziwia ją z boku, a potem odwraca, by przeczytać napis na dnie. ROYAL ALBERT - LAWENDOWA RÓŻA. Przez chwilę znów poci się pod słońcem w zenicie, balansując na kiwającej się łodzi i wdychając neoprenowy zapach rur i płetw. Potem wraca do Palouse. Zaczyna kombinować, jak by tu podkręcić program komputerowy, by przyznał ciotce Ninie to, czego chce, tak by dała mu rzecz, która prawowicie należy do niego. Golgota Porucznik Ninomiya przyjeżdża do Bundok w dwa tygodnie po Goto Dendze, w towarzystwie paru poobijanych i porysowanych drewnianych skrzyń. - Co będziesz robić? - pyta Goto, a porucznik odpowiada, otwierając jeden z kufrów i pokazując geodezyjny teodolit opatulony w czyste, naoliwione płótno. Drugie pudło zawiera równie idealny sekstans. Goto rozdziawia usta. Doskonałość przyrządów naprawdę robi wrażenie, ale prawdziwy cud polega na czym innym: dostaje geodetę zaledwie w dwa tygodnie po zgłoszeniu zapotrzebowania. Ninomiya uśmiecha się, widząc jego minę; okazuje się, że nie ma wszystkich przednich zębów poza jednym, tak się składa, że złotym. Zanim zacznie się tu cokolwiek robić, trzeba tę ziemię nieznaną uczynić znaną. Narysować szczegółowe mapy, oznaczyć działy wód, pobrać próbki gleby. Przez dwa tygodnie Goto Dengo łaził z rurą i młotem, pobierając próbki ziemi. Rozpoznał skały z koryta strumieni, oszacował przepływność rzek Yamamota i Toja, policzył i skatalogował drzewa. 237 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Przedarł się przez dżunglę i powbijał flagi tam, gdzie powinna w przybliżeniu przebiegać granica Specjalnej Strefy Bezpieczeństwa. Przez cały czas obawiał się, że będzie musiał robić pomiary samemu, za pomocą prymitywnych, zaimprowizowanych narzędzi. Aż tu nagle pojawia się porucznik Ninomiya i jego przyrządy. Trzej porucznicy, Goto, Mori i Ninomiya, przez kilka dni obmierzają płaską, rzadko porośniętą polanę, otaczającą Rzekę Toja. W tym roku, 1944, jeszcze nie padało, a Mori nie chciałby postawić koszar w miejscu, które zmieni się w bagno po pierwszym solidniejszym deszczu. Nie obchodzi go specjalnie wygoda robotników, lecz wolałby, żeby nie zmyła ich woda. Usytuowanie obozu jest istotne także przy projektowaniu krzyżujących się pól ostrzału, niezbędnych do stłumienia buntów czy masowych prób ucieczki. Wysyłają kilku swych szeregowców po bambusowe tyczki, a potem wbijają je, oznaczając położenie dróg, baraków, zasieków, wież strażniczych i paru starannie wybranych miejsc, gdzie staną moździerze, tak by strażnicy mogli zasypać odłamkami dowolnie wybraną część obozu. Kiedy porucznik Goto bierze Ninomiyę do dżungli, by wspiąć się stromym zboczem doliny Rzeki Toja, porucznik Mori, zgodnie z rozkazami Nody, musi zostać na dole. Ale to dobrze, bo tam na dole ma robotę. Kapitał udzielił Ninomiyi specjalnego pozwolenia na obejrzenie Specjalnej Strefy Bezpieczeństwa. - W tym projekcie niezmiernie ważny jest pomiar wysokości - Goto Dengo mówi geodecie po drodze. Choć obaj są obładowani ciężkim sprzętem pomiarowym i zapasem wody, Ninomiya wdrapuje się na skaliste brzegi na wpół wyschniętej rzeki równie sprawnie jak Goto. - Zaczniemy od ustalenia poziomu Jeziora Yamamota - które jeszcze nie istnieje - a potem będziemy mierzyć od tego punktu w dół. - Kazali mi też obliczyć dokładną szerokość i długość geograficzną - mówi Ninomiya. Goto Dengo szczerzy zęby. - Ciężka sprawa, tu znikąd nie widać słońca. - A na tych trzech górach? Goto odwraca się, by się upewnić, czy Ninomiya nie żartuje. Lecz geodeta patrzy z namysłem w głąb doliny. - Dajesz dobry przykład swoim poświęceniem - mówi w końcu. - Tutaj jest raj na ziemi w porównaniu z Rabaulem. - Stamtąd przyjechałeś? - Tak. - Jak uciekłeś? Rabaul jest odcięty, prawda? - Przez jakiś czas był odcięty, owszem - ucina Ninomiya. A potem dodaje: - Przypłynęli po mnie okrętem podwodnym. - Głos ma szorstki i słaby. Goto Dengowi na chwilę odbiera mowę. Ninomiya ma w głowie cały system, który przez następny tydzień wdrażają, wykonawszy zgrubny obmiar Specjalnej Strefy Bezpieczeństwa. Codziennie, wcześnie rano, każą żołnierzowi wyposażonemu w manierkę, zegarek i lusterko wdrapać się na drzewo. To drzewo nie ma w sobie nic szczególnego, z wyjątkiem wbitej tuż obok bambusowej tyczki z napisem GŁÓWNY CHODNIK. Potem porucznicy Ninomiya i Goto wspinają się na szczyt góry, co zabiera im z osiem godzin. Droga jest niesamowicie męcząca; Ninomiya dziwi się wielce, że Goto Dengo poszedł z nim na ochotnika. - Chcę obejrzeć cały teren ze szczytu - wyjaśnia Goto. - Dopiero wtedy utrwalę to sobie wystarczająco dobrze, by wykonać zadanie jak należy. Wspinając się, opowiadają sobie nawzajem o Nowej Brytanii i Nowej Gwinei. Zdaje się, że jedynym sensem istnienia tej pierwszej jest osada Rabaul, dawny brytyjski port, ze wszystkim, nawet z polem do krykieta - a teraz główna nippońska twierdza w Azji Południowo-Wschodniej . - Przez długi czas było to świetne miejsce dla geodety - mówi Ninomiya i opisuje fortyfikacje, jakie wznieśli dla obrony przed inwazją MacArthura. Ma typowe dla kreślarza zamiłowanie do szczegółów i w pewnym momencie przez bitą godzinę opisuje pewien system bunkrów i schronów, aż po ostatnią minę i pakamerę. Gdy wspinaczka staje się coraz trudniejsza, obaj licytują się w lekceważeniu tej trudności. Goto Dengo opowiada, jak wspinał się na ośnieżone szczyty Nowej Gwinei. - Na Nowej Brytanii cały czas wchodzimy na wulkany - rzuca mimochodem Ninomiya. - Po co? - Żeby zbierać siarkę. - Siarkę? Po co? - Do robienia prochu. Przez chwilę obaj milczą. Goto Dengo próbuje rozpocząć rozmowę na nowo. - MacArthur będzie miał kiepski dzień, kiedy spróbuje zdobyć Rabaul! Ninomiya przez chwilę idzie w milczeniu i próbuje się opanować, ale nie daje rady. - Ty bałwanie! - wykrzykuje. - Nic nie rozumiesz. MacArthur tam nie przyjedzie. Nie ma potrzeby. - Ale Rabaul to kluczowy punkt całego teatru wojennego! - Rabaul to kluczowy punkt miękkiego, słodkiego drewna w świecie pełnym termitów - wypala Ninomiya. Wystarczy, że jeszcze przez rok nie będzie zwracał na nas uwagi, a wszyscy zdechną na tyfus albo z głodu. Dżungla przerzedza się. Rośliny walczą, usiłując ukorzenić się w sypkim wulkanicznym popiele, ale udaje się to tylko tym mniejszym. Nasuwa to Goto Dengowi pomysł na wiersz, w którym mali, nieustępliwi Nippończycy zwyciężają wielkich, ociężałych Amerykanów. Nie pisał jednak od dawna i słowa nie chcą mu się składać. Pewnego dnia rośliny zmienią ten stożek z popiołu i żużlu w glebę, ale jeszcze nie dzisiaj. Goto Dengo dopiero teraz, gdy widzi coś na więcej niż parę metrów, zaczyna rozumieć ukształtowanie terenu. Dane liczbowe, które zebrali z Ninomiyą w ciągu ostatniego tygodnia, układają się w spójną całość. Kalwaria to stary stożek wulkaniczny. Zaczęło się od szczeliny, z której wulkan przez tysiące lat wyrzucał popiół i żużel, kreśląc tymi pociskami rodzinę krzywych parabolicznych, jak moździerz. Ich wysokość i zasięg zmieniały się zależnie od wielkości danego odłamka i prędkości wiatru. Kończyły się w szerokim pierścieniu okalającym rozpadlinę. Pierścień, rosnąc, zamienił się w szeroki ścięty stożek z kraterem na szczycie i gardzielą wulkanu na jego dnie. Wiatry wieją tutaj przeważnie z południa, troszeczkę skręcając na zachód, a zatem popiół był najczęściej zwiewany na północno-północno-zachodnią krawędź stożka. Tam jest on nadal najwyższy. Krater wygasł jednak eony temu, pewnie 238 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON zaczopowany własnymi wydzielinami, a od tego czasu całość solidnie zerodowała. Południowy grzbiet to zaledwie łańcuch niskich wzgórz, przecięty korytem Rzeki Yamamota i dwóch dopływów zlewających się w Rzekę Toja. Krater pośrodku jest kotłem obrzydliwej, kłębiącej się dżungli, tak nasyconej chlorofilem, że z góry wydaje się prawie czarna. Nad koronami drzew żeglują ptaki, z tej wysokości przypominające barwne gwiazdy. Północny grzbiet nadal wznosi się nad dżunglą na jakieś pięćset metrów, choć erozja pocięła jego niegdyś gładki łuk na trzy wyraźnie odrębne szczyty. Każdy z nich jest hałdą czerwonego popiołu wulkanicznego, na wpół zarośniętą zieloną szczeciną. Ninomiya i Goto bez słowa kierują się ku środkowemu, najwyższemu. Docierają nań około wpół do trzeciej i natychmiast tego żałują: słońce pali ich niemal prosto z góry. Ale wieje też chłodny wietrzyk i kiedy zakrywają głowy zaimprowizowanymi burnusami, nie jest tak źle. Goto Dengo rozstawia trójnóg i teodolit, Ninomiya łapie słońce sekstansem. Ma porządny niemiecki zegarek, który dziś rano wyregulował według manilskiego radia. To pozwala mu oszacować długość geograficzną. Zapisuje obliczenia na kawałku papieru na kolanie, potem powtarza je jeszcze raz i głośno wypowiada wyniki. Goto zapisuje liczby w notesie, na wypadek gdyby zapiski Ninomiyi się zgubiły. Punktualnie o trzeciej żołnierz na drzewie zaczyna błyskać do nich lusterkiem; iskra świetlna jest doskonale widoczna na tle niczym niewyróżniającej się dżungli. Ninomiya wycelowuje teodolit na ten sygnał i zapisuje kolejne liczby. W połączeniu z innymi danymi, z map, zdjęć lotniczych i tak dalej, powinien już móc otrzymać przybliżoną długość i szerokość geograficzną głównego chodnika. - Nie wiem, czy to będzie bardzo dokładnie - narzeka, kiedy złażą ze szczytu. - Szczyt zmierzyłem dokładnie, jak go nazwałeś? Kawaleria? - No, prawie. - Czyli żołnierze na koniach, tak? - Tak. - Ale punktu, gdzie będzie szyb, nie wymierzę tak dokładnie, chyba że zastosujemy jakąś lepszą metodę. Goto Dengo rozważa, czy nie powiedzieć mu, że to bardzo dobrze, że to miejsce ma zostać skazane na zapomnienie. Ale gryzie się w język. Pomiary zajmują im jeszcze kilka tygodni. Ustalają, gdzie powstanie Jezioro Yamamota i obliczają jego pojemność. To będzie raczej staw niż jezioro - niecałe sto metrów średnicy - ale staw zdradliwie głęboki. Pomieści dużo wody. Obliczają kąt szybu łączącego dno jeziora z główną siatką tuneli. Oznaczają miejsca, w których poziome tunele przebiją zbocza doliny Rzeki Toja, i wbijają paliki tam, gdzie będą wiodące do tych wyjść drogi i torowiska. Pozwolą one wywozić gruz i ładować do środka cenne zapasy wojskowe. Wszystko sprawdzają drugi i trzeci raz, tak by na pewno nie dało się niczego zaobserwować z powietrza. Tymczasem na dole porucznik Mori i mały pluton roboczy powbijali słupki i rozciągnęli między nimi trochę drutu kolczastego - w sam raz, by pomieścić w środku około stu jeńców, którzy przyjeżdżają w paru wojskowych ciężarówkach. Kiedy wszyscy ruszają do pracy, obóz rośnie w oczach: w parę dni powstają koszary i podwójny szpaler drutu kolczastego. Nie mają żadnych problemów z zaopatrzeniem. Ciężarówka przywozi dynamit, jakby nie był rozpaczliwie potrzebny w takich miejscach jak Rabaul. Goto Dengo pilnuje, by złożono go ostrożnie w magazynie. Jeńcy zanoszą go do szopy zbudowanej specjalnie w tym celu pod osłoną dżungli. Goto Dengo nigdy wcześniej nie miał kontaktu z jeńcami i ze zdumieniem zauważa, że to sami Chińczycy. I nie mówią dialektem z Kantonu czy Tajwanu, ale tym, który często słyszał w Szanghaju. To są Chińczycy z północy. Dziwna sprawa to Bundok i coraz dziwniejsza. Wie, że Filipińczycy nie bardzo się palili do udziału we Wschodnioazjatyckiej Strefie Dobrobytu. Są dobrze uzbrojeni, a MacArthur ciągle ich podburza. Wiele tysięcy trafiło do niewoli. W zasięgu pół dnia jazdy od Bundok jest dosyć filipińskich jeńców, by zapełnić obóz porucznika Moriego i wykonać zadanie porucznika Gota. A jednak dowództwo postanowiło sprowadzić tutaj setki Chińczyków aż z Szanghaju. W takich chwilach zaczyna wątpić, czy jest zdrów na umyśle. Ma potrzebę przedyskutowania tej sprawy z porucznikiem Ninomiya. Lecz geodeta, skończywszy pracę, gdzieś znikł. Goto Dengo zagląda do jego namiotu. Jest pusty. Kapitan Noda wyjaśnia, że Ninomiya został nagle odwołany do innych ważnych zadań. Mniej więcej miesiąc później, gdy budowa drogi w Specjalnej Strefie Bezpieczeństwa jest już zaawansowana, chińscy robotnicy w wykopie nagle zaczynają coś niespokojnie wykrzykiwać. Goto Dengo rozumie, co mówią. Odkryli ludzkie zwłoki. Dżungla rozprawiła się z nimi, pozostawiając tylko kości. Ale zapach i legiony mrówek sugerują, że trup jest dość świeży. Goto wyrywa jednemu z robotników łopatę, nabiera na nią kawał ziemi i ociekającą strumykami mrówek niesie do rzeki. Opuszcza ją ostrożnie do wody. Ziemia odpływa brązową strugą i ukazuje czaszkę: kopułę głowy, jeszcze nie całkiem puste oczodoły, kość nosową jeszcze z fragmentami chrząstek i wreszcie szczęki, usiane starymi dziurami, prawie bez zębów, z wyjątkiem jednego na przedzie, złotego. Prąd powoli przesuwa czaszkę, jakby porucznik Ninomiya odwracał głowę ze wstydem. Unosi wzrok. Nad nim zebrało się kilkunastu Chińczyków. Spokojnie go obserwują. - Ani słowa o tym żadnemu innemu Nippończykowi - mówi Goto. Chińczycy wytrzeszczają oczy i rozdziawiają usta, słysząc go przemawiającego idealnym językiem szanghajskich prostytutek. Jeden z jeńców jest niemal łysy. Ma chyba koło czterdziestki, choć nigdy nie wiadomo - jeńcy szybko się starzeją. W przeciwieństwie do innych, nie jest wystraszony. Patrzy badawczo na Goto Denga. - Ty - rozkazuje Goto - weź jeszcze dwóch ludzi i chodźcie ze mną. Nie zapomnijcie łopat. Prowadzi ich w dżunglę, tam gdzie, jak wie, nie będzie się już kopać, i wskazuje miejsce na nowy grób porucznika. Łysy mężczyzna jest silnym robotnikiem i dobrym brygadzistą. Szybko kopie dół i bez skrzywienia czy słowa skargi przenosi do niego szczątki. Jeśli przeżył Chiński Incydent i spędził tyle czasu w niewoli, pewnie widywał i robił już gorsze rzeczy. Goto Dengo wykonuje swoje zadanie, przez parę godzin odwraca uwagę kapitana Nody. Idą na górę i doglądają prac nad zaporą na Rzece Yamamota. Noda spieszy się bardzo z jeziorem, chciałby zrobić je jak najszybciej, zanim samoloty MacArthura porobią zdjęcia lotnicze dżungli. Raczej nie przeoczyliby jeziora, które się znienacka pojawia pośrodku. Jezioro znajdzie się w naturalnej kamiennej niecce, zarośniętej dżunglą. Płynie przez nią Rzeka Yamamota. Tuż przy brzegu robotnicy już pracują: wiercą otwory świdrami i zakładają ładunki dynamitu. - Nachylony szyb zacznie się tutaj - wskazuje Goto Dengo - i pójdzie prosto. - Teraz obraca się plecami do rzeki, 239 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON jedną rękę składa w ostrze i celuje nią w dżunglę - tam gdzie jest Golgota. Góra Czaszek. - Gargota? - pyta kapitan Noda. - To po tagalsku - wyjaśnia autorytatywnym tonem Goto Dengo. - Znaczy "ukryta polana". - Ukryta polana. To mi się podoba! Świetne. Gargota! Bardzo dobrze pan sobie radzi, poruczniku Goto. - Staram się jedynie dorównać porucznikowi Ninomiyi. - Tak, on był znakomitym geodetą - beznamiętnie potakuje Noda. - Może kiedy tu skończę, przydzieli mnie pan tam, gdzie jego... Noda uśmiecha się od ucha do ucha. - Wy dopiero zaczynacie. Ale mogę zapewnić pana z całą pewnością: kiedy pan skończy, wyślę pana w to samo miejsce. Seattle Wdowa po Lawrencie Pritchardzie Waterhousie i jej pięcioro dzieci zgadzają się, że dziadek dokonał czegoś podczas wojny. I tyle. Każde z nich ma najwyraźniej w głowie inny film wojenny klasy B z lat pięćdziesiątych, albo inną kronikę filmową z lat czterdziestych, przedstawiającą całkiem inne wydarzenia. Nie mogą nawet dojść do porozumienia, czy dziadek był właściwie w siłach lądowych czy marynarce, co Randy'emu wydaje się dość fundamentalnym faktem. Służył w Europie czy Azji? Zdania są podzielone. Babcia dorastała na owczej farmie w australijskim buszu. Można by pomyśleć, że była zatem typową twardą kobietą ze wsi - taka nie tylko pamiętałaby numer pułku swego zmarłego męża, ale umiałaby ściągnąć ze strychu jego karabin i rozłożyć go z zawiązanymi oczami. Ona jednak spędziła mniej więcej siedemdziesiąt pięć procent swego czasu w kościele (gdzie nie tylko modliła się, ale chodziła do szkoły i prowadziła całe życie towarzyskie), w drodze do lub z kościoła; jej rodzice wyraźnie nie chcieli, żeby spędziła całe życie na farmie, wtykając rękę po łokieć w waginy krów i przykładając surowe kotlety na śliwy pod okiem powstałe od pięści męża. Praca na roli może nadawała się na nagrodę pocieszenia dla jednego czy dwóch synów, rodzaj azylu dla tych, którzy doznali ciężkiego urazu głowy albo popadli w chroniczny alkoholizm. Lecz prawdziwym celem w życiu dzieci cCmndhd miało być przywrócenie rodzinie dawnej utraconej świetności - podobno byli niegdyś, w czasach Szekspira, wielkimi kupcami handlującymi wełną, podpisującymi się Smith i już-już przeprowadzającymi na Kensington, kiedy połączone siły pomoru bydła, długoterminowych zmian klimatycznych i nowego trendu w modzie: ogólnoświatowego odwrotu od dziwnie pachnących, piętnastokilogramowych swetrów, zamieszkanych przez drobne stawonogi, sprawiły, że stali się uczciwymi biedakami, potem niezbyt uczciwymi biedakami, co w końcu skończyło się zesłaniem do Australii. Babcia była indoktrynowana, wychowywana i przygotowywana przez swą matkę do noszenia pończoch, szminki i rękawiczek w jakimś wielkim mieście. Eksperyment udał się na tyle, że Mary cCmndhd mogłaby w dowolnym momencie, zawiadomiona z dziesięciominutowym wyprzedzeniem, pójść i podać popołudniową herbatkę królowej Anglii; nie musiałaby ani zerknąć w lustro, ani polerować sreber, ani przypominać sobie nakazów etykiety. Wśród jej męskich potomków krążył dyżurny dowcip o tym, że Babcia mogłaby wejść bez obstawy do dowolnego baru dla motocyklistów, a jej zachowanie i wygląd spowodowałyby natychmiastowe przerwanie wszystkich toczących się bijatyk, zdjęcie brudnych łokci z baru i przełknięcie wszystkich brzydkich słów. Motocykliści pchaliby się jeden przez drugiego, żeby zdjąć jej płaszcz, odsunąć krzesło, zwracając się do niej per "szanowna pani" itd. Choć do takiej sytuacji nigdy nie doszło, w rodzinie Waterhouse'ów była swego rodzaju wirtualnym czy wyimaginowanym skeczem, słynnym jak Beatlesi u Eda Sullivana albo Belushi w roli samuraja w "Saturday Night Live". Na półeczkach z kasetami wideo w głowie ta stałaby zaraz obok kronik filmowych i fabuł klasy B opiewających wojenne czyny Patriarchy. Wynika z tego, że jej słynna umiejętność prowadzenia domu na wysokim poziomie, wysyłania co roku paru setek kartek świątecznych, nieskazitelnie wykaligrafowanych wiecznym piórem itp., itd., zajmowała w jej umyśle co najmniej tyle miejsca, ile, powiedzmy, matematyka w głowie fizyka teoretycznego. Natomiast w jakichkolwiek sprawach praktycznych była stuprocentowo bezradna -pewnie od zawsze. Dopóki sędziwy wiek nie uniemożliwił jej prowadzenia samochodu, poruszała się po Whitman lincolnem continentalem rocznik 1965 - ostatnim samochodem zakupionym przez jej męża, tuż przed nagłą śmiercią, w miejscowym salonie Patterson Lincoln-Mercury. Wehikuł ten ważył trzy tony i miał więcej ruchomych części niż spichlerz pełen szwajcarskich zegarków. Przy każdej rodzinnej wizycie ktoś dyskretnie zakradał się do garażu i wyciągał wskaźnik oleju - zawsze w tajemniczy sposób zwilżony po górną kreskę czyściutkim bursztynowym 10W40. W końcu okazało się, że nieboszczyk dziadek na łożu śmierci wezwał do siebie wszystkich żyjących mężczyzn z rodu Pattersonów - całe cztery pokolenia - i zawarł z nimi jakiś niejawny pakt, mówiący z grubsza, że jeżeli kiedykolwiek w przyszłości ciśnienie w oponach lincolna spadnie poniżej minimum albo wydarzy się jakiekolwiek inne niedbalstwo, wszyscy Pattersonowie nie tylko stracą swe nieśmiertelne dusze, ale będą dosłownie wywleczeni z konferencji i toalet i posłani w trybie doraźnym do piekła, jak Marlowe'owski doktor Faust. Dziadek wiedział, że babcia ma dość mętne pojęcie, czym w ogóle jest opona, poza tym, że mężczyźni od czasu do czasu heroicznie wyskakują z samochodu i ją wymieniają, podczas gdy ona siedzi wygodnie w środku i podziwia ich. Wydawało się, że świat fizycznych przedmiotów został stworzony tylko po to, by otaczający Babcię mężczyźni mieli co zrobić z rękami; i to, uwaga, nie w jakimkolwiek praktycznym celu, ale wyłącznie po to, by Babcia mogła kręcić emocjonalnymi gałeczkami tych mężczyzn, chwaląc ich lub ganiąc. To sprawdzało się znakomicie, dopóki miała wkoło mężczyzn - czyli do śmierci Dziadka. Odtąd tajne drużyny mechaników stale prowadziły dyskretną obserwację Babci, a od czasu do czasu w niedzielne poranki wykradały lincolna z parkingu przed kościołem i jechały pod dom na potajemną wymianę oleju. Fakt, że lincoln chodził idealnie przez ćwierć wieku - bez żadnych napraw, nawet bez dolewania benzyny utwierdził tylko Babkę w opinii, że mężczyźni zawsze zajmują się zbytecznymi sprawami. W każdym razie wszystko sprowadzało się do tego, że Babcia, której zmysł praktyczny (jeśli to w ogóle możliwe) z wiekiem jeszcze się pogorszył, nie była tą osobą, od której można by dowiedzieć się czegoś o wojennych czynach jej świętej pamięci męża. Walka z faszystami należała do tej samej kategorii co wymiana przebitej opony - brudna sprawa, którą mężczyźni powinni umieć wykonać. I nie tylko dawni mężczyźni, supermeni z jej pokolenia; Randy również powinien doskonale się na tym znać. Gdyby jutro odrodziła się Oś, Babcia oczekiwałaby, że pojutrze Randy zasiądzie za sterami naddźwiękowego myśliwca. A i Randy chętniej zwaliłby się korkociągiem na ziemię z szybkością 2 machów, niż rozczarował Babcię, oświadczając, że nie nadaje się do tego zadania. Na szczęście dla Randy'ego, ostatnio bardzo zaciekawionego sprawami Dziadka, właśnie dokonano odkrycia starej 240 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON walizki. Walizka jest z rattanu i skóry, w stylu Burzliwych Lat 20., oklejona sporą liczbą zatartych nalepek hotelowych, znaczących drogę Lawrence'a Pritcharda Waterhouse'a ze Środkowego Zachodu do Princeton i z powrotem. Jest po brzegi wypchana małymi czarno-białymi fotografiami. Ojciec Randy'ego wywala zawartość na stół do ping-ponga, bezsensownie stojący pośrodku salonu w domu opieki - jego mieszkańcy równie prawdopodobnie zagraliby w ping-ponga, jak poprzekłuwali sobie sutki. Rozsypują zdjęcia na kilka kupek - Randy, jego ojciec, ciotki i wujowie biorą sobie po jednej i zaczynają je sortować. Na większości są dzieci państwa Waterhouse, każdy więc jest zafascynowany aż do chwili, gdy znajdzie kilka fotografii przedstawiających siebie w różnym wieku. Potem fura zdjęć zaczyna wydawać się przygnębiająco wielka. Lawrence Pritchard Waterhouse wyraźnie był maniakiem fotograficznym - a jego potomkowie teraz za to płacą. Randy ma inne powody: siedzi więc do późna, przeglądając wszystkie fotografie samemu. Dziewięćdziesiąt pięć procent to zdjęcia z lat pięćdziesiątych przedstawiające rodzinne bachory. Niektóre fotki są jednak starsze. Znajduje zdjęcie Dziadka pod palmami, w wojskowym mundurze, z wielką, białą, okrągłą czapką oficerską w dłoni. Trzy godziny później trafia na fotografię bardzo młodego Dziadka, patykowatego podrostka przebranego w dorosłe ubranie, który stoi przed gotycką budowlą z dwoma kolegami: wyszczerzonym brunetem, dziwnie znajomym, oraz blondynem o orlim nosie w szkłach bez oprawek. Wszyscy trzej trzymają rowery: Dziadek siedzi na swoim, a dwaj pozostali - pewnie uważali, że to niezbyt dystyngowanie - podtrzymują je rękoma. Mija kolejna godzina: pojawia się Dziadek w mundurze khaki z kolejnymi palmami w tle. Następnego ranka Randy siada obok Babci, odczekawszy, aż ukończy swój czterogodzinny rytuał wstawania z łóżka. - Babciu, znalazłem dwa takie zdjęcia. - Kładzie je przed nią na stole i daje jej parę chwil na przełączenie kontekstu. Babcia nie zmienia tematu rozmowy w jednej chwili, a poza tym te sztywne rogówki starszych ludzi potrzebują trochę czasu na zmianę ogniskowej. - Tak, na obu jest Lawrence, kiedy jeszcze służył w wojsku. - Babcia zawsze potrafiła powiedzieć coś oczywistego w sposób stuprocentowo grzeczny, ale tak by rozmówca odczuł przykrość, że marnuje jej czas. Teraz pewnie ma już potąd rozpoznawania fotografii, to męczące zadanie z jasnym podtekstem: "Niedługo umrzesz, a chcielibyśmy się dowiedzieć, co to za pani stoi tutaj obok buicka?". - Babciu - mówi Randy z ożywieniem, próbując wzbudzić jej zainteresowanie - na tym zdjęciu nosi mundur sił lądowych. Na tym zaś mundur marynarki wojennej. Babcia Waterhouse unosi brwi i patrzy na niego z udawanym zainteresowaniem - takiego spojrzenia użyłaby, gdyby na jakimś poważnym przyjęciu dopiero co poznany mężczyzna próbował udzielić jej kursu zmieniania koła w samochodzie. - To jest... eee... wydaje mi się dość niezwykłe - mówi Randy - żeby być naraz w armii i marynarce podczas tej samej wojny. Przeważnie jest się tylko w jednej z tych dwóch. - Lawrence miał zarówno mundur armii, jak i marynarki wojennej - oświadcza Babcia tym samym tonem, którym powiedziałaby, że miał zarówno jelito cienkie, jak i grube - i wkładał ten, który był w danej sytuacji odpowiedni. - Oczywiście - mówi Randy. Laminarny strumień wiatru przelatuje nad autostradą jak ściągane z łóżka wykrochmalone prześcieradło. Randy czuje, że trudno mu utrzymać acurę na jezdni. Wiatr nie jest wystarczająco silny, by rzucać samochodem, ale zamazuje krawędzie drogi; widać tylko białą, prążkowaną płaszczyznę wślizgującą się z boku pod koła. Oczy każą mu wjechać na nią - to kiepski pomysł, wylądowaliby wtedy prosto na wulkanicznej lawie. Usiłuje skoncentrować się na jakimś odległym punkcie - białym diamencie Mount Rainier, kilkaset kilometrów dalej na zachód. - Nawet nie mam pojęcia, kiedy się pobrali - odzywa się. - Straszne, nie? - We wrześniu 1945 - odpowiada Amy. - Wyciągnęłam to z niej. - Hoho. - Dziewczęca gadka. - Nie wiedziałem, że w ogóle potrafisz takie rzeczy. - Wszystkie to umiemy. - Dowiedziałaś się czegoś jeszcze o ślubie? Na przykład... - ...wzór porcelany? - Tak. - To rzeczywiście była "Lawendowa Róża" - mówi Amy. - A więc wszystko pasuje. To znaczy, przynajmniej chronologicznie. Okręt podwodny zatonął w maju 1945 koło Palawanu - cztery miesiące przed ślubem. Znając moją babkę, przygotowania do wesela były już nieźle zaawansowane. Wzór porcelany na pewno mieli już uzgodniony. - No i wydaje ci się, że masz zdjęcie twojego dziadka w Manili? Mniej więcej z tamtego okresu? - To na sto procent Manila. A Manilę wyzwolili dopiero w marcu '45. - Co z tego wynika? Twój dziadek musiał nawiązać kontakt z kimś z tego U-Boota między marcem a majem. - Na łodzi znaleźliśmy okulary. - Randy wyciąga zdjęcie z kieszeni koszuli i wręcza je Amy. - Ciekawe, czy nie takie akurat nosi ten wysoki blondyn. - Jak wrócę, mogę to sprawdzić. Twój dziadek to ten profesorek po lewej? - No. - A ten profesorek w środku? - To chyba jest Turing. - Turing, jak w "Turing Magazine"? - Nazwali pismo jego nazwiskiem, bo położył spore zasługi we wczesnej fazie rozwoju komputerów. - Tak jak twój dziadek. - No. - A ten gość z Seattle, do którego jedziemy? To też komputerowiec? Rany, znowu masz tę minę "Amy właśnie powiedziała coś tak głupiego, że aż mnie ukłuło". W twojej rodzinie to popularna mina? Jak myślisz, dokładnie tak krzywił się twój dziadek, kiedy babcia wracała do domu i obwieszczała, że właśnie władowała lincolna continentala na hydrant? - Przepraszam, jeśli czasami cię urażę - odpowiada Randy. - Moja rodzina to prawie sami naukowcy. Matematycy. 241 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON A najmniej inteligentni poszli na studia techniczne. Tak jak ja. - Słucham, czyżbyś powiedział, że jesteś z tych najmniej inteligentnych? - Może tych najmniej skoncentrowanych. - Hmmmmmm. - Chodzi mi o to, że dokładność i precyzja, w matematycznym sensie, to nasz sposób na życie. Każdy musi jakoś posuwać się do przodu, prawda? Inaczej całe życie przepracujesz w McDonaldzie albo jeszcze gorzej. Niektórzy rodzą się milionerami. Inni przychodzą na świat w wielkich rodzinach, jak twoja na przykład. A my idziemy przez życie, wiedząc, że dwa razy dwa to cztery, i trzymając się tego w dość jajogłowy sposób. To czasami może kogoś zranić. Przykro mi. - Kogo niby zranić? Ludzi, co twierdzą, że dwa razy dwa to pięć? - Ludzi, dla których wyższy priorytet ma popularność towarzyska niż sprawa, by każde zdanie wygłoszone podczas rozmowy było czystą prawdą. - Jak na przykład... kobiet? Randy przez jakiś kilometr zgrzyta zębami, a potem mówi: - Jeśli nawet jest jakieś uogólnienie dotyczące różnic między sposobem myślenia kobiet i mężczyzn, to chyba takie, że faceci mogą skupić się jak promień lasera na jakimś niewiarygodnie wąskim problemie i nie myśleć o niczym innym. - A kobiety nie? - Pewnie potrafią. Ale chyba rzadko im się chce. Posłuchaj, to, co określam tutaj jako kobiece podejście, jest z pewnością zdrowsze i bardziej zdroworozsądkowe. - Hmmmmmm. - Widzisz, zachowujesz się troszeczkę paranoicznie i widzisz tylko negatywne aspekty. To nie jest tak, że kobietom czegoś brakuje. To raczej mężczyznom czegoś brakuje. Nasz brak umiejętności społecznych, dystansu czy jak to nazwać, pozwala nam badać przez dwadzieścia lat jeden gatunek ważki albo przez sto godzin na tydzień siedzieć przed komputerem i klepać program. Zrównoważone i zdrowe osoby tak się nie zachowują, choć niewątpliwie może to prowadzić do sporego postępu w dziedzinie włókien syntetycznych. Albo dowolnej innej. - Ale powiedziałeś, że sam nie jesteś za bardzo skoncentrowany. - W porównaniu z innymi moimi krewnymi, tak. Dlatego wiem coś niecoś o astronomii, sporo o komputerach, coś niecoś o biznesie, mam także, jeśli mogę tak powiedzieć, nieco wyższy poziom integracji ze społeczeństwem niż inni. A może to nie jest integracja, tylko umiejętność rozpoznania, kiedy się nie integruję, tak że przynajmniej wiem, kiedy się zmieszać. Amy się śmieje. - No, w tym rzeczywiście jesteś świetny. Jak dla mnie, idziesz przez życie od jednego zmieszania do drugiego. Randy jest zmieszany. - Nawet zabawnie jest patrzeć na to z boku - rzuca pocieszająco Amy. - To dobrze o tobie świadczy. - Chciałem powiedzieć, że to mnie nie izoluje. Dla wielu ludzi jedną z najbardziej przerażających cech prawdziwego jajogłowca, komputerowca, nie jest brak umiejętności towarzyskich - bo to się zdarza - ale fakt, że kompletnie się tym nie przejmuje. - To też jest trochę żałosne. - O nie. Żałosne to było w szkole średniej. Teraz to całkiem coś innego. Całkiem nie "żałosne". - A jakie? - Nie wiem. Nie ma odpowiedniego słowa. Sama zobaczysz. Przejazd przez Góry Kaskadowe zmienia klimat niemal jak czterogodzinny lot samolotem. Ciepły deszcz rozlewa się po szybie i topi skorupę lodu na wycieraczkach. Niespodziewanie marzec i kwiecień skracają się do zwięzłego streszczenia dla kierownictwa. Jest to niemal tak frustrujące jak striptiz odtwarzany na szybkim przewijaniu. Teren wilgotnieje i zielenieje tak intensywnie, że aż wpada w błękit, na odcinku półtora kilometra zapełniając się roślinami. Ekspresowe pasy międzystanowej nr 90 usiane są brązowymi bryłkami śniegu; spadły z wehikułów wracających do domu narciarzy. Ciężarówki z naczepami uciekają w tył w stożkowych woalach rozbryźniętej wody. Randy ze zdumieniem zauważa na podgórzu nowe biurowce ze znakami firm high-tech. A potem zastanawia się, czemu się zdumiał. Amy nigdy tutaj nie była; zdejmuje nogi ze schowka poduszki powietrznej, siada prosto i podziwia widoki, żałując głośno, że Robin i Marcus Aurelius nie pojechali z nimi, zamiast wracać prosto do Tennessee. Randy pamięta, żeby zjechać na prawy pas i zwolnić, kiedy tracą ostatnie trzysta metrów wysokości, przed Issaquah - istotnie, stoi tam patrol drogówki z radarem. Imponuje tym Amy. Od centrum miasta wciąż dzieli ich wiele kilometrów - znajdują się na wschodnich, na wpół zalesionych obrzeżach Seattle, gdzie numery ulic i alej mają po trzy cyfry, kiedy Randy skręca i jedzie wzdłuż długiego ciągu sklepów, który okazuje się strefą wpływów dużego centrum handlowego. Wokół niego spod asfaltu wybiło kilka satelickich centrów, zacierając punkty obserwacyjne i brużdżąc Randy'emu w orientacji. Wszędzie tłumy - ludzie przyszli zwrócić prezenty gwiazdkowe. Po paru okrążeniach i przekleństwach znajduje główne centrum handlowe, przy swoich satelitach wyglądające jak ubogi krewny. Zatrzymuje się na samym skraju parkingu, wyjaśniając, że to bardziej logiczne zaparkować tutaj i iść piętnaście sekund do wejścia, niż krążyć przez piętnaście minut w poszukiwaniu lepszego miejsca. Na dłuższą chwilę stają nad otwartym bagażnikiem acury i zdzierają z siebie warstwę po warstwie przywiezionej ze stanu Waszyngton niespodziewanie zbędnej izolacji termicznej. Amy obawia się o swych kuzynów i żałuje, że nie oddali im wszystkich ciepłych ciuchów; kiedy widzieli ich ostatni raz, chłopcy krążyli wokół impali jak para myśliwców przed lądowaniem na lotniskowcu, sprawdzając ciśnienie w oponach i poziomy wszystkich płynów z taką intensywnością, skupieniem, że wydawało się, iż mają jakieś bardziej ekscytujące plany, niż usadzić tyłek w kubełkowym fotelu i przez kilka dni gnać na wschód. Jest w nich coś rycerskiego, coś, co na pewno sprawia, że dziewczyny w rodzinnym mieście padają trupem na miejscu. Amy uściskała ich obu, jakby już w życiu miała ich nie zobaczyć; przyjęli czułości z godnością i cierpliwością, po czym odjechali. Dopóki nie oddalili się o kilka przecznic, starali się nie piszczeć oponami. Wchodzą do środka. Amy wciąż zastanawia się na głos, dlaczego tu przyjechali, ale jest zaintrygowana. Randy trochę błądzi; w końcu bierze kurs na ledwie słyszalną elektroniczną kakofonię - cyfrowe głosy przepowiadające wojnę - i wychodzi na sklepiki z jedzeniem. Teraz kieruje się trochę na słuch, a trochę na węch - trafia do zakamarka, gdzie w małych grupkach siedzą mężczyźni - od dziesięcio- do czterdziestolatków; niektórzy grzebią pałeczkami w trzęsącej się chińszczyźnie w małych, białych pudełeczkach, większość jednak skupia się intensywnie nad czymś, co z daleka wygląda 242 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON na jakąś papierkową robotę. W tle potężna, ultrafioletowa jaskinia gier elektronicznych wypluwa cyfrowe, dosłodzone przez inżynierów dźwięku odgłosy wybuchów, ryk silników, gromy dźwiękowe i pierdnięcia działek Gatlinga. Wydaje się jednak zaledwie antycznym zabytkiem, wokół którego zbiera się ów skupiony tłum wyznawców robót papierkowych. Żylasty nastolatek w obcisłych dżinsach i czarnej koszulce skrada się między stolikami z prowokacyjną pewnością siebie wykidajły, na ramieniu trzyma długie, wąskie kartonowe pudełko, jak karabin. - To moja grupa etniczna - wyjaśnia Randy, widząc minę Amy. - Gry przygodowe fantasy. To Avi i ja dziesięć lat temu. - Wygląda, że grają w karty. - Amy przygląda się jeszcze raz i marszczy nos. - Dziwnymi kartami. - I wciska się ciekawie pomiędzy czterech graczy. W każdych innych okolicznościach pojawienie się kobiety z wyraźnie zaznaczoną talią wzbudziłoby u tych facetów pewne zainteresowanie. Przynajmniej powiedliby obcesowo wzrokiem po jej ciele, z góry na dół. Lecz ci goście myślą tylko o jednym: o kartach, które mają w ręku. Każda z nich jest w przezroczystym plastikowym etui, żeby się nie zniszczyła; ozdabia ją wizerunek trolla, czarodzieja, czy jakiegoś innego gatunku z post-Tolkienowskiego drzewa ewolucyjnego, na koszulce zaś ma skomplikowaną listę reguł. Myślami nie są wcale w centrum handlowym na wschodnich peryferiach Seattle, stoją na górskiej przełęczy i starają się pozabijać nawzajem ostrą bronią i magicznym ogniem. Młody naganiacz ocenia Randy'ego jako potencjalnego klienta. Jego pudełko zmieściłoby parę setek kart, a wygląda na ciężkie. Randy nie zdziwiłby się, gdyby usłyszał o tym chłopaczku coś smutnego: na przykład, że tanio kupuje karty, drogo sprzedaje i zarabia na tym tyle forsy, że ma nowiutkiego lexusa, choć jest za młody na prawo jazdy. Podchwytuje jego spojrzenie i pyta: - Jest Chester? - W łazience. Randy siada i obserwuje Amy, która obserwuje grających maniaków. Myślałby, że w Whitman, na parkingu, to już było dno - że dziewczyna na pewno przestraszy się i ucieknie. Ale to jest w zasadzie coś gorszego. Banda tłustawych facetów, którzy nigdy nie wychodzą na świeże powietrze i doprowadzają się do białej gorączki nad skomplikowanymi grami, w których nieistniejące postaci idą sobie i udają, że robią coś, co przeważnie jest dużo mniej ciekawe niż rzeczy, które Amy, jej ojciec i reszta rodziny robią naprawdę, cały czas, i bez zbędnego szumu naokoło. To prawie tak jakby Randy umyślnie walił ją młotkiem, próbując ustalić, kiedy pęknie i pójdzie sobie. Lecz jeszcze nie zwija ust w trąbkę z niesmaku. Obserwuje grę bez uprzedzeń, zaglądając jajogłowym przez ramię, śledząc akcję, od czasu do czasu krzywiąc się na jakąś dziwaczną zasadę. - Cześć, Randy. - Cześć, Chester. A więc Chester wrócił z łazienki. Wygląda dokładnie jak dawny Chester, tylko o sporo większej objętości, jak w klasycznej ilustracji teorii rozszerzającego się Wszechświata, kiedy rysuje się twarz, albo coś innego, na nadmuchanym balonie, a potem pompuje go mocniej. Pory w skórze powiększyły się, a poszczególne włosy oddaliły od siebie - wygląda to tak, jakby już niebawem miał wyłysieć. Chyba nawet oczy są szerzej rozstawione, a kolorowe cętki na tęczówkach stały się kleksami. Ale nie jest gruby, tylko potężny i pomarszczony jak dawniej. Ponieważ ludzie po dwudziestce już nie rosną, wszystko to musi być złudzeniem. Starsi ludzie wydają się zajmować w pokoju więcej miejsca. A może po prostu starsi ludzie więcej widzą. - Jak tam Avi-Entuzjasta? - pyta Chester. - Entuzjasta jak zawsze. - Tekst jest kiepski, ale obowiązkowy. Chester nosi coś w rodzaju kamizelki fotoreportera, z wieloma kieszonkami wypchanymi kartami. Może dlatego wydaje się taki potężny. Ma na sobie coś z dziesięć kilogramów kart. - Widzę, że przestawiłeś się na karciane gry RPG - zauważa Randy. - No pewnie! To o wiele lepsze niż te staroświeckie gry z papierem i ołówkiem. A nawet niż te wspomagane komputerem, z całym szacunkiem dla osiągnięć twoich i Aviego. A ty co teraz robisz? - Coś, co może być ważne także dla was - odpowiada Randy. - Właśnie zrozumiałem, że jeśli masz zestaw protokołów kryptograficznych nadających się do wyemitowania niemożliwej do podrobienia cyfrowej waluty - właśnie tym, co ciekawe, się zajmujemy -możesz wykorzystać je także przy grach karcianych. Bo każda z tych kart jest jakby banknotem. Niektóre bardziej wartościowe, inne mniej. Chester przez cały czas kiwa głową, ale nie przerywa po chamsku, jak uczyniłby każdy młodszy jajogłowy. Młodszy jajogłowy szybko się obraża, kiedy ktoś obok zaczyna wypowiadać zdania oznajmujące, ponieważ odbiera je jako insynuację, że on sam jeszcze tego nie wie. Natomiast starszy wiekiem jajogłowy ma więcej pewności siebie, a poza tym rozumie, że czasami ludzie potrzebują głośno pomyśleć. Z kolei wysoce zaawansowani jajogłowi rozumieją także, że wypowiadanie zdań oznajmujących, których treść jest już znana wszystkim obecnym, stanowi proces społeczny zwany nawiązywaniem rozmowy, nie powinno być zatem pod żadnym pozorem odbierane jako agresja. - Już robi się takie rzeczy - mówi, kiedy Randy kończy. - Prawdę mówiąc, ta firma z Minneapolis, dla której pracowaliście z Avim, jest jednym z liderów... - Chester, poznaj moją przyjaciółkę, Amy - przerywa Randy, mimo iż Amy jest w sporej odległości i patrzy w inną stronę. Obawia się bowiem, że Chester powie mu, iż akcje firmy z Minneapolis osiągnęły taki punkt, w którym jej kapitalizacja bije na głowę General Dynamics, a więc Randy powinien był zatrzymać te akcje. - Amy, to mój przyjaciel, Chester - dodaje, prowadząc go między stoliki. W tym momencie niektórzy gracze unoszą wzrok z zainteresowaniem patrzą jednak nie na Amy, lecz na Chestera. Randy domyśla się, że ten kryje w zakamarkach kamizelki jakąś jedyną w swoim rodzaju, najmocniejszą kartę, na przykład "Arsenał termojądrowy Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich" albo "Jahwe". Chester okazuje dość znaczną poprawę w umiejętnościach społecznych, zupełnie naturalnie ściskając rękę Amy i płynnie przeistaczając się w nie najgorszą imitację dojrzałego, zrównoważonego osobnika rozpoczynającego kulturalną pogawędkę. Zanim Randy się zorientował, Chester już zaprosił ich do domu. - Słyszałem, że jeszcze nie jest gotowy - mówi. - Pewnie czytałeś artykuł w "The Economist" - odpowiada Chester. - No, tak. - Gdybyś przeczytał artykuł w "New York Timesie", wiedziałbyś, że w "The Economist" napisali nieprawdę. Ja już tam mieszkam. - Ooo, to fajnie byłoby go zobaczyć - mówi Randy. 243 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Zauważyłeś, jak pięknie mam wybrukowaną ulicę? - rzuca kwaśno Chester pół godziny później. Randy zaparkował swą poobijaną i powgniataną acurę na miejscu dla gości przed domem Chestera. Ten zaś wjechał swym roadsterem Dusenbergiem do garażu, pomiędzy lamborghini a jakiś inny pojazd, a właściwie samolot, zaprojektowany do unoszenia się na otunelowanych dmuchawach. - No, nie bardzo. - Randy stara się za bardzo nie rozdziawiać gęby. Nawet chodnik pod nogami jest robiony na zamówienie, w kształcie kafelków Penrose'a. - Pamiętam coś, że było szeroko i równo, bez dziur. Innymi słowy, pięknie wybrukowane. - To był pierwszy dom - Chester wskazuje głową - który spowodował, że zabrali się do PPPD. - PPPD? - Przepisy Przeciw Przerośniętym Domom. Jacyś malkontenci przepchnęli to przez zarząd miasta. No wiesz, ci kardiochirurdzy i te pasożyty z funduszy powierniczych lubią mieć duże, ładne domy, ale Boże broń, żeby jakiś cholerny śmierdzący komputerowiec próbował też sobie taki zbudować i od czasu do czasu puścił przez ich uliczkę ciężarówkę z cementem. - Kazali ci wybrukować ulicę? - Kazali mi, kurwa, wybrukować pół miasta - mówi Chester. - Widzisz, niektórzy sąsiedzi zaczęli jęczeć, że dom jest potwornie brzydki, ale skoro już mieliśmy ze sobą na pieńku, stwierdziłem, że mam ich gdzieś. - Rzeczywiście, dom Chestera najbardziej chyba przypomina terminal przeładunkowy dla ciężarówek, z przeszklonym dachem. Chester macha dłonią w stronę błotnistego zbocza z plamami czarnej ziemi, spadającego do Jeziora Waszyngtona. - Oczywiście, projektowanie krajobrazu jeszcze się nie zaczęło. Dlatego to wszystko wygląda jak jakiś poligon do badania erozji. - Miałem już powiedzieć, że jak bitwa nad Sommą. - To nie jest dobre porównanie; widzisz, nie ma okopów - mówi Chester. Wciąż wskazuje ręką w stronę jeziora. Ale jak podejdziesz bliżej brzegu, możesz jeszcze zauważyć parę na wpół zasypanych podkładów. Tam ułożyliśmy tory. - Tory? - odzywa się Amy. To pierwsze słowo, jakie zdołała wykrztusić, odkąd wjechali acurą przez bramę. Randy po drodze powiedział jej, że gdyby miał sto tysięcy dolarów za każdy rząd wielkości, o który majątek Chestera przewyższa jego własny, to nigdy nie musiałby pracować. Okazało się to bardziej efektownym niż informującym stwierdzeniem, Amy nie była więc przygotowana na to, co tu zastanie, i wciąż marszczy brwi. - Dla lokomotywy - wyjaśnia Chester. - W okolicy nie ma żadnych linii kolejowych, dlatego podwieźliśmy tutaj lokomotywę na barce. Potem wciągnęliśmy ją po krótkim odcinku torów, prosto do holu. Amy tylko marszczy twarz w milczeniu. - Amy nie czytała artykułu - rzuca Randy. - Oj, to przepraszam najmocniej! - mówi Chester. - Zajmuję się przestarzałą techniką. Cały dom to muzeum martwych technologii. Przyłóżcie tutaj ręce. Przed frontowymi drzwiami stoją w szeregu cztery sięgająca do pasa postumenty, noszące logo Novus Ordo Seclorum - oko z piramidą. Na wierzchu mają wymalowane kontury dłoni, z małymi gałeczkami w zatokach między palcami. Randy kładzie tam swoją rękę i czuje, jak gałeczki suwają się w rowkach, rozpoznając i zapamiętując geometrię jego dłoni. - Teraz dom potrafi was poznać - dodaje Chester, wystukując ich imiona na ogumionej, odpornej na deszcz klawiaturze. - Daję wam pewien zestaw uprawnień, który przysługuje moim prywatnym gościom - możecie odtąd wjeżdżać przez bramę, parkować samochód i spacerować po ogrodzie, niezależnie, czy jestem w domu, czy mnie nie ma. Jeśli jestem w domu, możecie wejść do środka. W przeciwnym razie będzie zamknięty. No i możecie swobodnie poruszać się po domu, z wyjątkiem pewnych gabinetów, gdzie przechowuję poufne dokumenty służbowe. - Masz własną firmę albo coś takiego? - pyta Amy. - Nie. Kiedy Randy i Avi wyjechali stąd, wyleciałem z college'u i znalazłem pracę w tutejszej firmie. No i cały czas tam pracuję. Drzwi frontowe, półprzezroczysta bryła kryształu na szynach, odsuwają się na bok. Randy i Amy idą za Chesterem. Zgodnie z zapowiedzią w foyer stoi parowóz, wielkość naturalna. - Dom jest urządzony na wzór biura typu flex. - A co to takiego? - pyta Amy. Lokomotywa całkiem ją zniesmaczyła. - Mnóstwo firm z branży komputerowej zaczynało we fleksach - to po prostu wielka hala, magazyn bez ścian działowych czy przepierzeń. Przeważnie ma tylko parę słupów podpierających dach. Można sobie ustawiać przepierzenia, gdzie się chce, dzieląc go na pokoje. - Jak kubiki? - Mniej więcej, tylko że przepierzenia są wyższe, odnosisz wrażenie, że jesteś w normalnym pokoju. Oczywiście nie sięgają do samego sufitu - inaczej nie byłoby miejsca na TWA. - Na co? - dziwi się Amy. Chester, prowadzący ich w labirynt przepierzeń, odpowiada, unosząc głowę i patrząc prosto do góry. Dach domu jest w całości przeszklony, podparty kratownicą pomalowanych na biało stalowych rurek. Jest jakieś dwanaście czy piętnaście metrów nad podłogą. Przepierzenia wznoszą się mniej więcej na trzy i pół metra. Pomiędzy nimi a sufitem zbudowano stalową kratownicę, rusztowanie z czerwonych rurek, olbrzymie prawie jak sam dom. W tej przestrzennej siatce uwięziono tysiące, miliony aluminiowych odłamków - to tak jakby sfotografować w trzech wymiarach unoszące się darte pierze. Wygląda, jakby pocisk artyleryjski długości boiska futbolowego rozerwał się na odłamki i mikrosekundę później został zamrożony w tej pozycji; światło przesącza się między kawałkami blachy, przecieka po wiązkach rozdartych kabli i odbija się płasko od skorup stopionej i zastygłej tapicerki. Jest tak ogromny i tak blisko, że w pierwszej chwili Randy i Amy kulą się, jakby miał zaraz na nich spaść. Randy już wie, co to takiego: Amy musi gapić się dłuższy czas, wędrować z pokoju do pokoju i przyglądać się pod różnym kątem, zanim nabierze kształtu w jej umyśle kształtu czegoś znanego: boeinga 747. - FAA i NTSB* były zadziwiająco chętne do współpracy - w zadumie rzuca Chester. - I nic dziwnego. Rozumiecie, oni zrekonstruowali go w hangarze. Pozbierali wszystkie kawałki, doszli, skąd który pochodzi i rozpięli je na kratownicy. *

FAA (Federal Aviation Administration) - Urząd Federalny Lotnictwa; NTSB (National Transportation Safety Board) Rada ds. Bezpieczeństwa Transportu (przyp. tłum.). 244 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Przejrzeli wszystko pod kątem dowodów sądowych, oczyścili z ludzkich szczątków, żeby komisja badawcza nie obawiała się, iż dostanie AIDS od jakiejś zakrwawionej nakrętki czy czegoś, no i skończyli. I płacą czynsz za hangar, a nie mogą tak po prostu wyrzucić wraku. Muszą go gdzieś trzymać. Musiałem tylko załatwić, żeby dom miał certyfikat magazynu federalnego. Jeśli jest jakiś proces, muszę wpuścić adwokatów, żeby sobie go obejrzeli, ale to przecież żaden problem. Ci goście z Boeinga go uwielbiają, cały czas ktoś tu siedzi. - To dla nich coś w rodzaju zaplecza badawczego. - Właśnie. - Podoba ci się taka rola. - Pewnie! Zdefiniowałem nawet zestaw uprawnień specjalnie dla inżynierów, żeby mogli przychodzić tu, kiedy chcą, i korzystać z domu jako z muzeum martwych technologii. Dlatego właśnie porównałem dom do biura typu flex. Dla mnie i moich gości to dom. Dla tych facetów... o, tam jest jeden... - Chester macha ręką do człowieka po drugiej stronie salonu (może z pięćdziesiąt na pięćdziesiąt metrów), gościa o wyglądzie inżyniera, celującego hasselbladem na potężnym statywie w pogięty dźwigar podwozia samolotu - ...dla nich to muzeum, bo są miejsca, gdzie można wejść, i takie, gdzie włączą się alarmy i wpadanie się w kłopoty. - A jest sklep z pamiątkami? - dowcipkuje Amy. - Jest w planach, ale jeszcze nie otwarty. PPPD rzucają pod nogi wszelkie kłody, jakie tylko mogą - narzeka Chester. Lądują w stosunkowo przytulnym pokoju z przeszklonymi ścianami, z widokiem na skłębioną lawinę błota i jezioro. Chester odpala espresso przypominające model redukcyjny rafinerii naftowej i produkuje kilka kaw. Ten pokój znajduje się przypadkiem pod końcem lewego skrzydła TWA, które jest stosunkowo nienaruszone. Tu Randy zauważa, że cały samolot jest lekko przechylony, jakby wykonywał niemal niedostrzegalny zwrot; to zupełnie bez sensu, powinien w zasadzie wisieć pionowo w dół, ale wtedy dom, żeby go pomieścić, musiałby mieć pięćdziesiąt pięter. Na pokryciu skrzydła widzi powtarzający się wzór pęknięć, opisywany zdaje się przez taką samą funkcję, która generuje powtarzające się wiry śnieżne albo zbiór Mandelbrota. Charlene i jej przyjaciele zwykle wyszydzali go jako platonistę, ale on, wszędzie gdzie pójdzie, widzi te same idealne formy odbite w postaci cieni w rzeczywistym świecie. Może jest po prostu głupi albo coś. W domu brakuje kobiecej ręki. Randy domyśla się z aluzji rzucanych przez Chestera, że TWA nie stały się takim idealnym tematem do rozpoczynania rozmowy, jakim miały być. Teraz rozważa zbudowanie fałszywych sufitów nad niektórymi pomieszczeniami, żeby trochę bardziej przypominały pokoje, co, jak przyznaje, mogłoby sprawić, że "pewne osoby" poczują się tu lepiej i rozważą możliwość "przedłużenia pobytu". Chester najwyraźniej jest we wczesnej fazie negocjacji z jakąś kobietą. To dobra wiadomość. - Chester, ze dwa lata temu wysłałeś mi e-mail o twoim projekcie budowy replik wczesnych komputerów. Chciałeś dowiedzieć się czegoś o pracach mojego dziadka. - No tak. Chcesz zobaczyć? Odłożyłem to trochę do lamusa, ale... - Właśnie odziedziczyłem trochę jego notatek - dodaje Randy. i Brwi Chestera się unoszą. Amy wygląda przez okno, jej twarz, włosy i ubranie nabieają wyraźnego czerwonego odcienia od efektu Dopplera, oddala się z prędkością relatywistyczną od ich rozmowy. - Powiedz mi: masz działający czytnik kart perforowanych ETC? - I to wszystko? - wypala Chester. - To wszystko. - Jaki chcesz, Mark III z roku 1932? Mark IV z 1938? A może... - A co za różnica? Wszystkie czytają te same karty, prawda? - No, w zasadzie tak. - Mam parę kart mniej więcej z 1945 roku. Chciałbym odczytać je i skopiować na dyskietkę, którą mogę zabrać do domu. Chester podnosi telefon komórkowy wielkości korniszona i zaczyna weń stukać. - Zadzwonię do mojego speca od kart - wyjaśnia. - Emerytowanego inżyniera z ETC. Mieszka na wyspie Mercer. Parę razy w tygodniu przypływa tutaj łódką i dłubie przy tych zabytkach. Z przyjemnością cię pozna. Kiedy Chester konwersuje ze specem od kart, Amy spotyka wzrok Randy'ego i rzuca mu niemal stuprocentowo nieczytelne spojrzenie. Wygląda na znużoną, jakby ktoś spuścił z niej powietrze. Chce wracać do domu. Potwierdza to też fakt, że bardzo nie chce tego okazać. Przed tą wycieczką zgodziłaby się, że na świecie potrzebni są różni ludzie. Teraz zresztą też. Ale Randy w ciągu ostatnich kilku dni zademonstrował jej parę praktycznych implikacji tej zasady - trochę potrwa wkomponowanie ich w jej obraz świata. A także, co ważniejsze - w jej wizerunek Randy'ego. I rzeczywiście, gdy tylko Chester odkłada słuchawkę, Amy pyta, czy może zadzwonić do linii lotniczych. Na moment unosi wzrok ku TWA. A kiedy Chester przezwycięża osłupienie, że ktokolwiek jeszcze w tej epoce używa technologii korzystającej z głosu do rezerwowania biletów lotniczych, zabiera ją do najbliższego komputera (w każdym pokoju stoi w pełni wyposażona maszynka Uniksowa), łączy się bezpośrednio z bazą rezerwacji i zaczyna szukać optymalnego połączenia do domu. Randy podchodzi do okna i przygląda się chłodnym, spienionym falom uderzającym w błotnisty brzeg i walczy z chęcią pozostania w Seattle - w tym mieście mógłby być bardzo szczęśliwy. Za nim Chester i Amy powtarzają słowo "Manila", brzmi to śmiesznie, egzotycznie i nieosiągalnie. Randy myśli, że jest nieco bystrzejszy niż Chester, byłby więc jeszcze bogatszy, gdyby tylko tutaj został. Od strony wyspy Mercer wyłania się biały ślizgacz. Pędzi ku nim nad falami. Randy odstawia chłodną kawę, idzie do samochodu i wyciąga z niego pewną skrzynię - wspaniały prezent od kochanej cioci Niny. Pełno w nim dawnych skarbów - na przykład notatek dziadka z fizyki. Odkłada na bok (między innymi) pudełko z napisem "HARVARDWATERHOUSE; KONKURS FAKTORYZACJI NA LICZBY PIERWSZE 1949-52" i odsłania kupkę cegiełek, elegancko zapakowanych w pożółkły ze starości papier; w każdej cegiełce jest stosik kart ETC, opisany jako "Radiogramy Aretuza" i opatrzony datą z roku 1944 lub 1945. Przez pięćdziesiąt lat leżały w formie przetrwalnikowej, zapisane na martwym nośniku; teraz Randy zamierza ponownie tchnąć w nie życie, może nawet posłać je w Sieć, kilka nitek skamieniałego DNA wyłuskanych z bursztynowych skorupek i wypuszczonych w świat. Zapewne poniosą klęskę i umrą, ale jeśli uda im się rozkwitnąć, może życie Randy'ego stanie się nieco bardziej interesujące. Nie żeby teraz było całkiem nieciekawe, ale zawsze łatwiej jest wprowadzić nowe komplikacje, niż uporać się ze starymi. 245 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Skała Bundok to porządna skała. Ktoś, kto wybierał miejsce, musiał dobrze o tym wiedzieć. Ten bazalt jest tak twardy, że Goto może rzeźbić w nim tunele, jakie mu się tylko spodoba. Trzeba tylko przestrzegać paru podstawowych inżynierskich zasad i można się nie obawiać, że coś się zawali. Oczywiście, w tak twardej skale ciężko się wierci. Ale kapitan Noda i porucznik Mori zapewnili mu nieograniczoną liczbę chińskich robotników. Na początku łoskot świdrów zagłusza dźwięki dżungli. Potem, gdy schodzą pod ziemię, cichnie do basowego, stłumionego rytmu, zostawiając na powierzchni tylko pyrkotanie sprężarek. Pracują nawet w nocy, przy przyćmionym świetle latarni, które nie przebija się przez korony drzew. Nie żeby MacArthur wysyłał w nocy samoloty obserwacyjne nad Luzon, po prostu światła zauważyliby Filipińczycy z dołu. Pochyły chodnik łączący dno Jeziora Yamamota z Golgotą jest oczywiście najdłuższym elementem budowli, ale średnicę może mieć niewielką, tylko tyle, by robotnik zdołał przecisnąć się do końca i pracować świdrem. Przed utworzeniem jeziora Goto poleca robotnikom wykonać najwyższą część tego chodnika. Wkopują się na skos w dół w brzeg rzeki, mniej więcej pod kątem dwudziestu stopni. Wykop cały czas wypełnia się wodą - bo praktycznie jest to studnia - a usuwanie urobku jest zabójcze, ponieważ wszystko trzeba wnosić pod górę. Goto Dengo każe zatem po jakichś pięciu metrach zamurować wlot studni kamieniami i zaprawą. Potem nakazuje zasypać latryny i opróżnić obszar wokół jeziora z robotników. Teraz tylko zanieczyściliby miejsce dowodami. Nadeszło lato, na Luzonie to pora deszczów, Goto obawia się więc, że woda popłynie ścieżkami wydeptanymi przez jeńców i zamieni je w niemożliwe do ukrycia strumienie. Jednak nienaturalnie sucha pogoda utrzymuje się i nagą ziemię natychmiast porasta roślinność. Goto Dengo staje przed zagadnieniem, które wydałoby się znajome projektantom ogrodów w domu, w Nipponie: musi stworzyć sztuczny obiekt, wyglądający jak naturalny. To musi wyglądać tak, jakby głaz poruszony trzęsieniem ziemi stoczył się z góry i zaklinował w przewężeniu Rzeki Yamamota. Na niego zwaliły się inne skały i pnie wyrwanych drzew, tworząc tamę, która spiętrzyła rzekę. Powstało jezioro. Odpowiedni głaz znajduje mniej więcej kilometr w górę rzeki, pośrodku koryta. Dynamit rozłupałby go tylko, sprowadza zatem silną grupę robotników z żelaznymi drągami. Próbują go przetoczyć. Turla się kilka metrów i staje. To nie wygląda zachęcająco, ale robotnicy wiedzą już, o co chodzi. Brygadzistą jest Wing - łysy Chińczyk, który pomagał Gocie pochować ciało porucznika Ninomiya. Ma w sobie tę tajemniczą siłę fizyczną, często spotykaną u łysych facetów, a także magnetyczny, hipnotyzujący wpływ na innych Chińczyków. Udaje mu się sprawić, by przetaczanie kamienia wzbudzało emocje. Oczywiście, muszą to zrobić, bo Goto Dengo zażyczył sobie tego. Jeśli odmówią, strażnicy porucznika Moriego zastrzelą ich na miejscu. Ale pomijając to, zdaje się, że przyjęli wyzwanie. Na pewno w chłodnej bieżącej wodzie pracuje się lepiej niż w szybach Golgoty. Głaz ląduje na miejscu trzy dni później. Woda rozwidla się wokół niego. Kolejne kamienie, i rzeka zaczyna się spiętrzać. W jeziorach przeważnie nie rosną drzewa, Goto Dengo każe więc robotnikom je wykarczować - jednakże nie siekierami. Pokazuje im, jak po kolei wykopać korzenie z ziemi, tak jak archeolodzy odsłaniają szkielet, by drzewo wyglądało, jakby tajfun wyrwał je z korzeniami. Układają je przed głazami. Potem idą mniejsze kamienie i żwir. Poziom jeziora zaczyna się podnosić. Tama przecieka, ale po dorzuceniu kolejnych porcji żwiru i gliny przecieki maleją. Goto Dengo nie ma nic przeciwko uszczelnieniu kłopotliwych miejsc arkuszami blachy - jeśli będzie to poniżej tafli wody, gdzie nikt tego nie zobaczy. Kiedy woda osiąga właściwy poziom, jedynym śladem sugerującym, iż jezioro jest sztuczne, są dwa pnące się po brzegu przewody, podłączone do ładunków wybuchowych zatopionych w betonowym czopie zamykającym studnię na dnie. Golgota jest wycięta w bazaltowej grani odchodzącej od podstawy góry - jak korzeń podporowy od pnia tropikalnego drzewa - oddzielającej zlewiska rzek Toja i Yamamota. Idąc na południe od szczytu Kalwarii, mija się najpierw rozkłębioną gardziel jej krateru, potem resztki południowego grzbietu i łagodnie opadający stok dużo większej góry, przy której stożek Kalwarii jest ledwie skazą, pryszczem na nosie. Mała Rzeka Yamamota biegnie mniej więcej równolegle do Rzeki Toja, po drugiej stronie grani, ale spływa mniej stromo, tak że w miarę posuwania się w dół jest nad nią coraz wyżej. Na poziomie Jeziora Yamamota jest pięćdziesiąt metrów nad Rzeką Toja. Wiercąc łączący tunel w kierunku południowo-wschodnim, a nie na południe, równo pod granią, da się ominąć ciąg bystrzyn oraz wodospad, obniżające poziom Rzeki Toja niemal o sto metrów w stosunku do dna jeziora. Kiedy na inspekcję przyjeżdża generał, Goto Dengo zadziwia go - jadą w górę Rzeki Toja tym samym mercedesem, którym przyjechał z Manili. Robotnicy zdążyli już zbudować jednopasmową drogę, prowadzącą z obozu jenieckiego skalistym korytem rzeki na Golgotę. - Fortuna sprzyjała naszym staraniom - wyjaśnia Goto Dengo. - Przy niskim poziomie wody łożysko jest idealną jezdnią - idzie pod górę na tyle łagodnie, że przejadą nawet ciężkie ciężarówki, którymi będziemy sprowadzać tu zaopatrzenie. Kiedy skończymy, zbudujemy niedaleko niską tamę i ta zatrze wszystkie widoczne ślady naszych prac. A gdy rzeka wróci do normalnego poziomu, nic nie będzie wskazywać, że kiedykolwiek byli tu ludzie. - To dobry pomysł - przyznaje generał i mruczy do swego adiutanta, że warto by wykorzystać tę metodę na innych budowach. Adiutant kiwa głową, wykrzykuje "hai" i notuje. Kilometr dalej w głąb dżungli brzegi rzeki zmieniają się w pionowe kamienne ściany, pnące się coraz wyżej. W końcu przewieszają się nad wodą. Skalisty wąwóz i rzeka rozszerzają się w nieckę; nieopodal znajduje się wodospad. W tym momencie droga skręca prosto na kamienną ścianę i urywa się. Wszyscy wysiadają: Goto Dengo, generał, jego przyboczny i kapitan Noda. Wchodzą po kostki w wodę. Widać wykutą w skale norę. Ma płaskie dno i łukowaty strop. Sześciolatek mógłby w niej stanąć, ale ktoś wyższy musiałby przykucnąć. Do otworu prowadzi para żelaznych szyn. - Główny chodnik - informuje Goto Dengo. - To ma być to? - Wejście jest wąskie, żebyśmy mogli je potem zamaskować - wyjaśnia kapitan Noda, kuląc się. - W środku jest szerzej. Generał, zirytowany, kiwa głową. Wszyscy czterej, prowadzeni przez Gota Denga, kucają i w przysiadzie wpełzają do tunelu, popychani silnym prądem powietrza. - Proszę zauważyć, jak doskonałą mamy wentylację - mówi z entuzjazmem kapitan Noda. Goto Dengo szczerzy 246 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON zęby z dumą. Pokonawszy dziesięć metrów, mogą wstać. Chodnik ma nadal ten sam łukowaty przekrój, ale już z metr osiemdziesiąt wysokości i tyleż szerokości. Strop podpierają łuki ze zbrojonego betonu, odlane w leżących na podłodze szalunkach. W ciemności znikają stalowe szyny. Stoją na nich trzy górnicze wagoniki - blaszane pudła wypełnione kruszonym bazaltem. - Urobek wywozimy ręcznymi wagonikami - tłumaczy Goto Dengo. - Chodnik i szyny są idealnie poziome, żeby wagoniki nam nie uciekały. Generał chrząka. Nie ma oczywiście szacunku dla niuansów inżynierii górniczej. - Oczywiście tymi samymi wagonikami możemy wwozić, eee... materiał do komory, kiedy go dostarczycie - dodaje kapitan Noda. - Skąd bierze się ta skała? - indaguje generał. Jest wkurzony, że oni wciąż jeszcze kopią. - Z naszego najdłuższego i najtrudniejszego tunelu - pochyłej sztolni prowadzącej pod dno Jeziora Yamamota odpowiada Goto Dengo. - Na szczęście będziemy mogli przedłużać tę sztolnię nawet wtedy, gdy do komory ładowane będą zapasy. Wyjeżdżające wagoniki będą wywozić urobek, wjeżdżające - materiały. Przystaje i dźga palcem otwór wywiercony w stropie. - Jak pan widzi, generale, przygotowane są już wszystkie odwierty na ładunki wybuchowe. Nie tylko zawalą strop. Dzięki nim skała wokół będzie tak pokruszona i niespójna, że bardzo trudno będzie w niej kopać. Idą kolejne pięćdziesiąt metrów głównym chodnikiem. - Teraz jesteśmy w sercu tego skalnego grzbietu, dokładnie pomiędzy dwoma rzekami. Powierzchnia jest sto metrów nad nami. - Koniec szeregu elektrycznych lamp ginie w ciemności przed nimi. Goto Dengo wymacuje na ścianie wyłącznik. - Komora - mówi i wciska go. Sztolnia rozszerza się nagle w komorę o płaskim dnie i półkolistym przekroju, przypominającą kształtem barak z blachy falistej, wylany wewnątrz betonem uwypuklającym się co parę metrów w potężne żebra. Ma powierzchnię mniej więcej kortu tenisowego. Jedyne wyjście z niego to pionowy szyb wywiercony pośrodku stropu, z trudem mieszczący człowieka i drabinę. Generał splata ręce na piersi i czeka, aż adiutant obejdzie pomieszczenie z taśmą i sprawdzi wszystkie wymiary. - Idziemy na górę - mówi Goto Dengo i nie czekając, aż Generał się zeźli, wchodzi na drabinę. Szyb ma tylko kilka metrów. Trafiają do kolejnego chodnika z szynami. Ten obudowany jest drewnem z otaczającej budowę dżungli. - To jest chodnik przewozowy, tutaj transportujemy skałę - wyjaśnia Goto Dengo, gdy wszyscy zebrali się u szczytu drabiny. - Pytał pan, panie generale, o urobek w wagonikach. Pokażę panu, skąd się wziął. Prowadzi grupę dwadzieścia czy trzydzieści metrów dalej. Mijają pociąg z poobijanych wagoników. - Idziemy na północ, w stronę Jeziora Yamamota. Dochodzą do końca chodnika, gdzie sufit przebija kolejny wąski szyb. Idzie nim gruba, wzmocniona rura; z mikroskopijnych pęknięć z jękiem uchodzi sprężone powietrze. Z bardzo daleka dobiega warkot świdrów. - Do tego szybu lepiej nie zaglądać, bo z miejsca, gdzie wykonuje się prace, może czasami spaść jakiś odłamek ostrzega. - Ale gdyby pan tam spojrzał, generale, zobaczyłby pan, że około dziesięciu metrów nad nami szyb przebija podłogę następnego, nachylonego chodnika, który wznosi się w tę stronę - wskazuje na północ - czyli w kierunku jeziora, a w tę stronę opada. - Obraca się o sto osiemdziesiąt stopni, znów twarzą do skarbca. - W stronę skarbca głupców - domyśla się Generał. - Hai! - odpowiada Goto Dengo. - Podczas pracy nad drążeniem chodnika w stronę jeziora urobek ściągamy w dół zgarniarką ciągniętą przez kołowrót. Kiedy znajdzie się nad tym szybem, spada prosto do oczekujących wagoników. Stąd można zrzucić go do głównego chodnika, a stamtąd wywieźć w wagonikach na zewnątrz. - A co robicie z tym całym urobkiem? - pyta Generał. - Trochę ułożyliśmy na dnie rzeki, żeby powstała droga, którą przyjechaliśmy. Trochę trzymamy na górze, żeby zasypać niektóre szyby wentylacyjne. Część kruszymy na piasek, do pułapki, o której powiem później. - Prowadzi ich z powrotem w stronę głównej komory. Mijają jednak drabinę i skręcają w inny chodnik i jeszcze jeden. Sztolnia robi się nagle wąska i nieregularna jak ta przy wejściu. - Proszę wybaczyć mi, że wprowadzam panów w coś, co wygląda jak trójwymiarowy labirynt - mówi Goto Dengo. - Ta część Golgoty ma za cel zdezorientować intruzów. Jeśli złodziej kiedykolwiek dowierci się do skarbca głupców od góry, będzie szukał chodnika, którym wwieziono do niego materiały. Zrobiliśmy taki chodnik, żeby go znalazł - to fałszywy tunel prowadzący niby to ku Rzece Toja. Właściwie jest to cały system fałszywych chodników i szybów. Kiedy skończymy, wszystkie je wysadzimy. Przekopanie się przez taką ilość niespoistej, pokruszonej skały będzie tak trudne, a także niebezpieczne, że złodziej prawdopodobnie zadowoli się zawartością skarbca głupców. Co chwilę przerywa i ogląda się na generała, spodziewając się oznak zmęczenia, ale generał najwyraźniej łapie drugi oddech. Kapitan Noda, zamykający szyk, niecierpliwie macha do niego rękami. Przedostanie się przez labirynt zajmuje trochę czasu. Goto Dengo, jak prestidigitator, stara się wypełnić ów czas przekonującą gadką. - Jak na pewno pan wie, sztolnie i szyby muszą być tak skonstruowane, by wytrzymywać siły litostatyczne. - Co takiego? - Muszą być na tyle mocne, by podeprzeć skalę nad sobą. Tak jak budynek musi wytrzymać ciężar własnego dachu. - Oczywiście - mówi generał. - Kiedy mamy dwa równoległe chodniki jeden nad drugim, jak piętra w budynku, to skała pomiędzy, podłoga albo strop, zależy, jak na to patrzeć, musi być wystarczająco gruba, by się nie zapaść. Tutaj, gdzie teraz idziemy, skała jest w sam raz gruba. Jednak po odpaleniu ładunków wybuchowych, rozpadnie się. Odbudowa tych chodników będzie niemożliwa. - Znakomicie! - woła generał i każe adiutantowi zanotować to - pewnie po to, by inni, tacy jak Goto Dengo, w innych Golgotach mogli zrobić coś podobnego. W pewnym momencie chodnik przegradza ściana z odłamków spojonych zaprawą. Goto Dengo oświetla ją latarnią, by generał mógł zauważyć znikające pod ścianą szyny kolejki. - Dla złodzieja kopiącego w dół od skarbca głupców będzie to wyglądało jak główny chodnik transportowy 247 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON wyjaśnia. - Ale kiedy naruszy tę ścianę, zginie. - Dlaczego? - Ponieważ po drugiej stronie jest sztolnia, która łączy się ze studnią pod Jeziorem Yamamota. Jedno uderzenie młota i mur eksploduje pod ciśnieniem wody. A potem przez ten tunel popędzi jak tsunami woda z Jeziora Yamamota. Generał i adiutant dłuższą chwilę cmokają z podziwem. W końcu docierają chodnikiem do komory dwa razy mniejszej niż główna i oświetlonej z góry przyćmionym błękitnawym światłem ze świetlika. Goto Dengo włącza jeszcze parę lamp elektrycznych. - Skarbiec głupców - obwieszcza. Wskazuje pionowy szyb w suficie. - Temu zawdzięczamy wentylację. Generał zadziera głowę i widzi ze sto metrów nad sobą kołowy wycinek jaskrawej, zielono-niebieskiej dżungli, ćwiartowany wirującą swastyką wielkiego elektrycznego wentylatora. - Nie chcemy oczywiście, żeby dostęp do skarbca głupców był zbyt łatwy, bo wtedy nikt się na to nie nabierze. A zatem powyżej niego dodaliśmy parę atrakcji, żeby było ciekawiej. - Jakich atrakcji? - pyta kapitan Noda, gładko wchodząc w rolę laika. - Każdy, kto zechce włamać się do Golgoty, będzie szedł od góry. Odległość jest zbyt duża, by wiercić w poziomie. Oznacza to, że będzie wiercić w dół albo przez skałę, albo przez słup gruzu, którym zasypiemy ten szyb wentylacyjny. W każdym razie mniej więcej w połowie odkryje nagle warstwę piasku, mającą trzy do pięciu metrów grubości i rozłożoną na całej powierzchni. Nie muszę zapewne przypominać panom, że w skałach magmowych nigdy nie występują gniazda piasku! Goto Dengo zaczyna wchodzić szybem wentylacyjnym. W połowie drogi na powierzchnię ląduje w siatce małych, zaokrąglonych, połączonych ze sobą komór, wyciosanych w skale. W każdej pozostawiono pośrodku potężny filar podpierający strop. Filarów jest tak dużo i są tak grube, że nie da się sięgnąć wzrokiem zbyt daleko, ale kiedy reszta dołącza do niego, a on prowadzi ich z pomieszczenia do pomieszczenia, domyślają się, że ów układ komór rozciąga się na znaczną odległość. Podprowadza ich do miejsca, gdzie w skalną ścianę wmontowana jest żelazna pokrywa, jak od studzienki, uszczelniona wokół smołą. - Mamy takich dwanaście. Każda prowadzi do chodnika idącego od Jeziora Yamamota, a więc za nią znajduje się woda pod dużym ciśnieniem. Teraz są tylko przyklejone smołą, która oczywiście nie utrzyma takiego ciśnienia. Lecz kiedy zasypiemy te pomieszczenia piaskiem, będzie on przytrzymywał pokrywy. A kiedy wejdzie tu złodziej i usunie piasek, pokrywa eksploduje, a do wykopu wleją się miliony litrów wody. Kolejna wspinaczka szybem i wychodzą na powierzchnię. Czekają tam już żołnierze Nody, by usunąć im z drogi wentylator, adiutant kapitana trzyma w pogotowiu butelki z wodą i czajniczek zielonej herbaty. Siadają przy składanym stoliku i pokrzepiają się. Kapitan Noda i generał rozmawiają o ostatnich wydarzeniach w Tokio - jasne jest, że generał przyleciał stamtąd parę dni temu. Asystent generała liczy coś w notatniku. Potem zaś wspinają się na wierzch grzbietu skalnego, by obejrzeć Jezioro Yamamota. Dżungla jest tak gęsta, że muszą niemal wpaść do wody, by zorientować się, że dotarli na miejsce. Generał udaje zdziwienie, że jest to sztuczny zbiornik. Goto Dengo odbiera to jako najwyższe wyrazy uznania. Stoją nad brzegiem wody i przez parę minut nic nie mówią. Generał zapala papierosa, patrzy przez dym na jezioro, a potem zwraca się do adiutanta i kiwa głową. Tamten od razu wie, o co chodzi; odwraca się do kapitana Nody i zadaje pytanie: - Ilu macie robotników? - Pięciuset. - Czy tunele projektowano, biorąc to pod uwagę? Kapitan Noda niepewnie zerka na Goto Denga. - Przyjrzałem się projektom porucznika Gota i stwierdziłem, że spełniają to założenie. - Nie widzieliśmy jeszcze nic lepiej wykonanego - ciągnie adiutant. - Dziękujemy! - I nie spodziewamy się zobaczyć - dodaje generał. - I dlatego, być może, zechcemy zwiększyć ilość przechowywanych tu materiałów. - Rozumiem. - Poza tym... być może trzeba będzie bardzo skrócić termin. Kapitan Noda wygląda na zaskoczonego. - On wylądował na Leycie z bardzo wielkimi siłami - mówi beznamiętnie generał, jakby spodziewał się tego od lat. - Na Leycie?! Ale to bardzo blisko. - Właśnie. - To szaleniec! - wścieka się Noda. - Marynarka rozbije go w puch - przecież tyle lat na to czekaliśmy! Na Decydującą Bitwę! Generał i adiutant stoją zakłopotani przez dłuższą chwilę. Wyraźnie nie wiedzą, co powiedzieć. W końcu generał wbija w Nodę lodowate spojrzenie. - Decydująca Bitwa była wczoraj. - Rozumiem - szepcze kapitan Noda. Wygląda, jakby postarzał się o dziesięć lat, a to nie jest moment, w którym mógłby sobie na to pozwolić. - Proszę posłuchać. Możemy przyspieszyć prace. Do ostatniego etapu możemy sprowadzić więcej robotników mówi cichym głosem adiutant generała. - Ilu? - W sumie może i tysiąc. Kapitan Noda sztywnieje, rzuca gardłowe "hai!" i zwraca się do Goto Denga. - Będziemy potrzebować więcej szybów wentylacyjnych. - Ale, generale, z całym szacunkiem, budowla jest bardzo dobrze wentylowana. - Potrzebujemy więcej głębokich, szerokich szybów wentylacyjnych - mówi kapitan Noda. - Tak żeby pomieścić jeszcze pięciuset robotników. - Ach. - Natychmiast rozpocząć pracę! 248 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Najwięcej papierosów Do: [email protected] Od: [email protected] Temat: Przekształcenie Pontifex - wstępny werdykt Cześć. Jak tylko przyszedł od ciebie Pontifex, zaraz przesłałem go na listę Miłośników Tajemnic, tak więc pałęta się po niej już od dobrych paru tygodni. Paru niezłych bystrzaków analizowało go i szukało słabych stron. Nic oczywistego nie znaleźli. Wszyscy zgadzają się, że kroki tego przekształcenia są trochę dziwaczne, i zastanawiają się, kto je wymyślił i jak ale tak to bywa z dobrymi kryptosystemami. Czyli wyrok na razie brzmi: [email protected] zna się na rzeczy, mimo dziwnego hopla na punkcie liczby 54. Cantrell - Andrew Loeb - odzywa się Avi. Idą z Randym szybkim marszem po plaży w Pacifica. Randy nie bardzo wie dlaczego. Avi nie przestaje go zadziwiać swą energią. Wygląda, jakby wyniszczała go jakaś nieznana choroba, wymyślona przez scenarzystę jako zwrot akcji. Jego szczupłe ciało jest wątłym łącznikiem między olbrzymimi stopami a wielką głową; ma sylwetkę bryłki żelu, rozciągniętej tak, że pośrodku powstała długa macka. Ale wali po plaży jak komandos. W końcu jest styczeń; ale według telewizyjnych prognoz gdzieś pomiędzy Nipponem a Nową Gwineą, wśród burzy powstał wielki strumień pary wodnej, który teraz leci przez cały ocean i wykonuje ostry skręt w lewo niedaleko od nich. Fale rozbijające się nieopodal o plażę są tak wielkie, że Randy musi unosić wzrok, by spojrzeć na ich czubki. Cały czas opowiadał Aviemu o Chesterze; a dla Aviego (według Randy'ego) opowieść ta była doskonałym przejściem do wspomnień z dawnych czasów z Seattle. U niego to dość niespotykane, przeważnie stara się, by rozmowa była albo o interesach, albo prywatna, ale nigdy nie miesza tych dwóch rzeczy. - Nigdy nie zapomnę - opowiada Randy - jak szedłem z Andym na dach, gadałem z nim o programie, myślałem sobie "kurde, to nawet dość zabawne" i przyglądałem się, jak na moich oczach dostaje pierdolca. Prawie można było uwierzyć w opętanie przez demony. - Wiesz, jego ojciec chyba w to wierzył - wtrąca Avi. - Bo to był jego ojciec, nie? - Dawno temu. Ale tak, jego matka chyba była hipiską, wychowywała go w jakiejś komunie, a ojciec potem porwał go stamtąd siłą - zatrudnił do tego paramilitarne brygady z północnego Idaho, a oni dosłownie i w przenośni wynieśli go stamtąd w torbie - a potem wysłał go na wszystkie możliwe terapie, żeby przypomniał sobie wyparte wspomnienia. Aby udowodnić, że był rytualnie zgwałcony przez satanistów. To ożywia Aviego. - Myślisz, że jego stary działał w tych wszystkich milicjach? - Spotkałem go tylko raz, podczas procesu. Odebrał ode mnie zeznania. Był normalnym, prawicowym adwokatem z okrętu Orange, prowadzącym sprawy i Azjatom, i Żydom, i Ormianom. Przyjąłem więc, że użył tych gości z Aryjskiego Narodu, ponieważ się nadawali i byli akurat do wynajęcia. Avi kiwa głową; jemu też hipoteza wydaje się do przyjęcia. - To pewnie nie był faszystą. A wierzył w te satanistyczne rytualne gwałty? - Wątpię - mówi Randy. - Chociaż jak spędziłem z Andym trochę czasu, zaczęło mi się to wydawać prawdopodobne... Musimy o tym gadać? Wzdrygam się na samo wspomnienie. Dołuje mnie to. - Niedawno się dowiedziałem, co się z nim porobiło - mówi Avi. - Jakiś czas temu widziałem jego stronę webową. - Mówię o dość świeżych zmianach. - No, niech zgadnę. Zabił się? - Pudło. - Seryjne morderstwo? - Pudło. - Poszedł do pierdla za śledzenie kogoś? - Żyje i jest na wolności - przeczy Avi. - Hmm. Ma to coś wspólnego z jego umysłem zbiorowym? - Nie. Wiedziałeś, że poszedł na studia prawnicze? - Pewnie. Ma to coś wspólnego z karierą prawniczą? - Ma. - No cóż, jeśli Andrew Loeb zajmuje się prawem, musi być to jakaś bardzo wkurzająca i destruktywna społecznie działalność. Pewnie coś w stylu pozywania ludzi do sądu pod błahym pretekstem. - Świetnie, coraz cieplej. - No dobra, nie mów mi, niech się zastanowię - mówi Randy. - Ma praktykę w Kalifornii? - Tak. - Ach, no to już wiem. - Wiesz? - Tak. Andrew Loeb będzie jednym z tych gości, co wnoszą pozwy mniejszościowych akcjonariuszy przeciwko firmom informatycznym. Avi uśmiecha się z zaciśniętymi wargami i kiwa głową. - W tym byłby świetny - ciągnie Randy - ponieważ naprawdę by w to wszystko wierzył. Nie myślałby, że jest tylko upierdliwym dupkiem. Szczerze wierzyłby, że jest pełnomocnikiem grupy akcjonariuszy rytualnie zgwałconych przez satanistów prowadzących owe firmy. Pracowałby trzydzieści sześć godzin na dobę i wydobywał z nich wszystkie brudy. Poddane wyparciu wspomnienia z pracy. Szlachetny cel uświęcałby wszystkie środki. Spałby i jadł tylko na wyraźne polecenie lekarza. - Widzę, że znasz go niesamowicie dokładnie. 249 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Kurczę! A kogo teraz skarży? - Nas - odpowiada Avi. Następuje pięciominutowa przerwa w spacerze, rozmowie, zapewne także w niektórych procesach neurologicznych Randy'ego. Psuje mu się barwne widzenie: wszystko jest w wyblakłych odcieniach żółci i bieli. Jakby ktoś zacisnął mu na szyi lepkie paluchy, tamując przepływ krwi w tętnicach szyjnych, tak by do mózgu przedostawało się tylko minimum niezbędne do podtrzymania życia. Kiedy wreszcie wraca do przytomności, najpierw patrzy na buty; miał wrażenie, że zapadł się po kolana w piasek. Lecz piasek jest tak ubity, że ledwo widać na nim ślady. Wielki bałwan przewala się w obłoku piany, wlewa się na plażę i rozdziela wokół jego stóp. - Gollum * - mówi Randy. - To słowo czy objaw jakiejś fizjologicznej zmiany stanu? - Gollum. Andrew to Gollum. - No to pozywa nas Gollum. - Nas, ciebie i mnie? - pyta Randy. Dopiero po minucie udaje mu się wyjąkać ciąg dalszy. - Skarży nas o tę firmę od gier? Avi śmieje się. - No co, to możliwe! - dodaje Randy. - Chester powiedział mi, że ta firma jest teraz mniej więcej wielkości Microsoftu. - Andrew Loeb złożył skargę w imieniu udziałowców mniejszościowych przeciwko zarządowi firmy Epiphyte(2) oznajmia Avi. Organizm Randy'ego właśnie zdążył zorganizować pełną reakcję "walcz albo uciekaj" - to część dziedzictwa genetycznego zabójczej kreatury. Miało to sens, kiedy tygrysy szablozębne próbowały wedrzeć się do grot jego przodków, ale w obecnych okolicznościach nie zdaje się na nic. - W imieniu kogo? - Oj, Randy, rusz głową. Nie ma aż tak wielu kandydatów. - Springboard Capital? - Sam mi powiedziałeś, że ojciec Andrew to anglosaski, protestancki adwokat z okręgu Orange. A teraz powiedz mi, gdzie taki gość, archetypicznie, składałby na swoją emeryturę? - O cholera. - Masz rację. Bob Loeb, ojciec Andrew, bardzo dawno zaczął inwestować w AVCLA. Od jakichś dwunastu lat wysyłają sobie z Dentystą kartki na Boże Narodzenie. Kiedy więc jego syn-kretyn skończył prawo, Bob Loeb, dobrze wiedząc, że Andrew jest zbyt ciężkim przypadkiem, by dostać pracę gdziekolwiek indziej, zadzwonił do Huberta Keplera. I odtąd Andrew pracuje u niego. - Kurwa. Kurwa żeż mać! - mówi Randy. - Przez tyle lat! Nie posunąłem się nawet o krok! - Że co? - Wtedy, gdy toczył się proces w Seattle. To był jakiś pieprzony koszmar. Wyszedłem z tego oskubany do ostatniego centa, bez domu, bez niczego, oprócz dziewczyny i znajomości Uniksa. - No, to już coś - wtrąca Avi. - Przeważnie te dwie rzeczy się wykluczają. - Zamknij się, Avi - mówi Randy. - Będę rozpaczał. - Dla mnie rozpaczanie jest tak żałosne, że aż prawie śmieszne - odpowiada Avi. - No ale dawaj. - A teraz, po tylu latach, naharowawszy się jak dziki osioł, znów jestem w punkcie wyjścia. Zasoby finansowe równe zero. Tylko że teraz na dodatek właściwie nie mam dziewczyny. - No, szczerze mówiąc, sądzę, że lepiej starać się o Amy, niż mieć Charlene. - Och, ostro to zabrzmiało. - Czasem lepiej "chcieć", niż "mieć". - A to jest dobra wiadomość - Randy rozpogadza się - bo... - Popatrz tylko na Chestera. Co, zamieniłbyś się z nim? - No dobra, daj spokój. - Poza tym masz jeszcze spore udziały w firmie Epiphyte. Jestem przekonany, że nadal są coś warte. - To chyba zależy od wyroku w tym procesie, nie? - mówi Randy. - Właściwie to widziałeś jakieś dokumenty? - Jasne, że widziałem. Jestem, kurwa, prezesem i dyrektorem zarządzającym tej pieprzonej spółki. - A o co konkretnie chodzi? To znaczy, jaki jest pretekst do złożenia pozwu? - Najwyraźniej Dentysta uważa, że Semper Marine podczas wykonywania zleconych przez nas zadań natrafiła na potężną ilość zatopionego złota z II wojny światowej. - Wie to czy tylko podejrzewa? - Hmm. Czytając między wierszami, zdaje się, że tylko podejrzewa. A czemu pytasz? - Na razie nieważne - a do Semper Marine też się wziął? - Nie. To zepsułoby cały proces przeciwko nam. - Co masz na myśli? - On chce wykazać, że gdyby firma Epiphyte była kompetentnie zarządzana - gdybyśmy wykazali należyte starania - zawarlibyśmy z Semper Marine znacznie bardziej szczegółowy kontrakt. - Mamy kontrakt z Semper Marine. - Tak, ale Andrew Loeb mówi o nim z pogardą, że jest tylko trochę lepszy od uścisku dłoni. Dowodzi, że powinniśmy zlecić negocjacje poważnej firmie prawniczej specjalizującej się w prawie morskim i wydobywczym. Ponieważ taka firma przewidziałaby ewentualność, że na wykresach sonarowych wykonanych przez Semper Marine przed kładzeniem kabla można wypatrzyć na przykład zatopiony wrak. - Jezus Maria! Avi przybiera maskę wymuszonej cierpliwości. - Andrew na poparcie swoich słów wyciągnął autentyczne egzemplarze podobnych umów zawieranych przez inne *

Gollum - postać z "Władcy Pierścieni" J.R.R. Tolkiena. Gollum miał obsesję na punkcie Pierścienia, którą przypłacił życiem, ginąc w wulkanie Orodruina z Pierścieniem na palcu (przyp. tłum.). 250 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON firmy. Twierdzi, że to są praktycznie gotowce. - Innymi słowy, nieumieszczenie takich klauzul w naszym kontrakcie z Semper jest rażącym niedbalstwem. - Otóż to. Słuchaj: proces nie ma sensu, jeśli ktoś nie poniósł szkód. Zgadnij, jakie w tym wypadku są szkody. - Gdybyśmy zawarli lepszą umowę, firma Epiphyte miałaby udział we wszystkim, co Semper Marine wydobędzie z łodzi podwodnej. A w obecnej sytuacji my, akcjonariusze, nie dostajemy nic. Co jest oczywistą szkodą. - Sam Andrew Loeb lepiej by tego nie ujął. - No a czego się od nas spodziewają? Przecież nasza firma nie siedzi na forsie. Nie możemy zawrzeć ugody i wypłacić odszkodowania. - Oj, Randy, nie o to chodzi. Dentysta wcale nie zapragnął naszej świnki pełnej drobniaków. Chodzi o władzę. - Chce mieć większościowe udziały w Epiphyte. - Tak. To bardzo dobrze. Randy odrzuca głowę w tył i zanosi się śmiechem. - Dentysta może mieć każdą firmę, jaka mu się spodoba - ciągnie Avi - ale chce nas. Dlaczego? Bo jesteśmy niesamowici. Randy, mamy kontrakt na Kryptę. Mamy zdolnych ludzi. Perspektywa uruchomienia pierwszej prawdziwej przechowalni danych na świecie i wyemitowania pierwszej porządnej cyfrowej waluty jest wręcz ekscytująca. - No, dla mnie na przykład tak. - Cały czas musisz pamiętać, jaką mamy mocną pozycję. Jesteśmy jak najseksowniejsza laska na świecie. Wszystkie te wredne posunięcia Dentysty mają na celu pokazanie, że chce się z nami związać. - I kontrolować nas. - Tak. Z pewnością kazał Andrew doprowadzić do orzeczenia uznającego nas za winnych niedbalstwa i odpowiedzialnych za straty. Sąd sprawdzi naszą księgowość i stwierdzi, że nie stać nas na spłacenie szkód. A wtedy Dentysta wielkodusznie zgodzi się na odszkodowanie w formie udziałów. - Co publiczności wyda się aktem niemal poetyckiej sprawiedliwości, ponieważ pozwoli mu także na objęciu władzy nad firmą i zadbanie o to, by odtąd była kompetentnie zarządzana. Avi potakuje. - Dlatego właśnie nie pozwał Semper Marine. Jeśli udałoby mu się coś od nich wydobyć, traci pretekst do skarżenia nas. - Racja. Ale później, jak już wyciągnie od nas, co chce, może zabrać się do nich. - Czyli... rany boskie! To czysta perwersja - mówi Randy. - Każdy wartościowy przedmiot wyciągnięty przez Shaftoe'ów z wraku tylko pogarsza naszą sytuację. - Każdy cent zarobiony przez Shaftoe'ów to cent tracony przez naszych udziałowców. - Ciekaw jestem, czy udałoby się nam przekonać ich, by zawiesili operację wydobycia. - Andrew Loeb nic przeciwko nam nie ma, o ile nie uda mu się udowodnić, że wrak zawiera coś cennego. Jeśli Shaftoe'owie dalej będą coś wyciągać, sprawa jest prosta. A jeśli przestaną - Andrew będzie musiał ustalić wartość wraku jakimś innym sposobem. Randy szczerzy zęby. - To będzie dość trudne, Avi. I Shaftoe'owie nie wiedzą, co dokładnie tam jest. Andrew pewnie nie zna nawet pozycji wraku. - Długość i szerokość geograficzna jest podana w pozwie. - O kurwa! Z iloma miejscami po przecinku? - Nie pamiętam. Ale nie była to jakaś uderzająca dokładność. - A skąd, u licha, Dentysta dowiedział się o wraku? Doug starał się trzymać to w tajemnicy. A gość zna się trochę na dochowaniu tajemnicy. - Sam mi powiedziałeś - mówi Avi - że Shaftoe'owie sprowadzili tam niemieckiego producenta telewizyjnego. To mi nie wygląda na dochowywanie tajemnicy. - Ale skąd. Kazali tej babie przyjechać do Manili, wsadzili na "Glory IV". Pozwolili jej wziąć tylko minimalny bagaż. Przeszukali go jeszcze, żeby sprawdzić, czy nie ma GPS-a. Potem wypłynęli na Morze Południowochińskie i przez jakiś czas kręcili się w kółko, żeby nie mogła nawet obliczyć pozycji. Dopiero później zabrali ją na miejsce. - Byłem na "Glory". Tam wszędzie jest pełno GPS-ów. - Nie pozwolili, by zobaczyła choć jeden. Co ty, taki gość jak Doug Shaftoe na pewno by tego nie spieprzył. - Cóż, ci Niemcy i tak nie są najbardziej prawdopodobnym źródłem przecieku. Pamiętasz Bolobolo? - Filipińska mafia, dla której kurwifa się Victoria Vigo, żona Dentysty. Podobno to oni wyreżyserowali jej związek z Dentystą. Dlatego podejrzewamy, że wciąż mają na niego duży wpływ. - Ująłbym to trochę inaczej. Powiedziałbym, że mają długoterminowe porozumienie z Dentystą, które jest obustronnie korzystne. Myślę, że to oni jakoś wywęszyli operację na wraku. Może jakiś ważny Bolobolo podsłuchał coś w hotelu tej producentki z Niemiec. A może jakiś mniej ważny miał Shaftoe'a na oku i zauważył, że ktoś dostarcza mu specjalny sprzęt. Randy kiwa głową. - To się trzyma kupy. Załóżmy, że Bolobolo trzęsą lotniskiem NAIA. Wtedy zauważyliby, że do Shaftoe'ów przyszedł przesyłką ekspresową zdalnie sterowany podwodny robot. - Jasne. - Ale nie dowiedzieliby się o długości i szerokości. - Założę się o połowę moich akcji Epiphyte, że użyli do tego SPOT-a. - SPOT-a. Coś mi to mówi. To ten francuski satelita, co robi zdjęcia? - No. Można kupić jego czas za bardzo rozsądne pieniądze. Ma wystarczającą rozdzielczość, żeby odróżnić "Glory IV" od, dajmy na to, kontenerowca albo tankowca. Musieliby tylko czekać, aż ich agenci w porcie zawiadomią ich, że "Glory" wyszła w morze wyposażona w sprzęt do podwodnego wydobycia i wtedy użyć SPOT-a do zlokalizowania jej. - A jaką ten SPOT ma dokładność, jeśli chodzi o długość i szerokość? - To dobre pytanie. Poproszę, żeby ktoś się wywiedział - odpowiada Avi. - Jeśli rzędu setek metrów, Andrew może znaleźć wrak, po prostu wysyłając tam paru ludzi. Jeśli więcej, będzie musiał sam trochę popracować sonarem. 251 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Chyba że wezwie nas do ujawnienia tej informacji przed sądem - dorzuca Avi. - Chciałbym zobaczyć, jak Andrew Loeb mierzy się z filipińskim prawem. - Uważaj, Randy, nie jesteś na Filipinach! Randy przełyka ślinę, co znów brzmi jak "gollum". - Masz w swoim laptopie jakieś informacje o wraku? - Jeśli nawet, to są zaszyfrowane. - Więc wezwie cię do ujawnienia klucza. - A gdybym tak go zapomniał? - To będzie kolejnym dowodem na twoją niekompetencję jako menedżera. - Ale to i tak lepiej niż... - A e-mail? Wysyłałeś kiedykolwiek pozycję wraku pocztą? Albo zapisywałeś w pliku? - Pewnie tak. Ale to też wszystko jest zaszyfrowane. Napięcie na twarzy Aviego nie ustępuje jednak. - Czemu pytasz? - Bo ni z tego, ni z owego - Avi wskazuje brodą w stronę centrum Los Altos - przypomniał mi się Nagrobek. - Przez niego przechodzi cała nasza poczta - mówi Randy. - A na twardych dyskach trzymamy wszystkie nasze pliki. - I mieści się w stanie Kalifornia, w zasięgu wezwania sądowego. - Załóżmy, że jak wysyłałeś e-mail, wpisałeś cc: do nas wszystkich - mówi Avi. -Oprogramowanie Cantrella zrobi kilka kopii twojego listu i zaszyfruje każdą z osobna kluczem publicznym odpowiedniego adresata. To pójdzie dalej do adresatów. Większość trzyma archiwum ze starymi e-mailami właśnie na Nagrobku. Randy potakuje. - Gdyby więc Andrew wezwał do ujawnienia Nagrobka, mógłby znaleźć wszystkie te kopie i nakazać, żebyś ty, Beryl, Tom, John i Eb dostarczyli sądowi swoje klucze. A jeśli wszyscy oświadczycie, że je zapomnieliście, to znaczy, że bezczelnie kłamiecie. - Cała banda wisi za obrazę sądu - dodaje Avi. - Najwięcej papierosów - mówi Randy. To skrót od zdania "Wszyscy wylądujemy w więzieniu i będziemy robić za panienkę gościa, który ma najwięcej papierosów", ukutego przez Aviego podczas ich poprzednich sądowych tarapatów związanych z Andrew i powtórzonego odtąd tyle razy, że z czasem skurczył się do owego dwuwyrazowego zwrotu. Słysząc te słowa, wychodzące z własnych ust, Randy cofa się pamięcią o kilka lat i czuje bojową nostalgię. Aczkolwiek czułby się bardziej bojowo, gdyby faktycznie wygrali tamten proces. - Próbuję dojść, czy Andrew może wiedzieć o Nagrobku - mówi Avi. Kierują się teraz po własnych śladach w stronę domu Aviego. Randy zauważa, że krok mu się wydłużył. - To możliwe. Audytorzy Dentysty siedzą nam na dupie, odkąd daliśmy mu udziały. - Wyczuwam jakąś gorycz w twoim głosie, Randy. - Ależ skąd. - Może nie zgadzasz się z moją decyzją dotyczącą poprzedniej sprawy, tego naruszenia umowy, kiedy to daliśmy Dentyście nasze udziały. - Ten dzień nie należał do najprzyjemniejszych, lecz nie było innego wyjścia. - No dobra. - Gdybym miał mieć do ciebie o to żal, ty powinieneś mieć do mnie żal, że nie zawarłem z Semper Marine lepszego kontraktu. - No tak, ale przecież zawarłeś lepszy kontrakt! Ustną umowę. Dziesięć procent. Racja? - Racja. Wróćmy do Nagrobka. - Nagrobek stoi w szafce, którą wynajmujemy od firmy Novus Ordo Seclorum Systems - mówi Avi. - Wiem, że kontrolerzy od należytych starań nigdy nie byli w Ordo. - To znaczy, że musimy im płacić jakiś czynsz. Znajdą faktury. - Jakaś drobna suma. Za wynajem przestrzeni magazynowej. - Komputer chodzi pod Finuksem. Darmowy kawał złomu z zainstalowanym darmowym oprogramowaniem. Na to nie ma żadnych papierowych śladów. A Tl - nasza dzierżawiona linia? - Muszą wiedzieć o linii Tl. Ona jest znacznie droższa niż przestrzeń magazynowa, no i bardziej rzuca się w oczy. A ślad w dokumentach robi na kilometr. - Ale będą wiedzieć, dokąd biegnie? - Wystarczy, że pójdą do firmy telekomunikacyjnej i zapytają. - I co im to da? Ulicę i numer domu w Los Altos, gdzie stoi jakiś nieduży biurowiec. Jest w nim ile, z pięć biur? - Ale jak wykażą trochę bystrości - a obawiam się, że Andrew jest obdarzony tym szczególnym darem - skojarzą, że jedno z tych biur wynajmuje firma Novus Ordo Seclorum Systems - dość charakterystyczna nazwa, która przypadkiem pojawia się też na fakturach za wynajem. - I natychmiast poleci do nich wezwanie - uzupełnia Randy. - A tak a propos, kiedy dowiedziałeś się o procesie? - Z rana, jak tylko wstałem, od razu był telefon. Jeszcze spałeś. Nie mogę uwierzyć, że przyjechałeś z Seattle za jednym zamachem. To chyba z półtora tysiąca kilometrów. - Próbowałem naśladować kuzynów Amy. - Mówiłeś, że to nastolatki. - Nie wydaje mi się, że nastolatki są takie, jakie są, z uwagi na wiek. Raczej dlatego, że nie mają nic do stracenia. Jednocześnie mają mnóstwo czasu do dyspozycji i są zachłanni na życie. - Dokładnie tak jak ty teraz? - Właśnie w takim stanie jestem. - I napalony też jesteś. - No tak. Ale na to są sposoby. - Nie patrz na mnie w ten sposób - rzuca Avi. - Ja się nie masturbuję. - Nigdy? 252 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Nigdy. Formalnie skończyłem z tym. Przysiągłem sobie. - Nawet jak jesteś przez miesiąc w podróży? - Nawet. - Kurde, Avi, a czemu podjąłeś taką decyzję? - To wzmacnia moją więź z Devorah. Sprawia, że bardziej się pożądamy. Daje mi bodziec do powrotu do domu. - To bardzo wzruszające - mówi Randy - a może i niegłupie. - Pewnie, że tak. - Ale ja w tej chwili nie zniósłbym takiej dawki masochizmu. - Czemu? Obawiasz się, że zacząłbyś zachowywać się... - Irracjonalnie? No pewnie. - I rozumiesz przez to - dodaje Avi - że naprawdę zaangażowałbyś się w związek z Amy. - Chyba myślisz, że tym stwierdzeniem przykopałeś mi retorycznie w jaja. To nieprawda. Gotów jestem zaangażować się w każdej chwili. Ale na miłość boską, nie wiem nawet, czy ona na pewno jest heteroseksualna. Byłoby szaleństwem uzależnić się od lesbijki w kwestii zaspokojenia seksualnego. - Gdyby była wyłącznie lesbijką, miałaby chyba na tyle przyzwoitości, że już by ci o tym powiedziała. Mnie wydaje się, że Amy idzie za głosem przeczucia. W tej chwili przeczuwa, że zwyczajnie nie masz w sobie tyle namiętności, by kobieta w jej typie mogła się zaangażować w związek z tobą. - Ale gdybym przestał się masturbować, stałbym się tak obłąkanym maniakiem, że mogłaby mi w tej kwestii zaufać. - Właśnie tak rozumują kobiety. - Czy ty nie miałeś czasem jakiejś zasady, że nie wolno mieszać rozmów prywatnych ze służbowymi? - To jest ewidentnie rozmowa służbowa, ponieważ dotyczy stanu twojego umysłu, stopnia twojego zdesperowania i otwierających się przed tobą nowych perspektyw. Przez pięć minut idą w milczeniu. Wreszcie odzywa się Randy: - Mam wrażenie, że zaraz zaczniemy gadać o manipulowaniu dowodami. - To ciekawe, że akurat ty przywołujesz tę sprawę. Jak się na to zapatrujesz? - W zasadzie jestem przeciwny. Ale wszystko bym zrobił, żeby załatwić Andrew Loeba. - Najwięcej papierosów - przypomina Avi. - Najpierw musimy ustalić, czy to jest konieczne. Jeżeli Andrew już zna pozycję wraku, nie ma sensu się w to bawić. - Jasne. Ale jeśli zna ją tylko z grubsza, wtedy Nagrobek może stać się nagle bardzo ważny - jeżeli znajduje się na nim ta informacja. - Jest tam niemal na pewno - mówi Randy. - Bo ja w podpisie do e-mailu miałem współrzędne z GPS-a. A wiem, że co najmniej jedną wiadomość wysłałem, kiedy "Glory" kotwiczyła bezpośrednio nad wrakiem. Będzie tam długość i szerokość jak wół. - Skoro tak, rzeczywiście to może być ważne - odzywa się Avi. - Posłuchaj, jeśli Andrew pozna dokładne współrzędne wraku, będzie mógł wysłać nurków, żeby przeprowadzili inwentaryzację i wykorzystać w procesie faktyczną wartość skarbu. W tej sytuacji może to zrobić bardzo szybko. A jeżeli ta suma przekroczy połowę wartości firmy Epiphyte, wszyscy staniemy się związanymi umową sługusami Dentysty. - Avi, na nim jest od cholery sztab złota! - Poważnie? - Tak. Amy mi powiedziała. Teraz czas na Aviego, zatrzymuje się i głośno przełyka ślinę. - Przepraszam, że nie wspomniałem o tym wcześniej, ale dotąd nie wydawało mi się to istotne. - Skąd Amy się o tym dowiedziała? - Przedwczoraj wieczorem, zanim wsiadła do samolotu na SeaTac, pomogłem jej sprawdzić pocztę. Miała list od ojca. Napisał, że na łodzi podwodnej znaleźli pewną liczbę nienaruszonych zastaw obiadowych Kriegsmarine. To był umówiony kod na sztaby złota. - Powiedziałeś "od cholery". Możesz przełożyć to na jakąś faktyczną wartość, na przykład na dolary? - Avi, co za różnica? Możemy się chyba zgodzić, że jeśli dowie się o tym Andrew Loeb, jesteśmy skończeni. - Kurde! - mówi Avi. - Czyli w zaistniałej sytuacji hipotetyczna osoba, która mogłaby zniżyć się do manipulowania dowodami, miałaby rzeczywiście silny motyw, żeby to zrobić. - Wóz albo przewóz - potwierdza Randy. Na chwilę przerywają rozmowę, ponieważ muszą prześliznąć się między samochodami przez autostradę Pacific Coast - rozumie się samo przez się, że uniknięcie potrącenia przez pędzące auta wymaga pełnej uwagi. W końcu biegną przez kilka ostatnich pasów, żeby wykorzystać szczęśliwą lukę w ruchu w kierunku północnym. Potem niespecjalnie chce im się zwalniać, biegną więc przez parking pod sklepem spożywczym i przez zarośniętą dolinkę strumienia, w której stoi dom Aviego. Wpadają wprost do domu; Avi pokazuje znacząco na sufit, co ma sugerować, że dom pewnie jest na podsłuchu. Podchodzi do automatycznej sekretarki, która mruga światełkiem, i wyciąga z niej kasetę. Wtyka ją do kieszeni i krąży po salonie, nie zwracając uwagi na lodowate spojrzenia izraelskiej niańki, która nie lubi, jak chodzi po domu w butach. Wreszcie podnosi z podłogi kolorowe plastikowe pudełko. Ma uchwyt, zaokrąglone rogi, wielkie jaskrawe guziki i mikrofon na długim spiralnym kablu. Nie przystając, idzie na wprost, przez drzwi do ogrodu; mikrofon podskakuje na sprężynce kabla. Randy goni go przez wypalony słońcem trawnik. Wchodzą do cyprysowego zagajnika i zatrzymują się w małej dolince osłaniającej ich od ulicy. Avi przysiada, wyciąga z magnetofonu kasetę z bajkami, wtyka tę z sekretarki, przewija ją i wciska odtwarzanie. - Cześć Avi? Tu Dave z Novus Ordo Seclorum Systems. No wiesz, jestem tym, eee, prezesem, nie? Słuchaj, w naszej szafce z okablowaniem stoi ta wasza maszyna, nie? No właśnie, mamy tu gości. Rozumiesz, gości w garniturach? Powiedzieli, że chcą obejrzeć ten komputer? I jak rozumiesz, oddamy go od razu, to będzie super, nie? Ale jak nie oddamy, to wrócą z nakazem i z gliniarzami i narobią burdelu, i wtedy dopiero go zabiorą, nie? To co, na razie rżniemy głupa? Oddzwoń do mnie. - Sekretarka pokazywała, że są dwie wiadomości - mówi Avi. - Cześć Avi? Jeszcze raz Dave. Nie dało się rżnąć głupa i kazaliśmy im wypierdalać. Główny garnitur trochę się 253 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON wściekł. Wywołał mnie na ulicę. Poszliśmy do McDonalda i naprawdę ostro sobie podyskutowaliśmy. Powiedział, że jestem głupi. Że jak przyjdą i wywrócą wszystko do góry nogami przy szukaniu Nagrobka, w firmie Ordo pierdyknie cała działalność biznesowa. Nasi udziałowcy poniosą poważne straty. Powiedział, że pewnie będzie to podstawą do pozwania nas do sądu przez mniejszościowych udziałowców i że on z przyjemnością napisze taką skargę. Nie wyjaśniałem mu, że Ordo ma tylko pięciu udziałowców i wszyscy to pracownicy. Kierownik McDonalda wyprosił nas, bo przeszkadzaliśmy dzieciom jeść Happy Meal. Udałem przestraszonego i powiedziałem, że pójdę, obejrzę ten komputer i zobaczę, co trzeba będzie zrobić, żeby go stamtąd wymontować. No i dzwonię do ciebie. Hal, Rick i Carrie właśnie przeładowują wszystkie nasze dane gdzieś daleko, żebyśmy nic nie stracili, jak przyjdą gliniarze i wszystko rozpieprzą. Zadzwoń. Na razie. - Kurczę. Paskudnie się czuję, że zwaliłem to wszystko na Dave'a i jego ludzi - mówi Randy. - To będzie dla nich świetna reklama - zaprzecza Avi. - Dave już na pewno ściągnął pod tego McDonalda z dziesięć ekip telewizyjnych. Już się tam podkręcają półlitrowymi kubasami z kawą. - Hmm... a co my powinniśmy zrobić? Według ciebie? - Jedyne rozsądne wyjście to, żebym ja tam pojechał - mówi Avi. - No wiesz, możemy się po prostu przyznać. Powiedzieć Dentyście o tej ustnej umowie na dziesięć procent. - Randy, wbij to sobie raz na zawsze do głowy. Dentystę gówno obchodzi okręt podwodny. Dentystę gówno obchodzi okręt podwodny. - Dentystę gówno obchodzi okręt podwodny - powtarza Randy. - Muszę wymienić tę kasetę - Avi wyciąga ją z magnetofonu - wsiąść do samochodu i gaz do dechy. - Cóż, a ja zrobię to, co nakazuje mi sumienie. - Najwięcej papierosów - przypomina Avi. - Ale nie będę robić tego stąd. Zrobię to z Sułtanatu Kinakuty. Boże Narodzenie, 1944 Goto Dengo przedstawił Winga porucznikowi Moriemu oraz jego strażnikom i wyjaśnił, że mają nie wbijać w niego bagnetów i nie wiercić nimi w jego ciele, chyba że będą mieli bardzo poważny powód, na przykład powstrzymanie otwartego buntu. Te same cechy, dzięki którym Goto Dengo go ceni, sprawiają, że jest najbardziej prawdopodobnym przywódcą zorganizowanej próby ucieczki. Gdy generał i jego adiutant odjeżdżają z Bundok, Goto natychmiast idzie do Winga, który nadzoruje drążenie pochyłego chodnika do Jeziora Yamamota. Wing to przywódca z tych, co dają dobry przykład. Pracuje świdrem na przodku, w tunelu tak wąskim, że trzeba się w nim przeciskać na czworakach. Goto Dengo musi wysłać tam posłańca w pordzewiałym kasku, który chroni go przed pryskającymi z przodka odłamkami. Wing pojawia się piętnaście minut później, czarny od oblepiającego spoconą skórę skalnego pyłu, czerwony tam, gdzie się obtarł lub skaleczył kamieniem. Kilka minut poświęca na wykasłanie z płuc kurzu. Co chwila zwija język w rurkę i strzyka na ścianę strumieniem śliny, uważnie obserwując, jak ścieka. Goto Dengo grzecznie czeka. Ci Chińczycy mają cały system wierzeń medycznych oparty na flegmie i praca w kopalni dostarcza im wielu tematów do rozmowy. - Niedobra wentylacja? - mówi Goto Dengo. Szanghajski z burdeli nie zawierał słów w rodzaju "wentylacja", dlatego Wing musiał poduczyć go słownictwa. Wing krzywi się. - Chcę skończyć tunel. Nie chcę wiercić więcej szybów wentylacyjnych. Strata czasu! Na to, by górnicy na przodku się nie zadusili, jest jeden sposób - w pewnych odstępach wiercić pionowe szyby wentylacyjne, wychodzące na powierzchnię. Poświęcili na to tyle wysiłku, ile na drążenie samego chodnika, i mieli nadzieję, że następne już nie będą potrzebne. - Ile jeszcze zostało? Wing z namysłem patrzy na sufit. W pamięci ma dokładniejsze wyobrażenie Golgoty niż jej projektant. - Pięćdziesiąt metrów. Projektant nie może powstrzymać się od uśmiechu. - Tylko tyle? To świetnie. - Teraz szybko nam idzie - dumnie oświadcza Wing, błyskając na moment zębami. Potem chyba przypomina sobie, że jest niewolnikiem w obozie śmierci. Zęby znikają. - A gdybyśmy drążyli w linii prostej, byłoby jeszcze szybciej. Wing nawiązuje do faktu, że pochyły chodnik do Jeziora Yamamota wygląda na projekcie w ten sposób:

Lecz Goto Dengo, nie zmieniając projektu, nakazał, by drążono go tak:

254 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON

Te zgięcia nieźle wydłużają tunel. Co więcej, urobek zbiera się w płaskiej zachodniej części i robotnicy muszą zgarniać go na dół. O istnieniu owych zakrętów wie tylko on, Wing i jego ludzie. Ale do czego mają naprawdę posłużyć, orientuje się tylko Goto Dengo. - Nie kopcie w linii prostej. Kopcie, jak wam przykazałem. - Tak jest. - Aha, będzie też potrzebny nowy szyb wentylacyjny. - Jeszcze jeden szyb? Nie... - protestuje Wing. Wentylacyjne szyby pokazane na planie, z tymi dziwacznymi zygzakami, to i tak aż nadto roboty.

Jednakże Goto Dengo kilka razy polecał Wingowi i jego brygadzie zaczynać prace nad dodatkowymi "szybami wentylacyjnymi", a potem zmieniał zdanie i kazał przestać. Powstawało coś takiego:

- Te nowe szyby wentylacyjne będą drążone od góry - mówi Goto Dengo. - Nie! - wykrzykuje osłupiały Wing. - To wariactwo; jak kopie się szyb od góry, trzeba z otworu wygarniać urobek. Jeśli drąży się z drugiej strony, urobek sam spada i łatwo go wywieźć. - Dostaniesz nowych robotników do pomocy. Filipińczyków. Wing wygląda na zdumionego. Jest jeszcze bardziej odcięty od świata niż Goto Dengo. Musi domyślać się losów wojny na podstawie bardzo mętnych poszlak. On i jego robotnicy budują na ich podstawie wielopiętrowe teorie, tak niesamowicie błędne, że Goto wyśmiałby je, gdyby nie fakt, że właściwie im współczuje. Ani on, ani kapitan Noda nie mieli pojęcia, że MacArthur wylądował na Leycie, a cesarska flota legła na dnie, dopóki nie powiedział im tego generał. Ale Wing i jego ludzie bezbłędnie domyślili się jednego: cudzoziemcy pracują na Bundok po to, by zachować 255 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON tajemnicę. Jeśli ktokolwiek z Chińczyków zdoła uciec, okaże się, że jest na wyspie, daleko od domu, wśród ludzi, z którymi nie może się dogadać i którzy niezbyt go lubią. Informacja, że mają tu przybyć Filipińczycy, daje im wiele do myślenia. Będą całą noc siedzieć i szeptać, próbując wpasować ten fakt w swe teorie. - Nie potrzebujemy nowych robotników. Już prawie skończyliśmy - mówi urażony Wing. Goto Dengo poklepuje się po ramionach palcami wskazującymi, sugerując epolety. Wing już po chwili domyśla się, że mowa o generale. Przybiera bardzo konspiracyjną minę i podchodzi krok bliżej. - Takie rozkazy - mówi Goto Dengo. - Mamy wykopać dużo szybów wentylacyjnych i koniec. Wing przed przybyciem do Bundok nie był górnikiem, lecz teraz już jest. Trochę się niepokoi. To dobrze. - Szyby wentylacyjne? Dokąd? - Donikąd - odpowiada Goto Dengo. Twarz Winga jest wciąż bez wyrazu. Przypuszcza, że nie rozumie go przez jego kiepską chińszczyznę. Ale Goto Dengo wie, że niebawem się domyśli, pewnej nocy, gdy - jak zwykle przed zaśnięciem - przychodzą do głowy niespokojne myśli. A potem poderwie ich do buntu. Żołnierze porucznika Moriego tylko na to czekają. Zaczną strzelać z moździerzy, detonować miny, walić z karabinów maszynowych, wymiatając starannie zaprojektowane strefy podwójnego ostrzału. Nikt nie przeżyje. Goto nie chce tego. Wyciąga więc dłoń i poklepuje Winga po ramieniu. - Dam ci wskazówki. Wywiercimy taki specjalny szyb. - Po czym odwraca się i odchodzi; musi zrobić jeszcze pomiary. Wie, że Wing poskłada to sobie do kupy tak szybko, że zdąży się jeszcze uratować. Przybywają filipińscy jeńcy, ustawieni w nierówną, postrzępioną kolumnę, powłóczą bosymi stopami i zostawiają na drodze wilgotny czerwony ślad. Poganiają ich kopniaki i bagnety żołnierzy armii nippońskiej, którzy wcale nie wyglądają lepiej. Goto Dengo, widząc ich, zdaje sobie sprawę, że musieli być na nogach nieprzerwanie od chwil, gdy generał wydał rozkaz - dwa dni temu. Generał obiecał pięciuset nowych robotników; dociera ich około trzystu, a z faktu, że nie niosą nikogo na noszach - co jest statystycznie nieprawdopodobne przy ich ogólnej kondycji fizycznej - Goto Dengo domyśla się, że pozostałych dwustu musiało się gdzieś po drodze potknąć albo stracić przytomność i zostało ukaranych śmiercią zaraz, gdy tylko padli na ziemię. Bundok jest niesamowicie dobrze zaopatrzony w paliwo i prowiant. Goto Dengo dopilnowuje zatem, by jeńcy i żołnierze zostali porządnie nakarmieni, i daje im dzień na odpoczynek. Potem zagania ich do roboty. Nabrał już praktyki w dowodzeniu ludźmi i natychmiast rozpoznaje tych dobrych. Na przykład taki bezzębny gość z wyłupiastymi oczyma. Nazywa się Rodolfo. Ma stalowoszare włosy, wielką cystę na policzku, złodziejsko długie ręce, dłonie jak polery cumownicze i stopy z rozstawionymi szeroko palcami, przywodzącymi na myśl plemię, przy którym żył Goto na Nowej Gwinei. Jego oczy nie mają jakiegoś zdecydowanego koloru - wyglądają, jakby poskładano je z wycinków cudzych oczu, wymieszanych okruchów szarości, zieleni, błękitu i brązu. Rodolfo jest świadom braku zębów i zawsze kiedy mówi, zasłania usta rozpostartą dłonią. Za każdym razem, gdy w pobliżu pojawia się Goto Dengo czy inna ważna osoba, młodsi Filipińczycy odwracają wzrok i znacząco zerkają na Rodolfa, który występuje naprzód, zakrywa usta i wbija w przybysza swój dziwny, groźny wzrok. - Utwórz ze swoich ludzi sześć brygad roboczych. Wszystkie mają mieć nazwę i brygadzistę. I niech każdy robotnik zna nazwę swojej brygady i nazwisko brygadzisty - mówi dość głośno Goto Dengo. Na pewno jeszcze paru Filipińczyków zna angielski. Potem nachyla się i dodaje półgłosem: - Paru najlepszych i najsilniejszych zachowaj dla siebie. Rodolfo mruga, prostuje się, robi krok w tył, odejmuje rękę od ust i salutuje. Dłoń wygląda jak okap rzucający cień na całą twarz i tors. Jasne, że nauczył się salutować od Amerykanów. Robi w tył zwrot. - Rodolfo. Rodolfo robi jeszcze jeden zwrot. Ma tak rozgniewaną minę, że Goto Dengo powstrzymuje śmiech. - MacArthur jest na Leycie. Rodolfo nadyma się jak balon meteorologiczny, zyskuje też z dziesięć centymetrów wzrostu. Ale wyrazu twarzy nie zmienia. Wiadomość przebiega przez obóz Filipińczyków lotem błyskawicy. Taktyka zadziałała; Filipińczykom znów chce się żyć, nagle są pełni zapału i entuzjazmu. Na wozach ciągniętych przez woły carabao przybywają porządnie zużyte świdry i sprężarki, pewnie sprowadzone z innych bundokopodobnych budów na Luzonie. Filipińczycy, spece od silników spalinowych, rozbierają kilka sprężarek na części, by naprawić pozostałe. Tymczasem brygady Rodolfa dostają świdry, taszczą je na wierzchołek skalnej grani pomiędzy rzekami i zaczynają drążyć nowe "szyby wentylacyjne", a robotnicy Winga wykonują ostatnie szlify pod ziemią. Wozy, które przywiozły sprzęt, zostały zarekwirowane na drogach przez armię nippońską, razem z woźnicami przeważnie rolnikami. Wieśniacy oczywiście już nigdy nie opuszczą Bundok. Słabsze woły carabao zarzyna się na mięso, silniejsze idą do pracy na Golgocie, a woźnice są wcielani do brygad. Jednym z nich jest chłopak imieniem Juan, o wielkiej, okrągłej głowie i wyraźnie chińskich rysach. Okazuje się trójjęzyczny: zna angielski, tagalski i kantoński. Jakimś łamanym dialektem potrafi się porozumieć z Wingiem i innymi Chińczykami, często uciekając się przy tym do rysowania chińskich znaków palcem na dłoni. Juan jest drobny, zdrowy i ma w sobie tę ostrożną zwinność, która według Gota Denga może się im przydać; zostaje zatem członkiem grupy specjalnej. Trzeba teraz sprawdzić podwodną konstrukcję w Jeziorze Yamamota. Goto Dengo każe Rodolfowi rozpytać, czy wśród Filipińczyków jest ktoś, kto pracował jako poławiacz pereł. Szybko znajduje się Agustin, gibki, drobny facet z Palawanu. Jest osłabiony dyzenterią, ale w pobliżu wody natychmiast mu się poprawia i po parodniowym odpoczynku bez problemu nurkuje na dno Jeziora Yamamota. Zostaje członkiem doborowej brygady Rodolfa. Jak na liczbę narzędzi i otworów do wydrążenia, Filipińczyków jest w zasadzie za dużo; prace idą więc błyskawicznie, bo brygadziści często wymieniają robotników. A pewnej nocy, mniej więcej o drugiej, przez dżunglę niesie się dziwny odgłos, od strony nizin, gdzie Rzeka Toja wije się między polami ryżowymi a trzciną cukrową. To dźwięk samochodów. Wielu samochodów. Ponieważ Nippończycy od miesięcy nie mieli paliwa, Goto Dengo w pierwszej chwili myśli, że to MacArthur. Narzuca mundur i wraz z pozostałymi oficerami biegnie do bramy głównej. Stoi tam w kolejce kilkadziesiąt ciężarówek i kilka samochodów osobowych, ze zgaszonymi światłami i włączonymi silnikami. Kiedy słyszy dochodzące z pierwszego samochodu nippońskie słowa, serce mu zamiera. Dawno już przestał mieć 256 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON wyrzuty sumienia za to, że pragnie, by wyzwolił go Generał Douglas MacArthur. Na pakach ciężarówek jedzie mnóstwo żołnierzy. Kiedy wstaje słońce, Goto Dengo napawa się niezwykłym widokiem świeżutkich, zdrowych, dobrze odżywionych Nippończyków. Mają ciężką i lekką broń maszynową. Nipponscy żołnierze wyglądali tak w roku 1937, kiedy przetaczali się przez północne Chiny. Goto Dengo czuje dziwną nostalgię, wspominając dzień, kiedy straszna klęska nie była tuż-tuż, kiedy nie byli skazani na przegraną. W gardle zbiera mu się gula, a z nosa zaczyna ciec. Potem otrząsa się i uświadamia sobie, że nadeszła godzina zero. Ta część jego "ja", która wciąż jest wiernym żołnierzem cesarza, ma obowiązki - musi zadbać, by strategiczne wojskowe rezerwy, które właśnie przyjechały, zostały przeniesione do głównej komory Golgoty. Natomiast ta część, która nie jest już wiernym żołnierzem, ma jeszcze sporo do zrobienia. Na wojnie, obojętnie, ile czasu wszystko planujesz, przygotowujesz się i trenujesz, kiedy nadchodzi godzina zero, i tak zawsze budzisz się z ręką w nocniku. I dzisiaj tak samo. Ale po kilku godzinach chaosu wszystko się układa, a ludzie wciągają się w role. Cięższe wozy nie dają rady wjechać nierówną drogą, którą Goto Dengo poprowadził łożyskiem Rzeki Toja. Udaje się to tylko lżejszym. Puszczają je zatem tam i z powrotem. Większe ciężarówki parkują, jedna za drugą, na dokładnie ogrodzonym i strzeżonym parkingu, zbudowanym wiele miesięcy temu. Osłania on je także przed samolotami zwiadowczymi MacArthura. Filipińczycy uwijają się wokół nich i wyładowują skrzynki, małe, ale bardzo ciężkie. Mniejsze samochody wwożą je na górę korytem rzeki. Tam przekłada się je do wagoników i wtacza tunelem do głównej komory. Zgodnie z instrukcjami z góry, co dwudziesta skrzynka ląduje w skarbcu głupców. Rozładowanie odbywa się odtąd automatycznie i Goto Dengo poświęca większość czasu na nadzorowanie ostatniego etapu drążenia chodnika. Roboty przy nowych szybach wentylacyjnych idą zgodnie z planem, wystarczy więc kontrolować je raz dziennie. Chodnik tylko kilka metrów dzieli od Jeziora Yamamota. Wody podskórne zaczęły już przesączać się przez małe pęknięcia w skale i ściekać sztolnią do Golgoty, skąd spływają do Rzeki Toja. Jeszcze parę metrów i przebiją się do krótkiej studni wywierconej wiele miesięcy temu przez Winga i jego ludzi w miejscu, które stało się teraz dnem jeziora. Sam Wing ma tymczasem inne zajęcia. On, Rodolfo i jego brygada zajmują się końcowymi przygotowaniami. Rodolfo i spółka drążą od góry coś, co wygląda na kolejny szyb wentylacyjny. Wing i spółka znajdują się dokładnie pod nimi i zajmują pewnym skomplikowanym podziemnym przedsięwzięciem wodociągowym. Goto Dengo zupełnie stracił poczucie czasu, choć cztery dni po przyjeździe ciężarówek dostaje podpowiedz. Filipińczycy sami z siebie zaczynają śpiewać nad wieczorną porcją ryżu. Piosenka jest mu jakby znajoma, słyszał, jak śpiewali ją amerykańscy marines w Szanghaju. Na kolanach u mateńki Leży Jezus malusieńki Zamknął oba oczka Bo już późna nocka... Przez cały wieczór rozbrzmiewa ta piosenka i inne, po angielsku, hiszpańsku i łacinie. Rozgrzawszy płuca, śpiewają zadziwiająco ładnie, od czasu do czasu nawet na dwa lub trzy głosy. Strażników porucznika Moriego najpierw trochę swędzą palce na cynglach - myślą, że to jakiś sygnał do masowego buntu. Goto Dengo nie chce, by masakra uniemożliwiła mu skończenie prac, wyjaśnia im więc, że to sprawa religijna, pokojowy obrzęd. Tej nocy przyjeżdża kolejny konwój ciężarówek, toteż zapędzają robotników do rozładunku. Pracują radośnie, śpiewając kolędy i opowiadając sobie żarty o świętym Mikołaju. Cały obóz nie zasypia jeszcze dobrze po świcie, gdyż jest huk roboty. Bundok i tak powoli przestawił się na nocną zmianę, żeby uniknąć wykrycia przez samoloty. Goto Dengo właśnie ma iść spać, kiedy słyszy, jak ponad obozem nad Rzeką Toja rozlega się kanonada przenikliwych trzasków. Ponieważ brakuje amunicji, strzałów jest niewiele. Prawie nie rozpoznaje dźwięku nambu. Wskakuje na podest ciężarówki i każe się wieźć w górę rzeki. Strzelanina ucichła równie raptownie, jak się zaczęła. Woda pod łysymi oponami ciężarówki jest nieprzejrzysta i jasnoczerwona. Przed wejściem do Golgoty w wodzie leży parędziesiąt ciał. Nad nimi stoją nippońscy żołnierze, po łydki w wodzie, z bronią w pogotowiu. Sierżant uwija się z bagnetem, wbijając go w trzewia tych Filipińczyków, którzy się jeszcze ruszają. - Co tu się dzieje? - pyta Goto Dengo. Nikt mu nie odpowiada. Ale też nikt do niego nie strzela; będzie mógł sam dojść, o co chodzi. Robotnicy najwyraźniej rozładowywali kolejną ciężarówkę, która wciąż tu stoi. Pod jej tylną klapą leży skrzynia. Pewnie ktoś ją upuścił. Jej ciężka zawartość przebiła opakowanie i rozsypała się po nierównym gruzowisku z kamieni, urobku kopalnianego i betonu, które pełni tu funkcję koryta rzeki. Goto Dengo, brodząc w wodzie, podchodzi bliżej i przygląda się. Widzi to coś dość dobrze, ale jakoś nie może sobie tego uświadomić, nie ważąc tego w rękach. Schyla się, chwyta palcami zimną cegłę na dnie rzeki i wyciąga ją z wody. To błyszcząca sztaba żółtego metalu, niesamowicie ciężka, z wybitymi angielskimi słowami: BANK OF SINGAPORE. Za plecami słyszy jakieś zamieszanie. Sierżant stoi w pogotowiu, dwaj żołnierze wyciągają kierowcę z szoferki ciężarówki, którą przyjechał Goto Dengo. Sierżant spokojnie - wygląda niemal na znudzonego - przebija go bagnetem. Żołnierze wrzucają go do czerwonej wody. Ciało znika. - Wesołych Świąt - rzuca jeden z żołnierzy. Wszyscy oprócz Denga wybuchają śmiechem. Impuls Avi, idąc przez dom, rzuca parę biblijnie brzmiących hebrajskich słów, na które dzieci wybuchają płaczem, a opiekunki zrywają się z podłogi i zaczynają pakować rzeczy do toreb. Z pokoiku, gdzie odsypiała poranną niedyspozycję, wyłania się Devorah. Obejmują się czule z Avim - Randy zaczyna czuć się jak paproch w czyimś oku. Idzie więc prosto do drzwi, wsiada do samochodu i odjeżdża. Lawiruje między wzgórzami nad uskokiem San Andreas, a potem bierze kurs na południe. Dziesięć minut później lewym pasem z rykiem mija go samochód Aviego. Grzeje chyba ze sto pięćdziesiąt. Randy ledwo zdążył przeczytać nalepkę na zderzaku: PODLI SĄ PODLI. Zastanawia się nad jakąś stuprocentowo anonimową lokalizacją, skąd mógłby wpiąć się do Internetu. Hotel się nie nadaje - hotel prowadzi dokładną ewidencję wychodzących połączeń telefonicznych. Właściwie to powinien skorzystać z 257 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON interfejsu radia pakietowego, który ma w laptopie, jednak nawet do tego potrzebne jest miejsce, gdzie można usiąść i popracować w spokoju. Myśli więc o jakimś fast-foodzie, ale na tej jałowej ziemi półwyspu czegoś takiego nie znajdzie. Dojeżdżając na północny kraniec doliny - Menlo Park i Palo Alto - postanawia: szlag by to trafił, co tam, pojadę bezpośrednio na miejsce akcji. Może na coś się przydam. Zjeżdża więc z autostrady przy El Monte i skręca w dzielnicę biznesową Los Altos, typowe centrum miejskie z połowy XX wieku, powoli pożerane przez marki franchisingowe. Główna ulica przecina się z mniejszą handlową uliczką pod kątem innym niż 90 stopni, wyznaczając dwa (mniejsze) narożniki o kącie ostrym i dwa (większe) o kącie rozwartym. Po jednej stronie kąt rozwarty zajmuje nieduży piętrowy biurowiec, siedziba firmy Ordo i Nagrobka. Kąt ostry to McDonald. Pod drugiej stronie kąt ostry mieści, co dość dziwne, sklep 24 Jam, jedyny, jaki Randy widział na półkuli zachodniej. Z kolei kąt rozwarty zajmuje parking strzeżony Park'n'Lock, gdzie można zostawić samochód, by w staroświecki sposób połazić po sklepach. Przed McDonaldem nie ma wolnych miejsc do parkowania, Randy podjeżdża więc pod okienko, wybiera n, gdzie n to losowa liczba między 1 a 6, i zamawia zestaw promocyjny n z dużymi frytkami. Później wciska gaz i przejeżdża na drugą stronę ulicy, na strzeżony parking, w samą porę, by ujrzeć, jak ostatnie wolne miejsce zajmuje minivan oblepiony logo stacji telewizyjnej z San Jose. Randy nie zamierza nigdzie się oddalać, blokuje więc po prostu inny samochód. Kiedy zaciąga hamulec ręczny, zauważa w nim jakiś ruch. Po chwili zdaje sobie sprawę, że patrzy na długowłosego, brodatego faceta, metodycznie wciskającego naboje do repetowanej od dołu strzelby. Gość zerka nań w lusterku wstecznym i obraca się z bardzo grzeczną miną znaczącą "Przepraszam bardzo, ale chyba mnie pan zastawił". Randy poznaje go: to Mike czy Mark, guru od kart graficznych, który hoduje strusie w Gilroy (w świecie high-tech dziwaczne hobby są de rigueur). Odjeżdża kawałek, zastawiając coś, co wygląda na porzuconą furgonetkę z epoki "Starsky'ego i Hutcha". Włazi na dach samochodu z laptopem i zestawem promocyjnym n. Do niedawna za nic nie siadłby na dachu acury, bo swym znacznym ciężarem wgiąłby blachy. Ale odkąd Amy staranowała go ciężarówką, Randy mniej się przejmuje swoim tyłkiem i uważa teraz auto za narzędzie, które należy eksploatować, aż zmieni się w morenę pordzewiałych odłamków. Przypadkiem ma przy sobie dwunastowoltowy kabel zasilający. Spuszcza go na dół, do gniazdka zapalniczki. Wreszcie sadowi się wygodnie i może się rozejrzeć. Parking przed Novus Ordo Seclorum jest zastawiony policyjnymi sukami oraz bmw i mercedesami - te według Randy'ego należą do prawników. Range-rover Aviego stoi sobie beztrosko pośrodku jakiegoś klombu, na posterunku znajduje się też kilka ekip telewizyjnych. Przed głównym wejściem, na najmniejszym możliwym obszarze, tłoczy się kupa ludzi. Wrzeszczą na siebie nawzajem. Otaczają ich koncentryczne pierścienie gliniarzy, ludzi z mediów i pachołków z firm prawniczych - istot, które Tolkien nazwałby, zbiorczo, ludźmi. Oraz parę nieludzkich lub postludzkich stworów o dziwnych fizjonomiach, umiejących posługiwać się magią: krasnoludów (trzeźwych, pracowitych i gburowatych) i elfów (obdarzonych nieco bardziej eterycznymi uzdolnieniami). Randy, krasnolud, zaczyna zdawać sobie sprawę, że jego dziadek być może był elfem. Avi jest człowiekiem, ale emanuje silną elfią aurą. A gdzieś w centrum tego wszystkiego jest prawdopodobnie Gollum. Na ekranie laptopa widać okienko przedstawiające obciachową, w stylu lat czterdziestych, animację masztu nadawczego, z rozchodzącymi się od niej na całą Ziemię zygzakowatymi falami radiowymi - Ziemia jest kompletnie nieproporcjonalna, jej średnica jest mniej więcej taka jak wysokość masztu. Te Zeusowe infobiyskawice są widoczne i poruszają się - znaczy to, że interfejs radia pakietowego zdołał podłączyć się do sieci. Randy otwiera okienko terminalu i pisze: telnet pralnia.org po kilku sekundach bum! - pojawia się ekran logowania. Znów zerka w animowane okienko i widzi, że promienie zmieniły się w kleksy znaków zapytania. Znaczy to, że jego komputer rozpoznał, iż pralnia.org jest maszyną obsługującą protokół S/WAN - Bezpieczny Protokół Sieci Rozległej - a zatem każdy pakiet płynący między laptopem a Pralnią i z powrotem jest szyfrowany. To niegłupia sprawa, jeśli zamierza się zrobić przez radio coś nielegalnego. Mike czy Mark wysiada z samochodu, wyglądając dość dramatycznie w długim, westernowym czarnym płaszczu. Widok psuje trochę koszulka pod spodem: czarna z grubym, czerwonym znakiem zapytania pośrodku. Zarzuca pasek od strzelby na ramię, sięga przez tylne drzwi auta i wyciąga wielki, czarny kowbojski kapelusz. Kładzie go na dachu. Porusza barkami, gapi się w niebo, zgarnia długie włosy za uszy i nasadza kapelusz na głowę. Wokół szyi zamotaną ma czarną bandanę zadrukowaną znakami zapytania; teraz naciąga ją na twarz aż po oczy. Randy przeraziłby się nie na żarty, gdyby nie fakt, że paru jego przyjaciół, na przykład John Cantrell, też zwykło ubierać się czasami w ten sposób. Mike-lub-Mark idzie przez parking, ostrożnie śledzony przez kamerzystę i przebiega przez ulicę, prosto do 24 Jam. Randy loguje się do pralni.org przez ssh (secure shell, czyli bezpieczną powłokę), co sprawia, że komunikacja między komputerami jest jeszcze bardziej zaszyfrowana. Pralnia.org to serwis anonimizujący: wszystkie pakiety przepływające przez nią w kierunku innych komputerów są najpierw pozbawiane informacji identyfikujących, a więc ktokolwiek je przechwyci, nie będzie mógł ustalić, skąd pochodzą. Zalogowawszy się, pisze: telnet krypta.kk wciska "Return", a potem, dosłownie, modli się. Krypta wciąż jest w fazie testów i może się sypać (właśnie dlatego jeszcze nie przenieśli do niej całej zawartości Nagrobka). Na parkingu przed sklepem Mike lub Mark dołącza do trzech następnych elfopodobnych osobników w czarnych kapeluszach i bandanach - Randy rozpoznaje ich na podstawie długości i koloru bród. Stoi tam Stu, dyplomant z Berkeley, jakoś wplątany w projekt EPPL Aviego, Phil, który parę lat temu wymyślił znany język programowania, a w wolnym czasie uprawia hell-skiing, oraz Craig, który wie absolutnie wszystko o szyfrowanych transakcjach w Internecie prowadzonych za pomocą karty kredytowej i poświęca się tradycyjnemu nippońskiemu łucznictwu. Niektórzy z tych gości noszą długie płaszcze, inni nie. Widać też mnóstwo ikonografii Miłośników Tajemnic: koszulki z liczbą 56 - kodem oznaczającym Yamamota, ze zdjęciem samego Yamamota albo wielkimi, grubymi znakami zapytania. Prowadzą ożywioną i radosną rozmowę - chociaż wygląda na nieco wymuszoną, bo wszyscy, co do jednego, nie kryją się ze swą długą bronią. Jeden ma sztucer, a pozostali dość prymitywnie wyglądające karabinki z wystającym z boku bananowatym magazynkiem. Randy sądzi, choć nie jest pewien, że są to karabinki EPPL. Scena ta zwróciła uwagę policji - i nic dziwnego. Otoczyli tę czwórkę kilkoma radiowozami i trzymają strzelby w pogotowiu. Dziwna sprawa, że w wielu stanach noszenie w ukryciu (powiedzmy) jednostrzałowego derringera kalibru 5,6 mm wymaga pozwolenia, a jawne obnoszenie się na przykład z wielkim sztucerem myśliwskim jest stuprocentowo zgodne z prawem. Ukryta broń jest zabroniona albo przynajmniej regulowana restrykcyjnymi przepisami, jawna natomiast nie. 258 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Dlatego wielu Miłośników Tajemnic - którzy często mają świra na punkcie broni palnej - ostentacyjnie chodzi uzbrojonych po zęby, aby wykazać, że prawo jest absurdalne. Uzasadniają to tak: ukryta broń jest guzik warta, nadaje się tylko do obrony przed drobnymi złodziejaszkami, co zdarza się raczej rzadko. Tak naprawdę prawo do noszenia broni umieszczono w Konstytucji po to, by obywatele mogli bronić się przed uciążliwą władzą; a kiedy już przyjdzie do tego, krótka broń na nic się nie zda. A zatem (według nich) jeśli chcesz powoływać się na konstytucyjną wolność noszenia broni, powinieneś czynić to otwarcie i taszczyć ze sobą solidny karabin. Przez ekran Randy'ego przesuwa się kupa śmiecia. Zaczyna się od "Witamy w Krypcie", a potem następuje akapit informujący o tym, jaką to świetną rzeczą jest Krypta i że każdy, kto troszczy się o własną prywatność, powinien założyć w niej konto. Randy ucina tę reklamę łupnięciem w klawisz i loguje się jako Randy. Potem wpisuje polecenie: telnet tombstone.epiphyte.com i otrzymuje w nagrodę dwa komunikaty: jeden, że nawiązano połączenie z Nagrobkiem, drugi, że wynegocjowano połączenie typu S/WAN. Wreszcie pojawia się: tombstone login: co oznacza, że w końcu może się zalogować na maszynę, która stoi po drugiej stronie ulicy. No i teraz pan Randy musi podjąć decyzję. Na razie jest czysty. Bity wychodzące z laptopa są zaszyfrowane; nawet jeśli ktoś monitoruje lokalną sieć radiową, wie tylko, że latają po niej jakieś zaszyfrowane pakiety. Nie można dojść, że pochodzą z jego komputera, chyba że sprowadzi się skomplikowany samochód z pelengatorem i ostentacyjnie go namierzy. Te zaszyfrowane bity trafiają w końcu do pralni.org w Oakland, a to jest potężny serwer internetowy, wysyłający i odbierający grube tysiące pakietów w każdej sekundzie. Gdyby nawet ktoś monitorował łącze T3 tego serwera, co wymagałoby olbrzymich inwestycji w komputery i osprzęt komunikacyjny, wykryłby zaledwie, że parę zaszyfrowanych pakietów poszło pod adres krypta.kk na Kinakucie. Lecz pakiety te byłyby już pozbawione jakichkolwiek informacji identyfikujących, a zatem nie można by dowiedzieć się, skąd pochodzą. Ponadto krypta.kk jest również serwisem anonimizującym, zatem ktoś monitorujący jej gigantyczne łącze T5 (zadanie rzędu podsłuchiwania całej sieci telefonicznej małego państwa) mógłby teoretycznie wykryć co najwyżej, że parę pakietów wędrowało między nią a Nagrobkiem. Byłyby one jednak pozbawione danych o pochodzeniu - nie dałoby się wyśledzić, że pochodzą z Pralni, nie mówiąc już o laptopie Randy'ego. Ale żeby wejść do Nagrobka i zacząć faktycznie mieszać w dowodach rzeczowych, musi się teraz zalogować. Gdyby był to jeden z legionu kiepsko zabezpieczonych serwerów w Internecie, mógłby po prostu wykorzystać jedną z licznych luk w zabezpieczeniach i włamać się do niego, tak iż nawet gdyby go odkryto, mógłby twierdzić, że to nie on - ot, po prostu jakiś cracker przypadkiem zakradł się na tę maszynę, akurat wtedy gdy przejmowali ją gliniarze. Lecz Randy ostatnie kilka lat spędził, zabezpieczając takie maszyny przed atakami crackerów, i dobrze wie, że to niemożliwe. Co więcej, nie ma sensu logować się na jakiegokolwiek dawnego użytkownika, na przykład na konto guest - gość. Gość nie ma prawa grzebać w plikach systemowych. Aby przeprowadzić jakąkolwiek sensowną manipulację dowodami sądowymi, Randy musi zalogować się jako administrator. Konto administratora nazywa się, dość nieprzyjemnie, "randy" i nie można się na nie zalogować, jeśli nie wpisze się hasła, które mógłby znać tylko Randy. Zatem, zakamuflowawszy swoją tożsamość przy użyciu najnowocześniejszej technologii kryptograficznej oraz transoceanicznych sieci pakietowych, Randy musi teraz podać pieprzonej maszynie swoje imię. Do głowy przychodzi mu mały pomysł: rozesłać do wszystkich użytkowników pralni, org anonimowy komunikat, zawiadamiający ich, że konto "randy" na serwerze "tombstone.epiphyte.com" ma takie i takie hasło. Gdyby wpadł na to godzinę temu, nie byłby to taki zły pomysł. Teraz jest za późno, każdy przytomny prokurator wykazałby, że to zasłona dymna, po prostu analizując daty i godziny wysłania komunikatów. Poza tym czas się kończy. Kłótnia po drugiej stronie ulicy - tutaj słychać tylko piskliwy zgiełk - zaczyna jakby osiągać punkt kulminacyjny. Tymczasem Randy odpala przeglądarkę i wchodzi na stronę webową ordo.net. Zwykle jest to typowa, nieciekawa strona firmowa, dzisiaj jednak wszystkie te slogany i nowinki dla prasy zastąpiło okienko transmitujące na żywo, w kolorze, co dzieje się przed siedzibą firmy (albo raczej, co działo się parę sekund temu - wideo pełznące przez nędzne łącze radiowe odświeża się co jakieś trzy sekundy). Widok jest prosto z ich biurowca - najwyraźniej ktoś wycelował kamerę przez okno i puszcza obraz prosto przez firmową linię dzierżawioną T3. Randy unosi wzrok, w samą porę, by zauważyć, że po parkingu spaceruje facet, który wymyślił termin "wirtualna rzeczywistość", zatopiony w rozmowie z redaktorem naczelnym "Magazynu TURING". Tuż za nimi idzie Bruce, projektant systemów operacyjnych, który w wolnym czasie nagrywa muzykę ludową z Ziemi Ognistej i udostępnia ją za darmo przez Internet. - Bruce! - woła Randy. Bruce myli krok i odwraca głowę. - O, Randy - mówi. - Co ty tutaj robisz? - Ludzie mówią, że federalni robią najazd na Ordo - odpowiada Bruce. - Ciekawe... któryś federalny konkretnie? - Comstock. - Ma na myśli Paula Comstocka, który jako prokurator generalny szefuje FBI. Randy nie wierzy w tę pogłoskę, lecz, trochę wbrew sobie, rozgląda się po okolicy za ludźmi wyglądającymi na agentów FBI. FBI nienawidzi i panicznie obawia się mocnych szyfrów. Tymczasem jakiś inny Miłośnik Tajemnic woła: - A ja słyszałem, że to Secret Service! To brzmi jeszcze bardziej złowrogo, bo Secret Service jest częścią Departamentu Skarbu, a do jej zadań należy walka z sieciowymi fałszerstwami i ochrona waluty. - A co byś powiedział na taką ewentualność, że to wszystko internetowa plotka? Że tak naprawdę ktoś chce w ramach małej sądowej potyczki przejąć jakiś stojący u nich komputer? - mówi Randy. - To po co zjechało tutaj tylu gliniarzy? - Może przez zamaskowanych ludzi z karabinami. - No tak, ale jeśli to nie jest rządowy najazd, to skąd w ogóle wzięli się tutaj Miłośnicy Tajemnic? - Nie wiem. Może to jakieś spontaniczne zjawisko samoorganizacji, no wiesz, jak pojawienie się życia w bulionie pierwotnym. - A może ta sądowa potyczka to tylko pretekst? - mówi Bruce. 259 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Innymi słowy, że to koń trojański zmontowany przez Comstocka? - No właśnie. - Wiem, kto jest w to zamieszany. Dlatego wydaje mi się to mało prawdopodobne -odpowiada Randy. - Ale wypada się zastanowić. Kłótnia na parkingu przed Ordo przybiera na sile. Randy zerka w okienko wideo -niestety, nie ma ścieżki dźwiękowej. Przejścia między ramkami docierają do niego jako oddzielne prostokąty pikseli, nakładające się na poprzedni obraz, jak rozklejany po kawałku wielki billboard. No, nie jest to cyfrowa telewizja wysokiej rozdzielczości. Ale łatwo daje się zidentyfikować Aviego, stoi tak, wysoki, blady i spokojny, z Dave'em, prezesem Ordo, i jeszcze jednym facetem, wyglądającym na prawnika. Dosłownie i w przenośni blokują wejście do budynku, stojąc twarzą w twarz z dwoma gliniarzami i Andrew Loebem we własnej osobie. Loeb porusza się gwałtownie, stwarzając nierozwiązywalny problem systemowi transmisji wideo. Internetowe oprogramowanie wizyjne jest na tyle inteligentne, by nie zajmować się partiami obrazu, które niespecjalnie się zmieniają, a zatem policjanci są odświeżani może parę razy na minutę, kilkoma prostokątnymi machnięciami. Natomiast Andrew Loeb wymachuje rękami, skacze, od czasu do czasu rzuca się ku Aviemu, cofa, gada przez komórkę i wymachuje papierami. Komputery zidentyfikowały go jako grupę pikseli wymagającą szczególnej uwagi i potrzebującą dużo pasma, a zatem gdzieś jakiś kiepski algorytm przegryza się przez obraz Andrew Loeba - burzliwą zawiesinę skompresowanych pikseli i robi wszystko, co potrafi, żeby podzielić najszybciej poruszające się części ciała na dyskretne ramki, a następnie posiekać je w ułożone w szachownicę kwadraciki, które można puścić jako pakiety w Sieć. Te pakiety docierają na komputer Randy'ego, kiedy przekaże je sieć radiowa, to znaczy sporadycznie i w złej kolejności. Dlatego Andrew Loeb wygląda jak kubistyczna instalacja wideo, nakreślona prostymi liniami ameba, złożona głównie z beżowych pikseli w kolorze jego płaszcza. Od czasu do czasu pośrodku prostokąta obrazu niespodziewanie pojawiają się wyrwane z kontekstu usta albo oczy i wiszą tak przez kilka sekund zamrożone w ślepej furii. Jest to dziwnie hipnotyzujące; Randy'ego wyrywa z transu dopiero metaliczny szczęk. Unosi wzrok. Furgonetka, którą zastawił, wcale nie była opuszczona, siedziało w niej pełno krasnoludów. Właśnie otworzyli tylne drzwi, ukazując plątaninę kabli i drutów. Kilku krasnoludów dźwiga ciężki, pudełkowaty przyrząd na dach furgonetki. Kable łączą go z podobnym urządzeniem w środku samochodu. Przyrząd jest elektrycznej natury i nie wygląda na miotacz jakichkolwiek pocisków, Randy postanawia więc na razie nie zwracać na nie uwagi. Fala głosów wzbiera. Randy widzi, jak z policyjnego furgonu wysiada pluton gliniarzy z taranem. Pisze: randy i wciska "Enter". Nagrobek odpowiada: hasło: Randy wpisuje. Nagrobek informuje go, że jest zalogowany i że otrzymał nową pocztę. System odnotował zalogowanie się Randy'ego w kilku miejscach na twardym dysku. Innymi słowy, właśnie zostawił wielkie, tłuste odciski palców na karabinie, który za kilka chwil wpadnie w ręce policji. Jeśli policja zdąży wyłączyć Nagrobek i zabrać go, zanim Randy wymaże te ślady, dowiedzą się, że zalogował się na komputer tuż przed jego skonfiskowaniem, i wsadzą go do więzienia za niszczenie dowodów. Bardzo żałuje, że nie może jakoś powiedzieć Douglasowi MacArthurowi Shaftoe'owi, jakich zuchwałości się tutaj dopuszcza. Ale w końcu Doug pewnie popełnił w życiu tyle zuchwałości, o których Randy nigdy się nie dowie, a i tak szanuje go z uwagi na jego sposób bycia. Może takiego sposobu bycia nabywa się właśnie, robiąc różne zuchwałe rzeczy potajemnie - a potem to jakoś wpływa na twoją osobowość. Randy mógłby zwyczajnie, jednym poleceniem, sformatować twardy dysk, ale to (1) potrwałoby parę minut; (2) nie zamazałoby dokładnie obciążających bitów - technik z odrobiną samozaparcia mógłby nadal je odczytać. Wie jednak, w jakich plikach odnotowano fakt jego zalogowania, wpisuje więc polecenie, które odnajduje je na twardym dysku. Potem wpisuje inne, każące zamazać je siedem razy z rzędu losowymi liczbami. Kiedy mały palec prawej dłoni Randy'ego wciska "Enter" i wykonuje to polecenie, gliniarze już walą taranem w boczne drzwi biurowca. Teraz jest niemal na pewno wolny od zarzutu manipulowania dowodami. Ale w istocie jeszcze nie wykonał żadnej manipulacji, a to wszakże sedno całej operacji. Musi znaleźć wszystkie egzemplarze listu, w którym podał pozycję wraku, i potraktować je tymże wielokrotnym zamazywaniem. Gdyby to cholerstwo nie było zaszyfrowane, mógłby poszukać na dysku owego krytycznego ciągu cyfr. A tak musi wyszukać pliki utworzone w pewnym przedziale czasowym wtedy kiedy znajdował się na "Glory", kotwiczącej nad wrakiem. Randy pamięta mniej więcej datę, ustawia więc warunki wyszukiwania tak, by dało mu wszystkie pliki utworzone w przedziale plus minus pięć dni od tej daty, na wszelki wypadek, i ogranicza zakres poszukiwań do katalogów, w których trzyma się pocztę. Wyszukiwanie trwa całe wieki, a przynajmniej tak się wydaje, bo policja wyważyła już drzwi z zawiasów i rozbiegła się po budynku. Wzrok Randy'ego przyciąga okienko wideo - coś się w nim diametralnie zmieniło: widać skokowo zmontowane, ziarniste obrazy pokoju, drzwi, korytarz, recepcję i wreszcie barykadę. Ludzie z Ordo zdjęli kamerę z okna i ustawili ją na biurku recepcjonistki, tak by przekazywała obraz barykady zbudowanej z tanich, modułowych biurowych mebli, ułożonych w stos pod przeszklonym wejściem. Kamera na chwilę unosi się, by pokazać, że jedna z czterech szklanych brył już popękała pod (należy sądzić) uderzeniami tarana. Polecenie "find" Randy'ego zwraca mu w końcu listę mniej więcej stu plików. Gdzieś na tej liście jest tych kilka krytycznych - ale Randy nie ma czasu przeglądać ich i sprawdzać. Każe systemowi wygenerować listę bloków dyskowych zajmowanych przez te pliki, aby móc później wrócić do nich i skasować je porządnie. Zapisawszy tę informację, poleceniem "rm" kasuje pliki. To kiepski, amatorski sposób usuwania informacji z twardego dysku, zaczyna jednak obawiać się, że nie starczy czasu na nic lepszego. Procedura "rm" trwa tylko chwilę, Randy każe teraz systemowi siedem razy zamazać te bloki dysku losowymi liczbami, tak jak przedtem. Barykada właśnie się poddała, gliniarze wleźli do środka budynku. Ganiają z wycelowaną w sufit bronią i nie wyglądają na zadowolonych. Została do zrobienia jedna rzecz. Całkiem poważna. Ludzie z Epiphyte używają Nagrobka do różnych celów, toteż trudno powiedzieć, czy gdzieś nie zostały jakieś inne kopie tej długości i szerokości geograficznej. Większość firmy to komputerowi weterani - tacy goście piszą sobie skrypciki, które na przykład co tydzień kopiują wszystkie e-maile do archiwum. Randy kleci więc własny skrypt, który zamaże danymi losowymi każdy sektor twardego dysku, potem wróci i zrobi to jeszcze raz, i jeszcze raz, i jeszcze - w kółko, dopóki gliniarze nie wyciągną wtyczki z gniazdka. Tuż po wciśnięciu klawisza Enter, wysyłającego to polecenie do Nagrobka, z furgonetki dobiega go elektryczne brzęczenie; na chwilę jeżą mu się włosy na głowie. W okienku wideo widzi gliniarza na stopklatce. Potem ekran laptopa gaśnie. 260 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Zerka na starą furgonetkę. Krasnoludy przybijają sobie piątki. Pisk opon i brzęk stłuczki. Kilkanaście samochodów zatrzymało się po cichu, na niektóre najechały od tyłu inne, nadal działające. McDonald zgasł. Z wozów transmisyjnych telewizji dobiegają przekleństwa. Policjanci i adwokaci walą pięściami w radia i komórki. - Przepraszam - odzywa się do krasnoludów - moglibyście trochę mnie oświecić? - Załatwiliśmy cały budynek - odpowiada jeden. - Załatwiliście - w jakim sensie? - Walnęliśmy w niego solidnym impulsem elektromagnetycznym. Spaliliśmy wszystkie scalaki w okolicy. - Coo, strategia spalonej ziemi? No dalej, pieprzone FBI, konfiskujcie sobie, co tylko chcecie, to wszystko i tak nadaje się na śmietnik? - Tak. - No, na pewno zadziałało na te samochody i z pewnością na ten kawał złomu, który kiedyś był moim komputerem. - Nie przejmuj się - to nie ma wpływu na twarde dyski - mówi krasnolud. - Wszystkie pliki masz nienaruszone. - I spodziewacie się pewnie, że to dobra wiadomość - mówi Randy. Budda Nadjeżdża samochód. Pomruk silnika jest luksusowo wytłumiony, ale słychać, że to diesel. Goto Dengo nie śpi, czeka na niego; nie śpi i reszta obozu. W ciągu dnia na Bundok niewiele się dzieje - pracują tylko radiooperatorzy i załogi dział przeciwlotniczych. Nikt nie powiedział im, że Generał jest na Luzonie, ale wszyscy wyczuwają jego obecność. Amerykańskie samoloty prują niebo przez cały dzień, dumne i lśniące jak statki kosmiczne z odległej przyszłości, której nie dożyje nikt z nich. Ziemia dudni jak dzwon od pocisków z dział okrętowych. Dostawy są teraz mniejsze, ale częstsze: jedna lub dwie rozwalające się ciężarówki, które niemal szorują tylnymi zderzakami po ziemi pod brzemieniem złota. Porucznik Mori zainstalował przy bramie jeszcze jeden karabin maszynowy, zamaskowany liśćmi, na wypadek gdyby zabłąkali się tu jacyś Amerykanie w jeepie. Gdzieś pośród mroku lufa tego karabinu śledzi podskakujące na wybojach auto. Żołnierze znają na wylot każdą dziurę i wybrzuszenie drogi, mogą nawet powiedzieć, gdzie dokładnie znajduje się samochód, jedynie słuchając zgrzytu podwozia ocierającego się o ziemię, charakterystycznego układu metalicznych kropek i kresek. Reflektory samochodu są oczywiście wyłączone, a strażnicy nie mogą siedzieć przy zapalonych światłach. Jeden z nich ryzykuje w końcu, odkrywa lampę naftową i celuje jej promieniem w przybysza. Z mroku wydobywa się srebrny znaczek mercedesa, ustawiony na chromowanej atrapie chłodnicy. Promień lampy pieści czarne zderzaki auta, połyskujące srebrno rury wydechowe, podesty pod drzwiami umazane miąższem młodych kokosów - gdzieś po drodze musieli najechać bokiem na pryzmę. Na fotelu kierowcy widać Nippończyka koło czterdziestki; jest tak wyczerpany i znużony, że chyba zaraz wybuchnie płaczem. Ale to tylko szofer. Obok siedzi sierżant z obrzynem - nippońskie karabiny są przeważnie za wielkie, żeby mieścić się na przednim fotelu luksusowej limuzyny. Za nimi zaciągnięte zasłony kryją kogoś lub coś na tylnym siedzeniu. - Otwierać! - rozkazuje strażnik. Kierowca sięga za siebie i rozsuwa kotarę. Promień lampy wpada przez szczelinę i odbija się jaskrawo od bladej twarzy na tylnym siedzeniu. Kilku żołnierzy krzyczy. Goto Dengo nerwowo odsuwa się o krok, a potem podchodzi bliżej, by lepiej się przyjrzeć. Człowiek na tylnym siedzeniu ma ogromną głowę. Ale nie to jest dziwne: jego skóra ma intensywnie żółty odcień nie taki jak u normalnego Azjaty - i błyszczy. Na głowie ma dziwną, spiczastą czapkę i uśmiecha się łagodnie - Goto Dengo nie widział podobnego wyrazu twarzy, odkąd zaczęła się wojna. Pojawia się więcej promieni z latarń, pierścień żołnierzy i oficerów zacieśnia się wokół mercedesa. Ktoś otwiera tylne drzwi i odskakuje gwałtownie, jakby oparzył sobie nimi rękę. Pasażer siedzi po turecku. Siedzenie zgięło się pod jego ciężarem w szeroką literę V. To Budda z litego złota, zrabowany skądś w Azjatyckiej Strefie Dobrobytu, udający się na medytację w ciszy i mroku na szczycie skarbu Golgoty. Okazuje się, że w wejściu do tunelu się mieści, lecz za nic nie wejdzie do żadnego z wagoników. Dlatego paru najsilniejszych Filipińczyków musi poświęcić wiele godzin na przepychanie go chodnikiem, centymetr po centymetrze. Wcześniejsze dostawy były porządnie popakowane w skrzynki z wymalowanymi od szablonu napisami, informującymi, że w środku jest amunicja do karabinów maszynowych, pociski do moździerza i tak dalej. Teraz nie mają już żadnych etykiet. W pewnym momencie złoto zaczyna przyjeżdżać w kartonowych pudłach i przegniłych okrętowych kufrach. Cały czas się rozpadają; robotnicy cierpliwie zbierają złoto, zanoszą do wejścia i wrzucają do wagoników. Sztaby koziołkują i uderzają w blachę z grzmotem, który wzbija z drzew roje spłoszonych ptaków. Goto Dengo wbrew sobie wciąż przygląda się sztabom. Mają różną wielkość - niektóre są tak duże, że musi je dźwigać dwóch mężczyzn. Noszą stemple różnych państwowych banków z krajów, w których Goto Dengo był, i tych, o których tylko słyszał: Singapur, Sajgon, Batawia, Manila, Rangun, Hongkong, Szanghaj, Kanton. Jest złoto francuskie, wywiezione do Kambodży, holenderskie wywiezione do Dżakarty, i brytyjskie - do Singapuru, by nie wpadło w ręce Niemców. Lecz niektóre dostawy to wyłącznie złoto z Bank of Tokyo. Pięć konwojów z rzędu. Według obliczeń, jakie Goto Dengo prowadzi w pamięci, dwie trzecie ładunku przechowywanego w Golgocie pochodzi prosto z centralnych rezerw Nipponu. Te sztaby są zimne w dotyku i opakowane w porządne, choć stare skrzynki. Wniosek jest jeden: zostały wywiezione na Filipiny dawno temu i leżały gdzieś w piwnicy w Manili, czekając na tę chwilę. Musiały tu wylądować mniej więcej wtedy, gdy fale wyrzuciły Goto Denga na plażę Nowej Gwinei - pod koniec roku 1943. Oni wiedzieli. Od dawna wiedzieli, że przegrają wojnę. W połowie stycznia Goto Dengo zaczyna spoglądać na bożonarodzeniową masakrę z pewną nostalgią, tęskniąc za naiwnością i niewinnością, która zmusiła ich do zabicia tych ludzi. Do tamtego ranka nawet on wierzył, że Golgota jest magazynem broni, z którego pewnego dnia skorzystają cesarscy żołnierze, by triumfalnie jeszcze raz podbić Luzon. Wie, że wierzyli w to także robotnicy. Jednak od dziś wszyscy wiedzą o złocie i atmosfera się zmieniła. Wszyscy wiedzą, że nie wyjdą stąd żywi. Na początku stycznia robotnicy dzielą się na dwie grupy: tych, którzy zrezygnowali i są gotowi na śmierć, i tych, którzy się nie poddali. Ci drudzy co chwila podejmują nieskładne, beznadziejne próby ucieczki i giną z rąk strażników. 261 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Skończyła się era oszczędzania amunicji, a może żołnierze są zbyt chorzy i głodni, by zleźć z wieżyczek i osobiście przebić bagnetem każdego, kto się nawinie. Załatwiają więc sprawę pociskami, a ciała zostawiają, by napuchły i sczerniały. Całe Bundok cuchnie trupami. Goto Dengo prawie tego nie zauważa, bo cały obóz przenika owo obłąkańcze, niezdrowe napięcie, jakie zawsze poprzedza bitwę. Albo tak mu się wydaje; widział na tej wojnie wiele emocji, ale nigdy nie brał udziału w prawdziwej bitwie. To samo dotyczy, siłą rzeczy, pozostałych Nippończyków z Bundok, ponieważ wszyscy Nippończycy, którzy wdadzą się w bitwę, stracą życie. W tej armii jesteś albo żółtodziobem, albo trupem. Czasem razem z dostawą złota przyjeżdża walizeczka. Zawsze przykuta do ręki żołnierza, który jest cały obwieszony granatami, by wysadzić siebie wraz z nią w powietrze, gdyby na konwój napadli Hukowie. Walizeczki idą prosto do baraku radiostacji Bundok, gdzie ich zawartość ląduje w kasie pancernej. Goto Dengo wie, że muszą zawierać kody - nie takie zwykłe książki kodów, ale jakieś specjalne, zmieniające się codziennie, ponieważ codziennie, po wschodzie słońca, radiooperator ceremonialnie pali przed swoim barakiem jeden arkusz papieru, a potem rozciera popiół między dłońmi. To przez radio otrzymają finałowy rozkaz. Wszystko jest już w pogotowiu, a Goto Dengo raz dziennie obchodzi całą budowlę, sprawdzając każdy szczegół po kolei. Pochyła sztolnia parę tygodni temu dotarła wreszcie do ślepej studni pod dnem Jeziora Yamamota. Studnia była wypełniona wodą, która przesączyła się przez betonową plombę w ciągu miesięcy, toteż kiedy dwa tunele w końcu się połączyły, parę ton wody spłynęło chodnikiem do Golgoty. Wszystko jednak zaplanowano i przewidziano: woda ściekła w rząp, a stamtąd spłynęła do Rzeki Toja. Teraz można wejść chodnikiem aż do końca i obejrzeć betonową plombę od dołu. Goto Dengo chodzi tam co kilka dni, niby po to, żeby sprawdzić plombę i wmontowane w nią ładunki wybuchowe, naprawdę jednak, by skontrolować postępy prac załóg Winga i Rodolfa, o których nie ma pojęcia kapitan Noda. Przeważnie wiercą w górę, robiąc więcej krótkich ślepych szybów i powiększając komory na ich końcach. Cały system (w tym nowe "szyby wentylacyjne" kopane na rozkaz generała od góry, po wschodniej stronie grani) wygląda teraz tak:

W kompleksie obejmującym główny skarbiec jest też mały pokoik, ochrzczony przez kapitana Nodę Izbą Chwały. Teraz nie wygląda szczególnie imponująco. Wypełnia go plątanina kabli przeciągniętych tu ze wszystkich pomieszczeń Golgoty. Druty zwisają ze stropu lub ciągną się po podłodze, opatrzone ręcznie wypisanymi karteczkami, z tekstami w rodzaju: ŁADUNKI NAD GŁÓWNYM WEJŚCIEM. Jest tu też parę skrzynek akumulatorów kwasowych. Mają zapewnić prąd do zasilenia detonatorów i zapewnić Goto Dengowi na parę minut światło elektryczne, by mógł odczytać te karteczki. Pod jedną ścianą leżą zapasowe skrzynki dynamitu i detonatory, na wypadek gdyby któryś z tuneli wymagał dodatkowego burzenia, oraz szpule czerwonego lontu, gdyby elektryczność całkiem zawiodła. Ale rozkaz zniszczenia nie przychodzi. Goto Dengo zajmuje się więc tym, co zwykle robią gotujący się na śmierć żołnierze. Pisze do rodziny listy, które nigdy nie zostaną doręczone ani nawet wysłane. Pali papierosy. Gra w karty. Chodzi i n-ty raz sprawdza sprzęt. Dwudziestu jeńców próbuje uciec. Większość wylatuje na minach; kilku ocalałych wplątuje się w zasieki i zostaje zastrzelonych przez dwóch strażników - jeden celuje z latarki, drugi z karabinu. Kapitan Noda codziennie, przez całą noc, chodzi tam i z powrotem przed główną bramą i pali. O świcie upija się i kładzie spać. Radiooperatorzy siedzą przed swoim sprzętem, obserwując żarzące się lampy i podskakując jak rażone prądem żabie udka, kiedy na ich częstotliwości pojawi się niewyraźny ciąg pisków. Lecz rozkaz nie przychodzi. Pewnej nocy znów przyjeżdżają ciężarówki. Ten konwój to chyba wszystko, co zostało z nippońskiej floty samochodowej na Filipinach. Jadą w gromadzie, czyniąc hałas, który słychać na dobre pół godziny przed przyjazdem. Po rozładowaniu skrzyń żołnierze pilnujący konwoju zostają w Bundok; odjeżdżają tylko szoferzy. Wciśnięcie ostatniego ładunku do tuneli zajmuje dwa dni. Jedna z ciężarówek jeżdżących na górę popsuła się na dobre. Rozebrali ją, by naprawić drugą. W tej zaś pali tylko połowa cylindrów; silnik jest tak słaby, że ciężarówkę trzeba popychać w górę, a w trudniejszych miejscach przeciągać na linach. W końcu spadł deszcz, woda w Rzece Toja się podnosi. Główna komora oraz skarbiec głupców są niemal pełne. Nowe dostawy trzeba upychać, gdzie tylko się da; wywalają je ze skrzynek i wtykają we wszystkie dziury. Skrzynie są opatrzone dwugłowymi orłami, swastykami, a sztabki złota pochodzą z Berlina, Wiednia, Warszawy, Pragi, Paryża, Amsterdamu, Rygi, Kopenhagi, Budapesztu, Bukaresztu, Mediolanu. Przyjechały także kartonowe pudełka z diamentami. Niektóre skrzynki są wciąż wilgotne i pachną wodą morską. Goto Dengo domyśla się, że z Niemiec przypłynął wielki okręt podwodny wypełniony hitlerowskimi skarbami. To tłumaczy owe spokojne dwa tygodnie, po prostu czekali na przybycie U-Boota. Przez dwa dni, z lampą na głowie, pracuje w tunelach, wtykając w dziury sztaby złota i drogie kamienie. Wpada jakby w trans, z którego budzi go niosący się po skałach potężny łomot. Artyleria, myśli. Albo bomba z samolotu MacArthura. Wychodzi głównym szybem wentylacyjnym na samą górę, gdzie jest biały dzień. Załamany widzi, że wcale nie toczy się tu bitwa. MacArthur nie przyjechał mu na ratunek. Porucznik Mori sprowadził tu prawie wszystkich robotników. Ciągnąc za liny, windują na górę cały ciężki sprzęt górniczy i wrzucają go do wykopanych niedawno "szybów wentylacyjnych". Stoją tu też obie ciężarówki, a ludzie z palnikami i młotami rozbijają je na części wystarczająco małe, by zmieściły się do szybu. Goto Dengo przybywa w samą porę, by ujrzeć lecący w ciemność korpus silnika generatora zasilającego radiostację. Za nim podąża reszta sprzętu radiowego. Gdzieś nieopodal, za drzewami, ktoś wydaje gardłowe okrzyki, jak przy ciężkiej pracy fizycznej. Wyćwiczone okrzyki ze sztuk walki, idące z dołu, aż od samej przepony. 262 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Poruczniku Goto! - woła kapitan Noda. Jest pijany do nieprzytomności. - Pana miejsce jest na dole. - Co to był za huk? Noda przywołuje go na skalny występ, z którego widać dolinę Rzeki Toja. Goto Dengo, wyprowadzony z równowagi paroma rzeczami naraz, dostaje zawrotów głowy i prawie się przewraca. Jest zdezorientowany, nie poznaje rzeki. Do niedawna było to parę wątłych strumyczków cieknących skalistym korytem. Nawet przed usypaniem drogi można było dostać się suchą nogą pod sam wodospad, skacząc z kamienia na kamień. A teraz, nagle, rzeka stała się szeroka, głęboka i ciemna. Tu i ówdzie z wody wystają wierzchołki co większych głazów. Przypomina sobie coś, co widział sto lat temu, w poprzednim wcieleniu, na innej planecie: prześcieradło z hotelu Manila z nabazgraną byle jak mapą. Rzeka Toja nakreślona grubą, niebieską atramentową krechą. - Wysadziliśmy zaporę, zgodnie z planem - mówi Noda. Dawno temu zagrodzili przewężenie w korycie rzeki skałami, spiętrzając wodę. Ale mieli wysadzić to prawie na końcu, przed zamknięciem się w środku. - Ależ my nie jesteśmy gotowi - mówi Goto Dengo. Noda śmieje się. Jest najwyraźniej w świetnym humorze. - Od miesiąca powtarza mi pan, że jest gotowy. - Tak - powoli i z ciężkim sercem odpowiada Goto Dengo. - Tak, ma pan rację. Jesteśmy gotowi. Noda klepie go po plecach. - Musi pan dostać się do głównego wejścia, zanim zostanie zatopione. - A moi ludzie? - Już tam czekają. Goto Dengo rusza ścieżką prowadzącą do głównego wejścia. Po drodze mija wylot jednego z szybów wentylacyjnych. Stoi tam kilkudziesięciu robotników z kciukami związanymi na plecach struną fortepianową. Pilnują ich żołnierze z bagnetami na karabinach. Jeńcy jeden po drugim klękają na krawędzi otworu. Porucznik Mori z potężnym gardłowym okrzykiem tnie oficerskim mieczem w kark. Ciało i głowa staczają się w dół, kilka sekund później miękko lądując na innych ciałach. Każdy liść i kamień w promieniu trzech metrów jest nasiąknięty jaskrawoczerwoną krwią. Tak samo porucznik Mori. - Niech się pan tym nie przejmuje - mówi kapitan Noda. - Szyby każę zasypać gruzem, tak jak postanowiliśmy. Dżungla je zarośnie, zanim Amerykanie w ogóle odszukają to miejsce. Goto Dengo odwraca wzrok i odchodzi. - Poruczniku Goto! - odzywa się jakiś głos. Odwraca się. To porucznik Mori; na chwilę urywa, by złapać oddech. Klęczy przed nim Filipińczyk, mamroczący łacińską modlitwę i przesuwający paciorki różańca dyndającego z jego związanych dłoni. - Tak jest, poruczniku Mori? - Według mojej rozpiski, ma pan na swoim stanie sześciu jeńców. Proszę ich przyprowadzić. - Oni są na dole, pomagają rozmieścić ostatnią dostawę. - Ależ cała dostawa jest już w tunelach. - Tak, ale nie jest dobrze rozmieszczona. Jeśli porozrzucamy po tunelach złoto i diamenty, które zwabią złodziei głębiej w chodniki, to cały skarbiec głupców na nic. Ci ludzie muszą pracować dalej. - Bierze pan za nich pełną odpowiedzialność? - Tak jest - odpowiada Goto Dengo. - Jeśli jest tylko sześciu, to pana brygada nie powinna mieć kłopotów z ich upilnowaniem - mówi kapitan Noda. - Do zobaczenia w Yasukuni*, Goto Dengo - dodaje porucznik Mori. - Z przyjemnością - odpowiada Goto Dengo. Nie dodaje, że w Yasukuni musi teraz panować straszny tłok i bardzo trudno będzie im się znaleźć. - Zazdroszczę panu. Dla nas tu na zewnątrz koniec będzie znacznie dłuższy i trudniejszy. - Porucznik Mori wbija klingę w kark Filipińczyka, uciszając go pomiędzy Ave i Maria. - Pana heroizm nie pozostanie bez nagrody - mówi Goto Dengo. Żołnierze porucznika Mori - czterech doborowych żołnierzy - czeka nań w dole, przed mysią dziurą prowadzącą do Golgoty. Każdy ma na głowie opaskę z tysiąca ściegów z pomarańczowym kołem pośrodku czoła, co kojarzy się Goto Dengowi nie ze Wschodzącym Słońcem, lecz z raną wlotową. Woda sięga im do pół uda, a tunel wejściowy jest do połowy zalany. Kapitan Noda idzie za nim, nie spuszczając go z oka. Żołnierze wykrzykują powitanie. Goto Dengo kuca we wlocie chodnika. Nad wodę wystaje mu tylko głowa i ramiona. Tunel przed nim jest czarny. Żeby tam wejść, potrzebuje wiele samozaparcia. Ale to nic takiego, robił to już w opuszczonych kopalniach, w domu, na Hokkaido. Naturalnie, kiedy wchodził do opuszczonych kopalni, nikt nie wysadzał za nim wejścia. Jedyna szansa na przeżycie to pójść naprzód. Jeśli się zawaha, kapitan Noda zabije go na miejscu, wraz ze wszystkimi jego ludźmi, a do zakończenia prac wyśle kogoś innego. Zadbał o wyszkolenie do tego zadania paru innych osób. - Do zobaczenia w Yasukuni - rzuca do kapitana Nody i nie czekając na odpowiedź, rusza w ciemność. Pontifex Kiedy Randy dochodzi do poczekalni Air Kinakuta, nie pamięta już, jak dojechał na lotnisko. Naprawdę nie pamięta. Wziął taksówkę? W centrum Los Altos to mało prawdopodobne. Podwiózł go jakiś haker? Nie mógł jechać acurą, bo działo elektromagnetyczne spaliło jej całą elektronikę. Wyjął ze schowka na rękawiczki dowód rejestracyjny i kartę pojazdu, po czym sprzedał je dealerowi Forda trzy ulice dalej, za pięć tysięcy gotówką. Ach, prawda. To dealer podrzucił go na lotnisko. Zawsze chciał zrobić taki numer: podejść do kontuaru biura jakichś egzotycznych linii lotniczych i powiedzieć: *

Yasukuni - tokijska świątynia szintoistyczna upamiętniająca pamięć Nippończyków poległych w służbie cesarza (przyp. tłum.). 263 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON "Poproszę bilet na najbliższy samolot do X". A teraz właśnie to uczynił i wcale nie było to ekscytujące i romantyczne. Raczej przyziemne, stresujące i kosztowne. Musiał kupić bilet pierwszej klasy, co pożarło większość z pięciu tysiączków. Ale nie zamierza zamartwiać się na śmierć rozrzutnością w zarządzaniu własnymi finansami - zwłaszcza teraz, tj. kiedy wartość netto jego aktywów jest liczbą ujemną, którą można wyrazić tylko w notacji wykładniczej. Prawdopodobieństwo, że nie udało mu się zamazać dysku Nagrobka, zanim przejęły go gliny, jest wysokie. A co za tym idzie, Dentysta wygra proces. Idąc przez halę lotniska, na chwilę przystaje przy automatach telefonicznych. Bardzo chciałby zawiadomić Shaftoe'ów o ostatnich wypadkach. Byłoby dobrze, gdyby udało im się jak najszybciej rozładować złoto z wraku, zmniejszając jego wartość, a tym samym wysokość strat, jakich Dentysta może przysporzyć Epiphyte. Rachunek jest prosty. Dentysta ma sposób na udowodnienie, że przez Epiphyte poniósł straty. Wartość tych strat to x. X to tyle, ile Dentysta, mniejszościowy udziałowiec firmy, zyskałby na swych udziałach, gdyby Randy okazał się bardziej odpowiedzialny i zawarł z Semper Marinę lepszy kontrakt. Gdyby taki kontrakt ustalał podział fifty-fifty, x byłoby równe pięćdziesięciu procentom wartości wraku, razy jedna dziesiąta (część firmy Epiphyte należąca do Dentysty) minus kilka procent na podatki i inne sity tarcia świata rzeczywistego. Jeśli więc we wraku jest dziesięć milionów dolarów, x wynosi mniej więcej pół miliona. Aby przejąć kontrolę nad firmą, Dentysta musi zdobyć dodatkowe czterdzieści procent udziałów. Cena tych udziałów (gdyby były na sprzedaż) to po prostu 0,4 całkowitej wartości firmy. Oznaczmy ją y. Jeśli x > y, Dentysta wygrywa. Ponieważ wtedy sędzia powie tak: "Wy, firma Epiphyte, jesteście temu biednemu, pokrzywdzonemu udziałowcowi winni x dolarów. Jednakże firma wasza jest teraz w poważnych tarapatach finansowych, widzę więc, że wypłacenie takiej kwoty nie wchodzi w grę. Czyli jedynym sposobem uregulowania tego długu jest spłacenie powoda jedynymi aktywami, których macie w obfitości - waszymi gównianymi udziałami. A ponieważ wartość całej firmy jest bardzo, bardzo bliska zeru, będziecie musieli oddać mu prawie wszystkie". Jak więc sprawić, żeby x stało się mniejsze od y? Albo zmniejszyć wartość wraku, przez wyładowanie z niego części złota, albo zwiększyć wartość firmy Epiphyte przez... właśnie, jest na to jakiś sposób? W lepszym czasie może wprowadziliby firmę na giełdę. Ale zorganizowanie publicznej emisji akcji trwa całe miesiące. A kiedy nad firmą wisi widmo pozwu Dentysty, żaden inwestor nie tknie jej nawet palcem. Randy wyobraża sobie, jak jedzie przez dżunglę wywrotką, zabiera tę wielką kupę sztab złota, którą znaleźli z Dougiem, wiezie ją prosto do banku i składa na rachunku Epiphyte. To by załatwiło sprawę. Ten pomysł sprawia, że przechodzą go ciarki, gdy tak stoi pośrodku hali lotniska międzynarodowego. Dalej na lewo przechodzi jakaś zbita, skłębiona masa, pełna kobiet i dzieci. Randy słyszy parę znajomych głosów. Jego mózg przyssał się jak zagłodzona ośmiornica do koncepcji "złoto z dżungli" i żeby na chwilę nawiązać kontakt z rzeczywistością, musi poodrywać te macki, odczepiając jedną przyssawkę po drugiej. W końcu udaje mu się skupić na pędzącej pospiesznie grupce i rozpoznaje ją - to rodzina Aviego: Devorah, banda dzieciaków i dwie niańki, dzierżące paszporty i bilety w okładkach z logo linii lotniczych El Al. Dzieciaki są małe i lubią uciekać na boki, dorośli zaś są spięci i nie puszczają ich; cała grupka porusza się mniej więcej tak jak worek pełen psów gończych zmierzający w przybliżeniu w stronę kawałka świeżego mięsa. Randy jest prawdopodobnie osobiście odpowiedzialny za ten exodus - wolałby wśliznąć się do męskiej toalety i wpełznąć do sedesu, ale musi coś im powiedzieć. Dogania więc Devorah i proponuje, że poniesie torbę z dziecinnymi rzeczami, którą ma przewieszoną przez ramię. Torba okazuje się wyjątkowo ciężka, szacuje, że zawiera paręnaście litrów soku jabłkowego plus kompletna infrastruktura medyczna do zwalczania ataków astmy, może także parę sztabek czystego złota na wypadek jakiejś totalnej zapaści cywilizacyjnej po drodze. - Cześć. Co, lecicie do Izraela? - El Al nie lata do Acapulco. - Bach! Devorah jest u szczytu formy. - Czy Avi wytłumaczył ci jakoś to wszystko? - Ty mnie pytasz? Myślałam, że będziesz wiedział - mówi Devorah. - Cóż, okoliczności zrobiły się trochę nieprzewidywalne. Ale nie wiem, czy ucieczka z kraju jest uzasadniona. - No to co robisz na lotnisku z biletem Air Kinakuta wystającym z kieszeni? - Bo... no wiesz, pewne nasze służbowe sprawy wymagają załawienia. - Wyglądasz na poważnie zmartwionego. Masz jakieś problemy? - pyta Devorah. Randy wzdycha. - To zależy. A ty? - Co ja? Czy mam problemy? A niby dlaczego? - Bo musieliście się spakować i wynieść z kraju w ciągu dziesięciu minut. - Randy, my jedziemy do Izraela. To nie jest ucieczka, to raczej powrót do korzeni. - No tak, ale to nadal jest kłopot... - W porównaniu z czym? - Z pozostaniem w domu i prowadzeniem normalnego życia. - Randy, to moje życie. - Devorah przybiera kąśliwy ton. Randy domyśla się, że jest nieprzytomnie wkurzona, ale obowiązuje ją jakaś emocjonalna umowa o poufności. To pewnie lepiej niż dwie inne możliwości, które przychodzą mu do głowy, mianowicie: 1) fala histerycznych oskarżeń oraz 2) anielska cierpliwość. Można by to podsumować tak: "Ja mam swoje sprawy, ty masz swoje, a teraz daj mi święty spokój". Randy nagle czuje się jak idiota, że pomagał jej nieść torbę. Pewnie zdumiała się jak cholera, czemuż ten Randy w takiej krytycznej chwili robi za tragarza. Tak jakby ona i niańki nie dały rady ponieść torby. Czy ona, Devorah, zaproponowała mu, że wpadnie i pomoże napisać program? A jeśli Randy naprawdę nie ma nic lepszego do roboty, to może jak mężczyzna obwiesiłby się granatami i mocno przytulił Dentystę do piersi? - Pewnie przed odlotem jeszcze skontaktujesz się z Avim. Przekażesz mu pewną wiadomość? - prosi Randy. - Jaką wiadomość? - Zero. - I to wszystko? - Wszystko - potwierdza Randy. Devorah prawdopodobnie nie wie, że Randy i Avi lubią oszczędzać cenne pasmo komunikacyjne, porozumiewając się w kodzie dwójkowym, po jednym bicie, trochę w stylu Paula Revere. W tym wypadku "zero" oznacza, że Randy'emu nie udało się zamazać wszystkich danych na dysku Nagrobka. 264 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Poczekalnia pierwszej klasy Air Kinakuta, z darmowymi drinkami i wysoce nieamerykańskim poziomem obsługi, zaprasza go do środka. Randy nie wchodzi. Wie, że jeśli tam wejdzie, natychmiast zapadnie w śpiączkę i trzeba go będzie ładować do jumbo jeta podnośnikiem widłowym. Spaceruje więc po lotnisku, co chwilę łapiąc się za biodro, jakby go chwytał kurcz, kiedy zdaje sobie sprawę, że nie ma tam laptopa. Nie może się oswoić z faktem, że większa część laptopa leży teraz w koszu na śmieci u dealera Forda, gdzie rozładował swą acurę. Kiedy czekał, aż sprzedawca przyleci z banku z pięcioma tysiączkami, przy użyciu śrubokręta ze scyzoryka wykręcił z komputera twardy dysk, a resztę wyrzucił. W hali odlotów pod sufitem wiszą ogromne telewizory, wyświetlają program lotniskowy - paradę wiadomości, jeszcze bardziej skrótowych i powierzchownych niż w normalnej telewizji, zmiksowanych z prognozami pogody oraz kursami giełdowymi. Randy, niespecjalnie zdziwiony, widzi na ekranie Miłośników Tajemnic korzystających na ulicach Los Altos z wolności Drugiej Poprawki, zwalającą się prosto na kamerę barykadę w biurze Ordo i szturm policji z bronią w pogotowiu. Potem pokazują Paula Comstocka, rumianego, zadowolonego z siebie, jak wsiada do limuzyny i coś mówi. Mądrość ludowa mówi o wiadomościach telewizyjnych, że obraz jest wszystkim. Skoro tak, to Ordo nieźle na tym zyskało - wyglądają teraz na ofiarę napadu okrutnych bandytów. Firmie Epiphyte nic to nie daje, ponieważ Ordo jest, albo powinna być, zaledwie przypadkowym, niewinnym przechodniem. Miał to być prywatny konflikt pomiędzy Dentystą a Epiphyte, stał się natomiast publiczną walką między Comstockiem a Ordo. Randy jest tym zirytowany i zdezorientowany. Idzie, wsiada do samolotu i zaczyna opychać się kawiorem. Zwykle go nie lubi, ale teraz kawior budzi w nim skojarzenie typu "bawmy się, kiedy płonie Rzym", które idealnie pasuje do nastroju chwili. Randy ma taki jajogłowski zwyczaj - naprawdę czyta ulotki informacyjne wetknięte pomiędzy lotnicze magazyny i torebki na wymiociny. W jednej z nich chwalą się, że pasażerowie klasy sułtanskiej (tak się tu nazywa pierwszą klasę) mogą nie tylko sami telefonować, ale również odbierać przychodzące rozmowy. Randy wykręca więc numer telefonu GSM Douga Shaftoe'a. Numer jest australijski, lecz zadzwoni w każdym miejscu na Ziemi. Teraz na Filipinach jest mniej więcej szósta rano, ale Doug wstaje wcześnie - i rzeczywiście, odbiera telefon już po drugim dzwonku. Po dźwięku klaksonów i warkocie diesli można poznać, że tkwi w korku w Manili, pewnie na tylnym siedzeniu taksówki. - Mówi Randy. Dzwonię z samolotu - mówi. - Air Kinakuta. - Randy! Właśnie widzieliśmy cię w telewizji - oznajmia Doug. Do Randy'ego dociera to dopiero po minucie; wypił kilka kieliszków wódki, żeby oczyścić podniebienie z kawioru. - Tak - ciągnie Doug. - Kiedy wstałem, włączyłem CNN i zobaczyłem, jak siedzisz na dachu samochodu i stukasz w komputer. Co tam się działo? - Nic! Zupełnie nic! - odpowiada Randy. Widzi, że to wyjątkowo szczęśliwy traf. Teraz, kiedy Doug obejrzał go w CNN, będzie znacznie bardziej skłonny do paranoicznie stanowczych działań. Randy siorbie wódkę i mówi: - Kurczę, w tej klasie sułtanskiej to dopiero mają luksus. W każdym razie, jakbyś poszukał w Sieci wiadomości o Ordo, dowiedziałbyś się, że cały ten szajs nie miał z nami nic wspólnego. Nic, absolutnie. - To zabawne, bo Comstock dementuje plotkę, że to nalot na Ordo. - Mówiąc o oficjalnych rządowych dementi, wietnamscy weterani w rodzaju Douga cedzą słowa z ironią, równie delikatną jak podłączenie do plomb w zębach kabli do ładowania akumulatora, tyle że znacznie zabawniejszą. Zanim Randy się opanowuje, już ma wódkę w nosie. - Twierdzą, że to taki sobie zwykły proces z powództwa cywilnego - dodaje Doug aksamitnym tonem zranionej niewinności. - A fakt, że Ordo jest akurat producentem rzeczy, których rząd się boi i których nienawidzi, jest zwykłym zbiegiem okoliczności - domyśla się Randy. - Otóż to. - Czyli jest jasne, że nie stało za tym nic innego, tylko nasze problemy z Dentystą. - Randy, co to za problemy? - Według twojego czasu to wydarzyło się w nocy. Na pewno już czeka na ciebie parę interesujących faksów. - No to może powinienem na nie spojrzeć - mówi Doug. - Jak wyląduję na Kinakucie, to pewnie zadzwonię do ciebie - odpowiada Randy. - Miłego lotu, Randall. - Miłego dnia, Douglas. Randy odkłada słuchawkę na widełki w podłokietniku i przygotowuje się do zapadnięcia w zasłużoną samolotową śpiączkę. Lecz pięć minut później telefon dzwoni. Dzwonek telefonu w samolocie jest tak dezorientujący, że przez chwilę kompletnie nie wie, o co chodzi. A kiedy już dociera to do niego, musi sprawdzić w instrukcji, jak go odebrać. W końcu udaje mu się ten sprzęt włączyć i przyłożyć do ucha. Słyszy głos: - Wydaje ci się, że to sprytne? Myślisz, że ty i Doug Shaftoe jesteście jedynymi ludźmi na świecie, którzy wiedzą, że pasażerowie klasy sułtańskiej mogą odbierać przychodzące rozmowy telefoniczne? - Randy jest pewien, że nigdy nie słyszał tego głosu. To głos starszego człowieka. Nie wyczerpany ani drżący ze starości, lecz starannie wyszlifowany do gładkości, jak schody w katedrze. - Dobrze myślę? Kazałeś panu Shaftoe'owi pójść do automatu i oddzwonić do ciebie? - Ale kto mówi? - Wydaje ci się, że to bezpieczniejsze niż jego telefon GSM? Nie, naprawdę. - Rozmówca często robi pauzy, na początku zdań, na końcu i w środku, jakby spędzał dużo czasu w samotności i miał problemy z wejściem w rytm rozmowy. - No dobrze. Wiesz, kim jestem, i wiesz, do kogo dzwoniłem. Jasne, że mnie szpiegujesz. Zapewne nie pracujesz dla Dentysty. A więc zostaje kto? Rząd Stanów Zjednoczonych? NSA, prawda? Facet śmieje się. - Chłopaki z Fortu Meade z reguły nie wdają się w gadki z ludźmi, u których zakładają podsłuch. - Ma coś ostrego, nieamerykańskiego w akcencie. Jakby z północnej Europy. - Chociaż w twoim przypadku faktycznie mogliby zrobić wyjątek - kiedy tam pracowałem, wszyscy wielce podziwiali osiągnięcia twojego dziadka. Uwielbiali je aż tak bardzo, że je ukradli. - Chyba nie ma większego pochlebstwa. - Powinieneś być miliarderem, Randy. Dzięki Bogu, nie jesteś. - Dlaczego tak mówisz? - Bo wtedy byłbyś bardzo inteligentnym człowiekiem, który nigdy w życiu nie musiał dokonywać trudnego wyboru - nigdy nie musiał wysilać umysłu. - Czy Dziadek pracował dla ciebie w NSA? 265 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Nie był zainteresowany. Powiedział, że ma wyższe powołanie. Budował więc coraz lepsze komputery na ten konkurs faktoryzacji na liczby pierwsze, a moi koledzy z NSA obserwowali go i uczyli się. - I ty też. - Ja? Skąd, ja mam nieszczególne zdolności do lutownicy. Ja obserwowałem NSA obserwującą twojego dziadka. - Dla kogo? Nie mów mi - dla eruditorum.org? - Trafiony, Randy. - Jak mam cię nazywać? Root? Pontifex? - Pontifex to ładne słowo. - To prawda - mówi Randy. - Szukałem etymologii w słowniku, myślałem, że będzie jakąś wskazówką. - To stare łacińskie słowo, znaczące "ksiądz". - Katolicy nazywają papieża "Pontifex Maximus", stąd też "pontyfikat" - miłym tonem rzuca Pontifex. - Ale poganie określali też tym słowem swych kapłanów, a żydzi rabinów. Jest bardzo ekumeniczne. - Ale dosłownie znaczy "budowniczy mostów", więc to dobra nazwa dla kryptosystemu. - Albo dla mnie, mam nadzieję - sucho wtrąca Pontifex. - Cieszę się, że tak uważasz, Randy. Dla wielu ludzi kryptosystem to raczej mur, ściana niż most. - No cóż. Miło cię telefonicznie poznać, Pontifeksie. - Mnie również. - Ostatnio na e-mailu coś zamilkłeś. - Nie chciałem cię straszyć. Obawiałem się, że jak będę ci dalej zawracał głowę, pomyślisz, że cię nawracam. - Wcale. Aha, tak na marginesie - ludzie sądzą, że twój kryptosystem jest dziwaczny, ale dobry. - Jak już go zrozumiesz, wcale nie jest dziwaczny - grzecznie odpowiada Pontifex. - No... ehem... a dlaczego do mnie zadzwoniłeś? Oczywiście, twoi przyjaciele obserwują mnie - ale właściwie dla kogo? - Nie mam pojęcia. Lecz wiem, że próbujesz złamać Aretuzę. Randy nie pamięta nawet, żeby kiedykolwiek wymawiał na głos słowo "Aretuza". Widniało na opakowaniach z kartami ETC, które przepuścił przez czytnik u Chestera. Teraz na myśl przychodzi mu pudełko wewnątrz starego kufra po dziadku, podpisane "HARVARD-WATERHOUSE; KONKURS FAKTORYZACJI NA LICZBY PIERWSZE" z datą z początku lat pięćdziesiątych. Przynajmniej ma datę, którą może trochę namierzyć Pontifeksa. - Byłeś w NSA na przełomie lat czterdziestych i pięćdziesiątych* - mówi. - Musiałeś pracować nad Harvestem. - Harvest to legendarny superkomputer do łamania kodów, wyprzedzający swój czas o trzydzieści lat, zbudowany przez inżynierów ETC na zlecenie NSA. - Mówiłem ci. Prace twojego dziadka bardzo się przydały. - U Chestera nad maszynerią do kart pracuje taki emerytowany gość z ETC. Pomagał mi odczytać karty z Aretuza. Widział opakowanie. To twój znajomy. On ci powiedział. Pontifex chichocze. - W naszym małym światku żadne słowo nie przywodzi na myśl tylu wspomnień co Aretuza. Kiedy je zobaczył, prawie nakrył się nogami. Już z łódki, z komórki zadzwonił do mnie. - A dlaczego ta Aretuza to taka wielka rzecz? - Bo dziesięć lat spędziliśmy na łamaniu tego cholernego kodu! I wszystko na nic! - To musiało być załamujące - odpowiada Randy. - I teraz słyszę złość. - Jestem zły na Comstocka. - Nie, na... - Nie prokuratora generalnego Paula Comstocka. Jego ojca. Earla Comstocka. - Coo?! Tego faceta, którego Doug Shaftoe zrzucił z wyciągu narciarskiego? Gościa od wojny w Wietnanie? - Nie, nie! A właściwie tak. Earl Comstock był w dużej mierze odpowiedzialny za naszą politykę w Wietnamie. A Doug Shaftoe miał swoje piętnaście minut sławy, kiedy zrzucił go z wyciągu, w roku bodajże 1979. Ale cały ten wietnamski szajs to tylko końcówka jego prawdziwej kariery. - Czyli jakiej? - Earl Comstock był bezpośrednim przełożonym twojego dziadka w Brisbane podczas II wojny światowej, a potem jednym z założycieli NSA. Był też moim szefem, od 1949 do mniej więcej 1960 roku. Miał obsesję na punkcie Aretuzy. - Czemu? - Był przekonany, że to szyfr komunistyczny. Że jeśli go złamiemy, będziemy mogli wykorzystać tę lukę, by wedrzeć się do nowszych sowieckich kodów, z którymi mieliśmy straszne problemy. To było śmiechu warte. Ale on wierzył w to - przynajmniej tak twierdził - a więc waliliśmy łbami w tę Aretuzę przez wiele lat. Mocni faceci przeżywali załamania nerwowe. Bystrzy faceci uznawali, że są durniami. Na koniec okazało się, że to wszystko żart. - Żart? Jak to żart? - Radiogramy w Aretuzie puszczaliśmy przez Harvesta tam i z powrotem. Mawiało się, że kiedy nad nią pracujemy, w Waszyngtonie i Baltimore przygasają światła. Wciąż pamiętam początkowe grupy szyfru: AADAA FGTAA i tak dalej. Te podwójne A! Ludzie pisali rozprawy o ich znaczeniu. W końcu doszliśmy do wniosku, że to tylko przypadek, fuks. Wynaleźliśmy całe nowe systemy kryptoanalizy, żeby ją złamać - napisaliśmy całe nowe tomy "Cryptonomiconu". Dane były prawie, prawie losowe. Wykryć w nich prawidłowość - to jak próbować odczytać książkę, którą spalono, a popioły wmieszano w beton, z którego zbudowano Tamę Hoovera. Nigdy nie udało nam się znaleźć niczego sensownego. - Mniej więcej po dziesięciu latach zaczęliśmy używać Aretuzy do zmiękczania nowych pracowników. NSA rozrastała się niesamowicie; zatrudnialiśmy wszystkie uzdolnione matematycznie cudowne dzieci z całych Stanów, a kiedy trafiał się jakiś gość wyjątkowo pewny siebie, przydzielaliśmy go do projektu Aretuza, żeby pojął, że wcale nie jest aż taki bystry. Mnóstwo młodziaków złamaliśmy na tym kole. Ale potem, około roku 1959 pojawił się taki jeden gość - jak dotąd nąjbystrzejszy - i on ją złamał. - No cóż, sądzę, że nie dzwoniłbyś do mnie tylko po to, żeby trzymać mnie w napięciu - mówi Randy. - Co odkrył? - Odkrył, że radiogramy Aretuza to nie są zaszyfrowane wiadomości. Były po prostu wynikami pewnej funkcji matematycznej - funkcji dzeta Riemanna, mającej wiele zastosowań - w niektórych kryptosystemach jest na przykład *

NSA została powołana do życia przez prezydenta Trumana 24 października 1952 roku (przyp. red.). 266 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON używana jako generator liczb losowych. Wykazał, że jeśli sparametryzuje się tę funkcję w pewien sposób, a potem poda jej na wejściu pewien ciąg liczb, wypluje na wyjściu ciąg identyczny z tymi radiogramami. I tyle. To prawie pogrzebało Comstocka. - Dlaczego? - Częściowo dlatego, że przydzielił do projektu Aretuza obłędną liczbę ludzi i mnóstwo pieniędzy. Ale głównie dlatego, że ciąg wejściowy - ziarno dla generatora liczb losowych - to było jego nazwisko. C-O-M-S-T-O-C-K. - Jaja sobie robisz. - Mieliśmy przed sobą dowód. Z matematycznego punktu widzenia - bez zarzutu. Więc albo Comstock sam wygenerował radiogramy Aretuza i był na tyle głupi, by użyć jako ciągu startowego własnego nazwiska, albo ktoś mu zrobił monstrualny kawał. - A jak ty sądzisz? - No cóż, nigdy nie wyjawił, skąd ma te radiogramy, dlatego trudno byłoby postawić jakąś hipotezę. Do mnie przemawia wersja z kawałem - to facet, który aż naprasza się, by podwładni zrobili mu jakiś kawał. Ale w końcu nie miało to znaczenia. W wieku czterdziestu sześciu lat wykopali go z NSA. Klasyczny prawicowiec, weteran wojenny, technokrata z wysokimi uprawnieniami bezpieczeństwa i sporą liczbą wpływowych znajomych. Poszedł prosto do Rady Bezpieczeństwa Narodowego przy Kennedym, no a reszta to historia. - Jeezu! - wykrzykuje Randy, prawie z podziwem. - Co za palant! - Poważnie - dodaje Pontifex. - A teraz jego syn - wiesz co, nie zaczynajmy o jego synu. Gdy jego głos powoli cichnie, Randy pyta: - A właściwie dlaczego do mnie zadzwoniłeś? Pontifex przez dłuższą chwilę nie odpowiada, jakby sam walczył z tym pytaniem. Randy jednak w to wątpi. Ktoś chce ci coś przekazać. - Chyba po prostu odstręcza mnie wizja kolejnych młodych, zdolnych ludzi rzucających się na Aretuzę. Dopóki nie zadzwonił do mnie ten facet, z łodzi na Jeziorze Waszyngtona, sądziłem, że ta sprawa jest dawno pogrzebana. - Ale czemu się tym przejmujesz? - Oszuści już pozbawili twoją rodzinę fortuny z patentów związanych z branżą komputerową - mówi Pontifex. Więc nie byłoby to uczciwe. - No to szkoda. - Poza tym, jak powiedziałem, osoba, która cię obserwuje, to mój przyjaciel. Usłyszy niemal każde słowo, jakie wypowiesz w ciągu najbliższych kilku miesięcy, a przynajmniej przeczyta stenogramy. Nie zniósłby, gdybyś ty, Cantrell i inni przez cały ten czas ględzili o Aretuzie. Potworne deja vu. Coś nieznośnie kafkowskiego. Więc proszę cię, daj temu spokój. - Hmm, dzięki za podpowiedz. - Proszę bardzo, Randy. A mógłbym ci jeszcze dać krótką radę? - Właśnie od tego jest Pontifex. - Najpierw słowo usprawiedliwienia, spory czas nie byłem w obiegu. Dlatego ominęła mnie ta dzisiejsza niechęć do wartościowania. - No dobra, będę uważał. - Moja rada, postarajcie się zbudować najlepszą Kryptę, jaką dacie radę. Wasi klienci - no, w każdym razie niektórzy z nich - to w praktyce ludzie pierwotni. Albo wzbogacicie się na nich, albo was zabiją, dokładnie jak w przypisach w książkach Josepha Campbella. - Mówisz o typach w rodzaju kolumbijskich baronów narkotykowych, prawda? - Tak, ale także o pewnych białych facetach w garniturach. Żeby zdziczeć na powrót, wystarczy jedno pokolenie. - No cóż, my zapewniamy najnowocześniejsze usługi kryptograficzne wszystkim naszym klientom, nawet tym z kością w przegrodzie nosowej. - Znakomicie! A teraz - chociaż nie lubię kończyć pesymistycznym akcentem - muszę się pożegnać. Randy rozłącza się. Telefon prawie natychmiast dzwoni. - Coś ty, kurwa, za jeden! - mówi Doug Shaftoe. - Dzwonię do ciebie do samolotu i jest zajęte! - Mam ci do opowiedzenia śmieszną historię o tym gościu, co go kiedyś spotkałeś na nartach. Niestety, teraz nie mogę. Później. Glory Bobby Shaftoe, z nagim torsem, wymalowany farbą maskującą, z komandoskim nożem w dłoni i coltem.45 za paskiem, sunie przez dżunglę jak obłok mgły. Zatrzymuje się w miejscu, z którego dobrze widzi wojskową ciężarówkę Nipów, obramowaną kosmatymi, chropowatymi pniami palm daktylowych. Po skórze stopy obutej w sandał maszeruje mu tyraliera mrówek. Nie zwraca na nie uwagi. Wszystkie objawy wskazują, że zatrzymali się za potrzebą. Z szoferki wyłazi dwóch nippońskich szeregowców, przez chwilę gadają. Jeden znika w dżungli. Drugi opiera się o przedni zderzak i zapala papierosa. Ten w dżungli opuszcza spodnie, przykuca i opiera się o drzewo, by się wysrać. W tym momencie są niemal bezbronni. Kontrast między jaskrawym blaskiem słońca a półmrokiem dżungli oślepia ich niemal całkowicie. Ten, co sra, jest niegroźny, a palacz wygląda na wyczerpanego. Bobby Shaftoe zrzuca sandały. Wychodzi na drogę za ciężarówką, podkrada się na bosych, pogryzionych przez mrówki stopach i przysiada za tylnym zderzakiem. Bezszelestnie wyciąga z kieszeni broń. Nie spuszczając z oka nóg palacza - widocznych pod podwoziem odlepia papierek i przykłada ładunek do zderzaka ciężarówki. Potem, tylko dla efektu, przylepia jeszcze jeden. Misja zakończona! Najlepsze życzenia, Toja! Chwilę później znika z powrotem w dżungli, obserwując odjeżdżającą nippońską ciężarówkę. Teraz ma dwie czerwono-biało-niebieskie nalepki z napisem: POWRÓCĘ TU. Bobby gratuluje sobie kolejnej udanej misji. Do obozu Hukbalap na stoku wulkanu dociera dobrze po zmroku. Przedostaje się przez pełne pułapek pogranicze, a podchodząc, czyni mnóstwo hałasu, żeby czujki Huków nie zastrzeliły go w ciemnościach. Ale wszystko to było niepotrzebne: nastąpiło rozprzężenie, wszyscy są pijani i chlają dalej, bo usłyszeli przez radio nowinę - wrócił MacArthur. 267 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Generał wylądował na Leycie. Bobby Shaftoe w odpowiedzi parzy mocną kawę i zaczyna wlewać ją w Pedra, szyfranta. Zanim kofeina zadziała, chwyta jego notatnik i po raz siedemdziesiąty zapisuje swój pomysł: ISTNIEJE MOŻLIWOŚĆ KONTAKTU I ZAOPATRZENIA SIŁ FIL-AMERYKAŃSKICH W CONCEPCIÓN STOP ZGŁASZAM SIĘ NA OCHOTNIKA DO TEGO ZADANIA STOP CZEKAM NA INSTRUKCJE STOP PODPISANO SHAFTOE. Każe Pedrowi zaszyfrować to i wysłać. Teraz pozostaje mu modlić się i czekać. Ten szajs z nalepkami musi się przecież kiedyś skończyć. Tysiąc razy kusiło go, by zdezerterować i pojechać samemu do Concepción. Ale to, że siedzi gdzieś na zadupiu z bandą Huków z pospolitego ruszenia, nie oznacza, że jest poza zasięgiem wojskowej dyscypliny. Dezerterów wciąż rozstrzeliwuje się albo wiesza. Shaftoe, mimo że w Szwecji sam był dezerterem, uważa, że zasługują na to. Concepción leży na nizinie na północ od Manili. Ze szczytów gór Zambales widać nawet miasto, leżące pośród zielonych pól ryżowych. Te niziny są wciąż pod kontrolą Nipów. Ale Generał pewnie wyląduje na północy, w zatoce Lingayen, tak jak Nipy w '41 roku i będzie musiał przejść przez Concepción po drodze do Manili. Będzie tam potrzebował oczu. I rzeczywiście, po kilku dniach przychodzi rozkaz: SPOTKANIE TARPON ZIELONY PUNKT 5 LISTOPADA STOP NIEZBĘDNY NADAJNIK STOP CZEKAĆ NA DALSZE ROZKAZY STOP Tarpon to okręt podwodny, który zaopatruje ich w amunicję, materiały opatrunkowe, nalepki "Powrócę tu", kartony amerykańskich papierosów z wkładkami "Powrócę tu" w każdej paczce, zapałki "Powrócę tu", podkładki pod kubki "Powrócę tu" i prezerwatywy "Powrócę tu". Shaftoe od dawna gromadzi prezerwatywy, bo wie, że w katolickim kraju nie będzie o nie łatwo. Spodziewa się, że kiedy znajdzie Glory, w niecały tydzień zużyje tonę. Trzy dni później wraz z oddziałem Huków czekają w "zielonym punkcie" na przybycie okrętu podwodnego. Ten kryptonim oznacza maleńką zatoczkę na zachodnim brzegu Luzonu, tuż pod górą Pinatubo, nie tak daleko od zatoki Subic. Okręt przypływa około północy, bezgłośnie sunąc na silnikach elektrycznych; Hukowie podpływają doń w gumowych pontonach i łodziach z pływakami. Przeładowują zaopatrzenie. Oczywiście jest tam nadajnik. Ale tym razem nie ma żadnych cholernych nalepek ani zapałek. Ładunek stanowi amunicja i kilku wojowników: paru filipińsko-amerykańskich komandosów, prosto z odprawy u szefa wywiadu MacArthura, i paru Amerykanów stanowiących straż przednią MacArthura. Przez kilka następnych dni Shaftoe i paru doborowych Huków przenoszą nadajnik przez góry Zambales. Zatrzymują się, kiedy pogórze ustępuje podmokłym polom. Przed sobą mają główną szosę północ-południe, prowadzącą z Manili ku Lingayen. Po paru dniach latania po prośbie mogą wreszcie załadować nadajnik na chłopski wóz i przykryć obornikiem. Zaprzęgają do niego żałosnego carabao, pożyczonego od biednego, acz uczciwego rolnika i ruszają przez kraj Nipów w kierunku Concepción. Ale niestety muszą się rozdzielić, błękitnooki Shaftoe nie może jawnie podróżować z nimi. Dwaj Hukowie, udający wiejskich chłopaków, biorą wóz z obornikiem, a Shaftoe zaczyna przekradać się na przełaj w nocy, śpiąc w rowach albo u zaufanych proamerykańskich rodzin. Pokonanie pięćdziesięciu kilometrów zajmuje mu półtora tygodnia, ale trochę cierpliwości, uporu i w końcu dociera do miasta. Około północy stuka do drzwi miejscowego kontaktu. Kontaktem jest ważna osobistość w tym mieście dyrektor jedynego banku. Pan Calagua jest zdziwiony, widząc u swych kuchennych drzwi Amerykanina. Shaftoe domyśla się, że coś poszło nie tak - chłopcy z radiostacją powinni byli przybyć tydzień temu. Ale dyrektor oznajmia mu, że nikt się nie pojawił - choć plotki mówią, że Nipy złapały niedawno paru chłopaków przemycających coś na wozie i zastrzeliły ich na miejscu. Shaftoe utknął zatem w Conceptión - nie może ani otrzymać rozkazów, ani wysłać wiadomości. Szkoda mu chłopaków, ale dla niego sytuacja nie jest w końcu aż tak zła. Przecież chciał się tu dostać tylko dlatego, że stąd pochodzi rodzina Altamira. Połowa miejscowych rolników jest jakoś tam spokrewniona z Glory. Gdyby tylko poprosił, daliby mu pokój gościnny. Przekonuje ich jednak, że stajnie są bezpieczniejsze - jeśli tam go złapią, państwo Calagua mogą twierdzić, że nic nie wiedzieli. Dzień czy dwa zbiera siły na kupie słomy, później próbuje dowiedzieć się czegoś o rodzinie Altamira. Nie może wyjść i węszyć samemu, ale Calagua znają tu wszystkich i dobrze wiedzą, komu można zaufać. Pytania idą więc w miasto, a po kilku dniach przychodzą informacje. Pan Calagua wyjaśnia mu wszystko w swoim gabinecie, nad szklaneczką bourbona. Pełen wyrzutów sumienia, że jego wielce szanowny gość śpi na sianie w stodole, cały czas wmusza weń bourbon - a Bobby nie ma nic przeciwko. - Niektóre wiadomości są wiarygodne, a inne... eee... naciągane - mówi pan Calagua. - Mówię, co jest wiarygodne: po pierwsze, dobrze się pan domyślał. Kiedy Japończycy zajęli Manilę, wielu ludzi z rodziny Altamira przeniosło się tutaj do krewnych. To wydawało im się bezpieczniejsze. - Ma pan na myśli, że Glory jest tutaj? - Nie - ze smutkiem stwierdza pan Calagua. - Nie ma jej tutaj. Ale 13 września 1942 roku na pewno tutaj była. - Skąd pan wie? - Bo tego dnia urodziła dziecko, chłopczyka. W ratuszu, w papierach, jest akt urodzenia. Douglas MacArthur Shaftoe. - Ja pierdolę, niech mnie - mówi Shaftoe. Zaczyna w myśli przeliczać daty. - Wielu Altamirów, którzy uciekli, wróciło z powrotem do miasta, rzekomo, żeby znaleźć pracę. Ale niektórzy z nich służą także jako oczy i uszy ruchu oporu. - Wiedziałem, że będą robić, co należy. Pan Calagua uśmiecha się ostrożnie. - W Manili jest pełno ludzi, którzy twierdzą, że są oczami i uszami ruchu oporu. Łatwo być oczami i uszami. Trudniej - pięściami i stopami. Ale i niektórzy Altamira walczą - poszli w góry i przyłączyli się do Huków. - W które góry? W Zambales nikogo takiego nie spotkałem. - Na południe od Manili i Laguna de Bay jest dużo wulkanów i gęsta dżungla. Tam walczy parę osób z rodziny Glory. - Czyli że tam jest Glory? I dziecko? A może są w mieście? Pan Calagua kręci się nerwowo. 268 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Ta część może być trochę naciągana. Podobno Glory jest słynną bohaterką wojny z Nipami. - Mówi pan, że nie żyje? Jak nie żyje, to niech mi pan wyraźnie powie. - Nic mi nie wiadomo, żeby zginęła. Ale jest bohaterką. To pewne. Następnego dnia Bobby ma nawrót malarii, która trzyma go prawie przez tydzień. Rodzina Calagua zanosi go do swego domu i sprowadza z miasta lekarza. To ten sam lekarz, który dwa lata temu odebrał poród Glory. Odzyskawszy trochę siły, rusza na południe. Dociera na północne przedmieścia Manili w trzy tygodnie - jedzie "na łebka" ciężarówkami i pociągami albo w środku nocy brodzi przez pola ryżowe. Dwóch nippońskich żołnierzy zabija z zasadzki, a trzech w strzelaninie na skrzyżowaniu dróg. Za każdym razem musi się na parę dni gdzieś zadekować, żeby nie zostać złapanym. Ale i tak dociera do Manili. Nie może tak po prostu walić do centrum miasta - to byłoby głupie, a poza tym musiałby zwolnić marsz. Idzie więc opłotkami, korzystając z coraz gęstszej siatki ruchu oporu. Przekazują go sobie z jednego osiedla-barangay do drugiego, cały czas na peryferiach Manili, aż dociera do nadmorskiej niziny pomiędzy Laguna de Bay a Zatoką Manilską. Dalej na południe nie ma już nic - tylko parę kilometrów ryżu, a potem wulkaniczne góry, w których Altamira dorabiają się miejsca w historii jako słynni partyzanci. Podczas podróży słyszał o nich milion plotek. Większość jest zwyczajnie fałszywa ludzie mówią mu to, co chce usłyszeć. Parę razy trafia się jednak z wyglądu prawdziwy strzęp informacji na temat Glory. Podobno ma zdrowego synka, który mieszka w dzielnicy Malate, w Manili, pod opieką dalszej rodziny, a jego matka służy ojczyźnie. Podobno wykorzystuje swe pielęgniarskie umiejętności, będąc dla Huków kimś w rodzaju Florence Nightingale. Podobno jest łączniczką sił fil-amerykańskich, które najodważniej ze wszystkich przechodzi przez nippońskie posterunki z kontrabandą i tajnymi wiadomościami za pazuchą. Ta ostatnia plotka nie wydaje mu się specjalnie sensowna. Czym ona jest, pielęgniarką czy łączniczką? Może pomylili ją z kimś innym. A może jest jednym i drugim - może przemyca przez posterunki lekarstwa. Im dalej na południe, tym więcej wiadomości. Ciągle powtarzają się te same plotki i anegdoty - różnią się jedynie szczegółami. Spotyka z sześć osób, które są stuprocentowo pewne, że Glory jest na południu i służy za łączniczkę brygadzie partyzantów w górach ponad Calamba. Boże Narodzenie spędza w rybackiej chacie na brzegu jeziora Laguna de Bay. Mnóstwo komarów. Znów ma atak malarii; parę tygodni leży w malignie, dręczony dziwnymi koszmarami o Glory. Wreszcie poprawia mu się na tyle, by ruszyć w drogę. Podwożą go łodzią do miasteczka Calamba. Górujące nad nim czarne wulkany aż cieszą oczy. Pięknie wyglądają -przypominają mu terytorium przodków rodu Shaftoe'ów. Według rodzinnych legend pierwsi Shaftoe'owie przybyli do Ameryki, by niewolniczo pracować na plantacjach tytoniu i bawełny, lecz przez cały czas tęsknie unosili wzrok z rozpalonych pól ku chłodnym górom na horyzoncie. Gdy tylko nadarzyła się okazja, uciekli, prosto w góry. Bobby czuje ten sam zew od gór Luzonu - w górę, byle dalej od tych malarycznych nizin, w górę, ku Glory. To już prawie koniec podróży. Siedzi jednak w Calamba dłużej, niżby chciał - ukrywa się w szopie z łodziami, bo stacjonujące tu Nippońskie Siły Lotnicze koncentrują siły do jakiegoś ruchu. Ci Hukowie z gór nieźle dawali im się we znaki, Nippończycy są więc obłąkani i wściekli. Przywódca Huków w końcu przysyła emisariusza, by wysłuchał jego opowieści. Emisariusz odchodzi, mija kilka dni. Wreszcie fil-amerykański porucznik powraca z dwiema dobrymi wiadomościami: Amerykanie wylądowali dużymi siłami w zatoce Lingayen, a Glory żyje i pracuje u Huków parę kilometrów stąd. - Proszę mi pomóc wydostać się z tego miasta - błaga Shaftoe. - Wypłyńmy łodzią na jezioro, wysadzi mnie pan gdzieś na odludziu, żebym mógł sobie pójść. - Dokąd pójść? - Porucznik udaje głupiego. - Na wyżyny! Do Huków! - Zabiłby się pan. Tu jest pełno pułapek. Hukowie się niesamowicie pilnują. - Ale... - Dlaczego nie pójdzie pan w drugą stronę? - pyta porucznik. - Do Manili. - A po co do Manili? - Tam jest pana syn. I właśnie tam jest pan potrzebny. Niebawem w Manili wybuchnie wielka bitwa. - No dobrze - odpowiada Shaftoe. - Pojadę do Manili. Ale najpierw chcę zobaczyć Glory. - Ach - mówi porucznik, jakby nagle mu się rozjaśniło. - Mówi pan, że chce zobaczyć Glory. - Nie mówię. Naprawdę chcę zobaczyć Glory. Porucznik wypuszcza kłąb papierosowego dymu i kręci głową. - Nie, nie chce pan - mówi beznamiętnie. - Że co? - Nie chce pan zobaczyć Glory. - Jak pan może? Gorzej panu czy co? Twarz porucznika kamienieje. - No dobrze - odpowiada. - Zapytam się. Może Glory tu przyjdzie i odwiedzi pana. - To szaleństwo. To zbyt niebezpieczne. Porucznik śmieje się. - Nie, pan dalej nic nie rozumie. Jest pan biały, w prowincjonalnym miasteczku na Filipinach, okupowanym przez głodnych, obłąkanych Nipów. Nie może pan choćby wysadzić głowy na zewnątrz. Natomiast Glory może chodzić, gdzie zechce. - Mówił pan, że na każdym rogu jest kontrola? - Glory nie ruszą. - A czy Nipy czasami nie... no wie pan, nie molestują kobiet? - Ach, boi się pan, że zgwałcą Glory. - Porucznik znów zaciąga się głęboko. - Zapewniam pana, że coś takiego się nie zdarzy. - Wstaje, zmęczony rozmową. - Niech pan tutaj czeka - rzuca. - I zbiera siły do Bitwy o Manilę. Wychodzi, zostawiając Shaftoe'a w jeszcze większej frustracji. Dwa dni później właściciel szopy z łodziami, który prawie nie mówi po angielsku, budzi Shaftoe'a dobrze przed świtem. Wsadza go do malej łódeczki i wywozi na jezioro, a potem płynie z kilometr wzdłuż brzegu, w stronę piaszczystej 269 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON łachy. Po drugiej stronie wody właśnie wschodzi słońce, rozświetlając kłęby cumulusów wielkości planet. Wygląda, jakby właśnie wyleciał w powietrze największy zbiornik paliwa na świecie, a smugi kondensacyjne patrolujących myśliwców amerykańskich poszatkowaly obłok dymu w ogromne trapezoidy. Glory przechadza się po piasku. Twarz ma zasłoniętą jedwabną chustą, ale tę sylwetkę rozpoznałby wszędzie. Wędruje tam i z powrotem, brodząc bosymi stopami w ciepłej wodzie. Zachwyca się wschodem słońca - i stoi tyłem do Shaftoe'a, by on też mógł podziwiać ten widok. Co za flirt. Fiut Shaftoe'a twardnieje na kamień. Maca się po tylnej kieszeni, sprawdzając, czy zabrał odpowiedni zapas prezerwatyw z napisem "Powrócę tu". To będzie ciężka sprawa, przewrócić Glory tutaj, przy tym starym pierdzielu, ale może da mu się wcisnąć parę groszy, żeby poszedł sobie gdzieś na godzinkę. Przewoźnik cały czas ogląda się przez ramię, oceniając odległość dzielącą ich od łachy piasku. Dopływają mniej więcej na rzut kamieniem. Wtedy prostuje się i zatapia wiosła w wodzie. Dryfują jeszcze parę metrów i zatrzymują się. - Ej, co ty robisz? - pyta Shaftoe. Wzdycha. - Chcesz pieniędzy? - Pociera kciukiem o palec wskazujący. - Hę? Chcesz? Lecz facet mierzy go twardym i zimnym spojrzeniem, jakie Shaftoe widywał setki razy, zawsze na wojnie. Czeka, aż zamilknie, potem wskazuje brodą Glory. Shaftoe patrzy na Glory, która obraca się twarzą ku niemu. Wyciąga przypominające kikuty ręce, obwiązane bandażami jak u mumii i unosi chustę z twarzy. Albo raczej z miejsca, gdzie kiedyś miała twarz. Teraz to tylko przednia część czaszki. Bobby Shaftoe nabiera powietrza i wrzeszczy. Słychać go pewnie w centrum Manili. Przewoźnik rzuca niespokojne spojrzenie w stronę miasta, potem wstaje i zasłania widok Bobby'emu, robiącemu kolejny głęboki wdech. W dłoni ma wiosło. Kiedy Shaftoe wydaje kolejny krzyk, dostaje nim w bok głowy. Główny skarbiec Słońce, po długim, poślizgowym lądowaniu awaryjnym, rozbiło się na Półwyspie Malajskim, kilkaset kilometrów dalej na zachód, rozlewając swe termojądrowe paliwo na pół widnokręgu i zostawiając za sobą ścianę łososiowych i liliowych chmur, które przebiły się przez warstwy atmosfery i buchnęły w przestrzeń kosmiczną. Na tle tej dekoracji góra mieszcząca Kryptę jest tylko czarną bryłą węgla. Randy denerwuje się, że zachód słońca utrudnia mu przyjrzenie się budowie. Teraz blizna w tropikalnym lesie zdążyła już się zagoić - a przynajmniej coś zielonkawego porosło nagie błoto o barwie szminki. Kilka kontenerów Goto Engineering wciąż lśni w zniekształcającym kolory blasku lamp rtęciowych przy wejściu do groty, ale większość albo wjechała do środka, albo wróciła do Nipponu. Randy dostrzega światła jednej wywrotki Goto, wielkości domu, skręcającej serpentyną w dół. Pewnie wiezie gruz na jedno z wielu miejsc, gdzie sułtan wydziera ziemię morzu. Randy siedzi w dziobie samolotu, może więc zerknąć przez okno w przód i zauważyć, że lądują na nowym pasie startowym mieszczącym się częściowo na takiej właśnie sztucznej wyspie. Budynki w centrum miasta, pocętkowane błękitnozielonym światłem, przesuwają się po obu stronach samolotu; w oknach migają zatrzymane w ruchu maleńkie, czarne ludzkie sylwetki - facet z telefonem między uchem a ramieniem, kobieta w spódnicy przyciskająca do piersi stos książek, ale myślami będąca gdzieś daleko. Okno pustoszeje i wypełnia się barwą indygo, kiedy samolot zadziera nos przed lądowaniem. Potem Randy widzi morze Sulu podczas zmierzchu - badjaos wracają z dziennego połowu swymi łodziami o żaglach jak latawce, obwieszonymi wypatroszonymi płaszczkami i powiewającymi świeżymi płetwami rekina jak chorągiewkami. Jeszcze niedawno widok ten był dlań niezwykle egzotyczny, teraz czuje się tu bardziej swojsko niż kiedykolwiek w Kalifornii. Dla pasażerów klasy sułtańskiej wszystko dzieje się szybko, jak na dynamicznie montowanym filmie. Samolot ląduje, piękna kobieta podaje ci marynarkę i wysiadasz. Samoloty azjatyckich linii lotniczych muszą mieć z tyłu specjalne zapadnie, którymi wyrzuca się do stratosfery stewardesy, kiedy skończą dwadzieścia osiem lat. Na pasażerów klasy sułtańskiej przeważnie ktoś czeka. Tego wieczoru jest to John Cantrell, wciąż z końskim ogonem - ale gładko ogolony: upał w końcu przekonuje wszystkich. Nawet ogolił sobie kark, to dobry sposób na pozbycie się kilku dodatkowych kilodżuli ciepła. Wita go dziwnym manewrem - ściska mu dłoń, a jednocześnie drugim ramieniem go obejmuje. - Cieszę się, John, że cię widzę - mówi Randy. - Ja też - odpowiada John. Obaj nieśmiało odwracają oczy. - Gdzie reszta? - No, my dwaj jesteśmy na lotnisku. A Avi zamelinował się w jakimś hotelu w centrum San Francisco. - To dobrze. W domu, sam, nie byłby bezpieczny. Cantrell ożywia się. - A właściwie dlaczego? Były jakieś groźby? - Nic mi nie wiadomo. Ale trudno nie zauważyć, że w całą aferę jest wplątanych sporo groźnych osób. - Avi nie jest ofiarą. Beryl wraca do Frisco z Amsterdamu. Pewnie nawet już doleciała. - Słyszałem, że odwiedziła Europę. Po co? - Tamtejsze rządy robią coś dziwnego. Później ci powiem. - A gdzie Eb? - Eb od tygodnia kibluje ze swoimi ludźmi w Krypcie. Zasuwają niesamowicie, żeby przed "Godziną Zero" skończyć system biometrycznej identyfikacji. Lepiej mu nie przeszkadzajmy. A Tom kursuje między domem a Kryptą; torturuje testami wewnętrzne systemy sieciowe Krypty. Sprawdza wewnętrzne granice bezpieczeństwa. Właśnie tam pojedziemy. - Na wewnętrzne granice bezpieczeństwa? - Nie! Przepraszam. Do jego domu. - Cantrell kręci głową. - Jest... eee... tego... ja nie chciałbym mieszkać w takim domu. - No, chciałbym go zobaczyć. - Trochę już przesadza z tą paranoją. - O, tak a propos... - Randy urywa. Miał już powiedzieć Cantrellowi o Pontifeksie, ale przechodzą blisko 270 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON muzułmańskiego Dunkin' Donuts. Ludzie na nich patrzą. Nie wiadomo, kto może podsłuchiwać. - OK, później ci powiem. Cantrell przez chwilę jest zdziwiony, potem uśmiecha się przebiegle. - Dobry tekst. - Mamy jakiś samochód? - Pożyczyłem od Toma jego łazika. Hunwee. To nie komfortowy model dla cywilów. Prawdziwy wojskowy. - Super - mówi Randy. - A ma w wyposażeniu wielki karabin maszynowy z tyłu? - Tom zastanawiał się nad tym - na Kinakucie na pewno bez problemu dostałby na niego pozwolenie - ale żona kategorycznie zabroniła mu trzymania takich rzeczy w domu. - A ty? Jakie jest twoje zdanie na temat broni palnej? - Jak wiesz, mam broń i wiem, jak jej używać - odpowiada Cantrell. Lawirują przez ścieżkę zdrowia sklepów wolnocłowych, właściwie to raczej jest wolnocłowe centrum handlowe. Randy zachodzi w głowę, kto też kupuje te wielkie butle trunków i drogie paski. Jakiż nudnoorgiastyczny styl życia narzuca taki właśnie asortyment zakupów? Cantrell tymczasem decyduje, że pytanie Randy'ego zasługuje na dokładniejszą odpowiedź. - Ale im więcej ćwiczyłem, tym bardziej się bałem. Albo coraz bardziej stawałem się przygnębiony. - Co masz na myśli? - Randy, niespodziewanie dla samego siebie, przełącza się w tryb pudła rezonansowego i psychoterapeutycznie próbuje wyciągnąć z Cantrella jego uczucia. To musiał być dziwny dzień dla Johna i bez wątpienia są pewne uczucia, z którymi musi sobie poradzić. - Kiedy trzymasz coś takiego w ręku, czyścisz lufę i wtykasz naboje do magazynka, naprawdę jasno uświadamiasz sobie, że to ostatnia, rozpaczliwa deska ratunku. Rozumiesz, jeśli sprawy zajdą tak daleko, że będziemy strzelać do ludzi i vice versa, znaczy to, że wszystko spieprzyliśmy. Sprawiło to, że jeszcze bardziej starałem się zadbać, byśmy mogli się obejść bez broni. - I stąd Krypta? - pyta Randy. - Moje zaangażowanie w Kryptę jest zapewne bezpośrednim skutkiem kilku bardzo złych snów na temat broni. Tego typy rozmowa jest bardzo zdrowa, ale to coś niesamowitego - zwykle rozmawiają o hard-core'owych kwestiach technicznych. A teraz zastanawiają się, czy w ogóle warto być wmieszanym w tę aferę. Na pewno łatwiej jest mieć bezmyślną pewność. - No a co z tymi wszystkimi Miłośnikami Tajemnic, co wałęsali się przed biurem Ordo? - pyta Randy. - Jak to co? Pytasz o ich stan umysłu? - Tak. O tym właśnie rozmawiamy. O stanach umysłu. Cantrell wzrusza ramionami. - Nie wiem, kto konkretnie tam był. Myślę sobie, że jeden czy dwóch z nich to śmiertelnie poważni, groźni fanatycy. A poza nimi może jedna trzecia tych gości to młodziaki, kompletnie niedojrzali i zupełnie nie rozumieli, o co chodziło. Dla nich to była taka sobie przygoda. Ale pozostałym dwóm trzecim na pewno nieźle spociły się ręce. - A wyglądali, jakby bardzo chcieli pokazać, że się nie przejmują. - Na pewno z miłą chęcią wrócili stamtąd, zasiedli w jakimś ciemnym, chłodnym lokalu i napili się piwa. O, sporo z nich od tego czasu wysyłało do mnie e-maile o Krypcie. - O Krypcie jako alternatywie dla zbrojnego oporu przeciw rządowi Stanów Zjednoczonych. Zakładam - i mam nadzieję - że to właśnie mam na myśli. - Dokładnie. Oczywiście. Mam na myśli, że Krypta właśnie czymś takim się staje. Prawda? Pytanie wydaje się Randy'emu trochę lękliwe. - Prawda - odpowiada. Zastanawia się, skąd u niego dużo więcej pewności co do Krypty niż Cantrell, a potem przypomina sobie - bo nie ma już nic do stracenia. Nabiera ostatni haust suchego, schłodzonego powietrza i trzyma je orzeźwiająco w płucach, gdy wychodzą na upał. Nauczył się poddawać klimatowi - nie da się z nim walczyć. Przed wejściem stoi pomrukujący zator czarnych mercedesów, czekających na pasażerów klasy sułtańskiej i wezyrskiej. Na Kinakucie wysiada bardzo niewielu pasażerów klasy Wallah większość leci do Indii. Ponieważ to jedno z tych miejsc, gdzie wszystko działa niemal idealnie, po dwudziestu sekundach Randy i Cantrell siedzą już w terenowcu, a po kolejnych dwudziestu prują sto dwadzieścia na godzinę autostradą w długim strumieniu trupiego, zielononiebieskiego światła. - Zakładamy, że ten łazik nie jest zapluskwiony - mówi Cantrell - jeżeli z czymś się wstrzymywałeś, to teraz możesz mówić. Randy pisze w notesie Nie róbmy już takich założeń i unosi kartkę. Cantrell nieco unosi brwi, ale oczywiście nie jest specjalnie zaskoczony - cały czas siedzi wśród ludzi, próbujących się nawzajem przelicytować w paranoi. Randy: Obserw. nas agent, eks--NSA, teraz prywatny. Potem dodaje: Prawdop. pracuje dla 1 + klientów Krypty. - Skąd wiesz? - Cantrell porusza ustami. Randy wzdycha, potem pisze: Odezwał się do mnie czarodziej. A potem, kiedy John skupia się na ominięciu miejsca stłuczki na lewym pasie, dodaje: Taki podziemny kontroler od "należytych starań". Cantrell odzywa się na głos: - Tom zabezpieczył się skrupulatnie. W jego domu nie powinno być żadnych pluskiew. Rozumiesz, zbudował go, albo kazał zbudować, od samych fundamentów. - Skręca w zjazd i zanurza się w dżunglę. - Dobrze. Tam sobie pogadamy - mówi Randy i pisze: Przypomnij sobie nową ambasadę USA w Moskwie - KGB wmieszał pluskwy do betonu - wszystko trzeba było rozebrać. Cantrell chwyta notes i na ślepo coś bazgrze, jednocześnie manewrując łazikiem po krętej górskiej drodze prowadzącej do spowitej mgłą dżungli. Co masz nam do powiedzenia, co jest aż takie tajne? Aretuza? Poproszę o plan spotkania. Randy: 1. Proces i czy firma Epiphyte może przetrwać. 2. Istnienie Podsłuchiwacza z NSA i Czarodzieja. 3. Być może Aretuza. Cantrell uśmiecha się i pisze: Mam dobre wiadomości dot. / Nagrobka. "/" w tym kontekście oznacza katalog główny uniksowego systemu plików - w przypadku Nagrobka jest to synonim twardego dysku, który Randy usiłował zamazać. Randy sceptycznie unosi brwi, Cantrell zaś szczerzy zęby, kiwa głową i przeciąga kciukiem po gardle. "U Howarda" to betonowa budowla z płaskim dachem, pod pewnym kątem przypominająca bardzo duży segment 271 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON rury kanalizacyjnej, osadzony pionowo w kupie zaprawy na szczycie wzgórza. Widzą go na dziesięć minut przed dotarciem na miejsce, ponieważ droga musi zatoczyć kilka serpentyn po szerokim zboczu, wyżłobionym fraktalnie przez nieubłaganą wodę. Nawet kiedy nie pada, wilgoć od morza skrapla się na liściach i bez przerwy kapie z ich końcówek. Przy ciągłym deszczu i takiej florze jak tutaj, erozja musi być potężnym, żarłocznym żywiołem - Randy trochę niespokojnie patrzy na tutejsze góry, wie bowiem, że w takim środowisku góry mogą istnieć tylko wtedy, gdy siły tektoniczne wypiętrzają je, bez przerwy, w takim tempie, że normalnie strzelałoby ci w uszach. Ale w końcu on stracił w trzęsieniu ziemi dom - dlatego ma skłonność do konserwatywnego pojmowania świata. Cantrell rysuje teraz skomplikowany diagram - zwolnił niemal do zera, żeby lepiej mu się rysowało. Zaczyna od wysokiego prostokąta. W środek wpisuje równoległobok, tej samej wielkości, ale skoszony lekko w dół, z małym kółeczkiem przy jednej krawędzi. Randy orientuje się, że patrzy na perspektywiczny widok futryny z lekko uchylonymi drzwiami. Kółeczko to klamka. STALOWA RAMA - pisze Cantrell - puste metalowe kanały. Szybkie, zygzakowate bazgrały sugerują otaczającą ją ścianę i podłogę pod spodem. Tam gdzie pionowe belki futryny wrastają w podłogę, Cantrell kreśli w starannym skrócie perspektywicznym małe kółeczka. Otwory w podłodze. Potem otacza drzwi ciągłą pętlą, zaczynając od jednego z owych kółeczek, idąc w górę wewnątrz framugi, górą, drugą stroną w dół do podłogi, przez otwór w podłodze, poziomo pod podłogą i znów do góry z drugiej strony, przez ten sam otwór co poprzednio. Powtarza to ze dwa razy starannie, a potem dużo razy byle jak, aż cały szkic wygląda jak pochłonięty przez niewyraźne, wydłużone tornado. Dużo zwojów cienkiego drutu. Wreszcie rysuje dwie krechy odchodzące od tej olbrzymiej cewki i łączy je z przekładańcem krótkich i długich linii poziomych; Randy rozpoznaje w tym symbol baterii. Schemat kończy zamaszyście, prowadząc przez środek drzwi potężną strzałę, jak powietrzny taran, podpisaną B, co oznacza pole magnetyczne. Drzwi do serwerowni w Ordo. - Och - mówi Randy. Cantrell narysował klasyczny, szkolny elektromagnes, taki, jakie mały Randy robił, nawijając drut na gwóźdź i podłączając go do baterii od latarki. Tylko że ten tutaj jest nawinięty na futrynę drzwi i, jak podejrzewa Randy, ukryty w ścianach i pod podłogą, tak by nie dało się go wykryć, nie rozbierając budynku. Pola magnetyczne to dzisiejsze gęsie pióra - to one zapisują bity na dyskach i wymazują je. Głowice zapisująco-odczytujące twardego dysku w Nagrobku są zrobione dokładnie tak samo, tylko dużo mniejsze. Jeśli wyobrazimy sobie, że są cieniutkimi piórkami kreślarskimi, to konstrukcja naszkicowana przez Cantrella jest strażackim wężem tryskającym strumieniem tuszu. Zapewne nie miałby wpływu na twardy dysk znajdujący się o kilka metrów, ale każde takie urządzenie przeniesione przez drzwi zostałoby wykasowane do czysta. Zatem, wziąwszy pod uwagę ten numer z drzwiami (kasujący wszystkie bity na wszystkich dyskach) i strzał z działa impulsowego z zewnątrz (niszczący wszystkie układy scalone w zasięgu), nalot na Ordo, ktokolwiek go zorganizował - Andrew Loeb czy (podług miłośników tajemnic) wrogie federalne siły Prokuratora Generalnego Paula Comstocka, wysługujące się Andrew Loebem - był li tylko akcją wywożenia złomu. Przez takie drzwi nienaruszona przedostałaby się jedynie informacja zapisana na CD-ROM-ie czy innych nośnikach niemagnetycznych. A Nagrobek nic takiego nie miał. Wreszcie docierają na szczyt wzgórza. Tom wygolił je do nagiej skały, jak tonsurę na głowie mnicha. Nie żeby nienawidził przyrody, choć pewnie specjalnie za nią nie przepada, ale by powstrzymać erozję i utworzyć otwarty stok; wszystkie ruchy niesamowicie jadowitych węży, owadów wielkości wiewiórek, niższych naczelnych poszukujących żeru i złych przedstawicieli wyższych naczelnych, widoczne na takim tle, zarejestruje szereg kamer, które Tom wbudował w dyskretne otwory i wnęki w ścianach. Z bliska dom już nie wydaje się tak ponury i bunkrowaty. Nie składa się z jednego segmentu walca, lecz z kilku, o różnych średnicach i wysokościach, na kształt wiązki łodyg bambusa. Ma całkiem sporo okien, zwłaszcza z północnej strony, gdzie ponad stokiem, na który właśnie wjechali John i Randy, otwiera się widok na półksiężycowatą plażę. Okna są osadzone głęboko w ścianach, po części, by chronić wnętrze przed niemal pionowymi promieniami słońca, po części zaś dlatego, że przed każdym z nich zainstalowano ukrytą w ścianach stalową roletę. Dom jest zupełnie fajny - Randy zastanawia się, czy Tom byłby skłonny przepisać go na Dentystę, zastawić swoją olbrzymią kolekcję mebli od Gomera Boldstrooda i przeprowadzić się z rodziną do ciasnego mieszkania tylko po to, by zachować kontrolę nad firmą Epiphyte. Ale może to nie będzie konieczne. John i Randy wysiadają z łazika na odgłos strzałów. Nad elegancką, równiutką szczeliną wyciętą pośród dżungli unosi się łuna sztucznego światła. Wilgoć i chmary owadów sprawiają, że światło jest niemal czymś namacalnym. John Cantrell prowadzi Randy'ego przez idealnie sterylną pochylnię schodzącą z parkingu, a potem przez osłonięty i ogrodzony tunel wywiercony w czarnej roślinności. Pod stopami mają plastikową czarną siatkę, pewnie po to, by błoto nie lepiło się do butów. Idą tunelem, który po kilkudziesięciu krokach otwiera się na bardzo długi, wąski wąwóz czy parów - to stąd dochodziło światło. Na drugim końcu stromo wznosi się wał ziemny, częściowo naturalny, jak podejrzewa Randy, częściowo zaś usypany z ziemi wykopanej pod fundamenty domu. Przed nim, na stojaku, wiszą dwie papierowe tarcze strzeleckie w kształcie ludzkich sylwetek. Bliżej nich dwóch mężczyzn ze słuchawkami ochronnymi na szyjach pochyla się nad karabinkiem. Jeden z nich to Tom Howard. Randy, właściwie bez zdziwienia, rozpoznaje także Douglasa MacArthura Shaftoe'a, który najwyraźniej przybył prosto z Manili. Broń to dokładnie ten model, który wczoraj w Los Altos nosiło pospolite ruszenie w czarnych bandanach i kapeluszach: długa rura z zakrzywionym magazynkiem wystającym z boku i bardzo prostą kolbą z kilku metalowych elementów skręconych śrubami. Doug właśnie coś mówi, a to nie w jego stylu przerywać sobie tok myśli i wybuchać serdecznościami tylko dlatego, że Randy właśnie przeleciał przez Ocean Spokojny. - Nigdy nie spotkałem mojego ojca - mówi - ale wujowie z Filipin przekazali mi sporo jego opowieści. Kiedy był na Guadalcanal, marines ciągle używali springfieldów wz .03, sprzętu sprzed czterdziestu lat. Wtedy zaczął pokazywać się karabin M-l. Wzięli więc po jednym, wrzucili do wody, wytarzali w piasku i Bóg jeden wie co jeszcze - ale nie zrobili nic, co nie mogłoby się przytrafić piechocie morskiej w warunkach bojowych - a potem spróbowali z nich strzelać. Okazało się że 03 dalej działał, a M-l nie. Zostali więc przy springfieldach. Powiedziałbym, że jeśli chcecie skonstruować, jak mówicie, broń dla powstańców, należałoby zorganizować jakieś podobne testy. Dobry wieczór, Randy. - Doug, jak się masz? - Świetnie, dziękuję! - Doug należy do tych ludzi, którzy interpretują "jak się masz" jako prawdziwe pytanie, a nie pustą formalność, i zawsze wydają się nieco wzruszeni, że kogoś tak naprawdę obchodzi ich stan. - Pan Howard mówi, że kiedy siedziałeś na dachu tego samochodu, to robiłeś coś bardzo chytrego. I niebezpiecznego. Przynajmniej z prawnego punktu widzenia. - Monitorowałeś to? - Randy pyta Toma. 272 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Widziałem, że przez Kryptę lecą pakiety, a potem zobaczyłem cię w telewizji i skojarzyłem jedno z drugim. Dobra robota, Randy. - Postępuje naprzód i ściska mu rękę. Jak na Toma Howarda to wyjątkowo wylewne zachowanie. - Zapewne nic mi się nie udało - mówi Randy. - Jeśli nawet dysk Nagrobka został wyczyszczony, zrobiła to ta cewka w drzwiach, nie ja. - Ale mimo to zasługujesz na pochwałę, której próbuje ci udzielić Tom - wtrąca Doug, lekko zirytowany niewrażliwością Randy'ego. - Powinienem zaproponować ci drinka, odpoczynek i inne takie - mówi Tom, zerkając w stronę domu - ale Doug powiada, że leciałeś klasą sułtańską. - Pogadajmy tutaj - proponuje Randy. - Lecz jedna rzecz by mi się przydała. - Co? Randy wyciąga z kieszeni maleńki, wymontowany z komputera twardy dysk i unosi go, dynda płaska tasiemka kabla. - Laptop i śrubokręt. - Załatwione. - Tom znika w tunelu. Tymczasem Doug zaczyna rozkładać broń, ot tak, żeby mieć co zrobić z rękami. Zdejmuje części jedną po drugiej i ciekawie je ogląda. - I co myślisz o tym karabinku EPPL? - pyta Cantrell. - Nie wydaje mi się to już takim wariactwem jak wtedy, kiedy usłyszałem o tym pierwszy raz - odpowiada Doug. Ale jeśli twój kolega Avi myśli, że ludzie będą w stanie wyprodukować w piwnicy gwintowane lufy, żeby bronić się przed czystkami etnicznymi, to będzie się musiał dobrze zastanowić. - Gwintowane lufy to ciężka sprawa - przyznaje Cantrell. - Nie ma na nic prostej metody. Trzeba je gdzieś magazynować i przemycać do kraju. Idea jest taka: każdy, kto ściągnął z Sieci EPPL i ma dostęp do podstawowych narzędzi, może sobie zrobić pozostałe elementy. - Będę musiał kiedyś pogadać sobie z wami i wyjaśnić, jakie jeszcze błędy tkwią w tej koncepcji. Randy zmienia temat. - A co tam u Amy? Doug unosi wzrok i przygląda mu się badawczo. - Chcesz wiedzieć, co ja myślę? Otóż myślę, że jest samotna i potrzebuje kogoś, kto byłby dla niej wsparciem i towarzyszem. Na strzelnicy na chwilę zapada cisza - pewnie Dongowi to odpowiada. Pojawia się Tom. W jednej ręce ma laptop, a w drugiej zgrzewkę z sześcioma butelkami wody ociekającymi skroploną parą wodną. - Mam plan spotkania. - Cantrell pokazuje notatnik. - Kurczę! Jesteście zorganizowani! - mówi Tom. - Punkt pierwszy: proces i czy firma Epiphyte może przetrwać. Randy kładzie laptop na tym samym stole, gdzie Doug pracuje nad karabinkiem, i zaczyna odkręcać śrubki. - Zakładam, że wiecie o tym procesie i co z niego wynika - mówi. - Jeśli Dentysta zdoła udowodnić, że odkrycie wraku przez Douga było efektem ubocznym pracy, którą wykonywał dla nas, a wartość wraku jest wystarczająco duża w porównaniu z wartością naszej firmy, to Dentysta ma nas na własność - a w praktyce także Kryptę. - Czekaj! Chwileczkę. Właścicielem Krypty jest sułtan - mówi Tom. - Dentysta, przejmując kontrolę nad Epiphyte, dostaje zaledwie kontrakt na dostarczanie Krypcie pewnych usług technicznych. Randy czuje, że wszyscy na niego patrzą. Wykręca śrubki, nie chcąc zgodzić się z tym zdaniem. - Chyba że czegoś nie wiem - dodaje Tom. - Nie, to raczej ja, w ramach paranoi, zakładam, że Dentysta jakoś współdziała z amerykańskimi rządowymi czynnikami, które są przeciwne prywatności i kryptografii. - Z konspirą prokuratora generalnego Comstocka, innymi słowy. - Właśnie. Nie mam na to żadnych dowodów. Ale po tym nalocie na Ordo wszyscy tak właśnie myślą. Jeśli to prawda, a sprawa skończy się tak, że Dentysta będzie dostawcą usług technicznych dla Krypty, to Krypta polegnie. W tym wypadku musimy założyć, że Comstock ma u niego jakieś wtyki. - To nie tylko Comstock - mówi Cantrell. - No dobra, rząd USA. - Nie tylko rząd USA - zaprzecza Cantrell. - Czarny Gabinet. - Co to ma, u licha, znaczyć? - pyta Doug. - Parę tygodni temu w Brukseli była bardzo ważna konferencja. Zdaje się, że zorganizowana w pośpiechu. Przewodniczącym był prokurator generalny, Comstock. Uczestnicy ze wszystkich krajów Siódemki i paru innych. Wiemy, że byli tam goście z NSA. Z Urzędu Skarbowego. Z Departamentu Skarbu - Secret Service. Ich odpowiedniki z innych krajów. Dużo matematyków, o których wiadomo, że są skaptowani przez rząd. Wiceprezydent USA nawet. Sądzimy, że chcą utworzyć jakąś międzynarodową instytucję, żeby wziąć za mordę kryptografię, a zwłaszcza waluty cyfrowe. - Międzynarodowa Organizacja Regulacji Transmisji Danych - dodaje Tom Howard. - To nazywacie Czarnym Gabinetem? - pyta Doug. - Tak ich ochrzcili goście na liście dyskusyjnej Miłośników Tajemnic. - Dlaczego tworzą to akurat teraz? - zastanawia się Randy. - Bo doskonale wiedzą, że Krypta zaraz narobi zamieszania na rynku. - Robią w gacie ze strachu, że kiedy wszyscy zaczną używać takich systemów jak Krypta, w ogóle nie dadzą rady ściągnąć żadnych podatków - wyjaśnia Tom Dougowi. - Na liście Miłośników Tajemnic gadają o tym od tygodnia. Więc nalot na Ordo uderzył ich w czułe miejsce. - No jasne - mówi Randy. - A ja się zastanawiałem, czemu od razu zjechali tam ludzie z karabinami i innymi dziwnymi rzeczami. Otworzył już laptop i odłączył jego twardy dysk. - Odeszliśmy od planu - mówi Doug, przeciągając naoliwioną szmatę przez lufę karabinka EPPL. - Pytanie brzmi: czy Dentysta trzyma was za jajca, czy tylko za włoski? A to pytanie obraca się z grubsza wokół ciebie, nie? - Racja! - mówi Randy, trochę sztucznie; rozpaczliwie chciałby zmienić temat. Cała ta afera Kepler-EpiphyteSemper Marine jest aż nadto stresująca, by chcieć jeszcze spędzać czas w towarzystwie ludzi, którzy uważają, że to zaledwie potyczka w wielkiej wojnie, decydującej o losach Wolnego Świata - we wstępnej rundzie Apokalipsy. Obsesja 273 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Aviego na punkcie holocaustu w ogóle Randy'emu nie przeszkadzała - dopóki holocausty działy się w zamierzchłej przeszłości albo daleko stąd - ale być samemu zamieszanym w jeden z nich to ostatnia rzecz, której mu potrzeba. Powinien był zostać w Seattle. Ale nie został - skoro tak, powinien skierować rozmowę na proste, praktyczne kwestie - na przykład sztaby złota. - Żeby mieć podstawy do złożenia skargi, Dentysta musi wykazać, że Semper Marine znalazła wrak, robiąc wasze badania dna. Tak czy nie? - pyta Doug. - Tak - odpowiada Cantreli, uprzedzając Randy'ego, który zamierzał wtrącić, że sprawa jest trochę bardziej złożona. - Widzicie, ja pół życia spędziłem w tej części świata i zawsze mogę zeznać, że znalazłem wrak podczas wcześniejszych sondaży. Ten sukinsyn w życiu mi nie udowodni, że kłamię. - Andrew Loeb, jego adwokat, jest wystarczająco bystry, by o tym wiedzieć. Nie wezwie ciebie do sądu - mówi Randy, przykręcając śrubkami własny twardy dysk. - Świetnie. No to ma tylko poszlaki. Konkretnie, że wrak leży blisko korytarza, który sondowaliśmy przed położeniem kabla. - Tak jest. Co sugeruje pewną korelację. - No, aż tak blisko to nie są - mówi Doug. - Wtedy robiłem bardzo szerokie zakosy. - Mam złą wiadomość - wtrąca Randy. - Po pierwsze, ten proces jest cywilny, zatem żeby wygrać, spokojnie wystarczają mu dowody pośrednie. Po drugie, dopiero co się dowiedziałem (w samolocie zadzwonił do mnie Avi), że Andrew Loeb składa następny pozew, o złamanie umowy. - Jakiej, kurwa, umowy? - pyta Doug. - Andrew przewidział wszystko, co teraz powiedziałeś - odpowiada Randy. - Wciąż nie ma pojęcia, gdzie leży wrak. Ale jeśli okaże się, że leży wiele kilometrów od ścieżki, gdzie kładliśmy kabel, oświadczy, że robiąc aż tak szerokie zakosy, zwyczajnie ryzykowałeś pieniądze Dentysty dla własnych korzyści, a zatem Dentysta powinien otrzymać udział w zyskach. - A po co Dentysta w ogóle mnie skarży? - Bo wtedy może cię zmusić, żebyś świadczył przeciwko Epiphyte. Zatrzymujesz sobie całe złoto. Wartość złota jest stratą, którą Dentysta zamierza zamienić na pakiet kontrolny udziałów firmy. - Pies go dymał! - wykrzykuje Doug. - Może mnie w dupę cmoknąć! - Wiem - dodaje Randy - ale jeśli zorientuje się, że masz taki stosunek, wymyśli inną taktykę i wytoczy proces o coś jeszcze innego. - No, dość defetystycznie na to patrzysz... - zaczyna Doug. - Nie, zmierzam do czego innego. Posłuchaj, na gruncie Dentysty, czyli na sali sądowej, możemy z nim walczyć równie dobrze, jak Wietkong w otwartej bitwie z armią USA. Jest więc parę bardzo dobrych powodów, żeby potajemnie wydobyć złoto z wraku, zanim Dentysta udowodni, że ono tam siedzi. Doug wygląda na wściekłego. - Randy, próbowałeś kiedyś pływać ze sztabą złota w rękach? - Musi być na to jakiś sposób. Miniłodzie podwodne albo coś takiego. Doug głośno rechocze i miłosiernie zbywa milczeniem temat miniłodzi podwodnych. - Przypuśćmy, że to jest możliwe. To co zrobię potem z tym złotem? Jeśli wpłacę je na rachunek bankowy albo na coś wydam, ten cały Andrew Loeb od razu przyjmie to jako poszlakę, że znaleźliśmy we wraku kupę forsy. Mówicie mi, że do końca życia będę musiał siedzieć na tej forsie, żeby chronić was przed procesem. - Doug. To da się zrobić - mówi Randy. - Wydobywasz złoto. Ładujesz je na łódź. Moi koledzy tutaj wyjaśnią ci całą resztę. - Randy zakłada z powrotem plastikową pokrywę laptopa i zaczyna wtykać maleńkie śrubki do dziurek. Cantrell ciągnie: - Przypływasz łodzią tutaj. Tom: - Na tę plażę, tuż pod wzgórzem. Będę czekał na ciebie z łazikiem. - Z Tomem jedziecie do centrum miasta i składacie złoto w skarbcach Centralnego Banku Kinakuty - konkluduje Cantrell. Ktoś wreszcie powiedział coś, co wytrąciło Douga Shaftoe'a z równowagi. - I co dostanę w zamian? - pyta podejrzliwie. - Elektroniczne pieniądze z Krypty. Anonimowe. Nie do wyśledzenia. I nie do opodatkowania. Doug już wrócił do siebie i rechoce. - I co sobie za to kupię? Zdjęcia gołych bab w Internecie? - Już niebawem kupisz za to wszystko, co można kupić za pieniądze - mówi Tom. - Musiałbym trochę więcej się o tym dowiedzieć. Ale znowu odbiegamy od planu. Reasumując: wy chcecie, żebym po cichu, w tajemnicy, rozładował wrak do czysta. - Nie tylko my chcemy. To może być także w twoim interesie - odpowiada Randy, wymacując wyłącznik sieciowy z tyłu laptopa. - Punkt dwa: szpieguje nas eks-agent z NSA i coś tam o czarodzieju? - mówi John. -Tak. Doug spogląda dziwnie na Randy'ego. Ten rozpoczyna krótki wykład o systematyce czarodziejów, elfów, krasnoludów i ludzi - nie mówiąc już o Gollumach. Doug prawie nic nie rozumie, bo nie czytał "Władcy Pierścieni". Randy opowiada im teraz o telefonie od Pontifeksa w samolocie. John Cantrell i Tom Howard słuchają z zainteresowaniem, tak jak się spodziewał. Z zaskoczeniem zauważa, że również Doug jest skupiony jak nigdy. - Randy! - niemal krzyczy Doug. - Zapytałeś może tego faceta, dlaczego stary Comstock tak interesował się radiogramami w Aretuzie? - Tak się składa, że to trzeci punkt naszego planu - wtrąca Cantrell. - A dlaczego nie zapytałeś go na wyciągu narciarskim? - kpi Randy. - Bo udzielałem mu bardzo szczegółowego uzasadnienia, dlaczego zamierzam oddzielić jego potępioną duszę od brzydkiego i uperfumowanego ciała - odpowiada Doug. - Ale poważnie! Te radiogramy wyciągnąłeś z pamiątek po dziadku. Tak czy nie? - Tak. 274 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - A twój dziadek, Waterhouse, gdzie je zdobył? - Sądząc po datach, był wtedy w Manili. - A jak myślicie, co takiego mogło stać się w tym czasie w Manili, żeby interesował się tym Earl Comstock? - Już ci mówiłem - Comstock myślał, że to komunistyczny szyfr. - Ale to gówno prawda! - mówi Doug. - Jezus! Czy wy nigdy że nie spotkaliście gościa w typie Comstocka? Nie umiecie rozpoznać gówno prawdy? Nie wydaje się wam, że wasz zasób intelektualnych narzędzi powinien pozwalać na to, żeby powiedzieć coś, kiedy tona parującej, świeżej gówno prawdy wyląduje wam na głowie? "Matko Boska, to chyba jest gówno prawda". No właśnie. I jak myślicie, dlaczego tak naprawdę Comstock chciał złamać Aretuzę? - Nie mam pojęcia. - Z uwagi na złoto - mówi Doug. Randy prycha. - Tobie tylko złoto w głowie. - Co, może nie zabrałem cię do dżungli i nie pokazałem czegoś? - pyta Doug. - Pokazałeś. Przepraszam. - Złoto to jedyne wytłumaczenie. Bo poza tym, Filipiny w latach pięćdziesiątych po prostu nie były aż tak ważne, by uzasadniać takie wysiłki NSA. - Było powstanie Huków - dodaje Tom. - Ale masz rację. Naprawdę w tych okolicach obchodził ich Wietnam. - A wiecie co? - wypala Doug - Podczas wojny w Wietnamie - którą wymyślił właśnie stary Comstock - Amerykanie mieli od cholery wojska na Filipinach. Ten skurwiel kazał piechocie i marines czołgać się po całym Luzonie, niby w ramach misji szkoleniowych. Ale ja myślę, że oni szukali Głównego. - Głównego Skarbca? - No, wreszcie załapaliście. - A w końcu znalazł go Marcos? - Różnie mówią. Wielu ludzi sądzi, że Główny Skarbiec jeszcze nie został odkryty. - Ale w tych radiogramach nie ma żadnych informacji o Głównym Skarbcu ani w ogóle o niczym - mówi Randy. Laptop już wystartował, pod systemem Unix, zasypując ekran mnóstwem komunikatów o błędach, ponieważ nie mógł znaleźć wielu urządzeń, które były zainstalowane w komputerze Randy'ego (leżącym w kuble na śmieci u dealera Forda w Los Altos), ale u Toma ich nie było. Lecz jądro systemu działa na tyle, że Randy może zajrzeć do systemu plików i przekonać się, że nic nie zginęło. Na dysku wciąż siedzi katalog Aretuza, z długą listą króciutkich plików, każdy z nich to wynik przepuszczenia innej kupki dziurkowanych kart przez czytnik. Randy otwiera pierwszy plik z brzegu i widzi kilka wierszy przypadkowych liter. - Skąd wiesz, Randy, że w tych wiadomościach nie ma żadnej informacji o Głównym Skarbcu? - pyta Doug. - NSA przez dziesięć lat nie dała rady ich odszyfrować. Okazało się, że to wszystko to kawał. Wiadomości są wygenerowane generatorem liczb losowych. Randy wraca do listy plików i pisze: grep AADAA * To polecenie ma znaleźć w komunikatach początkową grupę liter, o której wspominał Pontifex. Komputer odpowiada niemal natychmiast, samym znakiem zachęty. Oznacza to, że nic nie znalazł. - Kur-wa-mać! - wykrzykuje Randy. - Co takiego? - pytają wszyscy naraz. Randy bierze długi, głęboki wdech. - To nie są te same radiogramy, które przez dziesięć lat próbował złamać Earl Comstock. Potop Przeciśnięcie się przez wąskie wejście zajmuje Goto Dengowi jakieś pół minuty. Przesuwa palcami po stropie tuż nad głową, czując rysy od świdrów. Z tyłu słyszy spokojnie mruczących do siebie czterech żołnierzy. Posuwają się za nim. Palce przeskakują przez wrąbek i unoszą się w pustą, ciemną przestrzeń; znalazł się w głównym chodniku. Wstaje i brodzi naprzód. Idealna ciemność uspokaja go i podnosi na duchu - tutaj może myśleć, że wciąż jest chłopcem na Hokkaido. Może nawet przekonać siebie, że wydarzenia z kilku ostatnich lat w ogóle nie miały miejsca. Ale przecież jest dorosłym, uwięzionym w sztolni na Filipinach, otoczonym przez armie demonów. Otwiera zawór karbidówki i krzesze iskrę. Spokojnie umiałby poruszać się po Golgocie po ciemku. Ale żołnierze nie - i tak zostawia ich daleko za sobą. Nagle uderza palcem nogi w wielką sztabę złota, niedbale porzuconą w poprzek torów, i głośno klnie. - Nic się nie stało, panie poruczniku? - mówi jeden z żołnierzy, pięćdziesiąt metrów za nim. - Nic mi nie jest - głośno i wyraźnie odpowiada Goto Dengo. - Ale niech wasza czwórka też uważa. Nie połamcie sobie nóg na tej sztabie. Teraz Wing i Rodolfo, oczekujący ich, wiedzą, ilu nippońskich żołnierzy trzeba będzie zabić. - Gdzie są ci ostatni robotnicy? - krzyczy żołnierz. - W skarbcu głupców. Przedostanie się przez główną komorę zajmuje im parę minut - jest wypchana po brzegi skarbami. Tak musi chyba wyglądać pełne gwiazd jądro galaktyki. Wspinają się szybem i przedostają do Izby Chwały. Goto Dengo wymacuje gołe druty prowadzące do żarówki i podłącza je do akumulatora. Żarówka zasilana za niskim napięciem wygląda jak mandarynka pływająca w atramencie. - Wygaście swoje lampy, żeby oszczędzać paliwo. Ja swojej nie zgaszę na wypadek, gdyby zabrakło prądu. Ze sterylnego pudełeczka wyciąga garść białej waty. To najbielsza, najczystsza rzecz, jaką widział od kilku lat. Rozdziela ją na mniejsze skrawki, jak ojciec Ferdynand łamiący chleb podczas mszy, i podaje po kolei każdemu żołnierzowi. Ci z nabożeństwem wtykają watę do uszu. - Nie ma czasu do stracenia! - wrzeszczy. - Kapitan Noda już na pewno się niecierpliwi. - Proszę, panie poruczniku! - Jeden z żołnierzy staje na baczność i wręcza mu końcówki kabli z etykietką ŁADUNKI NAD GŁÓWNYM CHODNIKIEM. - Świetnie - mruczy Goto Dengo i przykręca je do zacisków drewnianej skrzynki z wyłącznikiem. Powinien chyba powiedzieć coś uroczystego, ale nic nie przychodzi mu do głowy. Nippończycy giną na całym Pacyfiku, nie wygłosiwszy przedtem mów ceremonialnych. 275 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Zaciska zęby, zamyka oczy i przekręca rączkę wyłącznika. Fala uderzeniowa najpierw przylatuje przez podłoże, waląc jak deską w podeszwy stóp. Chwilę później przedostaje się powietrzem i uderza w nich jak ruchoma kamienna ściana. Wata w uszach nic nie pomaga. Goto Dengo czuje, jak oczy odbijają mu się od dna oczodołów. Czuje, jakby ktoś zimnym dłutem odbił mu wszystkie zęby na linii dziąseł. Uderzenie wyciska mu z płuc całe powietrze, opróżniając je pierwszy raz od chwili narodzin. Wszyscy, jak noworodki, mogą tylko wić się i rozglądać panicznie wokół siebie, dopóki ich ciała nie przypomną sobie, jak się oddycha. Jeden z żołnierzy przyniósł flaszkę sake, która się potłukła. Podają sobie ostro postrzępione dno butelki, każdy łyka odrobinę tego, co ocalało. Goto Dengo próbuje wydłubać watę z uszu. Fala uderzeniowa wbiła ją tak głęboko, że się nie da. Więc tylko krzyczy: - Ustawcie zegarki! - Ustawiają. - Za dwie godziny kapitan Noda wysadzi plombę na dnie jeziora i zaleje tunele. A my mamy jeszcze kupę roboty. Ruszajcie się - każdy wie, co ma robić! Wszyscy wykrzykują "hai!", obracają się na pięcie i ruszają każdy w swoją stronę. Goto Dengo po raz pierwszy naprawdę wysłał czterech ludzi na śmierć. Ale oni i tak przecież już nie żyją, więc nie wie, co ma właściwie o tym myśleć. Gdyby nadal wierzył w cesarza - i w wojnę - w ogóle by o tym nie myślał. Ale gdyby nadal wierzył, nigdy by nie uczynił tego, co teraz zamierza. Ważne, żeby zachować pozory, że to wciąż jest normalna operacja. Schodzi więc do skarbca, żeby wykonać następne zadanie z listy - sprawdzić pozostałości po głównym chodniku. Chodnik wypełnia kamienny pył. Tchawica zaciska się na nim jak pięść na konopnej linie. Karbidówka ledwo rozświetla kurz, dając widoczność na jakieś piętnaście centymetrów. Widzi tylko sztaby tuż przed nosem, wciąż połyskujące pod warstwą kurzu i dymu. Fala uderzeniowa zamieniła porządnie poukładane skrzynki i sztaby w niechlujny zwał, wciąż schodzący lawinami w poszukiwaniu kąta naturalnego spoczynku. Siedemdziesięciopięciokilogramowa sztaba złota zjeżdża ze sterty jak uciekający wagonik, nagle wyskakując z obłoku pyłu tuż przed jego nosem. Zeskakuje jej z drogi. Drobne skalne odłamki wciąż sypią się ze spękanego stropu i postukują po hełmie. Ostrożnie przeciska się wokół sterty, oddychając przez tampon z waty. Wreszcie dociera do pozostałości głównej sztolni. Dynamit zadziałał jak trzeba, skruszył strop chodnika na miliardy odłamków. Po spadnięciu zajmują więcej miejsca niż przedtem. Chodnik wypełniają tony pokruszonego kamienia, na całej długości aż do wejścia przy Rzece Toja. Tam cały czas pracują ludzie Nody, rzecznymi głazami maskując tę drobną ranę kłutą. Raczej wyczuwa, niż słyszy drobny wybuch i wie, że coś jest nie tak. Teraz nikt nie powinien nic wysadzać. Porusza się tutaj nieznośnie wolno jak w koszmarze, kiedy próbuje się uciec przed demonem. Powrót do Izby Chwały zajmuje tyle czasu, że prawie nie ma sensu; cokolwiek się tam dzieje, skończy się, zanim dotrze na miejsce. Dotarłszy na miejsce, widzi, że czeka nań trzech ludzi: Wing, Rodolfo i Filipińczyk imieniem Bong. - Co z żołnierzami? - Wszyscy nie żyją - mówi sucho Rodolfo, rozgniewany głupotą pytania. - A gdzie reszta? - Jeden żołnierz odpalił granat. Zabił siebie i dwóch moich ludzi - informuje Wing. - Drugi usłyszał huk i kiedy przyszedł Agustin, czekał na niego z nożem - dodaje Bong. Kiwa głową ze smutkiem. Agustin chyba nie był przygotowany, żeby zabić człowieka. Zawahał się. Goto Dengo przygląda mu się z fascynacją. - A ty? Bong przez chwilę nie rozumie pytania. Potem łapie. - Aha. Nie, panie poruczniku, ja się nie zawahałem. Nippoński żołnierz kiedyś bardzo nieładnie skrzywdził moją siostrę. Goto Dengo milczy przez chwilę. Zauważa jednak, że patrzą na niego oczekująco. Zerka na zegarek. Ze zdumieniem zdaje sobie sprawę, że od wysadzenia chodnika upłynęło zaledwie pół godziny. - Do zalania chodnika mamy półtorej godziny. Jeśli do tego czasu nie znajdziemy się w Bąblu, to zostaniemy uwięzieni. Bez wyjścia - mówi. - To chodźmy tam i czekajmy - proponuje Wing po szanghajsku. - Nie. Kapitan Noda na górze czeka na następne eksplozje - wyjaśnia Goto Dengo, także po chińsku. Potem powtarza Filipińczykom po angielsku: - Musimy w odpowiednim momencie odpalić ładunki, bo inaczej Noda-san zacznie coś podejrzewać. - Ten, kto je wysadzi, już nigdy stąd nie wyjdzie - zauważa Rodolfo, obejmując gestem Izbę Chwały. - Nie będziemy wysadzać ich stąd - oznajmia Goto Dengo, otwierając skrzynkę. W środku jest kilka solidnych zwojów dwużyłowego kabla telefonicznego. Wręcza je Ro-dolfowi, Wingowi i Bongowi. Podchwytuje pomysł i zaczynają skręcać kable z końcami innych przewodów, znajdujących się tutaj. Wycofują się przez Golgotę etapami, taszcząc baterie akumulatorów i rozwijając za sobą druty. Wysadzają po kolei odcinki tunelu. Dopiero teraz Rodolfo, Wing i Bong zaczynają rozumieć, do czego służą pewne osobliwości w układzie chodników. Dopiero teraz zdają sobie sprawę, że Goto Dengo starannie zaprojektował całość, tak by spełniała dwa pozornie sprzeczne zadania. Dla prawowiernego nippońskiego inżyniera, na przykład kapitana Nody, Golgota to dokładnie to, co rozkazano mu zbudować - skarbiec najeżony pułapkami. Lecz dla czwórki uwięzionych wewnątrz ludzi Golgota ma drugie zastosowanie. Jest urządzeniem umożliwiającym ucieczkę. Rozumiejąc wreszcie zastosowanie pewnych pomieszczeń, sztolni i tak dalej, nagle prostują się, mrugają oczyma i spoglądają na Goto Denga z takim wyrazem twarzy, jaki mieli żołnierze wiele tygodni temu, kiedy ujrzeli Buddę na siedzeniu mercedesa. Celem wędrówki jest Bąbel, wnęka, którą Goto kazał im wyciąć w skale parę miesięcy temu. Kiedy ktoś pytał, tłumaczył, że to zbiornik na wodę mający zwiększyć śmier-cionośność pewnej pułapki. Jest to szeroki pionowy szyb średnicy czterech metrów, rozpoczynający się od stropu bocznego chodnika, idący parę metrów w górę i kończący się ślepo. Na ścianie szybu wciąż wiszą drabiny, po których można wspiąć się na skalną półkę; pomieści kilka osób. Wing i jego ludzie umieścili tam już manierki z wodą i pudelka herbatników. Zanim docierają do kamiennej półki na szczycie Bąbla, wszyscy pozostali są pełni podziwu dla Goto Denga i gotowi uczynić wszystko, cokolwiek powie. Wyczuwa to. Napełnia to go bezgranicznym smutkiem. Muszą odczekać piętnaście minut. Reszta popija wodę i skubie herbatniki; Goto Dengo wypełnia ten czas samooskarżeniami. 276 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Jestem ohydnym robakiem - mówi. - Zdrajcą, obrzydliwym zasrańcem, niegodnym czyścić latryny dla prawdziwych żołnierzy Nipponu. Jestem zaprzańcem, wygnanym z ojczyzny, którą zdradziłem. Należę do świata ludzi, którzy nienawidzą Nipponu, a tym samym i mnie, lecz jednocześnie znienawidzonym przez swoich. Zostanę tutaj i umrę. - Ty żyjesz - mówi Rodolfo. -1 uratowałeś nam życie. Na dodatek jesteś bogaty. - Bogaty? Wing, Rodolfo i Bong zdezorientowani zerkają po sobie. - Oczywiście! - mówi Bong. Goto Dengo jest niepocieszony. Bong, domyślając się, że może po prostu ogłuchł albo otępiał od wybuchów, sięga do kieszeni i wyciąga ręcznie uszyty woreczek, otwiera go i pokazuje solidną garść diamentów. Wing i Rodolfo prawie nie zwracają na to uwagi. Goto Dengo zrozpaczony odwraca głowę. Sam nie wyniósł nic, tylko życie tych ludzi. Ale nie dlatego czuje się tak podle. Miał nadzieję, że uratowani w ten sposób okażą szlachetność i nie będą myśleć o bogactwie. Ale może to zbytek nadziei. Na dźwięk odległego łomotu podskakują na półce. Goto Dengo czuje w głowie coś dziwnego - to ciśnienie powietrza zaczyna wzrastać. Tłok wody wlewającej się z jeziora spręża słup powietrza w pochyłej sztolni. Kapitan Noda wysadził plombę zamykającą chodnik. Jest tak podniecony, że zapomina umrzeć. Jest inżynierem uwięzionym we wnętrzu skonstruowanej przez siebie machiny. Machina miała za zadanie ocalić mu życie. Nigdy się nie dowie, czy działa, chyba że zadziała. Myśli, że jeśli będzie dana mu będzie taka satysfakcja, zabije się, kiedy tylko zechce. Ściska nos, zaciska usta i zaczyna wdmuchiwać powietrze do trąbek Eustachiusza, wyrównując ciśnienie. Inni biorą z niego przykład. Wszystkie pułapki Golgoty są w zasadzie takie same. Wszystkie czerpią swą śmiercionośną siłę z ciśnienia słupa wody idącego tu aż od Jeziora Yamamota. W wielu miejscach budowli postawiono fałszywe ściany, by przebili je chciwi złodzieje albo by zawaliły się same po wykopaniu podtrzymującego je piasku. Wtedy woda gwałtownie zaleje tunel i zapewne zmiażdży intruza, zanim jeszcze zdąży utonąć. Na końcu, pod Golgotą, pochyły tunel rozwidla się wielokrotnie, jak rzeka rozdzielająca się na dopływy. Goto Dengo, kiedy tłumaczył to przybyłym na inspekcję budowy oficerom, porównywał ten system do sieci wodociągowej w nowoczesnym hotelu, zasilanej pojedynczą grubą rurą z wieży ciśnień, rozgałęziającą się potem na wiele różnych rurek, które doprowadzają wodę do kranów na wszystkich piętrach. Golgota kipi, syczy i pojękuje, gdy potop rozpętany przez kapitana Nodę zalewa wszystkie rozgałęzienia układu rur. Na powierzchni Jeziora Yamamota musi gotować się jak w kotle. Nad nią pewnie stoi kapitan Noda i przygląda się z uśmiechem satysfakcji. Chwilami wiry kłębiącej się brudnej wody przesłaniają podłogi tuneli, a pozostawione w nich beczki i wagoniki zaczynają pływać, podskakując jak korki i zderzając się ze szczękiem. Jednak większość zawartego w Golgocie powietrza wcale nie ucieka przez jezioro -idzie do Bąbla, ponieważ tak zaplanował Goto Dengo. Wie, że to działa, bo zaczyna strzelać mu w uszach. W końcu i do samego Bąbla zaczyna wdzierać się woda. Robi to jednak powoli, bo ciśnienie powietrza jest już dość znaczne. Woda podwyższa je jeszcze bardziej. Ciśnienie rośnie stale, aż wyrównuje się z ciśnieniem wody. Osiąga równowagę i poziom wody się stabilizuje. Inny typ równowagi osiągają ich organizmy, kiedy sprężone powietrze przepływa przez układ oddechowy, a zawarty w nim azot przesącza się przez błony płuc i rozpuszcza we krwi. - Teraz mamy czekać - mówi Goto Dengo i gasi karbidówkę. Zapada ciemność. -Jak nie będziemy palić lamp, powietrza w tej komorze wystarczy nam na kilka dni. Co najmniej tyle czasu potrzeba będzie kapitanowi Nodzie i jego ludziom, żeby zdążyli uprzątnąć plac budowy, zatrzeć ślady i pozabijać się nawzajem. Dlatego musimy czekać. Inaczej żołnierze zabiją nas, kiedy tylko wyjdziemy na brzeg jeziora. Chciałbym poświęcić ten czas na omówienie z wami choroby kesonowej, zwanej także łupaniem w kościach. Dwa dni później odpalają ostatni, stosunkowo niewielki ładunek, wybijając w ścianie Bąbla otwór akurat taki, by mógł się przez niego przecisnąć człowiek. Po drugiej stronie zaczyna się ukośny tunel prowadzący do Jeziora Yamamota. Rodolfo boi się najbardziej, dlatego wysyłają go pierwszego. Potem idzie Bong, następnie Wing. W końcu i Goto Dengo opuszcza zużyte, paskudne powietrze Bąbla. Po kilku chwilach dostają się do idącej ku górze ukośnej sztolni. Zaczynają płynąć pod górę w całkowitej ciemności. Wszyscy ciągną dłońmi po stropie tunelu, wymacując drogę, czekając na pojawienie się pierwszego pionowego szybu. Rodolfo, kiedy na niego trafi, ma się zatrzymać, ale reszta też musi być czujna, na wypadek gdyby go przegapił. Wpadają na siebie w mroku jak gwałtownie hamujący, źle posczepiany pociąg. Rodolfo się zatrzymał - przy odrobinie szczęścia może wymacał pionowy szyb. Wing wreszcie rusza naprzód, a za nim Goto Dengo - prosto w górę, aż do rozszerzenia na końcu, gdzie uwiązł pęcherz powietrza. Pęcherz ledwo mieści cztery osoby. Zatrzymują się w nim, ciasno stłoczeni, kiwając się, wydychają zbrukane azotem i dwutlenkiem węgla powietrze, którym żyli przez ostatnie sześćdziesiąt sekund, i napełniają płuca świeżym. Goto Dengo czuje wyrównujące ciśnienie pykanie w uszach. Pokonali zaledwie drobny ułamek czterystu pięćdziesięciu metrów, dzielących w poziomie Golgotę od jeziora. Lecz jednocześnie przebyli połowę ze stu metrów w pionie. To oznacza, że w tej komorze ciśnienie jest o połowę mniejsze niż w Bąblu. Goto Dengo nie jest nurkiem i niewiele wie o medycynie nurkowania. Lecz ojciec opowiadał mu niegdyś o kesonach, w których robotnicy schodzili pod wodę, żeby coś budować albo wydobywać surowce. Stąd wie o chorobie kesonowej i o inżynierskiej zasadzie, głoszącej, że większość ludzi nie ucierpi zbytnio, jeśli pozwoli się im na dekompresję mniej więcej na wysokości, gdzie ciśnienie jest dwa razy mniejsze niż na dole. Jeśli zatrzymają się tu i pooddychają przez chwilę, wypuszczą azot z tkanek. A potem znów można dwa razy zmniejszyć ciśnienie. W Bąblu panowało ciśnienie dziewięciu czy dziesięciu atmosfer. Tutaj, w pierwszym szybie, jest około pięciu, ale nie ma zbyt dużo powietrza - wystarczy im na jakieś piętnaście, dwadzieścia minut, żeby wypuścić z organizmu azot i nabrać do płuc zapasu na następny odcinek. - Dobra - mówi Goto Dengo. - Ruszamy. - Znajduje w ciemności Rodolfa i poklepuje go uspokajająco po ramieniu. Rodolfo robi kilka głębokich wdechów, przygotowuje się, a Goto Dengo recytuje ciąg liczb, które wszyscy znają na pamięć: - Dwadzieścia pięć zamachów prosto. Potem tunel się zagina. Czterdzieści zamachów stromo pod górę. Kiedy 277 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON tunel znów się zagnie, idziemy prosto do góry, do następnej komory powietrznej. Rodolfo kiwa głową, żegna się, robi przewrotkę w wodzie i nurkuje, wyrzucając nogi w powietrze. Potem Bong, następnie Wing i w końcu Goto Dengo. Ten kawałek jest bardzo długi. Ostatnie piętnaście metrów idzie pionowo w górę do komory powietrznej. Goto Dengo miał nadzieję, że drogę ułatwi naturalna pływalność ich ciał, nawet jeśli będą już dobrze podtopieni. Ale rozpaczliwie wiosłując w górę wąskiego chodnika, napierając nerwowo na nogi Winga, który płynie przed nim, i to stanowczo za wolno, czuje rosnącą panikę w płucach. Wreszcie uświadamia sobie, że musi zwalczyć odruch trzymania powietrza - że w płucach ma powietrze pod znacznie wyższym ciśnieniem niż otaczająca go woda i jeśli trochę go nie wypuści, to rozsadzi mu klatkę piersiową. Wbrew instynktowi wypuszcza więc z ust bąbelki. Ma nadzieję, że lecąc do góry, miną twarze reszty ludzi i podpowiedzą im taki sam pomysł. Ale zaraz potem w ogóle przestają się poruszać. Przez jakieś dziesięć sekund Goto Dengo jest uwięziony w całkowitej ciemności, w wypełnionym wodą wydrążonym w skale pionowym korytarzu, niewiele szerszym niż jego ciało. To najgorsza chwila ze wszystkiego, czego doświadczył na wojnie. Jednak kiedy poddaje się i gotuje na śmierć, znów zaczynają się poruszać. Do komory powietrznej docierają półżywi. Gdyby obliczenia Gota Denga były poprawne, tutaj nie powinno być więcej niż dwie, trzy atmosfery. Zaczyna jednak powątpiewać w te rachunki. Zaczerpnąwszy dość powietrza, by odzyskać pełną świadomość, czuje ostry ból w kolanach. Z odgłosów wydawanych przez pozostałą trójkę domyśla się, że mają to samo. - Tym razem czekamy, ile tylko się da - mówi. Następny odcinek jest krótszy, ale z bolącymi kolanami trudniej się płynie. Rodolfo znów rusza pierwszy. Ale kiedy Goto Dengo wynurza się w kolejnej komorze powietrznej, z ciśnieniem tylko półtorej atmosfery, są tam jedynie Bong i Wing. - Rodolfo przegapił otwór - mówi Bong. - Pewnie popłynął za daleko, do szybu wentylacyjnego! Goto Dengo kiwa głową. Zaledwie parę metrów dalej od tunelu odchodzi szyb wentylacyjny, który biegnie na powierzchnię. W połowie ma gwałtowne zgięcie, żeby kapitan Noda nie odciął im drogi ucieczki, zasypując go tonami gruzu (co pewnie już zdążył uczynić). Jeśli Rodolfo popłynął tym szybem, znalazł się w ślepym zaułku, pozbawionym pęcherza powietrza na końcu. Nie musi mówić nikomu, że Rodolfo nie żyje. Bong żegna się i odmawia modlitwę. Zostają tu chwilę dłużej i korzystają z powietrza, które mieli dzielić z Rodolfem. Ból w kolanach Goto Denga wzmaga się, ale po chwili stabilizuje. - Od tego miejsca wysokość już niewiele się zmienia. Nie będzie trzeba robić dekompresji. Teraz trzeba przepłynąć sporą odległość - mówi. Mają przed sobą jeszcze ponad trzysta metrów i cztery tunele powietrzne. Ostatni z nich robi jednocześnie za "uczciwy" szyb wentylacyjny. Zostaje więc tylko pływanie i odpoczynek, pływanie i odpoczynek, aż wreszcie kończą się ściany tunelu. Znajdują się w Jeziorze Yamamota. Goto Dengo wypływa na powierzchnię i przez dłuższą chwilę tylko wiosłuje nogami i oddycha czystym powietrzem. Jest noc. Bundok, po raz pierwszy od roku, jest ciche, jeśli nie liczyć Bonga, który klęczy na brzegu, czyni znak krzyża i mamrocze modlitwy najszybciej, jak potrafi. Wing już znikł, pożegnawszy się zdawkowo. Goto Dengo jest tym wstrząśnięty, dopóki nie uświadamia sobie, co to znaczy: on też może odejść wolno. Dla świata już umarł, jest zwolniony ze wszystkich zobowiązań. Po raz pierwszy w życiu może zrobić, co mu się podoba. Podpływa do brzegu, wstaje i idzie. Bolą go kolana. Nie może uwierzyć, że przeszedł przez to wszystko, wykpiwszy się tylko bólem kolan. Aresztowanie - Kopi - mówi Randy do stewardesy, a potem się namyśla. Przypomina sobie, że siedzi w najtańszej klasie i nie będzie mu łatwo przecisnąć się do toalety. To tylko malutki boeing 757 malezyjskich linii lotniczych. Dziewczyna widzi niezdecydowanie na jego twarzy i waha się. Jej twarz okala jaskrawy, trochę jakby muzułmański szal - najbardziej symboliczny ukłon w stronę erotycznej skromności, jaki kiedykolwiek widział. - Kopi nyahkafeina - odzywa się. Stewardesa promienieje i nalewa mu z pomarańczowego dzbanka. Na pewno mówi po angielsku, ale Randy po prostu zaczyna wprawnie posługiwać się miejscowym żargonem. Zdaje sobie sprawę, że to pierwszy krok na drodze do stania się jednym z tych pogodnych, mocno zbudowanych, ogorzałych wygnańców, od których roi się w barach na manilskim lotnisku i nadbrzeżnych hotelach Shangri-La. Za oknem widzi długą, cienką wyspę Palawan, wzdłuż której lecą. Oślepiony przez mgłę pilot mógłby właściwie trafić z Kinakuty do Manili, trzymając się wybrzeża Palawa-nu, ale w taki dzień jak dziś nie ma o czym mówić. Plaże łagodnie schodzą ku przejrzystym wodom Morza Południowochińskiego. Kiedy siedzisz sobie tam w dole, na piasku i spoglądasz na fale, pewnie niczego takiego nie zauważysz, z tej wysokości widać przez wodę na wiele metrów w głąb wszystkie wyspy, a nawet rafy obrysowane są konturem, najpierw brunatnym, potem żółtym, potem basenowym błękitem, który w końcu stopniowo roztapia się w ciemnym, oceanicznym niebieskim. Każda, najmniejsza nawet rafa koralowa i piaszczysta łacha wygląda stąd jak opalizujące pawie oko. Po wczorajszej wieczornej rozmowie z Tomem Howardem Randy przespał się w pokoju gościnnym, a większość dzisiejszego dnia poświęcił kupowaniu w Kinakucie nowego laptopa oraz przegrywaniu danych ze starego dysku na nowy, z szyfrowaniem po drodze. I pomyśleć, że wszystkie nudne, bezużyteczne firmowe dokumenty szyfrował najnowocześniejszymi metodami - nie może po prostu uwierzyć, że przez kilka dni nosił na twardym dysku niezaszyfrowane radiogramy Aretuza i przekraczał z nimi kilka granic. Nie mówiąc już o oryginalnych kartach perforowanych ETC, które teraz spoczywają w kasie pancernej u Toma. Oczywiście te radiogramy są już zaszyfrowane, ale to było w roku 1945, a więc jak na dzisiejsze standardy mogłyby być równie dobrze zakodowane papierowym dziecinnym kręciołkiem, z tych, które dołączają do płatków śniadaniowych. Przynajmniej ma taką nadzieję. Dziś rano zrobił jeszcze jedną rzecz, ściągnął z serwera ftp w San Francisco aktualną wersję "Cryptonomiconu". Nigdy dokładnie się w nią nie wczytywał, ale słyszał, że zawiera przykładowe programiki, a przynajmniej algorytmy, które mógłby wykorzystać do zaatakowania Aretuzy. Przy odrobinie szczęścia, dzisiejsze publiczne techniki łamania kodów, spisane w "Cryptonomiconie", mogą dorównywać ściśle tajnym metodom, z których trzydzieści lat temu korzystał Pontifex i jego 278 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON kumple w NSA. Owe techniki zawiodły w przypadku Aretuzy, ale zapewne tylko dlatego, że nie mieli prawdziwych kodów - jedynie wygenerowane przez kogoś liczby losowe. Randy zaś, jak podejrzewa, ma właśnie te prawdziwe radiogramy może więc uda mu się to, na czym poległ w latach pięćdziesiątych Earl Comstock. Przelatują terminator - nie elektronicznego mordercę z filmów, lecz linię oddzielającą dzień od nocy, nieustannie przesuwającą się po naszej planecie. Patrząc na wschód, Randy widzi tę krawędź i zmierzch za nią, gdzie chmury chwytają tylko czerwoną część słonecznego widma; skryte w ciemności żarzą się ponurym wewnętrznym blaskiem jak węgle spowite pierzastą kryzą popiołu. Samolot wciąż leci po dziennej stronie. Uparcie gonią go tajemnicze, tęczowe pasma, jakby spektralne zjawy - pewnie to jakaś nowa technika szpiegowska NSA. Niektóre rzeki Palawanu, błękitne, wpadają wprost do oceanu, inne niosą olbrzymie kłęby mułu, który rozmywa się w oceanie, a prądy wymywają go z powrotem na brzeg. Na Kinakucie wycina się trochę mniej lasów niż tutaj, ponieważ mają w zamian ropę. Wszystkie te kraje spalają swe zasoby w niesamowitym tempie, żeby podgrzać gospodarkę, z nadzieją, że uda im się przeskoczyć w hiperprzestrzeń zapewne do etapu ekonomii opartej na informacji - zanim skończą im się towary do sprzedaży i spadną do poziomu Haiti. Randy przegląda początek "Cryptonomiconu", choć w samolocie ciężko mu się skupić. Wstęp stanowią strony wykradzione z wojskowych podręczników z II wojny światowej. Jeszcze dziesięć lat temu były tajne - dopóki jeden z kolegów Cantrella nie znalazł ich przypadkiem w bibliotece w Kentucky. Zaraz przyjechał tam z worem dziesięciocentówek i wszystko skserował. W ten sposób publiczna, cywilna kryptoanaliza znalazła się na poziomie rządowej z lat czterdziestych. Kopie zostały przepuszczone przez OCR-a i przekonwertowane na format HTML, taki jak do pisania stron WWW - aby ludzie mogli dopisywać do nich odsyłacze, linki i marginesowe notatki, nie zniekształcając pierwotnego tekstu. Powstało ich mnóstwo - to oczywiście bardzo dobrze, ale strasznie utrudnia czytanie. Oryginalny tekst złożony jest umyślnie niewyraźną, staroświecką czcionką, co natychmiast odróżnia go od dopisków z cyberery. Wstęp do "Cryptonomiconu" napisał, pewnie jeszcze przed Pearl Harbor, gość nazwiskiem William Friedman. Jest pełen aforyzmów, które pewnie miały powstrzymać świeżo upieczonych łamaczy kodów przed wysadzeniem się w powietrze po tygodniu walki z najnowszymi nippońskimi szyframi maszynowymi. Wydaje się, że niezupełnie docenia się fakt, iż uczony w swej pracy posługuje się w 50 procentach środkami nieracjonalnymi. Intuicja, tak jak błyskawica, trwa zaledwie ułamek sekundy. Z zasady pojawia się, gdy człowiek denerwuje się trudnym do złamania szyfrem i analizuje w myślach wszystkie wykonane na próżno eksperymenty. Nagłe olśnienie - i po kilku minutach wie już to, nad czym trudził się bezowocnie przez kilka dni. Randy'emu najbardziej spodobał się ten: Co do szczęścia, mamy stare górnicze przysłowie: "Złoto jest tam, gdzie się je znajduje". Na razie wszystko fajnie, ale po kilku klepnięciach klawisza "Page Down" ma już przed nosem niekończące się kratki pełne losowych liter (to jakaś prekomputerowa metoda dekodowania szyfrów), których autor nie umieściłby tutaj, gdyby nie były pouczające dla czytelnika. Randy z przykrością uświadamia sobie, że jeśli nie przebrnie przez te tabelki, nie będzie nawet dorastał do poziomu początkującego kryptoanalityka z epoki II wojny światowej. Przykładowe wiadomości brzmią: "MELDUJĘ ZAGINIĘCIE SAMOLOTU NA MORZU" czy "TRUDNOŚCI Z UTRZYMANIEM KONTAKTU Z CZTERDZIESTĄ PIĄTĄ DYWIZJĄ STOP" i wydają mu się obciachowe, dopóki nie przypomni sobie, że autor zapewne nie wiedział, co znaczy "obciachowy", że żył w zupełnie innej, przedobciachowej erze, kiedy samoloty naprawdę ginęły na morzu, a ich załogi nigdy nie wracały do rodzin. Gdybyś wtedy choć wymienił w rozmowie słowo "obciachowy", uciszyliby cię pobłażliwie albo i wysłali do psychoanalityka. Randy, myśląc o tym, czuje się jak nędzny śmieć. Duma nad Chesterem. Ten rozwalony 747 dyndający pod sufitem to monumentalny dowód złego smaku, a może raczej jakaś deklaracja Chestera? Może ten jajogłowy jest naprawdę przenikliwym myślicielem, wyrastającym ponad banalność i powierzchowność swej epoki? Debatowało nad tym sporo poważnych ludzi - dlatego właśnie uczone artykuły o jego domu wciąż wyskakują w niespodziewanych miejscach. Randy zastanawia się, czy on w ogóle przeżył w życiu coś ważnego, na tyle ważnego, by warto było poświęcić czas na opisanie tego w telegraficznym, zakończonym słowem STOP streszczeniu, a następnie ręczne zaszyfrowanie. Chyba przelecieli dokładnie nad pozycją wraku. Za kilka dni Randy obróci się na pięcie i wróci w pół drogi na Kinakutę, żeby przyczynić się, jak dalece może (a może niewiele) do wydobycia z niego złotych sztab. Do Manili leci tylko załatwić jakąś sprawę -jeden z filipińskich partnerów Epiphyte pilnie chce się z nim spotkać. Biznes, który rozkręcał w Manili półtora roku temu, przeważnie kręci się sam, a kiedy rzeczywiście wymaga jakiejś interwencji, jest to niesłychanie irytujące. Zdaje sobie sprawę, że współczesny sposób myślenia, taki jak w dopiskach do "Cryptonomiconu", nie zda się na wiele przy odszyfrowywaniu Aretuzy. Pierwotni autorzy księgi rzeczywiście musieli dekodować i odczytywać te przeklęte radiogramy, by uratować swych rodaków od śmierci. Autorów dzisiejszych adnotacji nie interesuje czytanie cudzych emailów per se; zajmują się tym tematem tylko dlatego, że aspirują do stworzenia nowych kryptosystemów, których nie złamie ani NSA, ani ta nowa MORTD, zwana Czarnym Gabinetem. Kryptolodzy nie dowierzają kryptosystemowi, którego nie próbowali łamać, nie mogą zaś zabrać się do tego bez znajomości podstawowych technik kryptoanalizy - dlatego potrzebna jest uwspółcześniona, pełna przypisów wersja "Cryptonomiconu". W swych atakach zadowalają się jednak wykazaniem słabości systemu. Wystarcza im, że mogą stwierdzić, iż teoretycznie system ten można zaatakować następująco, ponieważ z formalnego punktu widzenia teorii liczb należy on do takiej-a--takiej klasy problemów, a złamanie tej grupy szyfrów zajmuje mniej więcej tyle-i-tyle cykli procesora. Wszystko to dobrze pasuje do współczesnego sposobu myślenia, w którym by coś osiągnąć, czuć się usatysfakcjonowanym i zebrać gratulacje od kolegów, wystarczy wykazać się umiejętnością wtykania nowych rzeczy do właściwych intelektualnych szufladek. Pomiędzy teoretycznym udowodnieniem słabości kryptosystemu a rzeczywistym odczytaniem zaszyfrowanych tym algorytmem tekstów zieje przepaść, równie szeroka i głęboka, jak przepaść dzieląca osobę potrafiącą krytykować filmy (poprzez np. przypisanie ich do określonego stylu i gatunku) od człowieka, który umie złapać kamerę oraz parę rolek czystego filmu, wyjść na ulicę i naprawdę zrobić film. O tych sprawach "Cryptono-micon" nie ma za wiele do powiedzenia, chyba że człowiek dokopie się do najgłębszych i najstarszych warstw. Randy podejrzewa, że niektóre z nich napisał jego dziadek. Stewardesa odzywa się przez interkom i mówi coś w różnych językach. Po każdej zmianie języka po samolocie przebiega szmer dezorientacji: najpierw ci mówiący po angielsku pytają się nawzajem, co ona właściwie powiedziała, a kiedy stwierdzają, że trudno, przepadło, już rozbrzmiewa to samo po kantońsku - i zaraz Chińczycy pytają się nawzajem, 279 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON co ona właściwie powiedziała. Wersja malajska nie budzi żadnych emocji - widocznie nikt tutaj nie mówi tym językiem, może oprócz Randy'ego, kiedy zamawia kawę. Komunikat prawdopodobnie mówił coś o zbliżającym się lądowaniu. Pod nimi w ciemności rozciąga się Manila, migocząc łatami świateł to tu, to tam, gdy różne części sieci elektrycznej walczą ze swym wrogiem - brakiem konserwacji i przeciążeniem. W myślach Randy siedzi już przed telewizorem i grzebie w misce z Cap'n'Crunch. Może gdzieś na lotnisku da się kupić karton mleka z lodówki - wtedy nawet nie będzie musiał wstępować po drodze do 24 Jam. Kiedy wysiada, wszystkie stewardesy Malaysian Air uśmiechają się doń od ucha do ucha - jak wiadomo wszystkim technoobieżyświatom, pracownicy branży usługowej uwielbiają ludzi, którzy przynajmniej próbują powiedzieć coś w języku innym niż angielski, i zapamiętują takie osoby. A przynajmniej udają. Po chwili jest już w dobrze znanym budynku dworca lotniczego, który jest cokolwiek, acz nie w pełni, klimatyzowany. Przy karuzeli do bagaży stoi grupka dziewcząt w identycznych wiatrówkach. Ćwierkają jak stado skowronków, tuż pod tablicą "PRZEMYT NARKOTYKÓW BĘDZIE KARANY ŚMIERCIĄ". Torby długo nie nadjeżdżają. Randy w ogóle nie zdawałby nic na bagaż, gdyby nie wiózł ze sobą mnóstwa książek i innych pamiątek - niektóre pochodzą ze zniszczonego domu, inne z kufra po dziadku. Na Kinakucie zaś zakupił trochę sprzętu do nurkowania, którego ma nadzieję niedługo użyć. No i musiał jeszcze kupić wielką torbę, coś w rodzaju wora marynarskiego na kółkach, żeby to wszystko spakować. Bawi się, obserwując dziewczęta. To chyba jakaś licealna czy studencka drużyna hokeja na trawie. Dla nich nawet oczekiwanie na bagaże jest wielką, pełną wydarzeń przygodą; na przykład kiedy karuzela rusza na chwilę, skrzypiąc straszliwie, a potem znów staje. Wreszcie rusza na dobre. Wyjeżdża szereg takich samych toreb sportowych, dopasowanych kolorystycznie do wiatrówek dziewczyn, a między nimi wielki wór Randy'ego. Zdejmuje go z taśmociągu i sprawdza małe szyfrowe kłódeczki - jedną na głównym suwaku, drugą na zapięciu tylnej kieszeni. Na górze torby jest jeszcze jedna, maleńka kieszonka -nie była potrzebna, jest pusta, dlatego jej nie zamknął. Wysuwa teleskopową rączkę, stawia torbę na kółkach i rusza ku celnikom. Gdzieś po drodze wplątuje się w tłumek dziewcząt, dla których jest to niezwykle zabawne i śmieszne; Randy jest nieco zakłopotany, dopóki dziewczęta nie zaczynają śmiać się z własnego śmiechu. Czynne jest tylko kilka stanowisk odpraw; pomiędzy nimi stoi ktoś na kształt zawiadowcy, kierujący ludzi to w tę, to w tamtą ścieżkę; zagania dziewczęta do zielonej ścieżki, Randy'ego zaś, naturalnie, do czerwonej. Daleko przed sobą Randy widzi halę przylotów. Stoi tam kobieta w pięknej sukni. To Amy. Randy zatrzymuje się jak wryty, by lepiej się jej przyjrzeć. Wygląda fantastycznie. Zastanawia się, czy nie jest zbytnią zuchwałością, by przypuszczać, że włożyła sukienkę tylko po to, żeby mu się spodobać. Zuchwałe to czy nie, tak właśnie myśli. Omal się nie przewraca. Nie chciałby wyobrażać sobie nie wiadomo czego, ale może wieczorem spotka go coś ciekawszego niż miska Cap'n'Crunch. Wchodzi między stanowiska. Chciałby przebiec między nimi prosto ku Amy, choć byłby to kiepski pomysł. Ale nie szkodzi. Nikt jeszcze nie umarł od oczekiwania. Jak to Avi powiedział? Czasem lepiej "chcieć", niż "mieć". Jest pewien, że "mieć" w przypadku Amy nie byłoby rozczarowaniem - ale i "chcieć" jest całkiem przyjemne. Torbę z laptopem niesie przed sobą, a za sobą ciągnie wielką walizę, powoli zwalniając, by nie potoczyła się naprzód siłą bezwładności i nie połamała mu kolan. Podchodzi do obowiązkowego długiego stołu ze stali nierdzewnej i znudzonego pana o sylwetce hydrantu, pytającego po raz stutysięczny w życiu: - Narodowość? Port odlotu? - Randy podaje mu dokumenty i odpowiada na pytania, jednocześnie pochylając się i dźwigając torbę na kontuar. - Proszę otworzyć zamki -mówi inspektor. Randy nachyla się i mruży oczy nad maleńkimi mosiężnymi kółeczkami, ustawiając właściwy kod. Słyszy, jak tymczasem celnik, tuż przy jego głowie, otwiera maleńką kieszonkę na górze torby. Słychać jakiś szelest. - Halo, proszę pana? - pyta inspektor. - Co to jest? - No właśnie, co to jest? - powtarza Randy, prostując się i patrząc celnikowi w oczy. Celnik unosi na wysokość ucha malutką zatrzaskową torebkę i wskazuje na nią drugą ręką. Jak aktor w telezakupach. Za nim otwierają się drzwi, wybiega parę osób. Torebeczka jest wypełniona cukrem albo czymś takim, może cukrem pudrem i zwinięta w cy-garowaty rulonik. - Co to jest? - pyta raz jeszcze inspektor. Randy wzrusza ramionami. - A ja wiem? Skąd pan to wziął? - Z pana torby - mówi inspektor i wskazuje na maleńką kieszonkę. - Niemożliwe, proszę pana. Ta kieszeń była pusta. - A to pana torba, sir? - Sięga teraz po papierową przywieszkę zwisającą z rączki. Za jego plecami zebrał się już niezły tłumek. Randy, naturalnie, skupiony na inspektorze, w ogóle jeszcze ich nie zauważył. - Tak mi się wydaje, dopiero co otworzyłem zamki - odpowiada Randy. Inspektor odwraca się i kiwa ręką na ludzi z tyłu. Wszyscy naraz wchodzą w zasięg świateł. Noszą mundury, a niektórzy mają także broń. Po chwili kilku z nich staje za nim. Zdaje się, że go okrążają. Randy zerka w stronę Amy, ale widzi tylko parę porzuconych butów; Amy na bosaka pędzi ku automatom telefonicznym. Pewnie już nigdy nie zobaczy jej w sukience. Zastanawia się teraz, czy z taktycznego punktu widzenia rozsądnie byłoby już teraz poprosić o adwokata. Bitwa o Manilę Bobby'ego budzi zapach dymu. Nie jest to dym z przypalających się ciastek, palonych stert opadłych liści ani ognisk skautów. To mieszanka innych rodzajów dymu, które w ciągu ostatnich lat poznał aż za dobrze - dymu z gumy, benzyny, domów i tym podobnych. Unosi się na łokciu i zauważa, że leży na dnie długiej, wąskiej łodzi. Tuż nad jego głową, w zdradliwej, cuchnącej bryzie, trzepoce skierowany ostro pod wiatr brudny płócienny żagiel. Jest środek nocy. Odwraca głowę, by spojrzeć pod wiatr. Głowie się to wcale nie podoba. Potężny ból próbuje wyważyć drzwi do jego umysłu. Ale nie daje rady. Czuje tłumiony łomot podkutych buciorów bólu walących w drzwi frontowe i tyle. No jasne! Ktoś dał mu morfinę. Shaftoe uśmiecha się z zadowoleniem. Zycie jest niezłe. Wokół ciemność - matowoczarna półkula nasadzona na płaszczyznę jeziora. Na krawędzi ma jednak poziome pęknięcie, po stronie portu jachtowego. Przecieka przez nie żółte światło, pełgając i iskrząc jak gwiazdy oglądane przez falujące rozgrzane powietrze nad maską czarnego samochodu. 280 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Siada i wpatruje się, stopniowo orientując się w wielkości. Postrzępiony ciąg żółtego blasku rozciąga się od pozycji "godzina ósma", z tyłu z lewej, wokół dziobu łodzi, aż do "godziny pierwszej". Może to jakiś wyjątkowo cudaczny wschód słońca. - Majniila - mówi głos za plecami. -Hę? - To Manila - inny, bliższy głos wymawia nazwę z angielska. - A czemu wszystko się świeci? - Bobby Shaftoe od 1941 roku nie widział miasta oświetlonego nocą i zapomniał, jak wygląda. - Japończycy wszystko puścili z dymem. - Perła Orientu! - rzuca ktoś z tyłu. Śmieją się ponuro. Shaftoe przytomnieje. Przeciera oczy i rozgląda się uważniej. Kilka kilometrów dalej, po stronie portu, w powietrze jak rakieta wylatuje beczka z paliwem i znika. Zaczyna odróżniać chude sylwetki palm na brzegu jeziora, odcinające się na tle płomieni. Łódź cicho sunie po ciepłej wodzie, o kadłub uderzają drobniutkie fale. Shaftoe czuje się, jakby dopiero się urodził, jak nowy człowiek pojawiający się w nowym świecie. Każdy inny na jego miejscu zapytałby, dlaczego płyną do palącego się miasta, zamiast uciekać od niego. Ale Shaftoe nie pyta, tak jak nie pyta noworodek. W takim świecie się urodził i spogląda nań wytrzeszczonymi oczyma. Człowiek, który z nim rozmawiał, siedzi tuż obok na burcie. Nad czarną szatą unosi się blada twarz i prostokątne białe wycięcie w kołnierzu. Blask pożarów odbija się ciepło od sznura bursztynowych korali, z którego zwisa ciężki, kołyszący się krzyż. Shaftoe kładzie się z powrotem na dnie i gapi na niego przez chwilę. - Ktoś mi dal morfinę. - Ja dałem ci morfinę. Trudno się było z tobą dogadać. - Przepraszam - szczerze żałuje Shaftoe. Wspomina upodlonych, zazjaciałych mari-nes jadących z Szanghaju. - Nie mogliśmy tolerować takich hałasów. Nippończycy by nas znaleźli. - Rozumiem. - Widok Glory musiał cię nieźle zszokować. - Mniejsza ze mną, padre - odpowiada Shaftoe. - Ale moje dziecko. Mój syn. On też jest trędowaty? Czarne oczy zamykają się, a twarz obraca przecząco tam i z powrotem. - Glory zaraziła się niedługo po urodzeniu dziecka, kiedy pracowała w obozie w górach. Nie było tam za czysto. Shaftoe prycha. - pierdoły, panie szanowny! Zapada długa, nieprzyjemna cisza. Wreszcie ksiądz mówi: - Wszyscy inni już się wyspowiadali. Czy ty też chcesz się teraz wyspowiadać? - Katolicy robią tak, kiedy mają umrzeć, prawda? - Robią to cały czas. Ale tak, przed śmiercią dobrze jest przystąpić do spowiedzi. To pomaga - jakby to powiedzieć nasmarować płozy. Do życia pośmiertnego. - Padre, zdaje się, że do plaży mamy z godzinkę albo dwie. Jeśli już teraz zacznę wyznawać grzechy, to dojdę aż do kradzieży ciastek ze słoika, kiedy miałem osiem lat. Ksiądz śmieje się. Ktoś podaje Shaftoe'owi papierosa, już zapalonego. Zaciąga się łapczywie. - Nie mieliśmy czasu na nic przyjemnego, ani na przyciśnięcie Glory, ani na pozabijanie masy Nipów i Szwabów. Shaftoe przez chwilę rozmyśla, delektując się papierosem. - Ale jeśli to jest taka sprawa, przy której wszyscy giną - a na to wygląda - to jest jedna rzecz, którą muszę zrobić. Czy ta łódź wraca do Calamba? - Mamy nadzieję, że uda nam się zabrać na drugą stronę trochę kobiet i dzieci. - Ktoś ma papier i ołówek? Podają mu ogryzek ołówka, ale nigdzie nie ma papieru. Shaftoe szpera po kieszeniach i nie znajduje nic oprócz pakietu kondomów marki "Powrócę tu". Otwiera jeden z nich, ostrożnie rozdzielając połówki opakowania i wrzuca gumkę do wody. Papier rozściela na skrzynce z bronią i zaczyna pisać: "Ja, Robert Shaftoe, przytomny na ciele i umyśle, niniejszym pozostawiam wszystkie swoje dobra doczesne, w tym wojskową rentę po mnie, memu naturalnemu synowi, Douglasowi MacArthurowi Shaftoe'owi". Zerka na płonące miasto. Rozważa dodanie czegoś w rodzaju "o ile on jeszcze żyje", ale nikt nie lubi takich żałościwych dopisków. Więc tylko podpisuje to cholerstwo. Ksiądz dodaje jeszcze podpis jako świadek. Żeby przydać dokumentowi wiarygodności, Shaftoe ściąga z szyi nieśmiertelnik i opakowuje go w testament, potem owija całość łańcuszkiem. Podaje go aż na rufę łodzi. Sternik wtyka testament do kieszeni i chętnie zgadza się zrobić z nim, co trzeba, po powrocie do Calamba. Łódź nie jest szeroka, ale za to długa. Upchnęło się do niej z tuzin Huków. Wszyscy są uzbrojeni po zęby, pewnie dzięki niedawnej dostawie, która przypłynęła amerykańskim okrętem podwodnej. Ciężar ludzi i broni zanurza łódź tak głęboko, że niektóre fale przelewają się przez nadburcie. Shaftoe maca po skrzynkach. Za cholerę nic nie widać, ale dłońmi rozpoznaje części kilku pistoletów maszynowych Thompson. - Części do broni - wyjaśnia jeden z Huków. - Tylko nic nie zgub! - Części albo i nie części! - odpowiada Shaftoe, parę pracowitych sekund później. Wyciąga ze skrzynki kompletny, złożony rozpylacz thompson. Czerwone węgielki sześciu papierosów marki "Powrócę tu" podskakują do ust, gdy Hukowie uwalniają ręce do krótkich oklasków. Ktoś podaje mu talerzowaty magazynek, ciężki od pocisków kalibru .45. - Wiecie, nie? Tę amunicję wymyślili specjalnie do strzelania do tych cholernych wariatów z Filipin - obwieszcza Shaftoe. - Wiemy, wiemy - przytakuje jeden z Huków. - Dla Nipów jest aż za mocna - ciągnie Shaftoe, zatrzaskując magazynek. Hukowie śmieją się złowrogo. Jeden z nich idzie ku niemu z rufy, bujając całą łodzią na boki. To drobny i bardzo młody człowiek. Wyciąga do Shaftoe'a rękę. Wujku Robercie, pamięta mnie wujek? Być przez kogoś nazwanym wujkiem Robertem to chyba najdziwniejsza rzecz, jaka przytrafiła się Bobby'emu w ciągu ostatnich paru lat, dlatego nie reaguje. Gapi się na słabo oświetloną łuną pożaru twarz chłopaka. - Ty jesteś z rodziny Altamira, nie? - zgaduje. Chłopak salutuje mu elegancko i szczerzy zęby. A wtedy sobie przypomina. Trzy lata temu, mieszkanie rodziny Altamira, niesie świeżo zapłodnioną Glory po schodach, gdy w całym mieście wyją syreny alarmowe. Mieszkanie pełne Altamirów. Oddział dzieciaków z drewnianymi mieczami i karabinami wpatruje się weń z podziwem. Shaftoe salutuje im i ucieka. 281 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Wszyscy od nas walczyli z Nipami - mówi chłopak. Potem twarz mu się ściąga. Żegna się. - Dwóch zginęło. - Niektórzy byli jeszcze całkiem mali. - Ci najmłodsi są jeszcze w Manili - odpowiada tamten. Obaj w milczeniu spoglądają na płomienie po drugiej stronie wody. Połączyły się w jedną ścianę. - W domu? Na Malate? - Chyba tak. Jestem Fidel. - Mój syn też tam jest. - Chyba tak. A może nie. - Słuchaj, Fidel, musimy znaleźć te dzieciaki. Nad brzegiem wody albo w wodzie stoi chyba połowa ludności Manili. Czekają na pojawienie się takiej właśnie łodzi. MacArthur naciera od północy, od południa zaś nip-pońskie siły lotnicze, więc mierzeja pomiędzy Zatoką Manilską a Laguna de Bay jest zakorkowana z obu stron przez potężne siły wojskowe zaangażowane w wojnę totalną. Po stronie jeziora odbywa się bezładna ewakuacja w stylu Dunkierki, za mało jest jednak łodzi. Niektórzy uchodźcy zachowują się w sposób cywilizowany, inni natomiast brodzą w wodzie i wypływają ku nim w nadziei, że załapią się pierwsi. Z wody wynurza się mokra dłoń i łapie za burtę. Shaftoe miażdży ją kolbą rozpylacza. Pływak odpada, ściska rękę i wrzeszczy, a Shaftoe mówi mu, że jest brzydki. Brzydota trwa jeszcze z pół godziny - łódź kręci się tam i z powrotem tuż za zasięgiem pływaków, a ksiądz wyławia z ciemności kobiety z małymi dziećmi. Wciągają je, jedną po drugiej, do łodzi. Kiedy jest pełna, zawraca i wślizguje się w ciemność. Shaftoe i Hukowie brodzą na brzeg, niosąc po dwóch skrzynki z amunicją. Shaftoe zdążył już obwiesić się od stóp do głów granatami - wyglądają jak sutki u ciężarnej maciory. Hukowie idą powoli, na sztywnych nogach, żeby nie przewrócić się pod ciężarem pasów z amunicją, w które poowijali się jak mumie egipskie. Lezą wolno w głąb miasta, walcząc z falą osmalonych uchodźców. Nizina nad brzegiem jeziora nie jest właściwie centrum miasta - raczej podłym przedmieściem zabudowanym domami w stylu tradycyjnym, z plecionych rattanowych płyt pokrytych strzechą. Pali się łatwo, buchając czerwonym płomieniem, który widzieli z łodzi. Centrum, w większości murowane, leży w głębi lądu. Nippończycy tam też podłożyli ogień. Płonie jednak słabiej, kilkoma izolowanymi słupami płomieni i dymu. Shaftoe i jego banda spodziewali się, że wpadną na plażę jak marines i zostaną wystrzelani zaraz na brzegu. Maszerują jednak dobre trzy kilometry w głąb lądu, zanim trafiają na pierwszego nieprzyjaciela. Bobby jest w zasadzie rad z widoku prawdziwych Nipów; trochę się denerwował, bo Hukowie przez brak oporu robili się roztargnieni i zadufani w sobie. I nagle sześciu nip-pońskich lotników wypada ze sklepu, który pewnie plądrowali - bo w garści każdy ściska flaszki z alkoholem - zatrzymują się, by go podpalić, robią koktajle Mołotowa z ukradzionych butelek wody ognistej. Shaftoe wyciąga zawleczkę granatu i rzuca go dołem na chodnik, przez moment obserwuje, jak się toczy, potem kryje się w bramie. Słysząc eksplozję i widząc odłamki tłukące szybę zaparkowanego samochodu, wyskakuje na chodnik z thompsonem gotowym do strzału. Ale nie ma potrzeby, wszyscy Nippończycy wiją się w konwulsjach w rynsztoku. Shaftoe i Hukowie kryją się, opatrują rannych i czekają na kolejne nippońskie oddziały, ale nikt nie przychodzi. Hukowie są sobą zachwyceni. Shaftoe stoi na ulicy i duma, a ksiądz udziela ostatniego namaszczenia umierającym Nippończykom. Oczywista sprawa - kompletne rozprzężenie dyscypliny. Nipy wiedzą, że są w pułapce. Wiedzą, że MacArthur przejedzie po nich jak kosiarka rozjeżdżająca mrowisko. Stali się motłochem. Shaftoe'owi łatwiej przyjdzie walczyć z pijanymi, obłąkanymi bandami szabrowników, ale wiadomo, co tacy mogą zrobić cywilom na północy. - Kurwa, marnujemy czas - mówi Shaftoe. - Idźmy do Malate i unikajmy drobnych potyczek. - Ja tu dowodzę, nie ty - oznajmia jeden z Huków. - Kto taki? - pyta Shaftoe, mrużąc oczy w blasku płonącego sklepu z alkoholem. Okazuje się, że to fil-amerykański porucznik, który dotąd siedział w tyle łodzi i był mało widoczny. Shaftoe czuje w kościach, że ten facet w walce nie będzie dobrym dowódcą. Zaciąga się głęboko, próbuje westchnąć, ale krztusi się dymem. - Tak jest, sir! - mówi i salutuje. - Nazywam się Morales. Jeśli masz jakieś jeszcze rady, przekaż je mnie albo zachowaj dla siebie. - Tak jest, sir! - odpowiada Shaftoe. Nawet nie stara się zapamiętać nazwiska porucznika. Przez kilka godzin przedzierają się na północ przez wąskie zabarykadowane ulice. Wychodzi słońce. Nad miastem przelatuje mały samolot, ściągając na siebie bezładny ogień zmęczonych, pijanych nippońskich żołnierzy. - To P-51 mustang! - wykrzykuje porucznik Morales. - To jest, kurwa, cholerny piper cub! - mówi Shaftoe. Dotąd gryzł się w język, ale już nie daje rady. - Samolot obserwacyjny artylerii. - To po co lata nad Manilą? - pyta zadowolony z siebie porucznik Morales. Swym triumfem retorycznym cieszy się przez jakieś trzydzieści sekund. Potem z północy nadlatują pierwsze pociski artylerii i rozpieprzają jeden budynek za drugim. W pierwszą poważniejszą potyczkę wdają się mniej więcej po półgodzinie, z plutonem nippońskich lotników, zaczajonym w kamiennym budynku banku przy dwóch krzyżujących się pod kątem ostrym alejach. Porucznik Morales wymyśla jakiś niezmiernie skomplikowany plan, wymagający rozdzielenia się na trzy mniejsze grupki. Sam bierze trzech ludzi i idzie pod osłonę wielkiej fontanny pośrodku placu. Tam natychmiast więzi ich silny ostrzał Nippończyków. Przysiadają i przez piętnaście minut kulą się pod kamiennym murkiem, kiedy z północy nadlatuje pocisk artyleryjski, czarna kulka szybująca w dół po idealnie parabolicznym torze, i trafia prosto w fontannę. Okazuje się, że to pocisk burzący, który nie wybucha, jeśli w coś nie uderzy - na przykład w tym wypadku w fontannę. Padre udziela porucznikowi Moralesowi i jego żołnierzom ostatniego sakramentu, z bezpiecznej odległości stu metrów. Bez różnicy, bo z ich doczesnych powłok zupełnie nic nie zostało. Bobby Shaftoe zostaje przez aklamację wybrany na nowego dowódcę plutonu. Prowadzi ich dookoła placu, szerokim łukiem omijając samo skrzyżowanie. Gdzieś na północy bateria Generała z uporem maniaka próbuje wcelować w ten cholerny bank, rozwalając przy tym pół dzielnicy. Piper cub kreśli po niebie niedbałe ósemki, podpowiadając przez radio: "No, prawie dobrze... trochę w lewo... nie, za daleko... trochę od siebie". Przejście kolejnego kilometra w stronę Malate zajmuje grupie Shaftoe'a cały dzień. Mogliby zajść tam błyskawicznie, po prostu biegnąc środkiem głównych ulic, ale w miarę jak posuwają się na północ, ostrzał artyleryjski się 282 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON nasila. Co gorsza, większość to przeciwpiechotne pociski z radarowymi zapalnikami zbliżeniowymi, które wybuchają parę metrów nad ziemią, żeby lepiej rozsiać odłamki. Eksplozje w powietrzu przypominają rozcapierzone liście spalonych palm kokosowych. Shaftoe sądzi, że nie ma sensu dać się tak łatwo pozabijać. Idą więc przecznica za przecznicą, pojedynczo przemykając od bramy do bramy. Starannie obserwują każdy budynek, na wypadek gdyby w oknach czatowali nippońscy strzelcy. A kiedy rzeczywiście czatują, muszą ukryć się, dalej obserwować, policzyć okna i drzwi, domyślić się rozkładu budynku i wysłać ludzi, by sprawdzili różne linie ostrzału. Zwykle nie jest trudno wykurzyć Nipów ze środka, ale zajmuje to dużo czasu. Zaszywają się w wypalonym budynku mieszkalnym i na zmianę śpią po kilka godzin. Potem wychodzą w noc, kiedy ogień artylerii trochę się uspokaja. Około czwartej nad ranem Bobby Shaftoe doprowadza cały ocalały pluton, dziewięć osób, w tym księdza, do dzielnicy Malate. O świcie znajdują ulicę, gdzie mieszka, czy mieszkała, rodzina Altamira. Docierają w samą porę, by widzieć, jak pociski burzące systematycznie rozbijają w gruzy cały kwartał. Nikt stamtąd nie ucieka, nie słychać żadnych krzyków ani lamentów. Po prostu nikogo tu nie ma. Wyłamują zabarykadowane drzwi drogerii naprzeciwko i rozmawiają z jedynymi żywymi mieszkańcami siedemdziesięciopięcioletną kobietą i sześcioletnim chłopczykiem. Nippończycy przeszli tędy parę dni temu, mówi kobieta. Szli na północ, w stronę Intramuros. Wypędzili z domów wszystkie kobiety i dzieci i pognali je w jednym kierunku. Wyciągnęli też wszystkich mężczyzn i chłopców powyżej pewnego wieku i popędzili ich w drugą stronę. Ona z wnukiem ocaleli, bo schowali się w kredensie. Shaftoe i pluton wychodzą z drogerii na ulicę, zostawiają za sobą księdza, by posmarował płozy do nieba temu i owemu. Piętnaście sekund później dwóch z nich zabija szrapnel detonujący nad ulicą. Pozostali, cofając się, wpadają prosto na wyłaniającą się zza węgła grupę nippońskich maruderów i wywiązuje się kompletnie obłąkana walka z bliska. Hukowie mają znaczną przewagę nad Nipami, ale połowa z nich jest zbyt osłupiała, żeby walczyć. Są przyzwyczajeni do dżungli. Niektórzy nigdy przedtem nie byli w mieście i tylko gapią się z rozdziawionymi gębami. Shaftoe kuca w bramie i zaczyna potwornie hałasować rozpylaczem. Nipy rzucają dookoła granatami jak fajerwerkami, tyle samo szkód wyrządzając sobie, co Hukom. Potyczka jest niesamowicie bezładna i nie kończy się, dopóki nie nadleci kolejny pocisk armatni. Zabija paru Nipów. Reszta jest tak oszołomiona, że Shaftoe może wyjść na otwartą przestrzeń i powybijać ich strzałami z colta. Dwóch rannych wciągają z powrotem do drogerii i zostawiają ich tam. Jeszcze jeden żołnierz nie żyje. Zostało pięciu wojowników i jeden, coraz bardziej zajęty ksiądz. Strzelanina ściągnęła kolejny ostrzał artyleryjski, dlatego najlepsze posunięcie to ukryć się w jakiejś piwnicy na resztę dnia i spróbować się trochę przespać. Shaftoe zupełnie nie może zasnąć. Kiedy zapada noc, bierze parę tabletek benzedryny, strzela działkę morfiny, żeby się trochę uspokoić, i wyprowadza oddział na ulice. Następna dzielnica na północ nazywa się Ermita. Tam jest mnóstwo hoteli. Potem jest Rizal Park. Ściany Intramuros wznoszą się na północnym skraju Rizal Park. Za Intramuros jest rzeka Pasig, a za nią MacArthur. Jeśli więc syn Shaftoe'a i reszta rodzinyAltamira nadal żyją, muszą się znajdować gdzieś pomiędzy tym miejscem a Fortem Santiago na brzegu rzeki Pasig. Zaraz po wejściu do Ermity natykają się na strumyczek krwi ciurkający spod drzwi i spływający przez chodnik do ścieku. Wywalają drzwi i stwierdzają, że cały parter wypełniają ciała Filipińczyków - co najmniej kilkudziesięciu. Wszystkich zakłuto bagnetami. Jeden jeszcze żyje. Shaftoe i Hukowie wynoszą go na chodnik i rozglądają się, gdzie go ukryć, podczas gdy kapelan krąży po budynku, na chwilę dotykając każdego trupa i mrucząc coś po łacinie. Kiedy wychodzi, jest po kolana unurzany we krwi. - Są kobiety? Dzieci? - pyta go Shaftoe. Ksiądz kręci głową przecząco. Od Szpitala Centralnego dzieli ich tylko kilka przecznic, niosą więc rannego w tamtą stronę. Wychodzą zza rogu i widzą, że pociski dział MacArthura prawie doszczętnie zburzyły szpital, a na dziedzińcu leży pełno rannych i chorych na prześcieradłach. Wtedy zauważają, że ci ludzie, którzy uwijają się tam z karabinami, to nippońscy żołnierze. Pada kilka strzałów w ich stronę. Muszą ukryć się w uliczce i położyć rannego. Po paru chwilach pojawia się pościg złożony z trzech Nippończyków. Shaftoe miał sporo czasu, by to sobie przemyśleć. Wpuszcza ich w uliczkę na dobre parę kroków. Potem wraz z Hukami zabijają ich po cichu, nożami. Do czasu przysłania posiłków Shaftoe i jego ludzie znikają w zaułkach Ermity, spływających krwią zmasakrowanych filipińskich mężczyzn i chłopców. Niewola - Ktoś próbuje panu coś przekazać - mówi mecenas Alejandro zaledwie po kilku minutach rozmowy ze swym nowym klientem. Randy jest na to przygotowany. - Dlaczego tutaj wszyscy mają tak niesamowicie skomplikowane sposoby przekazywania wiadomości? Nie macie, kurna, poczty elektronicznej? Filipiny to jeden z tych krajów, gdzie słowa "mecenas" używa się w charakterze tytułu, jak w Stanach "doktora". Mecenas Alejandro ma zaczesaną do tyłu grzywę, skręcającą się w loki na karku, co, jak zapewne dobrze wie, nadaje mu szlachetny wygląd dziewiętnastowiecznego męża stanu. Pali jak komin, co specjalnie Randy'emu nie przeszkadza, bo od kilku dni siedzi w miejscu, gdzie wszyscy naokoło palą. Nawet nie trzeba się kłopotać o papierosy i zapałki. Wystarczy oddychać, a dostanie się dziennie równowartość jednej czy dwóch paczek mało używanej nikotyny i substancji smolistych. Mecenas Alejandro postanawia zachować się tak, jakby Randy nie wygłosił ostatniej uwagi. Skupia się na chwilę na swym papierosie. Jeśli po prostu zechce zapalić, może sprawić, że zapalony papieros pojawi mu się między wargami jakby ukrywał go, już zapalonego, w ustach. Jeśli jednak potrzebuje wprowadzić do rozmowy pewną cezurę, zamienia wybór, przygotowanie i zapalanie papierosa w namaszczony rytuał, niemal tak poważny jak chanoyu* . Na sali sądowej pewnie rozkłada tym wszystkich na łopatki. Randy od razu lepiej się czuje. - A jak się panu wydaje, co chcą mi powiedzieć? Że jeśli zechcą, mogą mnie zabić? Tyle już wiem. Cholera, w końcu, ile kosztuje zabicie człowieka w Manili? Mecenas Alejandro gwałtownie marszczy brwi. Źle zrozumiał to pytanie, jako sugestię, że on jest osobą, która może wiedzieć takie rzeczy. Oczywiście, zważywszy na fakt, że polecił go osobiście Douglas MacArthur Shaftoe, pewnie właśnie jest taką osobą, ale sądzi, że niegrzecznie się do tego przyznawać. *

Chanoyu (jap.) - ceremonia parzenia i picia herbaty (przyp. tłum.). 283 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Wyobraża pan sobie nie wiadomo co - mówi. - Strasznie rozdmuchał pan tę sprawę z karą śmierci. Jak się spodziewał, to beztroskie stwierdzenie pozbawia Randy'ego mowy na czas wystarczająco długi, by mecenas mógł znów wykonać sztuczkę z papierosem i stalową zapalniczką ozdobioną wojskowymi insygniami. Dwa razy wspominał, że był wojskowym, pułkownikiem i wiele lat mieszkał w Stanach. - Uchwaliliśmy ponownie karę śmierci w 1995 roku, po dziesięcioletniej przerwie. W przybliżeniu. - Słowo "przybliżenie" trzaska i szeleści jak iskra z cewki Tesli. Filipińczycy mają lepszą dykcję niż Amerykanie i wiedzą o tym. Randy i Alejandro spotykają się w wąskiej, wysokiej sali gdzieś pomiędzy więzieniem a sądem w Makati. Przez kilka minut siedział z nimi przygarbiony strażnik więzienny. Wyszedł dopiero wtedy, gdy mecenas Alejandro podszedł doń, powiedział parę słów niskim, ojcowskim tonem i wcisnął mu coś w dłoń. Przez otwarte okno dochodzą dźwięki klaksonów z ulicy znajdującej się dwa piętra niżej. Randy na wpół oczekuje, że Doug Shaftoe i jego koledzy zjadą po linach z dachu, wpadną do środka w lśniącej i brzękliwej chmurze tłuczonego szkła i uwolnią Randy'ego, podczas gdy mecenas Alejandro będzie całym swym ciężarem przepychał ów półtonowy stół z tropikalnego drewna pod drzwi, żeby je zablokować. Wymyślanie takich fantazji to rada na nudę więzienia - pewnie to tłumaczy, dlaczego koledzy spod celi Randy'ego mają taki, a nie inny gust filmowy. Filmów wideo nie mogą tu oglądać, ale bez przerwy o nich gadają, w mieszance angielsko-tagalskiej, którą teraz prawie rozumie. Wideo, a raczej jego brak, przyczynił się do swoistej wstecznej ewolucji medialnej: ustnego opowiadania historii zakorzenionych w filmach, które ci goście kiedyś widzieli. Szczególnie wstrząsający opis, dajmy na to, sceny z "Rambo III", w której Stallone przyżega sobie płomieniem ranę brzucha, podpalając otwarty nabój karabinowy, na kilka minut wzbudza u wszystkich nabożny podziw. Tylko wtedy Randy może mieć trochę upragnionej ciszy; dlatego do głowy przychodzi mu nowy plan - wykorzysta swe kalifornijskie pochodzenie, by twierdzić, że widział filmy karate, których jeszcze nie przemycono na ulice Manili, i będzie opowiadał je z taką swadą, że całe więzienie na kilka minut stanie się jak miejsce kontemplacji mnichów, jak wyidealizowane więzienie z Trzeciego Świata - Randy żałuje, że nie wylądował właśnie w takim. Kiedy był dzieckiem, parę razy od deski do deski przeczytał "Papillona" i zawsze wyobrażał sobie więzienia Trzeciego Świata jako miejsca całkowitego i szlachetnego odosobnienia: zenitalne tropikalne słońce rozpalające wilgotne, zadymione powietrze i wpadające przez gęste żelazne kraty osadzone w grubych murach. Spocone wilki stepowe z nagimi torsami chodzą tam i z powrotem po swych celach, rozważając, w którym właściwie momencie się nie udało. Dzienniki więzienne spisywane ukradkiem na bibułkach od papierosów. Natomiast to więzienie, gdzie siedzi, jest potwornie zatłoczonym miejskim społeczeństwem, tyle że niektórzy po prostu nie mogą go opuścić. Poza nim i wciąż zmieniającą się populacją pijaków wszyscy są niezwykle młodzi. Randy aż czuje się staro. Jeśli zobaczy jeszcze jednego zepsutego przez wideo chłopaczka, paradującego w podrabianej koszulce "Hard Rock Cafe" i wymachującego rękami jak gangsta raperzy, niewykluczone, że będzie musiał zostać mordercą. - Dlaczego "przemyt narkotyków jest karany śmiercią"? - pyta retorycznie mecenas Alejandro. Randy nie zapytał dlaczego, ale widocznie mecenas chce podzielić się z nim swą wiedzą. - Amerykanie wściekali się strasznie, że niektórzy ludzie z tej części świata uparli się sprzedawać im narkotyki, których tak bardzo chcą. - No, przykro mi. Co jeszcze mogę powiedzieć. Kutasy z nas. - A my w geście przyjaźni między naszymi narodami wprowadziliśmy karę śmierci. Ustawa wymieniała dwa i tylko dwa sposoby egzekucji - ciągnie mecenas - komorę gazową i krzesło elektryczne. Jak pan widzi, wzorowaliśmy się na Amerykanach. Jak w wielu innych sprawach, czasem mądrze, czasem głupio. Na razie na Filipinach nie ma ani jednej komory gazowej. Zrobiliśmy badania. Opracowali projekt. Ma pan pojęcie, czego trzeba, żeby zbudować porządną komorę gazową?... - Mecenas gada i gada, ale Randy nie może się skupić, dopóki coś w jego tonie nie podpowie mu, że zbliża się zakończenie. - ...Naczelnik więziennictwa powiedział: "Spodziewacie się, że zbudujemy takie supernowoczesne urządzenie? Kiedy nam ledwo starcza na zakup trutki na szczury dla naszych przepełnionych więzień?". Widzi pan, po prostu żebrał o większe dotacje, prawda? - Mecenas Alejandro znacząco podnosi brwi i wciąga policzki, spopielając dobre dwa lub trzy centymetry papierosa. Tłumacząc tak rozwlekle motywy działania władz więziennych, zdaje się sugerować, że niezbyt wysoko ocenia inteligencję Randy'ego. Może nawet nie za bardzo się myli, wziąwszy pod uwagę sposób, w jaki Randy dał się aresztować na lotnisku. - Zostało więc tylko krzesło elektryczne. A wie pan, co się z nim stało? - Pojęcia nie mam. - Spaliło się. Kiepskie kable. Dlatego teraz nie mamy możliwości zabijania ludzi. -Niespodziewanie mecenas Alejandro, niezdradzający dotychczas śladów rozbawienia, przypomina sobie, że powinien się zaśmiać. Robi to jednak machinalnie i kiedy Randy'emu udaje się kulturalnie uśmiechnąć, śmiech już dawno się skończył, a mecenas jest znów poważny. Ale Filipińczycy są bardzo elastyczni. - I znów - ciągnie mecenas Alejandro - wzięliśmy przykład z Ameryki. Naszego przyjaciela, mentora i wielkiego brata. Zna pan takie słowo ninong? Na pewno pan zna, zapominam, że siedział pan u nas kupę czasu. - Randy zawsze jest pod wrażeniem mieszanki miłości, nienawiści, nadziei, rozczarowania, podziwu i pogardy, wyrażanej przez Filipińczyków w stosunku do Ameryki. Ponieważ w pewnym momencie faktycznie byli częścią Stanów Zjednoczonych, mogą krytykować je w sposób zwykle zastrzeżony tylko dla Amerykanów z dziada pradziada. Stany nie obroniły ich przez najazdem Nippończy-ków po Pearl Harbor. To wciąż wydaje się tutaj najważniejszym wydarzeniem w historii. Pewnie nawet nieco ważniejszym niż powrót MacArthura po kilku latach. Jeśli to nie jest miłość i nienawiść zarazem, to co? - Amerykanie - ciągnie mecenas - też uginali się pod ciężarem kosztów egzekucji i wstydzili się tych krzeseł elektrycznych. Może powinni to komuś podzlecić. - Że co? - odzywa się Randy. Chyba mecenas po prostu sprawdza, czy on jeszcze nie zasnął. - Zlecić to komuś. Nippończykom. Pójść do Sony, Panasonica czy innej firmy i powiedzieć: (teraz przybiera idealny akcent amerykańskiego wieśniaka) "Te widea, co żeście nam sprzedali, są świetne, może byście zrobili dla nas takie krzesło elektryczne, co by, kurna, działało?". Nipy by to zrobili - byliby świetni w czymś takim - a potem kiedy już sprzedaliby Amerykanom wszystkie potrzebne krzesła, my moglibyśmy tanio odkupić jakieś odrzuty z eksportu. - Kiedy Filipińczycy przykopują Ameryce w obecności Amerykanina, zwykle dla zachowania równowagi dokładają parę naprawdę złośliwych spostrzeżeń dotyczących Nippończyków. - Do czego pan zmierza? - Przepraszam, to taka dygresja. Amerykanie przestawili się na egzekucje przez zastrzyk trucizny. I znowu zdecydowaliśmy wziąć z nich przykład. A dlaczego by po prostu ich nie wieszać? Sznurów mamy mnóstwo, wie pan, to 284 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON myje produkujemy... - Wiem. - ...albo nie rozstrzeliwać? Mamy dużo broni palnej. Ale nie, Kongres chciał być nowoczesny jak Wuj Sam i uchwalił zastrzyk trucizny. Potem wysłaliśmy delegację do Stanów i wie pan, co powiedzieli, jak wrócili? - Że potrzeba mnóstwo specjalnych urządzeń. - Że potrzeba mnóstwo specjalnych urządzeń i specjalnej sali. Jeszcze jej nie zbudowano. A wie pan, ile osób czeka w celach śmierci? - Nie wyobrażam sobie. - Ponad dwieście pięćdziesiąt. Nawet gdyby salę zbudowano jutro, większość nie mogłaby zostać stracona, ponieważ egzekucję można wykonać dopiero w rok od ostatniej apelacji. - Zaraz, zaraz! Jeśli przegrało się apelację w Sądzie Najwyższym, to po co czekać jeszcze rok? Mecenas Alejandro wzrusza ramionami. - W Ameryce ostatnią apelację zwykle się rozstrzyga, kiedy więzień leży przywiązany do stołu z igłą w ramieniu. - Może trzeba przez rok czekać na cud. Jesteśmy bardzo religijni - nawet niektórzy ze skazanych na śmierć są bardzo religijni. Ale teraz po prostu błagają o egzekucję. Nie mogą już tego dłużej wytrzymać! - Mecenas Alejandro śmieje się i wali dłonią w stół. - Ale widzi pan, te dwieście pięćdziesiąt osób, oni wszyscy są biedni. - Urywa znacząco. - Słyszę - mówi Randy. - A tak a propos, wie pan, że moje zasoby finansowe wynoszą mniej niż zero? - Tak, ale jest pan bogaty w przyjaciół i znajomości. - Mecenas Alejandro zaczyna się obmacywać. Nad głową, w małym dymku, pojawia mu się nowa paczka marlboro. -Ostatnio dzwonił do mnie pana przyjaciel z Seattle. - Chester? - Tak, on sam. On ma pieniądze. - O, i to ile. - Chester szuka sposobu, by wykorzystać swe zasoby do uwolnienia pana. Jest sfrustrowany i zaniepokojony; mimo że dysponuje znacznym bogactwem, nie zna niuansów, nie wie, jak je wykorzystać w kontekście filipińskiego systemu prawnego. - To cały on. Czy jest jakaś szansa, by mógł mu pan udzielić kilku wskazówek? - Porozmawiam z nim. - Proszę mi odpowiedzieć na takie pytanie - mówi Randy. - Rozumiem, że właściwie użyte pieniądze mogą mnie uwolnić. Ale co, jeśli jakaś bogata osoba chciała użyć swych zasobów finansowych, żeby posłać mnie do celi śmierci? Mecenas Alejandro na minutę zaniemówił. - Bogaci ludzie mają bardziej skuteczne sposoby zabicia kogoś. Z powodów, które już panu opisałem, potencjalny zamachowiec rozważyłby wszystkie metody, poza filipińską karą śmierci. Dlatego właśnie, moim zdaniem jako pańskiego prawnika, sprawa polega na tym, że... - Ktoś próbuje mi coś przekazać. - No właśnie. Widzi pan, zaczyna pan rozumieć. - No tak. Zastanawiam się, czy mógłby pan z grubsza oszacować, ile czasu będę jeszcze siedzieć. To znaczy, czy chce pan, żebym prosił o łagodny wymiar kary, a potem ki-blował jeszcze kilka lat? Mecenas Alejandro wygląda na urażonego i parska szyderczo. Nie zniża się do odpowiedzi. - Nie wydaje mi się - dodaje Randy. - Ale jak pan myśli, w którym momencie postępowania będę mógł wyjść? Rozumie pan, odmówili wypuszczenia mnie za kaucją. - Oczywiście, że tak! Jest pan oskarżony o poważną zbrodnię! Nawet kiedy wszyscy wiedzą, że to żart, trzeba zachować trochę powagi. - Wyciągnęli z mojej torby podrzucone narkotyki - było na to milion świadków. Bo to były narkotyki, prawda? - Malezyjska heroina. Bardzo czysta - wyjaśnia z podziwem mecenas Alejandro. - A więc wszyscy ci ludzie mogą świadczyć, że w moim bagażu znaleziono torbę heroiny. To chyba może trochę skomplikować sprawę wyciągnięcia mnie z więzienia. - Prawdopodobnie można doprowadzić do odrzucenia tego zarzutu, zanim jeszcze dojdzie do procesu, wykazując braki w materiale dowodowym - mówi Alejandro. Coś w jego tonie i sposobie, w jaki wygląda przez okno, sugeruje, że pierwszy raz myśli o tym, jak właściwie zabierze się do tej sprawy. - Być może wystąpi jakiś bagażowy z NAIA i zezna, że widział, jak jakiś podejrzany typ podrzuca panu narkotyki. - Podejrzany typ? - Taak - mówi mecenas Alejandro z irytacją. Przygotowuje się na sarkazm. - A co, na zapleczu lotniska wałęsa się dużo takich? - Nie potrzeba dużo. - A jak pan uważa, ile czasu może minąć, zanim ten bagażowy w końcu usłucha głosu sumienia i postanowi zgłosić się do sądu? Mecenas Alejandro wzrusza ramionami. - Może kilka tygodni. Żeby to należycie zorganizować. A jak tam warunki mieszkalne? - Do dupy, dziękuję. Ale wie pan co? Niczym już się tak bardzo nie przejmuję. - Niektórzy z urzędników służby więziennej obawiają się, że kiedy pan wyjdzie, powie pan coś nieprzyjemnego o warunkach w więzieniu. - A od kiedy się tak tym przejmują? - Jest pan trochę znany w Ameryce. Nie bardzo. Trochę. Pamięta pan tego chłopaczka z Ameryki w Singapurze, co go skazali na chłostę? - Oczywiście. - Bardzo zła prasa dla Singapuru. A więc pewni urzędnicy byliby skłonni umieścić pana w pojedynczej celi. Czystej. Spokojnej. Randy rzuca mu pytające spojrzenie, unosi dłoń i pociera palce w geście oznaczającym pieniądze. - To już załatwione. - Chester? - Nie. Ktoś inny. -Avi? 285 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Mecenas Alejandro kręci głową. - Shaftoe'owie? - Nie mogę panu odpowiedzieć, bo sam nie wiem. Nie uczestniczyłem w podejmowaniu tej decyzji. Ale ktokolwiek ją podjął, wysłuchał także pana próśb dotyczących zabicia czasu. Prosił pan o książki. - Tak. Ma pan jakieś? - Nie. Ale pozwolą panu na to. - Mecenas Alejandro otwiera teczkę, sięga obiema dłońmi i wyciąga... nowy laptop Randy'ego. Wciąż ma na wierzchu policyjną nalepkę z numerem dowodu rzeczowego. - Dajcie mi, kurwa, trochę odpocząć od komputerów! - Nie! Proszę to wziąć! - Ale to nie jest jakiś dowód rzeczowy czy coś? - Policja już skończyła. Sprawdzili, czy nie ma w środku narkotyków. Zdjęli odciski palców - ciągle widać ten proszek. Mam nadzieję, że nie uszkodził czegoś delikatnego. - Pewnie, ja też. Mówi mi pan, że mogę go spokojnie zabrać do mojej nowej, czystej, spokojnej, pojedynczej celi? - To właśnie próbuję panu powiedzieć. - I będę mógł go tam używać? Bez ograniczeń? - Zapewnią panu gniazdko elektryczne - mówi mecenas Alejandro i dodaje znacząco: - Poprosiłem ich o to. Wyraźnie przypomina w ten sposób, że ciężko zapracował na wszelkie ewentualne honoraria. Randy bierze głęboki oddech i myśli. Cóż, to fantastyczna, zdumiewająca wspaniałomyślność, że władze, które chcą skazać mnie na śmierć, skłonne są pozwolić mi na klepanie w komputer, kiedy będę oczekiwał na proces i wyrok. Wypuszcza powietrze i mówi: - Dzięki Bogu, przynajmniej będę mógł trochę popracować. - Mecenas Alejandro kiwa aprobująco głową. - Dziewczyna czeka na pana - obwieszcza. - Tak naprawdę to nie jest moja dziewczyna. Czego chce? - pyta Randy. - Jak to, czego chce? Chce pana zobaczyć. Zapewnić panu emocjonalne wsparcie. Przypomnieć, że nie jest pan sam. - Cholera! - mruczy Randy. - Gdzieś mam wsparcie emocjonalne. Chcę wyjść z tego pierdolonego więzienia! - To moja działka - oznajmia dumnie mecenas. - Wie pan, co to takiego? To jedna z tych spraw, gdzie "mężczyźni są z Marsa, a kobiety z Wenus". - Nie słyszałem takiego powiedzenia, ale od razu rozumiem, o co chodzi. - To jedna z takich amerykańskich książek. Jak się usłyszało tytuł, to już nie potrzeba jej czytać - wyjaśnia Randy. - A więc nie przeczytam. - Ja rozumiem i pan rozumie, że ktoś zwyczajnie chce mnie załatwić, a ja chcę się wydostać z więzienia. Proste i oczywiste. Ale dla niej to coś więcej - dla niej to okazja do rozmowy! Mecenas Alejandro przewraca oczyma i robi uniwersalny gest "babskie ględzenie" -kciuk i palce otwierające się i zamykające, jak oddzielona od ciała kłapiąca szczęka. - Okazja do podzielenia się emocjami - ciągnie Randy, zamykając oczy. - Ależ nic w tym złego - odzywa się mecenas, promieniując nieszczerością jak lustrzana dyskotekowa kula. - W tym więzieniu nie jest tak źle - mówi Randy. - Aż sam jestem zdziwiony, ale to kwestia samokontroli. Postawienia wielu barier między sobą a otoczeniem. A ona wybiera sobie właśnie ten moment, by kazać mi się odsłonić. To denerwujące. - Wie, że jesteś osłabiony. - Mecenas Alejandro puszcza oko. - Czuje twoją słabość. - Poczuje jeszcze parę innych rzeczy. Czy w tej nowej celi będzie prysznic? - Będzie wszystko. Proszę pamiętać, żeby zakryć odpływ czymś ciężkim, inaczej nocą wylezą szczury. - Dzięki. Najlepiej położę tam laptop. - Randy odchyla się w krześle i kręci tyłkiem. Teraz uwiera go erekcja. To już z tydzień: trzy noce w więzieniu, przedtem noc w domu Toma Howarda, wcześniej samolot, przedtem suterena u Aviego... właściwie to sporo dłużej niż tydzień. Bardzo chce znaleźć się wreszcie w tej pojedynczej celi, choćby tylko po to, by mieć wreszcie okazję pozbyć się tego ucisku na gruczoł krokowy i trochę uporządkować przy tym myśli. Błaga pana Boga, by zobaczyć Amy tylko przez grubą, pancerną szybę. Mecenas Alejandro otwiera drzwi i mówi coś do oczekującego strażnika, który prowadzi ich przez hol do innej sali, większej, z szeregiem długich stołów, przy których tulą się do siebie filipińskie rodziny. Jeśli nawet kiedyś te stoły miały służyć za bariery uniemożliwiające fizyczny kontakt, dawno o tym zapomniano; by powstrzymać Filipińczyków od okazywania uczuć, trzeba by czegoś więcej niż mur berliński. A Amy już tu jest, przechadza się wokół końca jednego z tych stołów, a kilku strażników umyślnie patrzy w inną stronę (choć kiedy ich minie, oczy zaraz przeskakują im z powrotem na jej tyłek). Tym razem nie jest w sukience. Randy przewiduje, że następny raz będzie za parę lat. Ostatni raz, kiedy włożyła sukienkę, fiut mu stwardniał, serce zabiło, pociekła ślinka (dosłownie) i nagle uzbrojeni ludzie zaczęli zakładać mu kajdanki. Dzisiaj Amy ma na sobie stare dżinsy przedarte na kolanie, podkoszulek na ramiączkach i czarną skórzaną kurtkę, lepiej maskującą ukrytą broń. Znając Shaftoe'ów, pewnie teraz weszli na jakiś wysoki poziom gotowości bojowej, o jeden szczebel niżej przed totalną wojną atomową. Doug niewątpliwie nawet pod prysznic wchodzi z komandoskim nożem w zębach. Amy, która zwykle obejmuje go tylko jedną ręką, trochę bokiem, tym razem wyrzuca w powietrze obie ręce, jakby wołała "Gol!", zgina łokcie za jego karkiem i pozwala mu się przytulić całym ciałem. Skórą na podbrzuszu może policzyć szwy na jej bliźnie po wycięciu wyrostka. Jego wzwód jest więc tak wyraźny, jak to, że śmierdzi. Mógłby równie dobrze przyczepić sobie do penisa taką długą neonowopomaranczową flagę i wywiesić ją przez rozporek. Amy odstępuje o krok, spogląda w dół, potem z namysłem patrzy mu w oczy i mówi: - Jak się czujesz? - To sakramentalne pytanie kobiet, ale w tej sytuacji trudno je odczytać; czy to wygłoszona z kamienną twarzą ironia, czy może słodka naiwność? - Tęsknię za tobą - odpowiada - i przepraszam, jeśli mój układ limbiczny źle zinterpretował twój gest emocjonalnego wsparcia. Amy, niezbita z tropu, wzrusza ramionami i mówi: - Nie ma co przepraszać. To w końcu kawałek ciebie. Nie muszę chyba poznawać cię po kawałku, nie? Randy powstrzymuje odruch, by spojrzeć na zegarek, co i tak nie miało by sensu -skonfiskowano go. Amy z pewnością pobiła rekord świata w kategorii wagowej rozmów męsko-damskich, jeśli chodzi o szybkość prześliźnięcia się 286 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON nad tematem: dlaczego Randy jest emocjonalnie niedostępny. Żeby osiągnąć to w takich okolicznościach, potrzebna jest spora doza bezczelności - nic tylko podziwiać. - Rozmawiałeś z mecenasem Alejandro - mówi. - Tak. Sądzę, że przekazał mi wszystko, co miał przekazać. - Nie mam dla ciebie żadnych więcej wiadomości - dodaje Amy. Z taktycznego punktu widzenia znaczy to wiele. Gdyby pachołkowie Dentysty znaleźli wrak albo coś przerwało wydobycie złota, pewnie by coś o tym napomknęła. Brak wiadomości oznacza, że prawdopodobnie nawet w tej chwili wyładowują złoto z okrętu podwodnego. No tak. Amy pracuje nad operacją wydobycia złota, do której jest niezbędna. Nie ma dla niego żadnych szczególnych wiadomości. Dlaczego więc zdecydowała się nad tę długą, nudną, ewentualnie niebezpieczną podróż do Manili? W jakim celu? To jedno z tych wrednych ćwiczeń na czytanie w myślach. Amy skrzyżowała ręce na piersi i obserwuje go spokojnie. Ktoś próbuje ci coś przekazać. Nagle czuje, że Amy wsadziła go właśnie tam, gdzie chciała. Może to ona podrzuciła mu torebeczkę z heroiną. To sprawa poczucia władzy, i tyle. Na powierzchnię umysłu Randy'ego znienacka wypływa wielki kawał pamięci, jak kra odłupująca się od polarnego lądolodu. Zaraz po trzęsieniu ziemi był z Amy i chłopakami Shaftoe'ów w Kalifornii. Grzebali w rupieciach w piwnicy, szukając kilku kluczowych pudeł z papierami. Usłyszał zanoszącą się śmiechem Amy. Siedziała na jakichś starych kartonach i czytała przy świetle latarki książkę w papierowej okładce. Odkryła potężne złoże kieszonkowych romansideł, którego Randy nigdy w życiu nie widział. Romanse łotrzykowskie w najbardziej szmatławym gatunku. Z początku pomyślał, że to spadek po poprzednich właścicielach domu, dopóki nie przekartkował paru i nie sprawdził dat wydania wszystkie z lat, kiedy mieszkali tu razem z Charlene. Charlene musiała pochłaniać je w tempie jednego tygodniowo. - O jej! - powiedziała Amy i przeczytała mu fragment o szorstkim ale wrażliwym ale twardym ale uczuciowym ale napalonym ale bystrym bohaterze sprawiającym się ze stawiającą opór ale chcącą ale walczącą ale poddającą się gwałtownie kobietą. - Jezu! - cisnęła książkę w kałużę na piwnicznej posadzce. - Zawsze miałem wrażenie, że ona coś potajemnie podczytuje. - No a teraz wiesz dokładnie, czego pragnęła - odparła Amy. - A ty, Randy, dałeś jej to, czego pragnęła? Odtąd wciąż o tym myślał. A kiedy przyzwyczaił się do myśli, że Charlene była nałogową pożeraczką romansów łotrzykowskich, zdecydował, że to w zasadzie nic złego, choć w jej towarzystwie czytanie takich książek było równoważne pojawieniu się na ulicach miasteczka Salem w Massachusetts, około roku 1692, w wysokim, spiczastym kapeluszu. Charlene i Randy mocno starali się, by ich związek był egalitarny. Wydawali pieniądze na poradnictwo małżeńskie, próbując podtrzymać owo równouprawnienie. Lecz ona wściekała się coraz bardziej, nawet kiedy Randy nie dawał jej powodu, czym go jeszcze bardziej dezorientowała. Wreszcie przestała go dezorientować, a zaczęła po prostu irytować. A kiedy Amy odkryła w piwnicy te książki, Randy powoli poskładał sobie w głowie całkiem inny obraz: układ limbiczny Charlene był po prostu tak skonstruowany, że lubiła mężczyzn dominujących. Nie w sensie pejczów i kajdanek; w większości związków ktoś musi być bierny, a ktoś aktywny, nie ma w tym żadnej szczególnej logiki, ale nie ma też w tym nic złego. W końcu partner bierny może mieć tyle samo władzy i wolności co aktywny. Intuicja, tak jak błyskawica, trwa zaledwie ułamek sekundy. Z zasady pojawia się, gdy człowiek denerwuje się trudnym do złamania szyfrem i analizuje w myślach wszystkie wykonane na próżno eksperymenty. Nagłe olśnienie - i po kilku minutach wie już to, nad czym trudził się bezowocnie przez kilka dni. Randy ma silne przeczucie, że Amy nie czytuje romansów łotrzykowskich. Ma inny sposób na życie. Nie zniosłaby poddania się komukolwiek - to utrudnia funkcjonowanie w kulturalnym społeczeństwie; nie zniosłaby siedzenia w domu i grzecznego oczekiwania przez całą czwartą klasę, aż chłopak zaprosi ją na bal maturalny. Ta cecha osobowości jest wyjątkowo podatna na niewłaściwą interpretację, dlatego wyjechała. Wolała być samotna i uczciwa wobec siebie; wolała mieć władzę nad sobą, choćby gdzieś na końcu świata, w towarzystwie muzyki komponowanej przez inteligentne wokalistki, niż być niezrozumianą i molestowaną w Ameryce. - Kocham cię - mówi. Amy odwraca wzrok i wzdycha ciężko, w stylu "No, wreszcie do czegoś dochodzimy". Zadurzyłem się w tobie od pierwszego wejrzenia - ciągnie Randy. Teraz znów patrzy nań wyczekująco. - A tak długo tego... eee... nie okazywałem ani nic z tym nie robiłem... przede wszystkim nie byłem pewien, czy aby nie jesteś lesbijką. Amy prycha i przewraca oczami. - ...a później dlatego, że jestem skryty. Niestety, to również moja cecha, podobnie jak to. - Na mikrosekundę zerka w dół. Amy w zdumieniu kiwa głową. - Wydaje się, że niezupełnie docenia się fakt, iż uczony w swej pracy posługuje się w 50 procentach środkami nieracjonalnymi - dodaje Randy. Amy kuca przy stole, prostuje nogi, obraca się zwinnie na tyłeczku i wynurza się po drugiej stronie stołu. - Zastanowię się nad tym, co powiedziałeś - mówi. - Trzymaj się, optymisto. - Pomyślnych wiatrów, Amy. Amy rzuca mu jeszcze uśmiech przez ramię i idzie prosto do wyjścia. W drzwiach obraca się jeszcze, sprawdzając, czy wciąż na nią patrzy. Patrzy. Jest pewien, że to właściwa odpowiedź. Szatan Kilka oddziałów nippońskich sił lotniczych, uzbrojonych w karabiny i nambu, ściga Bobby'ego i jego Huków w stronę nabrzeża nad Zatoką Manilską. Gdyby doszło do otwartej walki, pewnie zdołaliby zabić od cholery Nipów, zanim zostaliby zgnieceni. Ale mają znaleźć rodzinę Altamira i pomóc jej, nie zaś umrzeć bohatersko. Wycofują się więc przez dzielnicę Ermita. Jeden z patrolujących piperów MacArthura zauważa Nipów przełażących przez ruiny budynku i wywołuje artylerię - pociski nadlatują łukiem z północy jak długie podania w futbolu amerykańskim. Shaftoe i Hukowie starają się wyliczyć czas pomiędzy przeładowaniami, szacując, ile luf do nich wali. Kiedy wydaje im się, że w kanonadzie powinna być przerwa, pędzą z jednego ukrycia do następnego. Od ostrzału pada pewnie z połowa Nipów, ale pociski rozrywają się tak blisko, że ranią także dwóch Huków. Shaftoe próbuje wyciągnąć jednego z nich ze strefy zagrożenia; 287 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON przypadkiem zerka pod nogi, stąpa po skorupach białej porcelany, z nazwą hotelu - tego, w którym tańczył z Glory przytulańce w wieczór, kiedy zaczęła się wojna. Ranni Hukowie mogą poruszać się o własnych siłach, kontynuują więc odwrót. Shaftoe uspokaja się trochę i zaczyna jaśniej widzieć sytuację. Hukowie znajdują dobry punkt obronny i powstrzymują napastników przez parę minut. Tymczasem Shaftoe orientuje się w terenie i obmyśla plan. Piętnaście minut później Hukowie opuszczają pozycję i cofają się w panice, tak to przynajmniej wygląda. Połowa nippońskiego oddziału puszcza się w pogoń i widzi, że zwabiono ich w zasadzkę - ślepą uliczkę zatarasowaną zawalonym domem. Huk otwiera ogień z rozpylacza, a Shaftoe - który został z tyłu, ukrywszy się w wypalonym samochodzie - obrzuca granatami drugą połowę nippońskiego oddziału, żeby nie mogli ruszyć na pomoc swym ginącym jak muchy kolegom. Ale ci Nippończycy są nieustępliwi. Przegrupowują się pod wodzą ocalałego oficera i ścigają ich dalej. Gonią Shaftoe'a, który został teraz sam, wokół muru kolejnego hotelu - luksusowego, wznoszącego się nad zatoką, kolo ambasady amerykańskiej. Przykuca za jakimiś krzakami dla nabrania oddechu i słyszy dobywające się z okien hotelu przeraźliwe lamenty. Tam jest pełno kobiet - domyśla się - i wszystkie albo wrzeszczą, albo płaczą. Chyba zgubił pogoń, lecz zgubił też Huków. Przez chwilę siedzi w ukryciu, słucha tych wszystkich wrzasków i żałuje, że nie może tam wejść i jakoś pomóc tym kobietom. Ale tam musi być pełno nippońskich żołnierzy, przecież inaczej one by tak nie krzyczały. Uważnie nasłuchuje, starając się nie zwracać uwagi na krzyki. Z okna piątego piętra spada czternastolatka w zakrwawionej koszuli nocnej, uderza w ziemię jak worek z cementem i odbija się. Raz. Shaftoe zamyka oczy i słucha, dopóki nie jest absolutnie pewien, że nie słyszy żadnych dzieci. Klaruje mu się obraz. Mężczyzn wyprowadzają gdzieś i zabijają. Kobiety prowadzą w drugą stronę. Młode kobiety bez dzieci sprowadzają do tego hotelu. Kobiety z dziećmi muszą trzymać gdzie indziej. Gdzie? Zza hotelu słyszy strzały z Thompsona. To muszą być jego towarzysze. Podkrada się do rogu i znów nasłuchuje, próbując ustalić, gdzie są - pewnie gdzieś w Rizal Park. Ale potem artyleria MacArthura zaczyna łomotać jak zwariowana, ziemia pod nogami trzęsie się jak trzepany dywan i nie słychać ani rozpylaczy, ani wrzasków kobiet, ani niczego. Przez dzielnice Ermita i Malate, które już minęli, ma widok na wschód i południe, widzi tam podrywające się z ziemi wielkie bryły gruzu i kłęby kurzu. Widział już na wojnie niejedno i od razu wie, co to znaczy: Amerykanie atakują także od południa, idą na Intramuros. Shaftoe i jego banda Huków działali na własną rękę, ale wygląda na to, że byli zwiastunem potężnego szturmu piechoty. Z bocznego wyjścia hotelu wytacza się gromada przerażonych gwałtownym ostrzałem Nipów. Są tak pijani, że ledwo stoją na nogach; niektórzy jeszcze podciągają spodnie. Shaftoe z niesmakiem rzuca w nich granatem i ucieka, nawet nie sprawdzając rezultatów. Dochodzi do tego, że zabijanie Nipów to żadna frajda. Nie czuje się satysfakcji. To tylko męcząca, niebezpieczna praca, która chyba nigdy się nie skończy. Kiedy ci cholerni dranie dadzą sobie spokój? Robią z siebie durniów przed całym światem. W Rizal Park znajduje swoich ludzi, w cieniu starego, hiszpańskiego muru Intramuros. Spierają się z niedobitkami nippońskiego plutonu, czyje jest boisko do baseballu. Pora jest jednocześnie odpowiednia i nieodpowiednia. Wcześniej strzelaninę usłyszałyby inne Nipy w okolicy i wdeptałyby ich w ziemię. Później znalazłaby się tutaj amerykańska piechota. Lecz Rizal Park leży w samym środku bezładnej miejskiej bitwy i właściwie nic nie ma sensu. Muszą narzucić sytuacji własną wolę, a Bobby Shaftoe ma to nieźle opanowane. Jedna dobra rzecz - armaty na razie celują gdzie indziej. Shaftoe przysiada za palmą kokosową i próbuje wymyślić, jak by tu, cholera, dostać się na to boisko, od którego dzieli go paręset metrów kompletnie płaskiej, otwartej przestrzeni. Zna miejsce, wuj Jack zabrał go tu kiedyś na mecz. Wzdłuż lewej i prawej linii stoją drewniane trybuny. Pod każdą jest zagłębienie w ziemi z ławką rezerwowych. Shaftoe zna się na bitwach: wie, że jedno z zagłębień jest pełne Nipów, a drugie Huków i że jedni i drudzy nie mogą wyjść, żeby nie wystawić się na strzał, jak w okopach I wojny światowej. Pod trybunami jest jeszcze parę budynków, na przykład toalety i stragan z jedzeniem. Nipy i Hukowie będą teraz zakradać się do nich, żeby zająć pozycję, z których da się strzelać do okopów. Od lewej trybuny nadlatuje nippoński granat, z szelestem wyrywając liście palmy, która stanęła mu na drodze. Shaftoe wtyka głowę za drugie drzewo, żeby go nie widzieć. Granat wybucha, rozrywając mu ubranie i zdzierając sporo skóry na ręce i nodze. Ale tak jak wszystkie nippońskie granaty jest kiepsko wykonany i żałośnie nieskuteczny. Shaftoe okręca się i wywala serię pocisków kalibru .45 mniej więcej w kierunku, z którego nadleciał; to powinno dać miotaczowi trochę do myślenia, a on tymczasem się rozejrzy. To właściwie był głupawy pomysł, bo wyczerpuje mu się amunicja. Ma parę nabojów w colcie i to wszystko. No i jeden granat. Zastanawia się, czy go rzucić w stronę boiska, ale ręka, którą rzuca, nie jest w najlepszym stanie. A poza tym - Jezus Maria! Pole wewnętrzne jest zwyczajnie za daleko. Nawet w szczytowej formie nigdy by tam nie dorzucił granatu. Może jeden z tych trupów walających się tu i tam na murawie nie jest naprawdę trupem. Shaftoe podczołguje się do nich i sprawdza, czy naprawdę nie żyją. Obchodząc pole szerokim łukiem, przekrada się za bazą domową w stronę prawej linii pola, tam gdzie są jego ludzie. Najchętniej zaszedłby Nipów od tyłu, ale ten miotacz granatów naprawdę nieźle go wystraszył. Gdzie on, cholera, jest? Ogień z ławek rezerwowych dobiega coraz rzadziej. Widzą, że sytuacja jest patowa, i próbują oszczędzać amunicję. Shaftoe ryzykuje podniesienie się na czworaka. Po jakichś trzech krokach widzi, że otwierają się drzwi damskiej toalety. Wyskakuje człowiek i robi zamach, jak Bob Feller przygotowujący się do ciśnięcia piłki w sam środek bazy. Shaftoe strzela raz z czterdziestkipiątki, ale absurdalnie potężny odrzut wytrąca mu broń ze słabej ręki. Nadlatuje idealnie wycelowany granat. Shaftoe pada na ziemię i maca za czterdziestkąpiątką. Lecz granat odbija mu się od ramienia i upada na ziemię, sycząc. Ale nie wybucha. Shaftoe unosi głowę. Nip stoi w drzwiach damskiej toalety. Ramiona obwisły mu żałośnie. Shaftoe poznaje go; tylko jeden Nip umie tak rzucić granatem. Leży jeszcze przez chwilę, licząc na palcach sylaby, zrywa się, zwija ręce w trąbkę i wykrzykuje: - Pędzący granat Owacja na trybunach Jest - wolna baza! Goto Dengo i Bobby Shaftoe zamykają się w damskiej toalecie i pociągają po łyku z butelki, którą ten pierwszy wyszabrował z jakiegoś sklepu. Parę minut spędzają na ponownym zapoznawaniu się ze sobą. Goto Dengo już przedtem 288 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON był trochę pijany, dlatego rzut granatem imponuje jeszcze bardziej. - Jestem potąd nawalony benzedryną - mówi Shaftoe. - Stawia na nogi, ale trochę pogarsza celność. - Zauważyłem! - odpowiada Goto Dengo. Jest tak chudy i wyniszczony, że przypomina raczej jakiegoś swojego hipotetycznego chorego wujka. Shaftoe udaje, że się obraża i staje w postawie judo. Goto Dengo śmieje się z wysiłkiem i macha ręką. - Nie ma mowy, żeby się jeszcze bić - mówi. Kula karabinowa przebija ścianę i wybija krater w porcelanowym zlewie. - Musimy wymyślić jakiś plan - mówi Shaftoe. - Plan brzmi: ty żyjesz, ja ginę. - Nie pierdol. Kurczę, czy wy, bałwany, nie wiecie, że jesteście otoczeni? - Wiemy - ze znużeniem rzuca Goto Dengo. - Już od dawna wiemy. - No to się, kurwa, poddajcie, idioci! Wywieście białą flagę i będziecie mogli pójść do domu. - To nie po nippońsku. - To wymyślcie, w mordę, coś innego! Trochę, kurwa, elastyczności! - A ty co tu robisz? - Goto Dengo zmienia temat. - Jaką masz misję? Shaftoe wyjaśnia, że szuka swego synka. Goto Dengo mówi mu, gdzie są wszystkie kobiety i dzieci - w kościele San Agustin w Intramuros. - Słuchaj - mówi Shaftoe - jeśli my się poddajemy, to nas zabijacie. Tak? - Tak. - Ale jeśli wy się nam poddacie, to was nie zabijemy. Obiecuję. Słowo honoru. - Dla nas nie jest aż tak ważne, czy żyjemy, czy zginiemy - odpowiada Goto Dengo. - Wiesz co, powiedziałbyś mi coś, czego, kurwa, jeszcze nie wiem! Dla was nawet nie jest ważne, żeby wygrać bitwę, nie? Goto Dengo zawstydzony odwraca wzrok. - Nie zorientowaliście się jeszcze, że szturm banzai W OGÓLE SIĘ, KURWA, NIE SPRAWDZA? - Wszyscy, którzy się o tym dowiedzieli, zginęli w szturmach banzai - odpowiada Goto Dengo. Jak na komendę Nippończycy z lewej ławki rezerwowych zaczynają wrzeszczeć "Banzai!" i szarżować jeden po drugim na pole. Shaftoe przytyka oko do dziury przestrzelonej w ścianie i obserwuje, jak potykają się na boisku, z bagnetami na broni. Ich dowódca zatrzymuje się na stanowisku miotacza, jakby miał tam wbić w ziemię flagę, i dostaje kulkę prosto w twarz. Żołnierze padają jeden po drugim, eliminowani starannie wycelowanymi strzałami Huków. Walka w mieście to nie jest ich specjalność, ale spokojne rozwalanie szarżujących Nippończyków mają w małym palcu. Jednemu z nich udaje się doczołgać aż do ławki trenera przy pierwszej bazie. Wtedy z jego pleców wylatuje kilogramowy kawał mięsa. Nip nieruchomieje. Shaftoe odwraca się i widzi, że Goto Dengo celuje w niego z rewolweru. Postanawia na razie nie zwracać na to uwagi. - Widzisz już, co mam na myśli? - Widziałem to milion razy. - No to dlaczego jeszcze żyjesz? - Shaftoe pyta lekceważącym tonem, ale Goto Dengo bardzo przeżywa to pytanie. Twarz mu się kurczy i zaczyna płakać. - Cholera jasna. Wyciągasz na mnie broń i jednocześnie zaczynasz ryczeć? Nie jesteś przypadkiem za cwany? Może sypnij mi jeszcze piaskiem w oczy, co? Goto Dengo przykłada rewolwer do własnej skroni, ale Shaftoe wie od dawna, kiedy to nastąpi. Zna już Nipów na tyle dobrze, że umie się zorientować, kiedy zamierzają popełnić przy tobie harakiri. Rzuca się naprzód przy pierwszym ruchu lufy. Zanim lufa dociera do głowy, wsadza palec między kurek a iglicę. Goto rzuca się na podłogę, rozpaczliwie szlochając. Shaftoe aż ma ochotę go kopnąć. - Uspokój się! - krzyczy. - Co cię, kurwa, ugryzło? - Przyjechałem do Manili, żeby odkupić winy, odzyskać utracony honor! - odpowiada Goto Dengo. - Mogłem to zrobić tutaj. Mogłem już paść na tym boisku, a moja dusza mogła już lecieć do Yasukuni. Ale nagle pojawiłeś się ty. Zdekoncentrowałeś mnie. - Skoncentruj się na czym innym, bałwanie! - mówi Shaftoe. - W kościele po drugiej stronie tego muru jest mój syn i kupa innych bezbronnych kobiet i dzieci. Jeśli chcesz odkupić winy, to pomóż mi ich stamtąd wydostać. Goto Dengo jakby wpadł w trans. Jego twarz, jeszcze przed chwilą tonąca we łzach, stężała w maskę. - Żałuję, że nie mogę wierzyć w to samo co ty. Bobby, ja umarłem. Pogrzebali mnie w grobowcu w skale. Gdybym był chrześcijaninem, mógłbym urodzić się na nowo i być nowym człowiekiem. Ale ja muszę żyć dalej i nieść swoją karmę. - Niech cię szlag! Tam w rowie jest ksiądz. Może ochrzcić twoją dupę w niecałe dziesięć sekund. - Bobby Shaftoe przemierza łazienkę i otwiera drzwi na oścież. Zdumiony, widzi, że kilka kroków od niego stoi jakiś facet. Ubrany jest w znoszony, ale czysty mundur polowy, pozbawiony insygniów z wyjątkiem pięciokąta gwiazdek na kołnierzu. Wetknął w cybuch kukurydzianej fajki drewnianą zapałkę i pyka z niej, choć na próżno. Wygląda na to, że pożar miasta wyssał z powietrza cały tlen. Odrzuca zapałkę z niesmakiem, potem patrzy Shaftoe'owi prosto w oczy - przez ciemne lotnicze okulary nadające jego twarzy wygląd czaszki. Na chwilę układa usta w okrągłe O. Potem szczęka wraca na miejsce. - Shaftoe... Shaftoe! SHAFTOE!!! - odzywa się. Bobby czuje, że jego ciało staje na baczność. Zrobiłoby to na zasadzie jakiegoś głupiego, wdrukowanego odruchu, nawet gdyby od paru godzin nie żył. - Tak jest, sir! - wykrzykuje ze znużeniem. Generał przez pół sekundy zbiera myśli, po czym mówi: - Miałeś być w Concepción. Nie pojawiłeś się tam. Twoi przełożeni nie wiedzieli, co myśleć. Bardzo się o ciebie martwili. A już dowództwo marynarki wojennej było po prostu nie do wytrzymania, odkąd dowiedzieli się, że pracowałeś dla mnie. Oświadczyli, najbardziej autorytatywnie, jak mogli, że znasz ważne tajemnice wojskowe i nikt nie powinien narażać ciebie na niewolę. Mówiąc krótko, twoje losy i twój status były przez ostatnich kilka tygodni przedmiotem bardzo intensywnych, ba, wręcz gorączkowych spekulacji. Wielu podejrzewało, że zginąłeś albo, co gorsza, dostałeś się do niewoli. To zamieszanie było mi bardzo nie na rękę, ponieważ planowanie i realizacja odbicia Filipin nie pozostawiały mi 289 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON wiele czasu na tego typu rozterki. Powietrze rozdziera pocisk armatni. Wybucha na trybunach, a wokół nich przelatują wirujące odłamki desek, mniej więcej wielkości wioseł do kanadyjki. Jeden z nich wbija się niczym oszczep w ziemię, pomiędzy Generałem a Bobbym Shaftoe. Generał korzysta z tego, by złapać oddech, a potem ciągnie, jakby czytał z kartki: - A teraz, gdy najmniej się spodziewam, spotykam cię tutaj, wiele kilometrów od twojego miejsca pobytu, bez munduru, ubranego byle jak, w towarzystwie nippońskiego oficera, plugawiącego świętość pokoju dla dam! Shaftoe, czyś ty całkiem zatracił poczucie wojskowego honoru? Gdzie twoje dobre obyczaje? Czy nie wydaje ci się, że przedstawiciel armii Stanów Zjednoczonych powinien zachowywać się godniej? Łękotki Shaftoe'a podrygują w górę i w dół. Czuje, jak flaki mu się topią, a w kiszce stolcowej zachodzą jakieś podejrzane bulgocące procesy. Trzonowce szczękają mu jak dalekopis. Czuje za sobą obecność Goto Denga i zachodzi w głowę, co też ten biedak sobie teraz myśli. - Przepraszam, panie generale, nie chcę zmieniać tematu czy coś, ale czy pan jest tu sam? Generał wskazuje podbródkiem męską toaletę. - Moi adiutanci załatwiają swoje potrzeby. Bardzo im było spieszno, więc dobrze się złożyło, że trafiliśmy tutaj. Ale żaden z nich nawet nie pomyślał, żeby wejść do damskiej - dodaje surowo. - Przepraszam, sir - szybko wtrąca Bobby - za to i za wszystkie inne rzeczy, o których pan wspomniał. Jestem jednak żołnierzem piechoty morskiej, a żołnierze piechoty morskiej nie tłumaczą się, więc nawet nie będę próbował. - To mi nie wystarcza! Potrzebuję wyjaśnienia, gdzie właściwie byłeś! - Latałem po świecie - mówi Bobby Shaftoe - a los pierdolił mnie w dupę. Otwierają się drzwi męskiej toalety. Wychodzi jeden z adiutantów Generała, chwiejnie, na uginających się nogach. Generał nie zwraca na niego uwagi; patrzy gdzieś poza Shaftoe'a. - Przepraszam bardzo, sir. - Shaftoe robi w lewo zwrot. - Sir, to mój przyjaciel, Goto Dengo. Goto-san, przywitaj się, proszę, z panem generałem armii, Douglasem MacArthurem. Goto Dengo, oniemiały, stał przez cały czas jak słup soli. Teraz otrząsa się i robi bardzo głęboki ukłon. MacArthur energicznie kiwa głową. Jego adiutant spogląda ponuro na Goto Denga. Wyciągnął już colta. - Miło mi - nonszalancko rzuca Generał. - Ale słuchajcie no, powiedzcie mi, co takiego robiliście we dwóch w damskiej toalecie? Bobby Shaftoe wie, jak wykorzystać to zagajenie. - Hmm, to zabawne, że pan o to pyta, sir - rzuca beztrosko - ale Goto-san właśnie teraz ujrzał światło i nawrócił się na chrześcijaństwo. Paru Nipów na szczycie muru zaczyna walić do nich z karabinu maszynowego. Lekkie, koziołkujące pociski tną powietrze i uderzają w murawę. Generał armii Douglas MacArthur długo stoi bez ruchu, zasznurowawszy usta. Ostrożnie zdejmuje okulary i przeciera oczy nieskazitelnie czystym rękawem munduru. Wyciąga starannie złożoną białą chusteczkę, przytyka do swego jastrzębiego nosa i kilka razy w nią trąbi. Składa ją równie starannie i wtyka do kieszeni, prostuje ramiona, po czym podchodzi do Goto Denga i obejmuje go energicznym męskim gestem. W tym momencie z kibla wyłażą en bloc pozostali adiutanci Generała i przyglądają się scenie powściągliwie, z wyraźnym napięciem na twarzach. Bobby, głęboko zawstydzony, spuszcza wzrok na stopy, porusza palcami w butach i gładzi się po kresce strupa na głowie, pamiątce po uderzeniu wiosłem sprzed kilku dni. Snajper załatwia, jednego po drugim, Nipów obsadzających karabin maszynowy; wiją się i wrzeszczą jak w operze. Hukowie wyłażą z zagłębienia i wchodzą na scenę; stoją wszyscy bez ruchu, a szczęki opadły im do pępka. MacArthur puszcza wreszcie zesztywniałego Goto Denga, robi dramatyczny krok w tył i przedstawia go swemu sztabowi. - Poznajcie Goto-san - obwieszcza. - Słyszeliście pewnie takie powiedzenie "Dobry Nip to martwy Nip"? Otóż, ten młody człowiek to kontrprzykład, a jak wiadomo z matematyki, wystarczy jeden kontrprzykład, żeby obalić twierdzenie. Sztab zachowuje ostrożne milczenie. - A zatem będzie w sam raz, jeśli teraz zabierzemy tego młodego człowieka do kościoła San Agustin, tam przed nami, w Intramuros, żeby udzielić mu sakramentu Chrztu Świętego - mówi Generał. Jeden z adiutantów zgarbiony występuje naprzód, jakby w każdej chwili spodziewał się kuli między łopatki. - Sir, to mój obowiązek przypomnieć, że Intramuros jest wciąż pod kontrolą nieprzyjaciela! - No to najwyższy czas, żeby poczuli naszą obecność! - oznajmia MacArthur. - Shaftoe nas tam zaprowadzi. Shaftoe i ci znakomici filipińscy dżentelmeni! - General serdecznie, po bratersku obejmuje szyję Goto Denga ramieniem i rusza z nim, spacerkiem, w kierunku najbliższej bramy. - Chciałbym, młody człowieku, żebyś wiedział, że kiedy ustanowię w Tokio moją kwaterę główną - a jeśli Bóg da, będzie to w ciągu roku - masz się tam zameldować świeży i gotowy zaraz pierwszego dnia! - Tak jest, sir! - odpowiada Goto Dengo. Zważywszy na sytuację, mało prawdopodobne, by odpowiedział cokolwiek innego. Shaftoe bierze głęboki oddech, zadziera głowę i wpatruje się w zadymione niebo. - Panie Boże - mówi - zwykle pochylam głowę, kiedy mówię do Ciebie, ale sądzę, że tym razem powinniśmy porozmawiać w cztery oczy. Ty wszystko widzisz i wszystko wiesz, nie będę Ci więc tłumaczył sytuacji. Chciałbym tylko o coś Cię poprosić. Wiem, że otrzymujesz prośby od wszystkich żołnierzy w całej pieprzonej Manili, ale moja prośba dotyczy mnóstwa kobiet, dzieci i jeszcze generała MacArthura. Może więc mógłbyś umieścić ją na początku listy. Wiesz, czego pragnę. Pozwól, by mi się udało. Pożycza od jednego z towarzyszy mały, prosty, dwudziestostrzałowy magazynek do pistoletu maszynowego. Wyruszają ku Intramuros. Bramy są oczywiście strzeżone - Shaftoe i Hukowie wspinają się po stromych ścianach, dokładnie pod uciszonym gniazdem karabinu maszynowego. Obracają karabin w stronę Intramuros i sadzają za nim jednego z rannych Huków. Kiedy Shaftoe pierwszy raz spogląda na miasto, omal nie spada z muru. Intramuros zniknęło. Gdyby nie wiedział, że było tutaj, w życiu by go nie poznał. Z ziemią zrównano prawie wszystkie budynki. Nadal stoi mocno poszkodowana katedra i kościół San Augustin. Kilka pięknych zabytkowych hiszpańskich domów wciąż istnieje - są pospiesznymi odręcznymi szkicami samych siebie, bez dachów, skrzydeł lub ścian. Większość ulic to jednak tylko zwały cegieł i 290 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON potrzaskanych czerwonych dachówek, kipiące dymem i parą. Wszędzie walają się martwe ciała, rozsiane po dzielnicy jak nasiona tymotki rozrzucone na świeżo zaoranej glebie. Artyleria niemal przestała - bo nie zostało już nic do zniszczenia, ale na każdym rogu słychać strzały z broni krótkiej i karabinów maszynowych. Shaftoe zastanawia się, czy nie będzie trzeba zdobyć którejś z bram. Lecz zanim przyszedł mu do głowy jakikolwiek plan, na mur za nim gramoli się MacArthur i reszta grupy. Generał od powrotu nie widział jeszcze Intramuros jest osłupiały i, pierwszy raz w życiu, oniemiały. Długo stoi z otwartymi ustami i zaczyna ściągać na siebie ogień kilku ukrytych w gruzach Nipów. Ucisza ich zdobyczny karabin maszynowy. Przedarcie się ulicą do kościoła San Agustin zajmuje im kilka godzin. W środku zabarykadowała się banda Nipów, wraz z czymś, co brzmi jak wszystkie głodne niemowlęta i wściekłe dwulatki z całej Manili. Kościół to tylko jedno skrzydło potężnego kompleksu, zawierającego także klasztor i parę innych budynków. Wiele z nich zburzył ogień artyleryjski. Na ulicę wysypały się skarby zebrane przez mnichów w ciągu ostatnich pięciuset lat. Po całej okolicy, jak odłamki szrapnela przemieszane z zadźganymi bagnetami zwłokami Filipińczyków, walają się olbrzymie olejne malowidła przedstawiające biczowanego Chrystusa, fantastyczne drewniane rzeźby Rzymian przebijających gwoźdźmi jego ręce i nogi, marmurowe posągi Maryi trzymającej na kolanach umęczone ciało Jezusa, gobeliny z pręgierzem i biczem w akcji, krwią spływającą z grzbietu Chrystusa setkami równoległych strug. Nippończycy bronią głównych drzwi kościoła z samobójczym uporem, który zaczął się Shaftoe'owi wydawać męczący, lecz dzięki armatom Generała do środka prowadzi wiele innych dróg. A więc, podczas gdy kompania amerykańskiej piechoty przeprowadza frontalny atak na główne wejście, Bobby Shaftoe, Hukowie, Goto Dengo i Generał z adiutantami już klęczą w małej kapliczce niegdyś należącej do klasztoru. Powtarzają za księdzem ekstremalnie skróconą wersję modlitwy dziękczynnej. Ksiądz chrzci Goto Denga wodą z chrzcielnicy; Bobby Shaftoe w roli rozpromienionego rodzica, a generał armii Douglas MacArthur - ojca chrzestnego. Shaftoe z całej ceremonii zapamiętuje tylko jeden wers: - Czy wyrzekacie się Szatana i wszystkich spraw jego? - Wyrzekamy się! - mówi z ogromną stanowczością MacArthur, choć Bobby mruczy: - Jeszcze, kurwa, jak! - Goto Dengo kiwa głową, zostaje zmoczony i zostaje chrześcijaninem. Bobby Shaftoe przeprasza wszystkich, wychodzi i zaczyna wędrować po klasztorze. Jest wielki i popieprzony jak ta Kasba w Algierze, ponury, mroczny, pełen obrazów i rzeźb La Pasyon, stworzonych przez artystów, którzy z pewnością widzieli biczowanie na własne oczy i nie potrzebowali żadnego księdza z kazaniem na temat blasku Szatana. Wchodzi i schodzi wielkimi schodami, gwoli wspomnienia - wspomnienia o wieczorze, kiedy zabrała go tutaj Glory. Jest tu też wirydarz z fontanną pośrodku, otoczony długim krużgankiem na arkadach. Niegdyś mogli przechadzać się w jego cieniu hiszpańscy braciszkowie, spoglądać na kwiaty i słuchać śpiewu ptaków. Teraz śpiewają tylko przelatujące po niebie pociski. Po galerii zaś ganiają się filipińskie dzieciaki, a ich matki, ciotki i babcie obozują na środku, czerpiąc wodę z fontanny i gotując ryż nad ogniskami z nóg od krzeseł. Szarooki dwulatek z ułamanym gdzieś kijem goni za większymi chłopakami przez kamienne arkady. Część włosów ma takiego koloru jak Bobby, część jak u Glory. W oczach Bobby'ego aż promieniuje glorią Glory. Chłopiec ma ten sam kościec, który widział parę dni temu na wydmie, tym razem jednak odziany w pulchne, różowe ciało. Pełne zadrapań i otarć, bez wątpienia zarobionych honorowo. Bobby kuca i patrzy małemu Shaftoe'owi w oczy, zastanawiając się, jak zacząć wszystko wyjaśniać. Lecz chłopiec mówi: - Bobby, ty masz kukę! Porzuca kij i podchodzi, by zbadać rany na jego ramieniu. Dzieciaki nie muszą się witać, po prostu mówią do ciebie - Shaftoe sądzi, że to dobry sposób na rozpoczęcie czegoś, co byłoby inaczej bardzo kłopotliwe. Altamira pewnie od urodzenia mówili małemu Douglasowi, że Bobby Shaftoe pewnego dnia powróci w chwale zza morza. Fakt, że powrócił, jest tak oczywisty i jednocześnie tak cudowny jak to, że codziennie wschodzi słońce. - Widzę, że wykazałeś się wraz z rodziną elastycznością. To dobrze - mówi Bobby Shaftoe do swego syna, choć natychmiast zdaje sobie sprawę, że to w ogóle do niego nie dociera. Musi mu włożyć do głowy coś, co zostanie tam na trwałe - pragnie tego silniej, niż kiedykolwiek w życiu pragnął morfiny czy seksu. Bierze chłopca na ręce i idzie z nim przez klasztor, przez na wpół zawalone korytarze i osypujące się zwały gruzu, między martwymi Nippończykami. Aż do tych wielkich schodów. Pokazuje mu olbrzymie bloki granitu, opowiada, jak je kładziono, jeden po drugim, rok za rokiem, w miarę jak z Acapulco wracały wyładowane srebrem galeony. Doug M. Shaftoe bawił się klockami, więc zaraz pojmuje podstawową ideę. Tato kilka razy wnosi go i znosi po schodach. Stają na dole i patrzą ku górze. Porównanie do klocków zapadło chłopcu głęboko w pamięć. Sam z siebie unosi ręce nad głowę i krzyczy: "Taaaaaakie wieeeelkie!". Głos odbija się echem i wraca schodami. Bobby chciałby mu wytłumaczyć, że tak to się właśnie dzieje, stawia się jedną rzecz na drugiej i znów, i znów - czasem tajfuny zatopią galeon i nie dostaniesz tego roku kolejnej granitowej bryły - ale próbujesz dalej i w końcu wychodzi ci coś taaaak wieeelkiego. Może gdyby był specem od słów jak Enoch Root, dałby radę to wyjaśnić. Wie, że dzieciak nic z tego nie zrozumie, tak jak on nie zrozumiał nic, gdy Glory pierwszy raz pokazała mu schody. Douglas MacArthur Shaftoe zachowa w pamięci tylko to, że ojciec zaprowadził go tutaj, wszedł z nim i zszedł po schodach. Jeśli pożyje dłużej i dobrze się nad tym zastanowi, może w końcu go olśni - tak jak Bobby'ego. To i tak nieźle, jak na początek. Wśród kobiet w wirydarzu rozniosła się wieść, że wrócił Bobby Shaftoe - lepiej późno niż wcale! - dlatego i tak nie ma czasu na ważne przemowy. Rodzina Altamira wysyła go w misję: ma znaleźć Carlosa, jedenastoletniego chłopca, którego wygarnęli Nippończycy, kiedy parę dni temu oczyszczali Malate. Shaftoe najpierw znajduje MacArthura i Goto Denga. Tłumaczy się im. Ci dwaj zaangażowali się głęboko w rozmowę o talentach Gota do budowania tuneli i sposobach ich ewentualnego wykorzystania przy odbudowie Nipponu, do którego to zadania Generał aż się pali - zaraz jak tylko skończy obracać w ruinę całą pacyficzną Azję. - Masz grzechy do odkupienia, Shaftoe - mówi Generał. - I nie odpokutujesz ich na kolanach, klepiąc zdrowaśki. - Rozumiem, sir - odpowiada Bobby. - Mam małe zadanko do wykonania - najlepiej nadaje się do niego jakiś szturmowiec piechoty morskiej, wyszkolony do skakania ze spadochronem. - Sir, a co powie na to marynarka wojenna? - Nie zamierzam mówić tym majtkom, że cię znalazłem, dopóki nie wykonasz mojej misji. A wtedy wszystkie grzechy zostaną odpuszczone. - Zaraz wrócę - mówi Shaftoe. 291 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Dokąd to, Shaftoe? - Najpierw musi mi wybaczyć jeszcze parę innych osób. I rusza ku Fortowi Santiago z uzupełnionym, dozbrojonym i wzmocnionym oddziałem Huków. Stary hiszpański fort został parę godzin temu wyzwolony przez Amerykanów. Otworzyli drzwi do lochów i podziemnych grot nad rzeką Pasig. Zatem znalezienie jedenastoletniego Carlosa Altamira wymagać będzie tylko przepatrzenia kilku tysięcy trupów. Zginęli prawie wszyscy Filipińczycy zapędzeni tam przez Nipów, albo w masowych egzekucjach, albo zaduszeni w lochach, albo utopieni przez zalewający cele przypływ. Bobby Shaftoe nawet nie wie, jak wyglądał Carlos - jedyne, co może zrobić, to wynaleźć młodszych nieboszczyków i przedstawić ich rodzinie do rozpoznania. Benzedryna, którą wziął parę godzin temu, już przestała działać i sam czuje się ledwo żywy. Idzie z lampą naftową przez hiszpańskie lochy, oświetlając twarze zmarłych wątłym żółtym światełkiem i mruczy do siebie, jakby się modlił: - Czy wyrzekacie się Szatana i wszystkich spraw jego? Mądrość Kilka lat temu, gdy Randy'emu sprzykrzył się bezustanny ucisk w dolnej szczęce, udał się na północnokalifornijski rynek usług stomatologicznych i szukał kogoś, kto usunąłby mu zęby mądrości. Ubezpieczenie pokrywało takie sprawy, cena nie grała więc roli. Jego dentysta zrobił mu jedno z tych panoramicznych prześwietleń całej dolnej połowy czaszki, kiedy to wtyka się w gębę pół rolki ultraczułego filmu, głowę wsadza się w imadło, aparat rentgenowski obraca się wokół ciebie, siejąc przez szczelinę promieniami, a cały personel gabinetu pada na podłogę za ołowianą ścianą. Powstaje niezbyt apetyczna odbitka przedstawiająca szczękę zrzutowaną na jedną płaszczyznę. Patrząc na nią, Randy starał się unikać nieprzyjemnych porównań w rodzaju "głowa faceta przejechanego kilka razy przez walec drogowy" i próbował myśleć o niej jako o rzutowaniu geometrycznym - jednym z wielu w historii ludzkości, która usiłowała z uporem maniaka przedstawić trójwymiarowe przedmioty na płaszczyźnie. W narożnikach tej płaszczyzny tkwiły zęby mądrości - nawet dla niezorientowanego w temacie Randy'ego wyglądały cokolwiek szokująco - każdy był mniej więcej wielkości kciuka (choć może to tylko zniekształcenie podczas rzutowania - tak jak sławna spuchnięta Grenlandia w projekcji Merkatora), znajdował się w sporej odległości od pozostałych zębów, przez co (logicznie) lądował w części czaszki, którą przeważnie nie zajmuje się dentysta, oraz był ustawiony pod złym kątem - i to nie odrobinę przekrzywiony, ale prawie do góry nogami i tył na przód. Najpierw zwalił to wszystko na karb "zjawiska Grenlandii". Uzbrojony w mapę Szczęki, wyruszył na ulice krainy Trzech Braci, by znaleźć odpowiedniego dentystę. Już zaczynał się psychologicznie wczuwać w sytuację. To były jakieś niesamowite zęby! Zrodzone z jakichś reliktowych włókien DNA, prosto z epoki zbieractwa i łowiectwa, przystosowane do rozdrabniania kory drzew i chrząstek mamuta na łatwo strawną papkę. Te głazy żywej emalii zabłąkały się jakoś do drobnej czaszki kromaniończyka, w której zwyczajnie nie było na nie miejsca. I pomyśleć, że przez tyle lat dźwigał ten zbędny ciężar. Pomyśleć, ile marnowało się cennego miejsca w głowie? A kiedy już je usuną, co wypełni te cztery gigantyczne zębodoły? Nieważne, najpierw trzeba znaleźć kogoś, kto je wyrwie. Ale odmawiał mu jeden stomatolog za drugim. Kładli zdjęcie szczęki na podświetlacz, wgapiali się w nie i bledli. Może to tylko blade jarzeniowe światło, lecz Randy był pewien, że bledli. Nieszczerze - tak jakby zęby mądrości zwykły rosnąć całkiem gdzie indziej - tłumaczyli mu, że te są wrośnięte bardzo głęboko w czaszkę. Dolne były tak daleko w szczęce, że usunięcie ich praktycznie rozłamałoby żuchwę na pół, a wtedy jeden fałszywy ruch wysłałby niszczycielski szpikulec z chirurgicznej stali prosto do ucha środkowego. Górne zaś siedziały tak głęboko w czaszce, że oplatały korzeniami części mózgu odpowiedzialne za postrzeganie koloru niebieskiego (z jednej strony) oraz za powstrzymywanie niewiary w kiepskie filmy (z drugiej), natomiast pomiędzy tymi zębami a światem zewnętrznym - światłem, powietrzem i śliną - leżało wiele warstw skóry, mięśni, chrząstek, głównych przewodów nerwowych, tętnic zasilających mózg, pękatych zbiorników węzłów limfatycznych, dźwigarów i belek kostnych, tkanki łącznej, a wszystko to - na razie - działało, dzięki Bogu, świetnie. Do tego jeszcze parę gruczołów o niezbyt dobrze poznanych funkcjach i wiele innych rzeczy, które czyniły Randy'ego Randym - same urządzenia z kategorii "lepiej nie ruszać". Wyglądało, że dentyści niespecjalnie lubią wtykać rękę głębiej niż po łokieć do jamy ustnej pacjenta. Od wielu lat jeżdżą do pracy mercedesami i mieszkają w wielkich willach, aż tu w gabinecie pojawia się przykra gęba Randy'ego z jego złowrogim rentgenem - jasne, że absolutnie nic nie mogą zyskać na próbie usunięcia tych nie tyle zębów, ile apokaliptycznych potworności wprost od świętego Jana. Najlepszym sposobem na ich ekstrakcję byłaby gilotyna. Żaden z nich nawet nie chciał zastanowić się nad możliwością zabiegu, dopóki Randy nie podpisze dokumentu o przejęciu odpowiedzialności, zbyt grubego, by go zszyć, o objętości niemalże segregatora, którego główna klauzula mówiła, że w rezultacie zabiegu głowa pacjenta może ewentualnie wylądować w słoju z formaliną w jakiejś galerii osobliwości dla turystów tuż za meksykańską granicą. I tak wędrował z jednego gabinetu do drugiego jak obsypany wrzodami wyrzutek, wałęsający się po nuklearnej pustyni, wypędzany z każdej wioski kamieniami przez przerażonych chłopów. Aż pewnego dnia wszedł do gabinetu, gdzie recepcjonistka niemal się go spodziewała. Zaprowadziła go do sali na badanie. Dentysta był zajęty czymś, co powodowało wzbijanie w powietrze dużej ilości pyłu kostnego. Pielęgniarka kazała mu usiąść, zaproponowała kawę, a potem włączyła podświetlacz i powiesiła na nim rentgenogram Randy'ego. Cofnęła się o krok, skrzyżowała ręce i patrzyła nań z niedowierzaniem. "Ach tak - mruknęła. - To są te słynne zęby mądrości!". Była to ostatnia wizyta Randy'ego u stomatologa w ciągu następnych kilku lat. Wciąż czuł w czaszce ten całodobowy ucisk, ale zmienił trochę nastawienie - dźwigał go jak osobisty krzyż, jeszcze nie taki najgorszy w porównaniu z tym, co musieli cierpieć inni ludzie. Tutaj, jak w wielu innych niespodziewanych sytuacjach, przydało mu się doświadczenie z fabularnych gier fantasy, gdzie w toku różnych epickich scenariuszy wcielał się w umysł, jeśli nie w ciało, wielu postaci, które nie miały kończyn albo zostały poparzone zionięciem smoka lub kulą ognistą czarodzieja na pewnej, ustalonej algorytmicznie, powierzchni ciała; a etyka takich gier mówi, że trzeba dobrze się zastanowić, jak to jest: żyć z takimi obrażeniami, by potem odpowiednio kierować swą postacią. W takim kontekście uczucie, jakby się miało w głowie podnośnik samochodowy, rozwierający się co rok o jeden ząbek zapadki, nie było nawet warte wspomnienia. Gubiło się w szumie somatycznym. Randy żył więc z tym przez kilka lat, tymczasem niepostrzeżenie wspinając się z Charlene po skali socjoekonomicznej, aż okazało się, że na przyjęciach, na które chodzą, część gości przyjechała mercedesami. Na jednym z takich przyjęć Randy podsłuchał dentystę wychwalającego pod niebiosa jakiegoś genialnego młodego stomatologa, który niedawno się tutaj sprowadził. Randy musiał ugryźć się w język, żeby nie zacząć zasypywać go pytaniami, co właściwie 292 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON znaczy "genialny" w kontekście stomatologii - pytania te zadałby z czystej ciekawości, ale dentysta na pewno odebrałby to inaczej. Jasne jest, który koder jest genialny, a który nie, ale jak odróżnić genialnego stomatologa od zaledwie bardzo dobrego? Można się władować w poważne epistemologiczne gówno. Każdy garnitur zębów mądrości można usunąć tylko raz. Niemożliwe jest, by stu dentystów wykonało tę samą ekstrakcję - a tylko wtedy można by naukowo porównać wyniki. Lecz to było widać z samego wyrazu twarzy rozmówcy: tamten dentysta, ten nowy, jest genialny. Randy podkradł się więc do niego i wspomniał, że mógłby mieć niezłe wyzwanie - że sam osobiście stanowi wyzwanie - dla owego niesamowitego, genialnego dentysty. I dlatego poprosi o jego nazwisko. Kilka dni później rozmawiał już z tym lekarzem, który był rzeczywiście młody, bardzo bystry i miał więcej wspólnego z innymi geniuszami, których znał Randy - przeważnie hakerami - niż z innymi dentystami. Jeździł pikapem i miał w poczekalni świeże numery "Magazynu TURING". Nosił brodę i zatrudniał sztab pielęgniarek i innych akolitek, które stale ekscytowały się jego genialnością, chodziły za nim, pilnując, by nie wpadał na większe przeszkody, i przypominały mu o obiedzie. Ten gość nie zbladł, ujrzawszy merkatorentgenogram Randy'ego. Uniósł podbródek z dłoni, na której go opierał, wyprostował się nieco i przez parę minut milczał. Głowa poruszała mu się nieznacznie, gdy zaczynał kontemplować kolejny narożnik układu współrzędnych i podziwiać groteskowe usytuowanie zęba - jego paleolityczny ogrom i długie, sterczące korzenie, sięgające w niezbadane przez anatomów obszary czaszki. Kiedy wreszcie odwrócił się do Randy'ego, emanował tą świętą aurą, czymś na kształt ekstazy religijnej. Odkrył jakąś kosmiczną symetrię, jakby szczęka Randy'ego i jego genialny mózg stomatologa zostały miliardy lat temu wyrzeźbione przez architekta Wszechświata specjalnie po to, by spotkać się tu i teraz, przed podświetlaczem do zdjęć. Nie powiedział nic w rodzaju: "Randy, pozwól, że pokażę ci, jak niewielka odległość dzieli ten korzeń od zwoju nerwowego, który odróżnia cię od małpiatki" ani "Wie pan, mam bardzo napięty plan, a w ogóle to zamierzałem zająć się nieruchomościami" ani "Zaraz, chwileczkę, tylko zadzwonię do prawnika". Nie powiedział nawet "Kurde, te sukinsyny rzeczywiście głęboko siedzą". Młody, genialny dentysta powiedział tylko "No dobrze", stał nad nim niepewnie przez kilka minut, a potem odwrócił się na pięcie i wyszedł, okazując tym samym brak ogłady towarzyskiej - po tym Randy już na sto procent uwierzył w niego. Jeden z asystentów w końcu kazał mu podpisać dokument o odpowiedzialności, w którym wyrażał zgodę między innymi na przepuszczenie swego ciała przez piłę tartaczną, jeśli dentysta uzna, że tak trzeba, ale tym razem wyglądało to na formalność, a nie wstęp do nieuniknionej sagi sądowej w stylu dickensowskiej "Samotni". Aż wreszcie nadszedł wielki dzień. Randy delektował się śniadaniem, wiedząc, że skoro ma nastąpić uszkodzenie nerwów, może ostatni raz jest zdolny do posmakowania jedzenia, a może i do przeżucia go. Kiedy się pojawił, wszyscy asystenci dentysty zerknęli nań z podziwem, jakby chcieli powiedzieć: "O rany, gość naprawdę przyszedł!", i błyskawicznie przystąpili do akcji. Randy zasiadł w fotelu, dali mu zastrzyk, a wtedy wszedł dentysta i zapytał go, jaka jest różnica między Windows 95 a NT i czy w ogóle jest jakaś. - To jedna z tych gadek, po których ma pan poznać, kiedy tracę przytomność, prawda? - powiedział Randy. - Właściwie jest jeszcze drugi powód. Widzi pan, ja zastanawiam się nad przesiadką na NT i chciałbym się dowiedzieć, co pan o tym myśli - odparł dentysta. - No cóż. Ja mam znacznie więcej doświadczenia z Uniksem niż z NT, ale z tego, co widziałem, NT-ki wyglądają na całkiem przyzwoity system operacyjny, no a na pewno poważniejszy niż zwykłe Windows. - Przerwał, by nabrać oddechu i zauważył, że nagle wszystko się zmieniło. Stomatolog i jego pomocnicy wciąż tu byli, mniej więcej w tych miejscach co przedtem, kiedy zaczynał to zdanie, ale teraz okulary dentysty były przekrzywione, szkła zbryzgane krwią, twarz spocona, maska poplamiona czymś, co wyglądało, jakby pochodziło gdzieś z głębi ciała Randy'ego, a powietrze w sali mętne od rozpylonego pyłu kostnego. Pielęgniarki, znużone i ledwie trzymające się na nogach, wyglądały, jakby potrzebowały operacji plastycznych, liftingów i paru tygodni urlopu. Na jego piersi, kolanach i na podłodze pełno było zakrwawionych szmatek i rozdartych w pośpiechu opakowań po opatrunkach. Bolała go potylica, poobijana o zagłówek przy wstrząsach spowodowanych stomatologicznym młotem pneumatycznym. Kiedy próbował skończyć zdanie ("jeśli więc może pan trochę dopłacić, sądzę, że przesiadka na NT-ki ma sens"), zauważył, że usta ma pełne czegoś, co uniemożliwia mówienie. Lekarz ściągnął maskę i podrapał się po przepoconej brodzie. Nie patrzył na Randy'ego, ale gdzieś bardzo, bardzo daleko. Wydał ciężkie, przeciągłe westchnienie. Ręce mu drżały. - Jaki dziś mamy dzień? - wymamrotał Randy przez zwoje waty. - Jak już panu mówiłem - powiedział genialny młody stomatolog - za ekstrakcję zębów mądrości mamy zmienną stawkę, zależnie od stopnia trudności zabiegu. Obawiam się, że w tym wypadku będę musiał policzyć maksymalnie za wszystkie cztery. - Po czym wstał i chwiejnie wyszedł z pokoju, garbiąc się, jak pomyślał Randy, nie tyle pod ciężarem stresu, ile świadomości, że nikt nigdy nie przyzna mu Nobla za to osiągnięcie. Randy poszedł do domu i spędził mniej więcej tydzień na kanapie przed telewizorem, zażerając się tabletkami przeciwbólowymi jak cukierkami i pojękując z bólu. A potem mu się polepszyło. Ucisk w czaszce zniknął. Całkiem zniknął. Już nawet nie pamięta, jak się wtedy czuł. A teraz, jadąc policyjnym radiowozem do nowej, pojedynczej celi, przypomina sobie całą tą opowieść o zębach mądrości, ponieważ ma ona wiele wspólnego z tym, co przeszedł emocjonalnie w stosunku do Ameriki Shaftoe. W życiu miał kilka dziewczyn - nie za wiele - ale wszystkie z nich były jak ci dentyści, co nie spełnili oczekiwań. Amy, tylko Amy umiała, i miała dość jaj, żeby spojrzeć na niego, powiedzieć "No dobrze", zanurkować w jego czaszkę i wrócić ze skarbem. Pewnie było to dla niej wyczerpujące. Zażąda od niego dużo w zamian. Będzie jęczał z bólu przez dłuższy czas. Ale już teraz wie, że wewnętrzny ucisk ustąpił i cieszy się, bardzo się cieszy, że pojawiła się w jego życiu i że on miał na tyle zdrowego rozsądku, no i zapewne charakteru, by się z nią zadać. Na kilka godzin zupełnie zapomina, że filipińskie władze chcą skazać go na śmierć. Ponieważ siedzi w samochodzie, domyśla się, że ta nowa, pojedyncza cela znajduje się w innym budynku. Nikt mu nic nie wyjaśnił - jest przecież więźniem. Od aresztowania na lotnisku NAIA siedział w więzieniu na południu, nowym betonowym klocku na peryferiach Makati, ale teraz wiozą go na północ, w starsze rejony Manili, pewnie do bardziej stylowej, gotyckiej, przedwojennej budowli. Fort Santiago, nad brzegiem rzeki Pasig, miał cele w strefie pływów, tak że więźniowie zamknięci w nich, gdy był odpływ, ginęli podczas przypływu. Ale nie jadą tam - wie, że teraz zrobiono tam muzeum. Nowa cela jest rzeczywiście w złowrogiej, wielkiej starej budowli, gdzieś w torusie ważnych rządowych instytucji, otaczającym pierścieniem martwe Intramuros. Nie w wielkim budynku sądu, ale tuż obok. Jadą alejami między tymi wielkimi kamiennymi budowlami, potem okazują papiery w budce strażniczej, czekają na odsunięcie wielkiej żelaznej 293 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON bramy, ruszają brukowanym dziedzińcem, którego dawno nikt nie zamiatał, znów okazują papiery, czekają, aż podniesie się prawdziwa brona, otwierając przejazd, którym zjeżdżają pod spód budynku. Samochód staje i natychmiast zostaje otoczony przez umundurowanych strażników. Cały proces bardzo przypomina podjeżdżanie pod główne wejście azjatyckiego hotelu dla biznesmenów, tyle że faceci w mundurach mają broń i nie proponują, że poniosą mu komputer. W pasie ma łańcuch, do którego z przodu przypięte są kajdanki. Skracający krok łańcuch pętający kostki został przypięty jeszcze jednym łańcuchem do łańcucha w pasie, żeby nie wlókł się po ziemi. Ręce ma akurat na tyle swobodne, by podtrzymać przyciśnięty do brzucha laptop. Nie jest zwykłym łotrem w kajdanach, jest cyfrowym łotrem w kajdanach, Duchem Marleya na Autostradzie Informacyjnej. W takiej sytuacji pozwolili mu na laptop - to jest tak groteskowo nieprawdopodobne, iż Randy zaczyna wątpić nawet we własne cyniczne podejrzenia - mianowicie, że Ktoś - pewnie ten sam Ktoś, co Próbuje Mu Coś Przekazać - stwierdził, że wszystko na twardym dysku jest zaszyfrowane i teraz chce sprowokować go, by odpalił komputer i pracował na nim, tak żeby - żeby co właściwie? Może w celi zainstalowali kamerę, która będzie zaglądać mu przez ramię. Ale przed tym łatwo się obroni: wystarczy, że nie będzie kompletnym głupkiem. Strażnicy prowadzą go korytarzem przez różne punkty przyjmowania więźniów - jego to właściwie nie dotyczy, bo już w poprzednim więzieniu zdał rzeczy osobiste i wypełnił wszystkie papiery. Potem zaczynają się wielkie, złowieszcze metalowe drzwi i korytarze, które nie pachną za ładnie. Słyszy nerwowy, więzienny gwar. Mijają jednak ów gwar i prowadzą go w kolejne korytarze, starsze i jakby mniej używane. Wreszcie przechodzą przez staroświecką więzienną furtkę z żelaznych krat. Są w podłużnym pomieszczeniu z kamiennym sklepieniem, zawierającym jeden rząd cel, może z sześć, i przejście dla strażnika wzdłuż drzwi wszystkich tych żelaznych klatek. Jak makieta więzienia w parku rozrywki. Prowadzą go do ostatniej celi w szeregu i wsadzają do niej. Czeka tam wąskie żelazne łóżko, cienki bawełniany materac oraz złożone w kostkę poplamione, choć wyprane prześcieradła i wojskowy koc. W rogu celi, tuż pod szczytową ścianą tej długiej sali, wstawiono starą drewnianą szafkę na akta i składane krzesło. Szafka najwyraźniej ma służyć Randy'emu za biurko do pracy. Szuflady ma zamknięte na klucz i jest unieruchomiona paroma zwojami ciężkiego łańcucha i kłódką, jasne więc, że ma korzystać z komputera dokładnie tutaj, w tym rogu celi i nigdzie indziej. Jak obiecał adwokat, jest też przedłużacz. Podłączony do gniazdka przy wejściu na blok, potem solidnie przywiązany do rury poza zasięgiem Randy'ego, koniec ma w pobliżu szafki na akta. Ale nie sięga do wnętrza celi. Żeby włączyć komputer, należy postawić go na szafce, wetknąć doń kabel, a wtyczkę rzucić za kraty, by strażnik podłączył ją do przedłużacza. Na początku wydaje się, że to tylko jedna z tych obłąkańczych demonstracji władzy, pokaz siły dla czystej sadystycznej przyjemności. Ale po rozkuciu, zamknięciu w celi i kilku minutach myślenia w samotności, zaczyna sądzić inaczej. Oczywiście w normalnych warunkach mógłby zostawić komputer na szafce, odczekać aż naładują się baterie, potem zabrać go na łóżko i pracować, dopóki się nie wyczerpią. Ale z laptopa wymontowano baterie, a w celi nigdzie nie wala się zapasowy pakiet baterii do ThinkPada. Musi więc przez cały czas być podłączony do prądu, a wskutek ustawienia szafki i przedłużacza, pewne nieprzezwyciężone ograniczenia trójwymiarowej przestrzeni euklidesowej zmuszają go do korzystania z komputera w jednym i tylko jednym miejscu - na tej cholernej szafce. To mu nie wygląda na przypadek. Siada na szafce i przygląda się ścianom i sufitowi. Szuka kamer wideo, ale niespecjalnie się stara - właściwie się ich nie spodziewa. Tylko kamery o wysokiej rozdzielczości mogłyby odczytać tekst na ekranie laptopa, a takie kamery są wielkie i łatwo widoczne. Maleńkie kamerki cyfrowe by się nie nadawały. Żadnych dużych natomiast nie widać. Randy jest niemal pewien, że gdyby otworzył ową szafkę, znalazłby jakiś sprzęt elektroniczny. Tuż pod blatem zapewne siedzi antena przechwytująca emitowane przez laptopa sygnały van Ecka. Poniżej zaś coś, co tłumaczy te sygnały na postać cyfrową i przekazuje do stacji odbiorczej gdzieś niedaleko, pewnie za ścianą. Na dnie prawdopodobnie siedzą napędzające to wszystko akumulatory. Przechyla szafkę na boki, jak daleko pozwalają łańcuchy, i stwierdza, że faktycznie, środek ciężkości ma nisko, jakby w dolnej szufladzie siedział wielki akumulator samochodowy. A może za dużo sobie wyobraża. Może pozwolili mu na laptop, bo są mili. A więc tak to wygląda. Taka jest sytuacja. Taki biznes. Prosta, oczywista sprawa. Odpala laptop tylko po to, by sprawdzić, czy działa. Później ściele łóżko i kładzie się na nim, bo od dawna bardzo chciał się położyć. Pierwszy raz od ponad tygodnia może cieszyć się czymś w rodzaju spokoju. Avi na plaży w Pacifica wygłosił umoralniającą gadkę przeciwko masturbacji - pomimo to najwyższy czas, by Randy o coś zadbał. Będzie musiał się teraz mocno skupiać - trzeba więc pozbyć się tego, co go dekoncentruje. Wspomnienie ostatniej rozmowy z Amy wystarcza, by osiągnąć niezły wzwód. Wtyka dłoń w spodnie i natychmiast zasypia. Budzi się na szczęk otwieranych drzwi bloku. Wprowadzają nowego więźnia. Randy próbuje wstać i odkrywa, że wciąż ma dłoń w spodniach - nie spełniła swego zadania. Niechętnie wyciąga ją stamtąd i unosi się. Stawia stopy na kamiennej posadzce. Siedzi teraz tyłem do sąsiedniej celi, która jest lustrzanym odbiciem tej - to znaczy, obie prycze i toalety stoją przy wspólnej ściance działowej. Wstaje, odwraca się i obserwuje drugiego więźnia. Pakują go właśnie tuż obok. Więzień jest biały, około sześćdziesiątki, może siedemdziesiątki, choć równie dobrze pięćdziesiątki lub osiemdziesiątki. W każdym razie nieźle zakonserwowany. Nosi więzienny drelich, tak jak Randy, ale przybrany czym innym - zamiast laptopa ma krzyżyk zwisający z różańca o wielkich bursztynowych paciorkach oraz jakiś medalion na srebrnym łańcuszku. Przyciska do siebie kilka książek: Biblię, coś wielkiego, grubego i po niemiecku, oraz ostatni bestseller. Strażnicy traktują go z niezwykłym szacunkiem, Randy zakłada, że facet jest księdzem. Mówią doń po tagalsku, zadają mu pytania - Randy domyśla się, że pytają, czy ma jakieś potrzeby, życzenia - facet odpowiada im pewnym siebie tonem, nawet opowiada żart. Grzecznie o coś prosi; klawisz wybiega w podskokach i po chwili wraca z talią kart. Wreszcie strażnicy wycofują się z celi, gnąc się w ukłonach do samej ziemi i rzucając na wyścigi przeprosiny, które zaczynają już brzmieć monotonnie. Biały człowiek mówi coś, wybaczając im pogodnie. Strażnicy parskają nerwowym śmiechem i odchodzą. Facet przez minutę stoi na środku celi, kontemplując podłogę. Może się modli albo coś. Potem wraca do rzeczywistości i zaczyna się rozglądać. Randy przytula się do ścianki działowej i wystawia rękę przez kraty. - Randy Waterhouse - mówi. Biały więzień rzuca książki łukiem na łóżko, podchodzi do niego i ściska mu dłoń. - Enoch Root - mówi. - Miło mi cię poznać osobiście, Randy. - Głos jest nie do pomylenia: to Pontifex, [email protected]. Randy, osłupiały, zamiera na dłuższą chwilę - jak człowiek, który właśnie zdał sobie sprawę, że robią mu jakiś 294 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON gigantyczny kawał, ale nie ma pojęcia, jak gigantyczny jest ten kawał, ani nie wie, co na to poradzić. Enoch Root widzi, że Randy'ego sparaliżowało i wykorzystuje to - zgina w jednej dłoni talię kart i przerzuca je do drugiej; wachlarz kart zawisa na moment w powietrzu jak akordeon. - Nie są takie uniwersalne jak perforowane, ale i tak zadziwiająco przydatne - rzuca z namysłem. - Przy odrobinie szczęścia, Randy, możemy utworzyć bridge, most - dopóki będziesz odbywał tutaj swój pontyfikat. - Bridge? - powtarza Randy; czuje się - a pewnie i jego głos brzmi - dość głupio. - Przepraszam, ale mój angielski trochę zardzewiał. Chodziło mi o brydża, grę w karty. Umiesz w to grać? - W brydża? Nie. Ale zdaje się, że do tego trzeba czterech osób. - Wymyśliłem sobie wersję dla dwóch. Mam nadzieję, że ta talia jest kompletna - do mojej gry potrzebne są pięćdziesiąt cztery karty. - Pięćdziesiąt cztery - w zadumie powtarza Randy. - Czy ta gra to coś jak Pontifex? - Właśnie. - Zasady Pontifeksa pewnie gdzieś jeszcze mam zachomikowane na dysku - mówi Randy. - No to gramy - rzuca Enoch Root. Spadanie Shaftoe wyskakuje z samolotu. Powietrze jest odświeżająco chłodne. I jeszcze ten solidny wiatr. Po raz pierwszy od roku nie jest obrzydliwie zgrzany i nie ocieka potem. Coś szarpie go potężnie za grzbiet; to linka otwierająca spadochron, wciąż przyczepiona do samolotu - Boże broń, żeby amerykańscy żołnierze mieli sami szarpać za uchwyty. Może sobie wyobrazić tę naradę sztabu, na której wymyślili ową linkę: "Panie generale, na miłość boską, przecież to podoficerowie! Jak tylko wyskoczą z samolotu, zaraz zaczną marzyć o swoich dziewczynach, popijać z piersiówek, drzemać i zanim pan się obejrzy, walną w ziemię z szybkością paruset kilometrów na godzinę!". Pilocik trzepocze, chwyta powietrze, a potem jednym pociągnięciem wybebesza główny spadochron. Bezładna chmura jedwabiu, ciągnięta ciężarem ciała w dół, trochę się miota i łopocze, w końcu rozkłada się z hukiem i Bobby zawisa w przestrzeni; ciemny punkcik jego ciała tworzy idealną, maleńką dziesiątkę pośrodku białawej tarczy strzelniczej. Nic dziwnego, że ci spadochroniarze uważają się za bogów wśród ludzi, mają taki świetny widok, o wiele lepszy niż biedni marines pełznący po plaży, zawsze patrzący w górę na szeregi nippońskich umocnień. Pod nim rozciąga się cały Luzon. Sięga wzrokiem na dwieście czy trzysta kilometrów na północ, po matę roślinności zbitą jak filc - tam zaszył się Tygrys Malajów, generał Yamashita, z setkami tysięcy żołnierzy. Każdy z nich najchętniej przyczepiłby sobie do ciała mnóstwo materiałów wybuchowych, przekradł się w nocy przez front, wbiegł do jakiegoś dużego skupiska amerykańskich żołnierzy i wysadził się ku chwale cesarza. Po sterburcie ma Zatokę Manilską i nawet z tej odległości, jakichś pięćdziesięciu kilometrów, widzi, że dżungla, zbliżając się do brzegu, gwałtownie przerzedza się i brązowieje - jak odcięty liść, usychający na krawędziach - tyle zostało z Manili. Gruby, czterdziestokilometrowy język lądu pełznący ku niemu to półwysep Bata'an. Tuż przy koniuszku ma skalistą wysepkę w kształcie kijanki, z zieloną główką i cienkim brązowym ogonkiem - to Corregidor. Z wielu kraterów na wyspie bucha dym. Amerykanie już prawie ją zdobyli. Sporo Nippończyków wolało się wysadzić w podziemnych bunkrach, niż poddać. Ów heroizm podsunął komuś w sztabie Generała sprytny pomysł. Parę kilometrów od Corregidoru nieruchomo leży coś, co wygląda jak absurdalnie przysadzisty, asymetryczny pancernik, tylko że bardzo duży. Otaczają go amerykańskie kanonierki i siły desantowe. Z jego pokładu płynie z wiatrem smuga czerwonego dymu - to bomba dymna, którą parę minut temu zrzucił na spadochronie samolot Shaftoe'a. Kiedy Shaftoe spada, a wiatr zwiewa go właśnie tam, widzi chropowaty beton, z którego zbudowano to cudo. Kiedyś była to sucha skała w Zatoce Manilskiej. Hiszpanie zbudowali na niej fort, Amerykanie nabudowali na nim parę baterii dział, a Nipy zamieniły całość w potężną żelbetową twierdzę o ścianach dziesięciometrowej grubości i z paroma wieżami dział kalibru 355 mm na wierzchu. Działa uciszono już dawno; Shaftoe widzi długie pęknięcia na lufach i kratery, jak zamrożone pluśnięcia, na pancerzach. Spada wprawdzie na dach niezwyciężonej nippońskiej fortecy pełnej uzbrojonych po zęby ludzi, tylko czekających na okazję do malowniczej śmierci, lecz mimo to jest stuprocentowo bezpieczny; gdy tylko jakiś Nip wystawi ze strzelnicy lufę karabinu albo obiektywy lornetki, natychmiast prosto w niego wali kilka amerykańskich działek przeciwlotniczych z pobliskich okrętów. Potworna kanonada rozpętuje się, kiedy z małej groty nad linią wodną wyspy wyskakuje niewielka motorówka i kieruje się prosto na amerykańską barkę desantową. Ogień otwiera sto działek równocześnie. Pędzące z ponaddźwiękową prędkością kule całymi tonami rozpryskują wodę ze wszystkich stron motorówki. Wszystkie te rozpryski tworzą jedną strzępiastą, wulkaniczną erupcję białej wody, otaczającą łódź. Bobby Shaftoe zatyka uszy palcami. Eksploduje tona materiału wybuchowego w dziobie motorówki. Fala uderzeniowa pędzi po powierzchni wody - pienisty biały pierścień powiększający się z nadnaturalną prędkością. Wali Bobby'ego jak kijem baseballowym w nos. Na chwilę zapomina sterować spadochronem i ufa, że wiatr zaniesie go tam, gdzie trzeba. Bombę dymną zrzucono, żeby udowodnić, że na twierdzy naprawdę może wylądować spadochroniarz. Bobby Shaftoe jest, naturalnie, ostatecznym i niepodważalnym testem owego twierdzenia. Gdy opada jeszcze trochę i dochodzi do siebie po wybuchu, widzi, że bomba tak naprawdę wcale nie spadła na dach, jej spadochronik zaplątał się w cierniste kłębowisko anten wyrastających ponad dachem. Wszystkich możliwych typów pieprzonych anten. Jeszcze w Szanghaju Shaftoe jakoś dziwnie patrzył na anteny. Ci cienkoszyi goście ze Stacji Alfa, siedzący w drewnianej budce najeżonej mnóstwem anten - ani to żołnierze, ani marynarze, ani marines, w zwykłym sensie tego słowa. Corregidor był pełen anten jeszcze przed zdobyciem go przez Nipów. No i wszędzie, gdzie się udał z zadaniami Jednostki 2702, też było ich od cholery. Przez następne parę chwil będzie musiał skupić uwagę na tych antenach, odwraca więc głowę, by zorientować się w położeniu okrętu desantowego - tego, który miała zniszczyć nippońska łódź-kamikadze. Jest dokładnie tam, gdzie być powinien - w połowie drogi między szykiem okrętów wojennych a potężnym, dwunastometrowym murem twierdzy. Nawet gdyby nie znał całego planu, natychmiast poznałby, że to Zmechanizowana Barka Desantowa (Mark III), piętnastometrowa blaszanka zaprojektowana, by wypluć na brzeg średni czołg. Na pokładzie ma parę karabinów maszynowych kalibru 12 mm, walących pracowicie do rozmaitych celów na ścianie twierdzy, której stąd nie widać. Ze swego punktu 295 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON obserwacyjnego Na Wysokości widzi natomiast coś, czego nie widzą Nippońcy: barka nie wiezie tanku - w sensie czołgu, pojazdu na gąsienicach z wieżyczką, lecz tank - potężny stalowy zbiornik obwieszony rurami, wężami i tak dalej. Nippończycy w twierdzy strzelają wprawdzie do barki desantowej, choć jedyne, co widzą, to jej furta dziobowa, kawał metalu, który można opuszczać, tworząc rampę wyjazdową dla czołgu. Zaprojektowano ją, choć zabrzmi to może niewiarygodnie, z założeniem, że Nippończycy będą bardzo się starać wywalić w niej dziurę wszelkimi możliwymi pociskami. Obrońcy nie osiągają więc nic. Działka przeciwlotnicze innych okrętów zaczęły walić jak opętane po ścianach fortecy, uniemożliwiając Nipom wystawienie ze strzelnic choćby lufy karabinu. Shaftoe zauważa kawałki anten skaczące i odbijające się po dachu twierdzy oraz parę serii pocisków smugowych; ma nadzieję, że załogi tych okrętów okażą się na tyle przytomne, by wstrzymać ogień, kiedy on będzie lądował na tym gównie - a to nastąpi za parę sekund. Uświadamia sobie, że jego wyobrażenie o tej misji, jakie powziął po odprawie z oficerami na okręcie desantowym, nie ma nic wspólnego z rzeczywistością. W ciągu II wojny światowej zdarzyło mu się to około pięciu tysięcy razy i w zasadzie nie powinien się już dziwić. Anteny, na zdjęciach lotniczych wyglądające na niewielkie i nieważne, w istocie są solidnymi konstrukcjami. A raczej były, dopóki nie zdemontował ich ostrzał z okrętów, który uciszył potężne działa. Obecnie to tylko ruina - z tych, na których wyjątkowo paskudnie ląduje się ze spadochronem. Anteny, a teraz ich pozostałości, były wykonane z czego się tylko da: drzewiec z filipińskiego mahoniu, twardego bambusu, spawanych stalowych masztów. Najczęściej występują właśnie takie, na które zwróciłby uwagę spadochroniarz - długie, ostre metalowe szpikulce oraz splątane w cierniste kłęby całe kilometry linek odciągowych, niektóre napięte na tyle, by odciąć głowę spadającemu z nieba komandosowi, inne zaś zwisające luźno z wystającymi kolczastymi końcami. Shaftoe domyśla się: ta górka to nie tylko bateria dział, to kwatera główna nippońskiego wywiadu. - Waterhouse, ty pierdolony skurwysynu! - krzyczy. O ile wie, Waterhouse jest wciąż w Europie. Ale chroniąc oczy dłońmi i spadając w ten koszmar, zaczyna zdawać sobie sprawę, że z tym musiał mieć coś wspólnego Waterhouse. Wylądował. Próbuje się ruszyć, lecz złom rusza wraz z nim - stanowią jedno. Ostrożnie otwiera oczy. Głowę ma wplątaną w kłąb grubego drutu - to odciągi anteny, które popękały pod ciężarem i owinęły się wokół niego. Zerkając między metalowymi pętlami, widzi wystające z własnego ciała trzy odcinki ćwierćcalowej rurki. Jeszcze jedna przebija mu udo, a kolejna ramię. Jest prawie pewien, że noga też jest złamana. Leży przez chwilę i nasłuchuje łomotu dział ze wszystkich stron. Jest robota do zrobienia. Jedyne, co przychodzi mu do głowy, to własny syn. Swobodną ręką wymacuje szczypce i zaczyna wycinać się ze zwojów drutów. Metalowa rurka anteny ledwo mieści się w szczękach. Sięga za siebie, wymacuje miejsce, gdzie wbija się w plecy i odcina ją, ciach, ciach, ciach. Odcina rurkę, która okaleczyła mu rękę. Pochyla się i przecina drut przebijający nogę. Potem wyciąga kawałki z ciała i rzuca je na beton, brzdęk, brzdęk, brzdęk. Mnóstwo krwi. Nawet nie próbuje iść. Podczołguje się do krawędzi dachu. Beton, nagrzany słońcem, jest przyjemny. Nie widzi okrętu desantowego, ale dostrzega kilka wystających zeń anten - wie zatem, że zajął już pozycję. Powinna być tu jakaś lina. Shaftoe unosi się na łokciach i rozgląda. Jest, lina z manili (a jakże!) przywiązana do kotwiczki, jedną łapą siedzącej w leju po pocisku. W końcu doczołguje się do niej i zaczyna wybierać linę. Zamyka oczy, ale stara się nie usnąć. Ciągnie i ciągnie. Wreszcie czuje między dłońmi coś wielkiego i grubego - wąż. To już prawie koniec zadania. Leżąc na grzbiecie z wężem strażackim w objęciach, kręci głową na boki i dostrzega w końcu szyb wentylacyjny, który pokazali mu na zdjęciach rozpoznawczych. Kiedyś miał na sobie blaszaną pokrywę ulotniła się dawno; teraz to tylko dziura w dachu z paroma ostrymi odłamkami metalu po brzegach. Podpełza ku niej i wpuszcza do środka koniec rury. Na pewno obserwują go z okrętów, bo wąż nagle sztywnieje, jakby ożywał. Bobby czuje dotykiem, jak leci przez niego ropa. Dziesięć tysięcy galonów tego szajsu. Prościutko do środka twierdzy. Dochodzą go głosy Nipów - śpiewają chrapliwą piosenkę. Już się domyślili, co będzie. Generał MacArthur daje im dokładnie to, o co się modlili. Teraz Bobby Shaftoe powinien zjechać po linie na barkę desantową, ale wie, że to mu się nie uda. Nikt tu do niego nie wejdzie, nikt mu nie pomoże. Kiedy paliwo się kończy, ostatkiem sił próbuje się skoncentrować. Ostatni raz udaje, że naprawdę mu zależy. Wyrywa zawleczkę granatu fosforowego, puszcza rączkę, która wesoło podskakuje na betonie. Czuje, jak ożywa mu w dłoni, brzękliwym, zwierzęcym sykiem wewnętrznego lontu. Ciska go do szybu wentylacyjnego: prowadzącej w dół okrągłej rury, czarnego koła na tle osmalonej szarości - jak spopielona nippońska flaga. Potem, wiedziony impulsem, rzuca się w ślad za nim. Semper fidelis Jutrzenka rozświetla noc Ja w dół, słońce wzwyż Metis Pojawienie się człowieka zwanego [email protected] w celi obok jest jak ostateczny punkt zwrotny w spektaklu "Punch i Judy" odgrywanym przed Randym od lądowania na NAIA. Wiadomo, jak w każdym teatrze lalkowym, tutaj też za kulisami musi pracować wiele osób, ukrytych tuż za granicą zasięgu jego zmysłów, uwijających się jak frygi, organizujących to wszystko. Wygląda, że jakiś znaczący procent dochodu narodowego brutto Filipin idzie na tworzenie tego przedstawienia. Na podłodze celi czeka posiłek, a na posiłku siedzi szczur. Randy zwykle źle znosi widok szczurów; one niszczą system barier wzniesionych przez wychowanie i wykształcenie wokół tej części mózgu, gdzie mieszka podświadomość zbiorowa, i wrzucają go wprost do krainy rodem z obrazów Boscha. Ale tutaj, w tych okolicznościach, boi się go nie bardziej niż w zoo. Szczur ma zaskakująco przyjemne beżowe futerko i gruby jak ołówek ogon, który musiał kiedyś natknąć się na żonę rolnika z nożem rzeźnickim w dłoni, unoszący się sztywno w powietrzu jak tępo zakończona antena telefonu komórkowego. Randy jest głodny, ale nie tknie niczego, na czym szczur zostawił ślady, więc tylko się przygląda. Ciało mówi mu, że spało bardzo długo. Włącza komputer i wpisuje polecenie "date". Ma coś dziwnego na paznokciach lewej ręki, jakby siniaki. Przyjrzawszy się, zauważa znaczek trefla wyrysowany niebieskim długopisem na paznokciu palca wskazującego, karo na środkowym, kier na serdecznym, a na małym - pik. Enoch Root powiedział mu, że w Pontifeksie, jak w brydżu, każda karta ma wartość liczbową: trefle od 1 do 13, kara od 14 do 26, kiery od 27 do 39, piki 296 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON 40-52. Randy, żeby zapamiętać, narysował sobie te symbole. No a "date" twierdzi, że spał całe wczorajsze południe, wieczór i noc oraz pół dzisiejszego dnia. Czyli ten szczur zżera w tej chwili obiad. Komputer Randy'ego działa pod Finuksem, a więc startuje z czarnym ekranem, wyświetlającym wielkie, grube białe litery, linia po linii - interfejs użytkownika jak wyciągnięty z lat siedemdziesiątych. I przypuszczalnie najłatwiejszy do odczytania przez phreaking van Ecka. Randy pisze "startx", ekran na chwilę gaśnie, a potem przybiera pewien szczególny odcień indygo, który akurat mu odpowiada. Na tym tle wyświetlają się beżowe okienka z dużo mniejszymi i ostrzejszymi czarnymi literkami. Teraz pracuje pod systemem X-Window, albo "pod X-em", jak nazywają to ludzie w rodzaju Randy'ego - X zapewnia wszystkie te graficzne wodotryski, których oczekuje się od interfejsu użytkownika: menu, przyciski, paski przewijania i inne takie. Jak to zwykle pod Uniksem (a Finux to wariant Uniksa) system ma milion opcji, na których zbadanie starcza cierpliwości tylko młodym, samotnym i obsesyjnym osobom. Randy w pewnych okresach swego życia miał wszystkie te trzy cechy, zna zatem opcje X-a na wylot. Na przykład, tło ekranu jest akurat jednolite, niebieskie, ale równie dobrze może to być obrazek. Teoretycznie można tam wetknąć nawet film, tak by wszystkie twoje okienka i menu unosiły się nad odtwarzanym w kółko, powiedzmy, "Obywatelem Kane'em". Właściwie tło da się zrobić z dowolnego programu - będzie sobie działał w najlepsze, nie mając pojęcia, że używany jest w charakterze dekoracji dla okienek. To nasunęło Randy'emu pewien pomysł na obronę przed tym całym van Eckiem. W obecnym stanie komputer jest równie podatny na phreaking van Ecka jak przed uruchomieniem X-a. Przedtem miał białe litery na czarnym tle, teraz czarne na beżowym. Litery są trochę mniejsze i siedzą w okienkach, ale to nie robi żadnej różnicy - elektronika wewnątrz komputera wciąż wykonuje te przeskoki między zerem a jedynką, tzn. między pikselem "zapalonym" (białym czy beżowym) a "zgaszonym" (czarnym), rysując wzorki punktów na ekranie. Randy kompletnie nie ma pojęcia, co się teraz dzieje z jego życiem, zresztą od dawna nie miał pojęcia, nawet wiele lat temu, kiedy wydawało mu się, że wie. Przyjmuje jednak taką oto hipotezę roboczą: ludzie, którzy to wszystko zorganizowali (kandydat numer jeden: Dentysta i jego kumple z syndykatu Bolobolo), wiedzą, że ma na twardym dysku jakieś niesamowite dane. Skąd wiedzą? No cóż, Pontifex - Czarodziej - Enoch Root - czy jak go tam zwał - orientował się, że Randy ma Aretuzę, kiedy zadzwonił do niego w samolocie, więc Bóg jeden wie, kto jeszcze zdaje sobie z tego sprawę. Ktoś sprokurował fałszywe aresztowanie na NAIA, żeby przechwycić jego laptop, odczytać dysk twardy i skopiować go. Potem stwierdził, że wszystko jest podwójnie zaszyfrowane. Radiogramy Aretuza są na dzień dobry zakodowane całkiem porządnym szyfrem z II wojny światowej, który pewnie teraz każdy potrafi złamać, ale potem są zaszyfrowane jeszcze raz, supernowoczesnym kryptosystemem, którego na razie nikt nie potrafi złamać. Jeśli trochę się na tym znają, nawet nie będą próbować. Jedynym sposobem wyciągnięcia tych danych jest skłonienie Randy'ego, by je odszyfrował, co może zrobić, logując się biometrycznie na laptop (mówiąc coś do niego) albo wpisując zdanie-hasło, które zna tylko on. Mają nadzieję, że Randy odszyfruje w ten sposób radiogramy Aretuza, a potem, jak totalny kretyn, wyświetli je na ekranie. Kiedy ujrzą je na monitorze, koniec gry. Podsłuchiwacze Dentysty (czy kogoś innego) przepuszczą radiogramy przez jakiś kryptoanalityczny superkomputer, który rozwali je w okamgnieniu. To nie znaczy, że Randy nie powinien pod żadnym pozorem otwierać tych plików - nie wolno mu jedynie wyświetlić ich na ekranie. To bardzo istotne rozróżnienie. Ordo może odczytać zaszyfrowany plik z dysku. Może zapisać go w pamięci komputera. Może odszyfrować go i zapisać wyniki w innym miejscu w pamięci komputera i zostawić te dane tam na zawsze. Phreakerom nic z tego nie przyjdzie. Ale jak tylko Randy każe komputerowi pokazać tę informację w okienku na ekranie, phreakerzy już ją mają; kimkolwiek są, zapewne potrafią rozszyfrować ją szybciej niż Randy. Zabawna i ciekawa sprawa, Randy naprawdę nie musi widzieć tych radiogramów, by nad nimi pracować. Wystarczy, że siedzą w pamięci komputera, a może poddać je wszystkim technikom kryptoanalitycznym z całego "Cryptonomiconu". Pisze parę linii w języku zwanym Perl. Perl to język skryptowy, przydatny do sterowania funkcjami komputera, a zwłaszcza do automatyzacji powtarzających się zadań. Maszynka uniksowa, taka jak ta, ma system plików zawierający dziesiątki tysięcy różnych plików, większość w zwykłym tekstowym formacie. Jest też wiele programów do otwierania tych plików, wyświetlania ich na ekranie czy edytowania. Randy ma zamiar napisać skrypt w Perlu, który będzie wędrował sobie po systemie plików, wybierał losowo pliki, otwierał je w oknach o przypadkowych rozmiarach i pozycji, chwilę przeglądał plik wte i wewte, a potem zamykał okienko. Jeśli puści się ten skrypt wystarczająco szybko, zobaczymy pełno wyskakujących okienek, coś jakby nieprzerwane prostokątne fajerwerki. A gdyby tak użyć tego skryptu jako tła dla pulpitu zamiast jednolitego indygo, wszystko będzie wyświetlać się pod tym jedynym okienkiem, w którym Randy naprawdę pracuje. Goście, którzy go monitorują, dostaną pierdolca, próbując to wszystko śledzić. A jak jeszcze Randy napisze drugi skrypt, co parę sekund losowo zmieniający pozycję i rozmiar prawdziwego okienka... Otwarcie radiogramów Aretuza w okienku byłoby piramidalną głupotą - tego Randy na pewno nie zrobi. Może jednak wykorzystać tę sztuczkę do zakamuflowania innych działań kryptoanalitycznych. Po napisaniu kilku linii skryptu przychodzi mu jednak do głowy, że jeśli od razu wykręci podsłuchiwaczom taki numer, goście natychmiast się zorientują, że o nich wie. Może lepiej niech na razie myślą, że nic nie podejrzewa. Zapisuje więc skrypt w Perlu i zamyka go. Jeśli będzie pisał krótkimi skokami, otwierając go raz czy dwa razy dziennie i doklepując kilka linii, podsłuchiwacze będą mieli kłopoty ze zorientowaniem się, co zamierza w nim zrobić, nawet jeśli przypadkiem są hakerami. Żeby być jeszcze bardziej upierdliwym, zmienia opcje X-Window tak, by żadne z okienek nie wyświetlało na pasku tytułu nazwy otwartego pliku. Dzięki temu goście nie będą wiedzieć, nad którym plikiem Randy aktualnie pracuje - to znakomicie utrudni im poskładanie poszczególnych obserwacji w spójny obraz - co właściwie znajduje się w perłowym skrypcie. Teraz otwiera stary list od [email protected], w którym parę linii kodu w Perlu opisuje Przekształcenie Pontifex. Kroki, które w wykonaniu komputera wydawały się dziwaczne, teraz wydają się oczywiste, nawet proste, kiedy postrzega je jako manipulacje talią kart. - Randy? - Hę? - Odrywa wzrok od ekranu i ze zdumieniem stwierdza, że siedzi w więzieniu na Filipinach. - Podali kolację. To Enoch Root. Spogląda nań przez kraty i dodaje, wskazując na podłogę, gdzie stoi nowa taca z jedzeniem. - Właściwie to z godzinę temu. Lepiej weź to, zanim przyjdą szczury. - Dzięki - mówi Randy. Upewnia się, że pozamykał wszystkie okienka, podchodzi do kraty i podnosi tacę z warstwy szczurzych gówienek na podłodze. To ryż i lechon - prosta, tradycyjna potrawa z wieprzowiny. Enoch Root już dawno 297 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON skończył jeść - siedzi na łóżku tuż przy Randym i układa jakiegoś niezwykłego pasjansa, od czasu do czasu przerywając i zapisując sobie jedną literę. Randy uważnie przygląda się manipulacjom talią kart, coraz bardziej pewny, że to te same operacje, o których dopiero co przeczytał w e-mailu. - Za co tutaj siedzisz? - pyta go. Enoch Root kończy odliczanie kart, patrzy na siódemkę pik, na moment zamyka oczy i zapisuje na serwetce "W". Potem mówi: - Zakłócanie spokoju. Wejście na prywatny teren. Podżeganie do zamieszek. Te dwie pierwsze rzeczy to pewnie prawda. - Opowiedz mi coś o tym. - Najpierw mi powiedz, za co ty siedzisz. - Na lotnisku znaleźli w moim bagażu heroinę. Oskarżyli mnie o to, że jestem najgłupszym przemytnikiem narkotyków na świecie. - Ktoś cię nie lubi? - To bardzo długa historia - mówi Randy - ale chyba mniej więcej rozumiesz, o co biega. - A w moim przypadku sprawa wygląda tak - pracowałem w szpitalu misyjnym w górach. - Jesteś księdzem? - Już nie. Świeckim pracownikiem. - A gdzie leży ten szpital? - Na południu. Daleko, na zadupiu. Ludzie uprawiają tam ananasy, kawę, kokosy, banany i parę innych rzeczy. Na sprzedaż. Ale poszukiwacze skarbów ryją im w ziemi. To zabawne, że znienacka wspomina coś o zakopanym skarbie. Dotąd raczej trzymał karty przy orderach. Randy domyśla się, że Enoch udaje głupa. Prowokuje go: - A co, macie tam jakiś skarb? - Starzy ludzie mówią, że na parę tygodni przez powrotem MacArthura pewną drogą przejechało wiele nipponskich ciężarówek. Powyżej pewnego punktu nie można było wyśledzić, dokąd jadą, bo ustawili tam blokadę i założyli pola minowe, żeby odstraszyć ciekawskich. - Albo zabić. Enoch jest niewzruszony. - Droga prowadzi na dość duży obszar, gdzie hipotetycznie ukryto złoto. Setki kilometrów kwadratowych, w większości to dżungla. Trudny teren. Mnóstwo wulkanów, niektóre wygasłe, inne od czasu do czasu wyrzucają lawiny popiołu. Część ziemi jest jednak na tyle płaska, by dało się na niej hodować tropikalne owoce. Po wojnie osiedlili się tam ludzie i zdołali sklecić coś na kształt gospodarki. - Czyja to ziemia? - Nieźle znasz Filipiny - mówi Enoch Root. - Od razu zadajesz kluczowe pytanie. - Tutaj pyta się o właściciela ziemi mniej więcej tak często, jak na Środkowym Zachodzie narzeka na pogodę - rzuca w zadumie Randy. Enoch Root kiwa głową. - Odpowiedź może być bardzo długa. Właściciele zmienili się zaraz po wojnie, potem jeszcze raz za Marcosa i raz jeszcze w ciągu ostatnich kilku lat. Mamy zatem kilka epok, jeśli pozwolisz. Pierwsza epoka: przed wojną. Ziemia należy do paru rodzin. - Naturalnie. - Naturalnie. Druga epoka: wojna. Nippończycy odizolowali od świata olbrzymi obszar. Niektóre rodziny przedwojennych właścicieli nieźle podczas wojny prosperowały. Inne zbankrutowały. Epoka trzecia: po wojnie. Zbankrutowane rody wyprowadziły się. Bogatsze powiększyły swe latyfundia. Tak samo państwo i Kościół. - Czemu? - Państwo utworzyło tutaj - w dżungli - park narodowy. A po erupcjach Kościół założył misję, gdzie pracuję. - Po erupcjach? - We wczesnych latach pięćdziesiątych, żeby było ciekawiej - wiesz, na Filipinach nigdy nie jest wystarczająco ciekawie - obudziły się wulkany. Strugi lawy zalały sporo ziemi, zniszczyły kilka wiosek, zmieniły koryto paru rzek. Wielu ludzi zmusiły do wysiedlenia. Kościół założył szpital, żeby im pomóc. - Szpital nie zajmuje zbyt dużo ziemi - zauważa Randy. - Mamy też gospodarstwa. Staramy się, żeby ci ludzie zaczęli radzić sobie sami. -Enoch zachowuje się tak, jakby w zasadzie nie chciał o tym opowiadać. - W każdym razie mniej więcej tak to trwało do czasów Marcosa. Wtedy ludzi zmuszono do sprzedania posiadłości Ferdynandowi i Imeldzie albo różnym ich kuzynom, siostrzeńcom, kolesiom i dupolizom. - Szukali nippońskiego wojennego złota. - Niektórzy z tubylców zarabiali na życie, udając, że wiedzą, gdzie leży złoto - mówi Enoch Root. - Kiedy wszyscy zrozumieli, że można na tym zyskać, rozniosło się to jak wirus. Dzisiaj każdy utrzymuje, że ma jakieś niewyraźne wspomnienia - albo z wojny, albo z opowieści tatusia czy dziadka. Poszukiwacze skarbów w czasach Marcosa nie wykazali się ostrożnym sceptycyzrrfem. Nie byli specjalnie przenikliwi. Wykopali od cholery dziur. Nic nie znaleźli i wszystko się uspokoiło. A potem, parę lat temu, przyjechali Chińczycy. - Filipińczycy chińskiego pochodzenia czy... - Chińczycy chińskiego pochodzenia. Z północy Chin. Ci solidnie zbudowani, co lubią pikantne jedzenie. Nie ci delikatni, mówiący po kantońsku, co jedzą ryby. - Czyli skąd oni są, z Szanghaju? Root potakuje. - Ich firma to jeden z tych postmaoistowskich molochów. Prowadzi ją prawdziwy weteran Długiego Marszu. Cwaniak - przeżył wiele czystek. Nazywa się Wing. Pan Wing albo generał Wing - w przypływie nostalgii lubi, kiedy tak się go nazywa - całkiem nieźle zniósł przejście na kapitalizm. Podczas Wielkiego Skoku budował elektrownie wodne, używając niewolniczej siły roboczej. Potem oddawał je pod władanie potężnego ministerstwa, które teraz zmieniło się w coś w rodzaju korporacji. Pan Wing ma możliwość odcięcia prądu niemal od każdego domu, fabryki, nawet bazy 298 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON wojskowej w Chinach, jest więc jak na ichnie standardy wielce szanowanym mężem stanu. - A czego pan Wing chce tutaj? - Ziemi, ziemi i jeszcze raz ziemi. - Jakiej ziemi? - Ziemi w dżungli. Dziwne, nie? - Może chce zbudować tam elektrownię wodną. - Jasne, a ty może przemycasz heroinę. Słuchaj Randy, nie myśl, że jestem niekulturalny, ale masz sos na brodzie. Enoch Root wystawia przez kraty rękę z papierową serwetką. Randy bierze ją, unosi do twarzy i zauważa wypisane na niej litery: OSKJJ JGTMW Udaje, że wyciera brodę. - No i zrobiłem to - mówi Enoch Root. - Oddałem ci cały zapas mojej srajtaśmy. - Nikt nie ma większej miłości od tej - mówi Randy. - I widzę, że dałeś mi też drugą talię kart, jesteś aż nazbyt hojny. - Wcale nie - myślałem, że zechcesz postawić sobie pasjansa, tak jak ja. - Jeśli nie masz nic przeciwko, to sobie postawię. - Randy odkłada tacę z naczyniami i sięga po karty. Na górze talii znajduje się ósemka pik. Zdejmując ją i kilka innych kart, dociera do dżokera, z małymi gwiazdkami w rogach. Zgodnie z tym, co podpowiedział mu Enoch Root, to jest dżoker A. Błyskawicznie zamienia go z kartą pod spodem - waletem trefl. Mniej więcej w dwóch trzecich talii znajduje dżokera z dużymi gwiazdkami; to dżoker B, od "bardziej duży"; przekłada go dwie karty w głąb, pomiędzy szóstkę trefl a dziewiątkę karo. Wyrównując talię i przeglądając ją jeszcze raz, wtyka w środek palce, znajdując te figury - w końcu między palcem wskazującym a środkowym ma pół talii - cały odcinek od dżokera A do dżokera B, włącznie z obu dżokerami. Cieńsze stosy z dołu i z góry wyciąga i zamienia ze sobą miejscami. Enoch obserwuje go i wydaje się wszystko aprobować. Randy odkrywa teraz kartę ze spodu talii. Okazuje się, że to walet trefl. Po namyśle odkłada go na kolano, żeby nie zepsuł mu ciągu dalszego. Zgodnie z wartościami, które zanotował na paznokciach, ten walet ma wartość po prostu 11. Odlicza zatem jedenaście kart z góry talonu i zamienia je miejscami z resztą talonu. Wreszcie bierze odłożonego na bok waleta i wtyka go znów pod spód talii. Na wierzchu talonu ma teraz dżokera. - Ile punktów ma dżoker? - pyta, a Root odpowiada: - Jeden i drugi po pięćdziesiąt trzy. - A więc Randy ma jeden ruch za darmo; wie, że jeśli zacznie odliczać 53 karty od góry talonu, dojdzie do ostatniej karty. A ta karta to walet trefl, o wartości 11. Jedenaście - to pierwsza liczba ciągu kluczowego. A pierwsza litera zapisana na serwetce Enocha to O, czyli (odkłada teraz karty, żeby liczyć litery alfabetu na palcach) 15. Jeśli odejmie od tego 11, dostanie 4. Nie musi nawet liczyć na palcach, żeby domyślić się, że to D. Udało mu się odszyfrować pierwszą literę. - Ale nie doszliśmy jeszcze do tego, jak cię aresztowali - odzywa się Randy. - Ano właśnie. To było tak - mówi Enoch Root. - Pan Wing zaczął ostatnio wykopki w dżungli. Wysłał stado ciężarówek. Ciężarówki poniszczyły drogi. Rozjechały bezdomne psy, które, jak wiesz, są dla tych ludzi ważnym źródłem pożywienia. Jedna potrąciła chłopca, który dotąd leży u nas w szpitalu. Wody odpompowane z miejsca robót zatruły rzekę, z której czerpie się wodę pitną. No i jeszcze sprawa własności - niektórzy uważają, że pan Wing wdziera się na teren, który należy do państwa. Co, w pewnym bardzo dawno zapomnianym sensie, znaczy, że należy do wszystkich ludzi. - A Wing ma pozwolenie? - Ach! Raz jeszcze wykazujesz się niezłą znajomością tutejszej polityki. Jak wiesz, lokalne władze zwykle traktują ludzi, którzy chcą wywiercić w ziemi sporą dziurę, czy w ogóle zrealizować jakieś produktywne czy destruktywne przedsięwzięcie, w następujący sposób: żądają, by uzyskali pozwolenie, co po prostu oznacza, że chcą w łapę, bo jak nie, to zrobią wielką aferę. Firma pana Winga nie starała się o pozwolenie. - I co, ktoś zrobił aferę? - Tak. Jednak pan Wing ma bardzo mocne powiązania z paroma Filipińczykami chińskiego pochodzenia, którzy są uplasowani wysoko we władzach, dlatego afera na nic się nie zdała. Za drugim razem operacja z przestawianiem dżokerów poszła szybko, jeden z nich był bowiem od razu na wierzchu. Na spodzie, a tym samym na kolanie Randy'ego leży król kier. Ten skurczybyk ma wartość 39, Randy musi więc odliczyć tyle samo kart z góry, by dojść do dziesiątki karo. Dzieli talon i zamienia obie połówki, potem wkłada króla kier z powrotem pod spód. Na górze jest teraz czwórka karo, czyli 17. Odliczając siedemnaście kart, zatrzymuje się na osiemnastej - czwórce kier. Daje to wartość 26+4 = 30. Ale wszystko tu działa modulo 26, zatem dodawanie 26 było stratą czasu, skoro i tak zaraz musi je odjąć. Wychodzi 4. Druga litera w szyfrze Enocha to S, dziewiętnasta w alfabecie, po odjęciu od niej czterech wychodzi O. Tekst jawny na razie wygląda tak: "DO". - No to mniej więcej rozumiem. - Byłem pewien, Randy, że zrozumiesz. Randy nie wie, co myśleć o tej historii z Wingiem. Przypominają mu się opowieści Douga Shaftoe'a. Może Wing szuka Głównego Magazynu, może Enoch Root też, a może stary Comstock również go szukał, gdy usiłował odszyfrować Aretuzę. Innymi słowy, może pozycja Głównego Magazynu siedzi teraz na twardym dysku Randy'ego, a Root obawia się, że Randy obwieści ją wszystkim jak idiota. Jak on załatwił sobie sąsiednią celę? Wewnętrzne kanały łączności Kościoła muszą nieźle działać. Root mógł od kilku dni wiedzieć, że Randy siedzi. Dość czasu, by zmajstrować plan. - No a jak wylądowałeś tutaj? - pyta Randy. - My sami postanowiliśmy narobić trochę hałasu. - My - czyli Kościół? - Co masz na myśli, mówiąc "Kościół"? Jeśli pytasz, czy papież i kolegium kardynalskie włożyli swe rozwidlone czapki, zasiedli do narady i opracowali plan narobienia hałasu, odpowiedź brzmi: nie. Jeśli przez Kościół rozumiesz lokalną społeczność - tak się składa, że prawie wszyscy to praktykujący katolicy - odpowiedź brzmi: tak. - Społeczność zatem protestowała czy coś, a ty byłeś przywódcą? - Dawałem przykład. - Przykład? 299 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Ci ludzie często nie potrafią wpaść na pomysł przeciwstawienia się władzy. Kiedy ktoś to zrobi, odbierają to jako coś niesamowitego, coś nowego, co sprawia im dużo radości. Taką funkcję pełniłem. Od pewnego czasu robiłem smród wokół działań pana Winga. Randy domyśla się w zasadzie, jakie będą dwie następne litery, musi jednak powtarzać algorytm i tak, żeby talia się nie pomieszała. Otrzymuje 23, potem 47, co modulo 26 daje 21, odejmując zaś 23 i 21 od kolejnych liter szyfru, K i J (znów modulo 26), dostaje, jak się spodziewał, N i O. Odszyfrował więc DONO. Idzie dalej, literka za literką, w końcu karty trochę ślizgają mu się w spoconych rękach, dostaje więc DONOTUSEP i traci orientację przy ostatniej literze. Talia jest teraz kompletnie pomieszana i nic już nie da się z niej wyciągnąć. To nauczka na przyszłość. Zgaduje, że wiadomość brzmi: DO NOT USE PC (Nie używaj komputera) - Enoch obawia się, że Randy nie przewidział phreakingu van Ecka. - To jak to było? Urządziliście demonstrację. Zablokowaliście drogę czy coś? - Zablokowaliśmy drogę, położyliśmy się przed buldożerami. Ludzie przebili też parę opon. Miejscowi zaczęli wykazywać się pomysłowością i sprawy wyrwały się odrobinkę spod kontroli. Kochani przyjaciele pana Winga z rządu trochę się wkurzyli i wezwali wojsko. Aresztowano siedemnaście osób. W ramach kary ustalono dla nich absurdalnie wysokie kaucje; kiedy siedzą w więzieniu, nie mogą zarabiać na życie i ich rodziny cierpią głód. Gdybym chciał, i ja mógłbym wyjść za kaucją, ale postanowiłem zostać za kratami w geście solidarności. Cała historyjka wydaje się Randy'emu całkiem prawdopodobna. - Domyślam się, że władze są trochę zdegustowane faktem wsadzenia za kraty świętej osoby - mówi - i dlatego przenieśli cię tutaj, do prestiżowego, luksusowego więzienia z pojedynczymi celami. - I znów wychodzi twoja znakomita znajomość tutejszych realiów - odpowiada Root. Zmienia pozycję na łóżku. Jego krzyż kiwa się ociężale tam i z powrotem. Na szyi zaś ma medalion z jakimiś dziwnymi słowami. - Masz tam na szyi jakiś symbol okultystyczny czy coś w tym stylu? - pyta Randy, mrużąc oczy. - Co takiego? - Widzę słowo "occult". - Ignoti et quasi occulti, co znaczy "rzeczy nieznane i częściowo ukryte", mniej więcej - odpowiada Enoch Root. To dewiza stowarzyszenia, do którego należę. Wiedz, że słowo "occultus" nie ma właściwie nic wspólnego z satanistycznymi rytuałami, piciem krwi i tak dalej. Ono znaczy... - Na studiach miałem astronomię - przerywa Randy. - Uczyłem się o okultacji - zasłonięciu jednego ciała przez drugie, jak podczas zaćmienia. - Ach tak. No to już nie gadam. - Widzisz, wiem o okultacji znacznie więcej, niżbyś się spodziewał - dodaje Randy. Wydawałoby się to czczą gadaniną, gdyby nie spojrzał przy tym Enochowi w oczy i nie zerknął znacząco w bok - na komputer. Root przez chwilę to rozważa, potem kiwa głową. - A co to za kobieta pośrodku? Matka Boska? Root dotyka medalionu, nie patrząc, i odpowiada: - Dobrze kombinujesz. Ale nie. To Atena. - Ta z greckiej mitologii? - Tak. - Jak godzisz to z chrześcijaństwem? - Kiedyś zadzwoniłem do ciebie. Skąd wiedziałeś, że to ja? - Nie wiem. Poznałem cię po prostu. - Poznałeś mnie? A cóż to znaczy? Nie poznałeś przecież mojego głosu. - Czy to jakiś okrężny sposób odpowiadania na pytanie o Atenę kontra chrześcijaństwo? - Czy nie wydaje ci się nadzwyczajne, że możesz spojrzeć na ciąg znaków na ekranie swego komputera - e-mail od kogoś, kogo nigdy nie widziałeś - a później rozpoznać tę samą osobę mówiącą przez telefon. Randy, jak to działa? - Nie mam zielonego pojęcia. Mózg potrafi różne dziwne... - Niektórzy narzekają, że e-mail jest bezosobowy - że nasz kontakt e-mailowy odbywał się za pośrednictwem drutów, kabli i ekranów. Niektórzy powiedzieliby, że to dużo gorsze od rozmowy twarzą w twarz. A przecież nasze postrzeganie wzrokowe też dzieje się za pośrednictwem rogówek, soczewek, nerwów wzrokowych i jakichś neuronowych maszynerii, które zbierają informacje z nerwu wzrokowego i przesyłają ją do mózgu. Czyżby czytanie słów na ekranie było tak dużo od tego gorsze? Nie wydaje mi się, przynajmniej jesteś wtedy świadom zniekształceń. Natomiast przy kontakcie wzrokowym zapominasz o nich i wydaje ci się, że doświadczasz kogoś idealnie i w pełni. - Czyli jak to jest, że cię rozpoznałem? - Argumentowałbym, że w twoim umyśle powstał pewien wzorzec aktywności umysłowej; nie było go tam, dopóki nie zacząłeś ze mną korespondować. Reprezentacja Roota. To nie ja. Ja jestem tą wielką bryłą węgla, tlenu i innych rzeczy na sąsiedniej pryczy. Reprezentacja Roota to sposób, w jaki wyobraża mnie sobie twój mózg - będziesz ją nosił w umyśle do końca życia, chyba że doznasz jakichś poważnych neurologicznych obrażeń. Innymi słowy, kiedy myślisz o mnie, nie masz na myśli tej wielkiej bryły węgla, tylko Reprezentację Roota. Widzisz, pewnego dnia, jak wyjdziesz z więzienia, być może trafisz na kogoś, kto powie: "Wiesz, byłem kiedyś na Filipinach i gdzieś tam na odludziu spotkałem starego pierdziela, który opowiadał mi coś o Reprezentacji Roota". I wymieniając z nim spostrzeżenia, będziesz mógł ustalić ponad wszelką wątpliwość, że obie Reprezentacje Roota - w twojej pamięci i w jego - zostały wygenerowane przez samą bryłę węgla, tlenu i innych rzeczy, czyli mnie. - I ma to coś wspólnego, przypominam, z Ateną? - Jeśli myślisz o greckich bogach jako o nadnaturalnych istotach mieszkających na Olimpie, to nie. Jeżeli natomiast zaliczasz je do tej samej klasy obiektów co Reprezentacja Roota, to znaczy, do wzorców aktywności umysłowej, za pomocą których umysł reprezentuje obiekty widziane lub inaczej postrzegane w rzeczywistym świecie - wtedy tak. I nagle okazuje się, że greccy bogowie są równie interesujący i praktyczni jak żywi ludzie. Dlaczego? Tak samo jak pewnego dnia możesz spotkać osobę z własną Reprezentacją Roota, tak samo, gdybyś miał porozmawiać ze starożytnym Grekiem, a on wspomniał coś o Zeusie, niewykluczone, że odkryłbyś - o ile byś przezwyciężył początkowe poczucie wyższości - w swoim umyśle ten sam mentalny wzorzec, choć nie nazwałeś go Zeusem i nie postrzegałeś jako wielkiego, kudłatego, miotającego gromy syna tytana. Ale on i tak powstał w wyniku interakcji z obiektami świata zewnętrznego; te same obiekty wygenerowały Zeusa w umyśle starożytnego Greka. No i można by wspomnieć teraz o jaskini Platona - tym 300 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON uniwersalnym robocie kuchennym wśród metafor. I wszystko się trzyma kupy! - Chodzi tam o to, że rzeczywiste obiekty są trójwymiarowe, prawdziwe i rzucają cienie, a ten gość z Grecji i ja jesteśmy więźniami przykutymi przed ścianą i obserwujemy cienie tych rzeczy. A tylko kształt ściany przede mną różni się od kształtu ściany przed Grekiem... - ...tak że dany cień na twojej ścianie będzie różnił się od tego samego cienia na jego ścianie. Kształty ścian odwzorowują światopoglądy, powiedzmy, twój - naukowy, nowoczesny i jego - pogański. - Właśnie. To jest metafora jaskini Platona. W tym momencie jakiś dowcipny klawisz wciska wyłącznik i gasi wszystkie światła. Jedyne oświetlenie stanowi teraz wygaszacz ekranu na komputerze Randy'ego, pokazujący symulację zderzenia galaktyk. - Możemy chyba założyć, że ściana przed tobą jest zdecydowanie gładsza i równiejsza niż przed nim, tzn. daje ci o wiele dokładniejszy cień, niemniej jednak jest oczywiste, że Platon wciąż może zauważać te same cienie i wyciągać użyteczne wnioski na temat kształtów przedmiotów, które je rzucają. - No dobrze. A więc Atena na twoim medalionie nie jest istotą nadnaturalną... - ...mieszkającą na górze w Grecji i tak dalej, lecz obiektem, wzorcem, trendem, czy czym tam, co postrzegane przez starożytnych Greków i przefiltrowane przez ich maszynerię percepcyjną i pogański pogląd na świat dawało w rezultacie wewnętrzną umysłową reprezentację, którą ochrzcili Ateną. To rozróżnienie jest bardzo ważne: Atena jako nadnaturalna laska w hełmie oczywiście nie istnieje, lecz "Atena - zewnętrzny generator wewnętrznej reprezentacji umysłowej, którą starożytni Grecy nazywali Ateną" musiała kiedyś istnieć - inaczej ten wzorzec nigdy nie zostałby wygenerowany. A skoro wtedy istniała, są spore szanse, że istnieje nadal. Jeśli tak, wszystko, co myśleli o niej antyczni Grecy (choć pod pewnymi względami byli kompletnymi durniami, cechowała ich jednak niesamowita inteligencja) prawdopodobnie nadal jest prawdą. - Zgoda. A dlaczego Atena, a nie Demeter czy ktoś? - Nie możesz zrozumieć człowieka, nie znając jego rodziny - to truizm. Musimy więc zrobić krótkie repetytorium z greckiej teogonii. Zaczynamy od Chaosu - tak zaczynają się wszystkie teogonie. Lubię myśleć o chaosie jako o morzu białego szumu - totalnie losowy szum na wszystkich pasmach. Nie wiadomo dlaczego, zaczęły się z niego wyłaniać pewne bieguny - Dzień, Noc, Ciemność, Światło, Ziemia, Morze. Osobiście uważam je za kryształy - nie w sensie hipisowskodekoracyjnym, lecz technicznym - czyli rezonatory, które odbierają pewne kanały ukryte pośród szumu Chaosu. W pewnym momencie z jakiegoś kazirodczego związku między tymi biegunami rodzą się tytani. Warte zauważenia, że tytani stanowią pełen komplet podstawowych bogów: jest bóg słońca - Hyperion, bóg morza - Okeanos, i tak dalej. Wszyscy zostają obaleni po walce o władzę, zwanej Tytanomachią. Zastępują ich nowi bogowie, na przykład Apollo i Posejdon, zajmujący te same stanowiska na schemacie organizacyjnym. To ciekawe, bo zdaje się pasować do tego, co mówiłem o różnych zjawiskach, wiecznych, ale dla różnych ludzi rzucających na ścianę różne cienie. W każdym razie dotarliśmy do bogów olimpijskich, tych, których zwykle rozumiemy pod tą nazwą: Zeus, Hera i tak dalej. - Kilka podstawowych spostrzeżeń: po pierwsze, wszyscy, z jednym wyjątkiem, o którym zaraz, zrodzili się ze związków seksualnych, czy to tytana z tytanką, boga z boginią, boga z nimfą, boga z kobietą czy Zeusa, z kim tam mu się akurat przytrafiło. To doprowadza nas do drugiego spostrzeżenia: bogowie olimpijscy są najbardziej obrzydliwą i dysfunkcjonalną rodziną, jaką można sobie wyobrazić. Lecz w owej pstrokatej asymetrii tego panteonu jest coś, co go uwiarygodnia. - Tak jak układ okresowy pierwiastków albo drzewo cząstek elementarnych czy dowolny anatomiczny narząd, który możesz obejrzeć podczas sekcji zwłok, ma na tyle regularności, by dać nam do myślenia, a jednocześnie nieregularność wskazującą na organiczne pochodzenie - masz na przykład boga słońca i boginię księżyca, co jest klarowne i symetryczne, ale obok jest Hera, wredna cholera bez wyznaczonej roli, no i Dionizos, który nawet nie jest bogiem, tylko półczłowiekiem, a i tak znajduje się w Panteonie i zasiada z bogami na Olimpie - tak jakbyś poszedł do Sądu Najwyższego i wypatrzył wśród sędziów Barbapapę. - I do czego zmierzam? Atena była wyjątkowa pod każdym względem. Zacznijmy od tego, że nie powstała w wyniku reprodukcji seksualnej; wyskoczyła w pełni rozwinięta z głowy Zeusa. Według niektórych wersji mitu zdarzyło się to zaraz po tym, jak Zeus pieprzył Metis. O Metis zaraz powiem trochę więcej. Potem ostrzeżono go, że Metis zrodzi syna, który go zdetronizuje. Dlatego ją zjadł. A potem z jego głowy wyszła Atena. Niezależnie, czy kupujesz tę historię z Metis, czy nie, chyba i tak możemy się zgodzić, że Atena urodziła się w jakiś dziwny sposób. Była wyjątkowa także dlatego, że nie nurzała się w moralnej ohydzie Olimpu: zachowała dziewictwo. - Aha! Od razu wiedziałem, że to dziewica, na tym medalionie. - Tak, Randy, masz niezłe oko do dziewic. Hefajstos raz spuścił się jej na udo, ale nie osiągnął penetracji. Atena jest dość ważna w "Odysei", ale tak naprawdę mamy o niej nie za wiele mitów, w zwykłym sensie tego słowa. Jedyny wyjątek potwierdzający regułę to mit o Arachne. Arachne była znakomitą tkaczką, która stała się zarozumiała i zamiast mówić, że zawdzięcza swój talent bogom, przypisywała sobie wszystkie zasługi. Posunęła się tak daleko, że wyzwała na tkacki pojedynek Atenę, która była między innymi patronką tkactwa. - Przypominam ci, że typowy grecki mit idzie mniej więcej tak: niewinny pastuszek zajmuje się swoimi sprawami, kiedy spostrzega go przelatujący górą bóg. Staje mu, nurkuje w dół i gwałci go na miejscu; a kiedy ofiara wciąż trzęsie się z szoku, żona czy kochanka tego boga dostaje szału zazdrości i zamienia go - czyli tę bezradną, niewinną ofiarę - na przykład w nieśmiertelnego żółwia, którego przytwierdza magicznie do deski, z karmą dla żółwi tuż poza jego zasięgiem i zostawia na wieczność na słońcu, by mrówki wyżerały mu w nieskończoność wnętrzności, żądliły go szerszenie, czy coś takiego. Gdyby więc Arachne wkurzyła kogokolwiek innego z Panteonu, zanimby się zorientowała, co się dzieje, zostałaby po niej tylko dymiąca dziura w ziemi. - Lecz w tej historii Atena ukazała się jej pod postacią staruszki, która podpowiedziała Arachne, by okazała pokorę. Arachne odrzuciła tę radę. W końcu Atena ujawniła się i wyzwala Arachne na konkurs tkania, musisz przyznać, że to niespotykana wielkoduszność. Co ciekawe, pojedynek zakończył się remisem - Arachne naprawdę była równie dobra jak Atena! Tylko jeden kłopot - jej gobelin przedstawiał bogów olimpijskich w najgorszym świetle - jak gwałcą owczarzy i pieprzą się z innymi gatunkami. Był po prostu dosłownym, dokładnym przedstawieniem wszystkich pozostałych mitów, czyli czymś w rodzaju metamitu. Atenę poniosło i walnęła Arachne kądzielą; może się to wydawać nadmierną zapalczywością, dopóki nie przypomnimy sobie, że podczas wojny z gigantami Atena załatwiła Enkeladosa, zrzucając na niego Sycylię! Wskutek tego tkaczka zdała sobie sprawę z własnej zuchwałości, zawstydziła się tak, że się powiesiła. Atena 301 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON przywróciła ją potem do życia pod postacią pająka. - W każdym razie w podstawówce pewnie uczyłeś się, że Atena nosi hełm, tarczę zwaną egidą i jest boginią wojny, mądrości oraz rzemiosła - na przykład wspomnianego tkactwa. Delikatnie mówiąc, trochę to dziwna kombinacja. Zwłaszcza że mamy już Aresa, boga wojny, i Hestię, boginię ogniska domowego - po co ta redundancja? Ale sprawy popieprzyły się w tłumaczeniu. Ten rodzaj mądrości, który kojarzymy ze starymi piernikami, jak ja sam, ten, który właśnie próbuję ci przekazać, Grecy nazywali dike. Atena nie była boginią tego! Była patronką metis, czyli przebiegłości, zręczności; jak sobie pewnie przypominasz, w jednej z wersji mitu tak właśnie nazywała się jej matka. Co ciekawe, Metis (osoba, nie atrybut) dała młodemu Zeusowi eliksir, który zmusił Kronosa do zwrócenia wszystkich dzieci, które pożarł, co dało asumpt całej Tytanomachii. Teraz skojarzenie z rzemiosłami jest oczywiste - rzemiosła są zwyczajnie praktycznym zastosowaniem metis. - Rzemiosło kojarzy mi się raczej z robieniem gównianych pasków i popielniczek na obozie harcerskim. Rozumiesz, kto chciałby być bogiem od jakichś pieprzonych makram? - To wszystko wina kiepskiego tłumaczenia. Dzisiaj całą tę branżę określamy słowem "technika". - Jasne. No, teraz coś mi się rysuje. - Zamiast określać Atenę mianem bogini wojny, mądrości i makram, powinniśmy mówić "wojny i technologii". I znów jest problem, że jej jurysdykcja nakłada się z działką Aresa, boga wojny. Powiedzmy od razu: Ares to kompletny dupek. Jego pomocnicy to Strach, Terror i czasami Konflikt. Wciąż ma na pieńku z Ateną, mimo że - a może właśnie dlatego że - oboje są nominalnie bogami wojny. Herakles, jeden z ludzkich protegowanych Ateny, dwa razy rani Aresa, a raz nawet go rozbraja! Widzisz, jest w nim coś fascynującego - Ares jest zupełnie niekompetentny. Giganci wiążą go i przez trzynaście miesięcy trzymają w naczyniu z brązu. W "Iliadzie" jeden z kumpli Odyseusza od kielicha zadaje mu ranę. Atena pewnego razu nokautuje go kamieniem. A kiedy nie robi z siebie kompletnego głupka na wojnie, posuwa każdą kobietę, jaką dopadnie, a jego synowie - zwróć uwagę - to ludzie, których dzisiaj nazwalibyśmy seryjnymi mordercami. Jest dla mnie jasne: Ares był bogiem wojny jako takiej, jak odbierali ją ludzie, którzy cały czas wojowali i świetnie zdawali sobie sprawę, jak głupie i ohydne są wojny. - Atena zaś wsławiła się popieraniem Odyseusza - pamiętajmy, to właśnie on wymyśla konia trojańskiego. Atena prowadzi od walki do walki i Odyseusza, i Heraklesa, a choć obaj są znakomitymi wojownikami, większość bitew wygrywają przebiegłością albo (mniej pejoratywnie) poprzez metis. I mimo iż jeden i drugi często ucieka się do przemocy (Odyseusz lubi nazywać się "niszczycielem miast"), jest jasne, że stanowią opozycję dla bezmyślnej, wściekłej agresji kojarzonej z Aresem i jego potomstwem - Herakles nawet osobiście uwalnia świat od kilku psychopatycznych synów Aresa. Rozumiesz, zapisy nie są w pełni jasne - nie możesz sobie pójść do sądu okręgowego w Tebach i sprawdzić świadectwa zgonu tych gości - ale wygląda na to, że Herakles, cały czas wspierany przez Atenę, osobiście morduje co najmniej z połowę tych doktorów Lecterów - dzieci Aresa. - Chociaż jest boginią wojny, co właściwie przez to rozumiemy? Zauważ, że najsłynniejszą jej bronią nie jest miecz, lecz tarcza, egida. Na egidzie ma głowę Gorgony, przez co każdy napastnik może zostać zmieniony w kamień. Zawsze opisuje się ją jako spokojną i majestatyczną - Aresowi nie dałoby się przypisać żadnego z tych określeń. - Nie wiem, Enoch. Może to wojna defensywna kontra wojna ofensywna? - Tę różnicę przesadnie się podkreśla. Pamiętasz, powiedziałem, że Hefajstos spuścił się na udo Ateny? - W moim umyśle powstała jasna interpretacja wewnętrzna. - Jak to po usłyszeniu mitu! Atena i Hefajstos to ciekawa para - on też jest bogiem technologii. Od metali, metalurgii i ognia - tych staroświeckich rzeczy z epoki dymiących kominów. Nic dziwnego, że stawał mu na widok Ateny! Kiedy spuścił się na jej udo, wrzasnęła z obrzydzenia, wytarła to szmatą i cisnęła ją na ziemię. Nasienie jakoś tam powiązało się z ziemią, rodząc Erichtoniosa. Wiesz, kto to taki? - Nie. - Jeden z pierwszych królów Aten. A wiesz, czym się wsławił? - Powiedz mi. - Wynalazł rydwan i pierwszy użył srebra jako pieniędza. - Jezus! - Randy na krótką chwilę kryje twarz w dłoniach i jęczy. - W wielu innych mitologiach znajdziesz bogów mających cechy wspólne z Ateną. Sumerowie mieli Enkiego, a Skandynawowie Lokiego. Loki był bogiem-konstruktorem, ale psychologicznie bardziej przypominał Aresa; był nie tylko bogiem technologii, lecz także zła - najbliższym odpowiednikiem Diabła. Rdzenni Amerykanie mieli mity o tricksterach, Oszustach - przebiegłych stworzeniach, na przykład o Kruku i Kojocie, ale nie mieli jeszcze techniki, dlatego nie pożenili trickstera z Rzemiosłem, co daje hybrydowego Boga-Technologa. - No dobrze. Jasne jest, do czego zmierzasz: musi być jakiś uniwersalny wzorzec zdarzeń, który, przefiltrowany przez aparat zmysłowy i układ nerwowy prymitywnych, zabobonnych ludzi, zawsze powoduje powstanie wewnętrznych umysłowych reprezentacji, które oni uznają za bogów, herosów i tak dalej. - Tak. Można je rozpoznać w różnych kulturach, tak samo jak dwie osoby z Reprezentacją Roota w umyśle mogą "rozpoznać" mnie, po prostu wymieniając uwagi. - Czyli, Enoch, chcesz, żebym uznał, że ci bogowie - to nie są naprawdę bogowie, ale słowo jest krótkie i poręczne że ci bogowie mają zawsze wspólne cechy, dlatego że rzeczywistość, która ich wygenerowała, jest uniwersalna i spójna dla różnych kultur. - Otóż to. W przypadku owych bogów-tricksterów wzorzec jest taki, że ludzie przebiegli dochodzą do władzy częściej niż ci prostolinijni. We wszystkich kulturach widoczna jest fascynacja tym zjawiskiem. Niektóre z nich, jak większość rdzennych Amerykanów, w zasadzie to podziwiają, ale nigdy nie kojarzą tego z postępem technicznym. Inne, na przykład Skandynawowie, nienawidzą tego i kojarzą to z Diabłem. - Stąd ta dziwna jednoczesna miłość i nienawiść, jaką Amerykanie darzą hakerów. - Właśnie. - Hakerzy zawsze skarżą się, że dziennikarze przedstawiają ich w złym świetle. Ale ty uważasz, że ta ambiwalencja jest zakorzeniona gdzieś głębiej. - W pewnych kulturach. Wikingowie na przykład, sądząc po ich mitologii, instynktownie nienawidziliby hakerów. Ale u Greków mamy coś dokładnie odwrotnego. Grecy kochali swoich jajogłowych. Dlatego mamy po nich Atenę. - Kupuję to - ale jak się stało, że jest oprócz tego boginią wojny? 302 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Randy, nie bójmy się tego powiedzieć: wszyscy znamy takich gości jak Ares. Wzorzec ludzkiego zachowania, który spowodował powstanie wewnętrznej reprezentacji imieniem Ares w mózgach starożytnych Greków, w naszych czasach nadal ma się dobrze. To terroryści, seryjni mordercy, zamieszki, pogromy i nadęci pychą, agresywni dyktatorzy, którzy okazują się potem wojskowymi ignorantami. A pomimo całej swej głupoty i niekompetencji potrafią zawojować i okupować spore połacie ziemi, jeśli nikt się im nie przeciwstawi. - Musisz koniecznie poznać mojego przyjaciela Aviego. - Kto będzie z nimi walczył? - Obawiam się, że powiesz, iż my. - Czasem mogą to być inni wyznawcy Aresa, jak wtedy kiedy Iran wojował z Irakiem i nikogo nie obchodziło, kto wygra. Ale żeby wyznawcy Aresa nie opanowali w końcu całego świata, ktoś musi im zrobić kuku. To niezbyt sympatyczne, lecz to prawda: cywilizacja potrzebuje egidy. I w końcu okazuje się, że tych drani można wykończyć tylko inteligencją. Przebiegłością. Metis. - Przebiegłością taktyczną, jak koń trojański Odyseusza, czy... - I tą, i technologiczną. Od czasu do czasu odbywa się bitwa, którą wygrywa się wyłącznie dzięki nowej technologii - na przykład dzięki łukom pod Crecy. Na ogół w historii takie bitwy zdarzają się co parę stuleci - masz rydwan, potem łuk kompozytowy, proch strzelniczy, pancerniki i tak dalej. Ale czasem zdarza się coś takiego, że - dajmy na to "Monitor", według Północy jedyny opancerzony stalą okręt na świecie, trafia przypadkiem na "Merrimacka", o którym Południe sądzi to samo, i walą do siebie z dział przez pół dnia. To jeden z takich punktów, w których zauważamy, że następuje spektakularny rozwój techniki wojskowej - to punkt przegięcia w krzywej wykładniczej. Wojskowi, zawsze bardzo konserwatywni, zwykle potrzebują kilkudziesięciu lat, żeby zrozumieć, co się stało, ale w czasie II wojny światowej chyba wszyscy, poza kompletnymi głupkami, zdali sobie sprawę, że tę wojnę wygra strona dysponująca lepszą techniką. Zauważ: tylko po stronie niemieckiej mamy rakiety, samoloty odrzutowe, gazy VX i pociski sterowane kablem. A po stronie aliantów mamy trzy potężne przedsięwzięcia, które dały zajęcie właściwie wszystkim co lepszym hakerom, jajogłowym i naukowcom: łamanie kodów, które jak wiesz, zrodziło cyfrowe komputery; Projekt Manhattan, który dał nam broń atomową, oraz Laboratorium Promieniowania, które dało nam nowoczesny przemysł elektroniczny. Wiesz, Randy, dlaczego to my wygraliśmy II wojnę światową? - Zdaje się, że właśnie mi powiedziałeś. - Bo konstruowaliśmy lepszy sprzęt niż Niemcy? - A co, nie tak? - Ale dlaczego, Randy, budowaliśmy lepszy sprzęt? - Wiem za mało, żeby odpowiedzieć. Nie studiowałem za bardzo historii tamtego okresu. - Krótka odpowiedź brzmi: wygraliśmy, bo Niemcy wierzyli w Aresa, a my w Atenę. - Mam domyślać się, że ty, albo twoja organizacja, maczaliście w tym palce? - Oj, Randy, chwila! Nie rób z tego od razu spiskowej teorii dziejów. - Dobrze. Przepraszam, zmęczyłem się. - Ja też. Dobranoc. I Enoch, tak po prostu, idzie spać. Randy nie. Teraz "Cryptonomicon"! Randy przymierza się do ataku, w którym znany jest tylko zaszyfrowany tekst. Ma szyfr (radiogramy Aretuza) i nic więcej. Nie zna nawet algorytmu, którego użyto. We współczesnej kryptoanalizie to niespotykane, zazwyczaj algorytmy są upublicznione. To dlatego, że algorytmy otwarcie przedyskutowane przez akademików, którzy podjęli też próby ich zaatakowania, zwykle są mocniejsze niż te po prostu trzymane w tajemnicy. Ludzie, którzy polegają na utrzymaniu swego algorytmu w sekrecie, zwykle przegrywają, gdy tylko sekret się wyda. Lecz Aretuza pochodzi z czasów II wojny, kiedy ogólnie mniej się o takich rzeczach wiedziało. Sprawa byłaby znacznie łatwiejsza, gdyby Randy znał fragmenty zaszyfrowanego w owych radiogramach tekstu jawnego. Oczywiście, gdyby znał wszystko, nie byłoby potrzeby tego odszyfrowywać - łamanie Aretuzy stałoby się w tym wypadku ćwiczeniem akademickim. Pewien kompromis pomiędzy tymi dwoma biegunami - z jednej strony nie wiemy nic o źródłowym tekście, z drugiej znamy cały - podpada w "Cryptonomiconie" pod hasło "ściągawka". Ściągawka to oparta na przypuszczeniach hipoteza, że w tekście występuje takie czy inne słowo. Na przykład przy rozszyfrowywaniu niemieckich radiogramów z II wojny światowej można się domyślić się, że tekst jawny zawiera zwroty w rodzaju "HEIL HITLER" albo "SIEG HEIL". Można wybrać przypadkowy ciąg kolejnych dziesięciu znaków i powiedzieć: "Załóżmy, że to oznacza Heil Hitler. Jeśli tak, co z tego wynika dla pozostałych znaków komunikatu?". Randy nie spodziewa się znaleźć w tekście Aretuzy "heilhitlerów", ale mogą tam być inne łatwe do przewidzenia słowa. W pamięci układa sobie listę ściągawek: "MANILA", o, na pewno. "WATERHOUSE", być może. Można się zastanowić nad słowami "ZŁOTO" i "SZTABY". W przypadku słowa "MANILA' może wybrać sobie z szyfru dowolny ciąg sześciu znaków i postawić pytanie: "Jeśli te znaki to zaszyfrowane słowo MANILA, co z tego wynika?". Gdyby radiogram miał tylko sześć znaków, miałby tylko jeden możliwy ciąg. Gdyby miał siedem, byłyby dwie możliwości pierwsze lub ostatnie sześć znaków. Wniosek: dla radiogramu o długości n liczba sześcioliterowych ciągów wynosi (n - 5). W przypadku 105-znakowego tekstu, ma 100 możliwych pozycji dla słowa MANILA. A właściwie 101 -istnieje bowiem możliwość, że słowo to w ogóle w tekście nie wystąpi. Każda z owych 100 hipotez ma własny zestaw implikacji dla pozostałych znaków w radiogramie. Jakie to są dokładnie implikacje - to zależy od tego, jaki założymy algorytm szyfrowania. A jeśli o to chodzi, im więcej Randy duma, tym większej nabiera pewności, że ma parę punktów oparcia - dzięki Enochowi, który (jak teraz rozumie) podsunął mu parę przydatnych wskazówek, w przerwach pomiędzy zasypywaniem go teogonicznymi analizami. Enoch wspomniał, że kiedy NSA zaczęła atakować to, co później okazało się fałszywą Aretuzą, zakładała, że Aretuza jest jakoś spowinowacona z innym kryptosystemem - Lazurem. I rzeczywiście: z "Cryptonomiconu" dowiaduje się, że Lazur był jakimś nietypowym szyfrem, używanym przez Niemców i Nippończyków; korzystał z matematycznego algorytmu generującego inny klucz jednorazowy na każdy dzień. To bardzo ogólnikowe stwierdzenie, pozwala jednak skreślić sporo hipotez. Wie na przykład, że Aretuza nie jest systemem opartym na rotorach jak Enigma. Oraz że gdyby znalazł dwie wiadomości wysłane tego samego dnia, prawdopodobnie korzystałyby one z tego samego klucza jednorazowego. 303 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Jakiego matematycznego algorytmu użyto? Paru podpowiedzi udziela kufer po dziadku. Pamięta zdjęcie z Princeton - dziadek z Turingiem i von Hacklheberem; wszyscy trzej zapewne bawili się tam funkcjami dzeta. W kufrze było też parę monografii na ten temat. "Cryptonomicon" zaś mówi, że nawet dzisiaj używa się tych funkcji w kryptografii jako generatorów ciągów - czyli urządzeń wypluwających długie szeregi pseudolosowych liczb - a więc kluczy jednorazowych. Wszystko wskazuje na to, że Lazur i Aretuza są spokrewnione i oba szyfry są po prostu implementacjami funkcji dzeta. Widzi teraz przed sobą poważną przeszkodę; w celi nie ma żadnych podręczników na temat funkcji dzeta. Znakomite materiały znalazłyby się w kufrze po dziadku - ale on stoi teraz u Chestera w domu. No, ale Chester jest wszakże bogaty i skłonny do pomocy. Randy wzywa strażnika i żąda widzenia z adwokatem. Enoch Root na chwilę zamiera, a potem z powrotem zapada w głęboki, regularny sen faceta, który dotarł dokładnie tam, gdzie chciał. Niewolnicy Przed spaleniem ludzie pachną rozmaicie, potem jednak - wszyscy jednakowo. Gdy żołnierze wprowadzają Waterhouse'a w mrok, ostrożnie wciąga powietrze, mając nadzieję, że nie poczuje tego zapachu. Czuje przeważnie olej napędowy, gorący metal, siarczany smród palonej gumy i zdetonowanej amunicji. Zapachy są niesamowicie intensywne. Wciąga do płuc odór i wydycha go. I wtedy, oczywiście, czuje także powiew smażeniny; już wie, że ta zabetonowana wyspa to między innymi krematorium. Idzie za żołnierzami armii okopconymi tunelami wydrążonymi w pstrokatej mieszance betonu, cegieł i skały. Te groty najpierw wyżłobił w skale deszcz i morska woda, potem powiększyli je i wyrównali Hiszpanie z młotami, kilofami i prochem strzelniczym. Po nich przyszli Amerykanie z cegłami i Nippończycy z żelbetem. Idąc w głąb labiryntu, mijają tunele, które widocznie zadziałały jak lampy lutownicze; ściany zostały wygładzone do czysta, jakby woda pędziła tunelem przez milion lat; na podłodze leżą srebrzyste placki - stopione w kałużę karabiny albo szafy pancerne. Ze ścian wciąż emanuje zakumulowane ciepło, co w połączeniu z filipińskim klimatem sprawia, że ludzie pocą się jeszcze bardziej - o ile to możliwe. Inne korytarze to zaledwie boczne odnogi, zastoiny w tej rzece ognia. Zaglądając przez drzwi, Waterhouse widzi książki, osmalone, ale nie spalone, oraz sczerniałe kartki wysypujące się z popękanych szaf. - Chwilę - mówi. Jego eskorta odwraca się i widzi, jak Waterhouse nurkuje w niskie drzwiczki do małego pokoiku, gdzie coś zwróciło jego uwagę. To ciężka drewniana szafka, prawie w całości zwęglona, co wygląda, jakby szafka znikła i pozostał po niej cień. Ktoś już ściągnął drzwiczki z zawiasów, zasypując pokój czarnym konfetti. W środku były kartki papieru, większość się spaliła, ale Waterhouse wsadza rękę w środek (Powoli! Sporo rzeczy jest jeszcze gorących) i wyciąga niemal nietknięty pakiet papierków. - Co to za pieniądze? - pyta armijny żołnierz. Waterhouse wyciąga z banderoli wierzchni banknot. Awers ma zadrukowany nippoń-skimi znakami i ryciną przedstawiającą Toja. Odwraca go. Na rewersie są napisy po angielsku: DZIESIĘĆ FUNTÓW. - Australijska waluta - odpowiada. - Nie wygląda mi na australijską - mówi żołnierz, mierząc wzrokiem Toja. - Gdyby Nipy wygrały... - dodaje Waterhouse i wzrusza ramionami. Ciska banderolę dziesięciofuntówek na stertę popiołów historii i wychodzi z banknotem w dłoni na korytarz. Po suficie przeciągnięto już korale żarówek. Światło odbija się od czegoś, co wygląda jak kałuże rtęci: pozostałości broni, klamer od pasów, stalowych szaf i klamek od drzwi, stopionych podczas pożaru, a teraz zastygłych. Drobny druk na banknocie mówi: Cesarski Bank Rezerw w Manili. - Sir! Dobrze się pan czuje? - pyta żołnierz. Waterhouse zdaje sobie sprawę, że się zamyślił. - Idziemy dalej - mówi i wtyka banknot do kieszeni. Zastanawiał się, czy może wziąć sobie trochę tych pieniędzy. Wolno brać coś na pamiątkę, ale nie szabrować. Zatem jeśli są one bezwartościowe, może je wziąć, a jeśli to prawdziwe pieniądze - nie. Ale ktoś, kto nie ma takiej skłonności do roztrząsania każdego problemu i dzielenia włosa na czworo, od razu wiedziałby, że te pieniądze nie mają wartości, bo w końcu Japończycy nie podbili Australii i nigdy nie podbiją. Więc to tylko pamiątka, prawda? Prawdopodobnie tak. Te pieniądze nie mają wartości. Ale gdyby Waterhouse znalazł prawdziwy australijski banknot dziesięciofuntowy i przeczytał drobne napisy, zapewne i tam znalazłby imprimatur jakiegoś banku rezerw. Dwa kawałki papieru, oba twierdzą, że są warte dziesięć funtów, każdy wygląda bardzo oficjalnie, każdy jest opatrzony nazwą jakiegoś banku. Jeden jest bezwartościową pamiątką, drugi prawnym środkiem płatniczym. Dlaczego? Sprowadza się to do tego, że ludzie ufają napisom na jednym z tych papierków, a nie ufają tym z drugiego. Wierzą, że ten prawdziwy można zanieść do banku w Melbourne, położyć na kontuarze i dostać w zamian srebro, złoto, cokolwiek. Zaufanie to ważna sprawa, ale jeśli masz zamiar stworzyć stabilną walutę, to niestety, trudno, trzeba naprawdę mieć ogromny ładunek złota gdzieś w piwnicy. Kiedy ewakuowała się Dunkierka, kiedy Angole spodziewali się już niebawem inwazji Niemców, wyciągnęli swe rezerwy złota, załadowali na kilka pancerników oraz liniowców pasażerskich i wywieźli przez Atlantyk do banków w Toronto i Montrealu. To umożliwiłoby im utrzymanie własnej waluty nawet po podbiciu Londynu przez Hitlera. Ale Japończycy też muszą grać według takich reguł. Jasne, można podbite narody zmusić do posłuszeństwa, nastraszywszy je porządnie, ale nie da się za bardzo przyłożyć komuś noża do gardła i powiedzieć: "Masz odtąd wierzyć, że ten świstek jest wart dziesięć funtów szterlingów". Powiedzieliby, że wierzą, ale tak naprawdę by nie wierzyli. Nie postępowaliby tak, jakby w to wierzyli. A jeśli tak by nie postępowali, to nie istnieje waluta, robotnicy nie dostają zapłaty (można ich zmusić do niewolniczej pracy, ale poganiaczom niewolników i tak trzeba zapłacić), gospodarka się nie kręci, nie można wydobywać surowców naturalnych, które przecież skłoniły cię do podbicia tego kraju. Dlatego, żeby mieć gospodarkę, trzeba mieć walutę. Czyli ktoś, kto przyjdzie do banku z twoim banknotem, musi mieć możliwość wymiany go na złoto. Nippończycy są maniakami planowania. Waterhouse dobrze o tym wie; od paru lat przez dwanaście do osiemnastu godzin dziennie czytał ich szyfrogramy - zna ich mentalność. Dobrze wie - równie dobrze jak umie zagrać gamę D-dur - że 304 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON musieli sobie przemyśleć problem fundamentu dla waluty swego imperium. I to nie tylko dla Australii, lecz także Nowej Zelandii, Nowej Gwinei, Hongkongu, Chin, Indochin, Korei, Mandżurii... Ile złota i srebra trzeba, żeby przekonać tak wielu ludzi, że twoja waluta jest faktycznie coś warta? Gdzie je schować? Eskorta prowadzi go kilka pięter w dół. Wreszcie wchodzą do zadziwiająco wielkiej sali głęboko pod ziemią. Skoro są w trzewiach wyspy, to to musi być ślepa kiszka. Kształt ma obły, ściany przeważnie gładkie albo leciutko pofalowane, pogryzione dłutami tam, gdzie pomieszczenie zostało powiększone przez człowieka. Ściany są nadal chłodne, tak samo powietrze. W sali stoją podłużne stoły i przynajmniej ze czterdzieści pustych krzeseł, więc Waterhouse najpierw ostrożnie węszy, obawiając się, że poczuje trupy. Ale nie. Zaraz się domyśla: są w samym środku skały. Do sali prowadzi tylko jedno wejście. Nie ma tu dobrego przewiewu nie zadziała lampa lutownicza - a więc nic się nie spali. Ogień oszczędził to pomieszczenie. Powietrze jest tu gęste jak zakrzepły sos. - Znaleźliśmy tutaj czterdzieści trupów - mówi żołnierz eskorty. - Jak zginęli? - Z niedotlenienia. - Jacyś oficerowie? - Jeden kapitan. Reszta to niewolnicy. Przed wojną termin "niewolnik" wydawał się Waterhouse'owi równie archaiczny jak "bednarz" czy "kołodziej". A teraz, kiedy hitlerowcy i Nippończycy powrócili do tych praktyk, słychać to cały czas. Wojna to dziwna rzecz. Odkąd tu wszedł, jego oczy przystosowywały się do słabiutkiego światła. W całej tej jaskini świeci się jedna dwudziestopięciowatowa żarówka, a ściany pochłaniają niemal całe światło. Na stołach leżą jakieś kwadratowe rzeczy, po jednej przed każdym krzesłem. Jak wszedł, pomyślał, że to kartki papieru - i rzeczywiście, niektóre to kartki. Ale kiedy widzenie mu się poprawi, dostrzega, że niektóre to drewniane ramki, usiane abstrakcyjnymi wzorkami z okrągłych kropeczek. Wymacuje latarkę i włącza ją. Latarka daje tylko żółty, rozmyty stożek wirującego leniwie, ociężale tłustego dymu. Podchodzi bliżej, rozwiewając dym rękoma, i nachyla się nad stołem. To jest abakus z kulkami zamarłymi w połowie jakichś obliczeń. Pół metra dalej leży następny. I następny. Odwraca się twarzą do żołnierza. - Jaka jest liczba mnoga od "abakus"? - Słucham, sir? - Mówi się "abaki"? - Cokolwiek pan rozkaże, sir. - Czy którykolwiek z pana ludzi dotykał tych abaków? Wywiązuje się burzliwa dyskusja. Gość z armii musi pogadać z kilkoma szeregowcami, wysłać gońców do paru innych osób i wykonać pewną liczbę telefonów. To dobry znak, wielu wojskowych po prostu odpowiedziałoby "nie, sir" i nigdy by się nie dowiedział, czy mówią prawdę. Ten gość chyba rozumie, jak ważna jest dla Waterhouse'a odpowiedź na to pytanie. Teraz przechadza się wzdłuż stołu z rękoma starannie złożonymi za plecami, zerkając na abaki. Obok większości leży arkusz papieru albo i cały notatnik z ołówkiem pod ręką. Wszystko jest zapisane liczbami. Od czasu do czasu pojawia się chiński ideogram. - Czy ktoś z was widział ciała tych niewolników? - pyta żołnierza. - Tak, sir. Pomagałem ich wynosić. - Czy wyglądali na Filipińczyków? - Nie, sir. Wyglądali jak normalni Azjaci. - Chińczycy, Koreańczycy i tak dalej. - Tak jest. Po kilku minutach wraca odpowiedź: nikt się nie przyzna, że dotknął abaka. Do tej komory Amerykanie dotarli na końcu. Większość trupów była zwalona w stertę pod drzwiami. Na dnie stosu leżał nippoński oficer. Drzwi zaryglowano od środka. Są żelazne, lekko wydęte na zewnątrz - widocznie ogień na górze gwałtownie wyssał stąd całe powietrze. - No dobrze. Wychodzę stąd i składam meldunek do Brisbane. Zamierzam osobiście rozebrać ten pokój na części, jak archeolog. Tylko niech nikt niczego nie dotyka. A zwłaszcza abaków. Aretuza Nazajutrz odwiedza Randy'ego mecenas Alejandro; gawędzą sobie o pogodzie i Filipińskiej Lidze Koszykówki, jednocześnie wymieniając zapisane skrawki papieru. Randy wręcza mu karteczkę z napisem: "Przekazać Chesterowi" i jeszcze jedną, w której prosi Chestera, by przeszukał jego kufer, znalazł wszystkie stare dokumenty traktujące o funkcjach dzeta i jakoś dostarczył je Randy'emu. Mecenas daje mu notkę, o tonie dziwnie triumfalnym, a jednocześnie przepraszającym, w której podsumowuje swe ostatnie poczynania w sprawie Randy'ego. Ma to niby podtrzymać go na duchu - Randy'emu jednak wydaje się cokolwiek ogólnikowe. W tym momencie spodziewałby się raczej jakichś konkretnych wyników. Czyta to i zerka z ukosa na adwokata, który krzywi się i łapie za szczękę. To gest oznaczający "Dentystę"; mecenas chce pewnie powiedzieć, że to rzeczony miliarder plącze mu szyki. Randy wciska mu jeszcze dwie karteczki, na jednej polecenie "Przekazać Aviemu", na drugiej zaś prośba, by Avi dowiedział się, czy wśród klientów Krypty jest niejaki generał Wing. Później przez tydzień nic się nie dzieje. Randy nie ma potrzebnych informacji o funkcjach dzeta, nie może więc łamać kodu. Ale może położyć fundamenty pod prace, które wykona później. "Cryptonomicon" zawiera mnóstwo fragmentów kodu w języku C, wykonującego podstawowe operacje kryptoanalityczne. Jednak większość to kiepsko napisane przykłady, a i tak trzeba przetłumaczyć je na nowocześniejszy język C++. A więc robi to. "Cryptonomicon" opisuje także różne mogące się przydać algorytmy, Randy implementuje je zatem w C++. To upierdliwa rzecz, ale nie ma nic lepszego do roboty; poza tym takie żmudne zadania mają jedną zaletę: zmuszają do zapoznania się z każdym, 305 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON najdrobniejszym szczegółem potrzebnych operacji matematycznych; jeśli nie rozumiesz matematyki, nie zdołasz napisać tego kodu. Po kilku dniach jego umysł staje się pewnym przybliżeniem umysłu kryptoanalityka. Tę przemianę znaczy powolny przyrost ilości kodu w bibliotece funkcji do łamania szyfrów. Randy i Enoch nabierają zwyczaju prowadzenia rozmów w trakcie posiłków i po nich. Obaj najwyraźniej mają dość skomplikowane życie wewnętrzne, wymagające sporo prac administracyjnych, dlatego przez resztę dnia nie zwracają na siebie uwagi. Od jednej anegdoty do drugiej Randy śledzi koleje życia Enocha. Od ogólnikowych wspomnień z czasów wojny, poprzez szczegóły życia w powojennej Anglii, do Ameryki lat pięćdziesiątych. Zdaje się, że przez pewien czas był katolickim księdzem. Wyrzucili go za coś - Enoch nie wyjaśnia powodów, a Randy nie pyta. A potem już wszystko brzmi mętnie. Enoch wspomina, że podczas wojny wietnamskiej spędził sporo czasu na Filipinach; to pasuje do ogólnej hipotezy Randy'ego; jeśli to prawda, że stary Comstock kazał amerykańskim żołnierzom przeczesywać zakamarki Filipin w poszukiwaniu Głównego Magazynu, Enoch musiałby być gdzieś w pobliżu, żeby im poprzeszkadzać, a przynajmniej mieć ich na oku. Twierdzi także, że kombinował coś z podłączeniem Chin do Internetu, ale to dla Randy'ego brzmi jak kamuflaż. Trudno nie domyślić się, że Enoch Root i generał Wing mają inne powody, by się nie lubić. - Posłuchaj, zadam ci pytanie jako advocatus Plutoni. Co dokładnie masz na myśli, mówiąc o obronie cywilizacji? - Oj, Randy, wiesz dobrze, o co mi chodzi. - No tak, ale Chiny są cywilizowane? Już dość dawno, nie? - Tak. - Więc może i ty i generał Wing jesteście w jednej drużynie? - Skoro Chińczycy są tak cywilizowani, to jak to się dzieje, że niczego nowego nie odkrywają? - Jak to? A papier, proch strzelniczy? - Niczego w ostatnim tysiącleciu. - No, poddaję się. A ty, Enoch, co myślisz na ten temat? - To tak samo jak Niemcy w II wojnie światowej. - Wiem, że w latach trzydziestych wyjechały z Niemiec wszystkie bystrzaki - Einstein, Born... - I Schródinger, i von Neumann, i wielu innych - ale wiesz, dlaczego uciekli? - No, oczywiście dlatego, że nie lubili faszystów! - A wiesz, dlaczego faszyści ich nie lubili? - Wielu z nich było Żydami... - To sprawa głębsza niż tylko antysemityzm. Hilbert, Russell, Whitehead, Gódel, wszyscy oni zabrali się do monumentalnego dzieła: rozwalenia matematyki w gruzy i odbudowania od nowa. Faszyści jednak wierzyli, że matematyka jest nauką heroiczną, której zadaniem jest porządkowanie chaosu - tak jak narodowy socjalizm w sferze politycznej. - No dobrze, ale nie rozumieli, że po zburzeniu i odbudowaniu będzie jeszcze bardziej heroiczna niż przedtem. - Rzeczywiście. To doprowadziło do renesansu - mówi Root - jak w XVII wieku, kiedy purytanie roznieśli wszystko na strzępy i powoli wybudowali od zera. W historii ciągle powtarza się wzorzec Tytanomachii - wyrzuca się starych bogów, powraca chaos, z niego jednak wykluwają się te same kształty co przedtem. - Tak. Więc - jeszcze raz - mówisz o cywilizacji? - Ares zawsze odradza się z chaosu. Nigdy nie ginie. Cywilizacja ateńska broni się przed jego siłami poprzez metis, czyli technologię. Technologia powstaje na fundamencie nauki. Nauka jest jak wąż Uroboros alchemików - stale zjada swój własny ogon. Sam proces naukowy nie działa, jeśli młodzi uczeni nie mają wolności atakowania i niszczenia starych dogmatów, prowadzenia stałej Tytanomachii. Nauka kwitnie tam, gdzie kwitnie sztuka i wolność słowa. - Zatrąca teleologią. Wolne kraje mają lepszą naukę, tym samym lepsze uzbrojenie, tym samym udaje im się obronić własną wolność. Ogłaszasz coś w rodzaju Przeznaczenia Objawionego*. - No cóż, ktoś musi to zrobić. - Chyba już wyrośliśmy z tego? - Wiem, że mówisz to, żeby mnie wyprowadzić z równowagi. Czasem Ares ląduje na parę lat w beczce, skuty łańcuchami, ale nigdy naprawdę nie odchodzi. Kiedy uwolni się następny raz, Randy, wojna będzie stała na bio-, mikro- i nanotechnologii. I kto wygra? - Nie wiem. - I nie niepokoi cię to, że nie wiesz? - Posłuchaj, Enoch, staram się - naprawdę się staram - ale jestem spłukany i jeszcze, kurwa, zamknięty w klatce, jasne? - Oj, przestań jęczeć. - No a ty? Przypuśćmy, że wrócisz na swoją farmę manioku, czy czegoś tam, pewnego dnia twoja łopata trafi w coś brzęczącego i niespodziewanie wykopiesz parę kiloton złota? I co - zainwestujesz wszystko w supernowoczesną broń? Root, co nie dziwne, ma gotową odpowiedź: to złoto Nippończycy zrabowali w całej Azji i zamierzali na jego fundamencie stworzyć walutę będącą prawnym środkiem płatniczym we Wschodnioazjatyckiej Strefie Dobrobytu. O ile rozumie się samo przez się, że ci konkretnie Nippończycy należeli do największych palantów w historii, niektóre aspekty ich planów były co nieco warte. Skoro większość Azjatów nadal żyje w gównianych warunkach, wielu z nich polepszyłoby się, gdyby gospodarkę kontynentu popchnąć siłą w XXI, a przynajmniej XX wiek i gdyby jeszcze przetrwała w tej formie przez jakiś czas, zamiast lecieć na pysk, kiedy tylko jakiś prezes-banku-centralnego-i-pociotek-dyktatora-w-jednym straci kontrolę nad zwieraczami i załatwi którąś z głównych walut. A zatem, być może, ustabilizowanie tutejszego rynku walutowego to jedyna moralna rzecz, jaką można uczynić z kupą złota; zważywszy na fakt, komu zostało ukradzione, nie można go tak zwyczajnie wydać. Randy uznaje odpowiedź za wystarczająco skomplikowaną, jezuicką i dziwnie zgodną z tym, co napisał Avi w ostatniej wersji biznesplanu Epiphyte(2). Odczekawszy stosowną liczbę dni, Enoch wraca wprost do tego tematu i pyta Randy'ego, co on zrobiłby z kilkoma kilotonami złota. Randy w odpowiedzi wspomina Edukacyjny Pakiet Przeciwdziałania Ludobójstwom. Okazuje się, że Enoch Root już o nim wie, już ściągnął kilka kolejnych wersji przez nowiutkie, lśniące łącza komunikacyjne, rozciągnięte *

Przeznaczenie Objawione (ang. Manifest Destiny) - XIX-wieczna doktryna polityczna, twierdząca, iż USA ma Boże prawo do ekspansji na cały kontynent północnoamerykański (przyp. tłum.). 306 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON przez Randy'ego oraz Dentystę pomiędzy wyspami, sądzi, że to dobrze składa się w całość z jego poglądami na Atenę, egidę, i tym podobne, niemniej jednak ma sporo trudnych pytań tudzież ostrych słów krytyki. Zaraz potem na widzeniu zjawia się Avi we własnej osobie. Mówi niewiele, ale daje Randy'emu do zrozumienia, że owszem, generał Wing jest jednym z klientów Krypty. Ci szpakowaci Chińczycy, którzy siedzieli z nimi za stołem na Kinakucie i zostali potajemnie obfotografowani przez kamerkę w laptopie Randy'ego, to ważni oficerowie w jego sztabie. Dowiaduje się także, że nacisk sądowy nieco zelżał; Dentysta niespodziewanie ściągnął wodze Andrew Loebowi i pozwolił na przedłużenie pewnych terminów. Fakt, że Avi nie mówi nic o zatopionym okręcie podwodnym, sugeruje, że operacja wydobycia przebiega bez przeszkód, a przynajmniej, że przebiega. Randy wciąż przetwarza w myślach te informacje, kiedy składa mu wizytę nie kto inny, tylko sam Dentysta. - Zapewne sądzi pan, że to ja pana wrobiłem - mówi doktor Hubert Kepler. Siedzą w sali widzeń twarzą w twarz, ale Randy wyczuwa obecność mnóstwa asystentek, ochroniarzy, prawników, Furii, Harpii i tak dalej tuż za najbliższymi drzwiami. Dentysta nawet tutaj wygląda na lekko rozbawionego, ale Randy stopniowo domyśla się, iż jest w istocie całkiem poważny. Górna warga Dentysty jest stale przykurczona albo za krótka, albo jedno i drugie, wskutek czego jego śnieżnobiałe siekacze zawsze lekko wystają, a twarz, zależnie od kąta padania światła, albo nieco przypomina pysk bobra, albo sprawia wrażenie, że Dentysta niezbyt skutecznie powstrzymuje szyderczy uśmiech. Nawet taki poczciwiec jak Randy nie może patrzeć na nią, by nie pomyśleć, o ile lepiej wyglądałaby, gdyby w nią parę razy przywalić. Nieskazitelne uzębienie sugeruje, że Dentysta wychowywał się pod kloszem (całodobowa ochrona, odkąd tylko wyrżnęły mu się stałe zęby) albo że jego wybór zawodu był motywowany osobistymi potrzebami w zakresie stomatologii protetycznej. - I wiem, że zapewne mi pan nie uwierzy. Ale przyszedłem tu, żeby panu powiedzieć, iż nie miałem nic wspólnego z pana aresztowaniem. Teraz urywa i patrzy na Randy'ego - w żadnym razie nie wygląda na gościa, który musi nerwowo wypełniać wszelkie przerwy w konwersacji. Dopiero podczas tej przydługiej przerwy Randy zdaje sobie sprawę, że Dentysta wcale się nie uśmiecha, że to po prostu naturalny, rozluźniony wyraz twarzy. Wzdryga się, wyobrażając sobie, jak to musi być: nigdy nie móc się pozbyć tego bobrzego lub, na zmianę, szyderczego grymasu. Kiedy śpisz, kochanka patrzy na ciebie i widzi coś takiego. Jasne, jeśli wierzyć plotkom, Victoria Vigo ma własne sposoby egzekwowania kar, być może więc Kepler naprawdę jest tak maltretowany i poniżany, jak zdaje się dopraszać swym wyrazem twarzy. Pomyślawszy o tym, Randy wzdycha leciutko, jakby właśnie objawił mu się jakiś ślad kosmicznej sprawiedliwości. Kepler ma z pewnością rację, kiedy mówi, że Randy nie będzie dowierzał jego słowom. Jedynym sposobem osiągnięcia choć minimalnej wiarygodności jest osobiste pojawienie się w tym więzieniu i oświadczenie tego w cztery oczy, co, biorąc pod uwagę inne rzeczy, którymi mógłby się w tym czasie zajmować, dla zysku, rozrywki, czy jednego i drugiego, nadaje jego słowom wielką wagę. Między wierszami sugeruje, że gdyby miał skłamać, tak ot, po prostu, mógłby wyręczyć się prawnikami lub na przykład wysłać mu jakiś gówniany telegram. Więc albo mówi prawdę, albo kłamie, w każdym razie jest dla niego bardzo ważne, by Randy mu uwierzył. Randy nie może dojść, czemu Dentystę w ogóle obchodzi, czy on uwierzył w jego kłamstwa, co skłania go do wniosku, że może jednak ten gość mówi prawdę. - No to kto mnie wrobił? - pyta, raczej retorycznie. Kiedy wyciągnięto go z celi na to niespodziewane widzenie, właśnie pisał jakiś fajny program w C++ i ze zdumieniem zauważa teraz własne znudzenie i irytację. Innymi słowy, wrócił do źródeł - stał się znów hardcore'owym maniakiem komputerowym, prawie jak wtedy w Seattle, kiedy pisywał gry. Trudno byłoby komuś opisać głębokość i intensywność tego skupienia: w sensie intelektualnym żonglował właśnie szóstką zapalonych pochodni, waz z epoki Ming, żywych szczeniaków i włączonych pił łańcuchowych. W tym stanie umysłu gówno go obchodzi taki drobiażdżek, że jakiś niewiarygodnie wpływowy milioner natrudził się sporo, by tu przyjechać do niego na widzenie. Pytanie, które zadaje, jest raczej pustym, zdawkowym gestem, z podtekstem w rodzaju: "Chciałbym, żeby pan sobie poszedł, ale minimalny poziom kultury nakazuje mi z panem rozmawiać". Dentysta, którego kulturze nie da się zarzucić nic, odpowiada na to, jak na prawdziwe pytanie: - Mogę tylko przypuszczać, że podpadł pan komuś, kto ma w tym kraju duże wpływy. Wygląda, że ktoś chce panu coś... - Nie! Proszę przestać - mówi Randy. - Proszę tego nie mówić. - Teraz Hubert Kepler patrzy nań ze zdziwieniem, Randy więc ciągnie: - Teoria o przekazywaniu wiadomości nie ma żadnych podstaw. Kepler przez chwilę jest autentycznie zmieszany, ale potem pozwala sobie na nieznaczny uśmiech. - No, wie pan, na pewno nie próbowali się w ten sposób pana pozbyć, bo... - Naturalnie - odpowiada Randy. - Tak, naturalnie. Kolejna długa pauza; Kepler nie wydaje się zbyt pewny siebie. Randy zgina plecy i przeciąga się. - Krzesło w celi nie jest specjalnie ergonomiczne - wyjaśnia. Wyciąga dłonie przed siebie i przebiera palcami. - A nadgarstki też już mi wysiadają. Czuję to. Mówiąc to, uważnie przypatruje się Keplerowi, ma pewność, że po jego twarzy rozlewa się teraz zdumienie. Dentysta ma tylko jeden wyraz twarzy (opisany wyżej), ale o większej lub mniejszej intensywności, zależnej od emocji. Mina ta wskazuje, że nie miał on do tej pory pojęcia, iż Randy'emu pozwolono mieć w celi komputer. W problemie "ustalenia, o co tu, kurwa, biega" komputer jest chyba najważniejszą z danych, a Kepler nawet o tym nie wiedział. A więc niezależnie, w jakim stopniu obchodzi go to wszystko, ma chyba sporo spraw do przemyślenia. Zresztą za chwilę się żegna. Niecałe pół godziny później krótkiego widzenia z Randym domaga się jakiś dwudziestopięcioletni Amerykanin z kucykiem. Mówi, że pracuje u Chestera w Seattle, właśnie przeleciał ocean jego prywatnym samolotem i przyjechał tu prosto z lotniska. Jest cały nabuzowany, jakby się urwał ze smyczy, a gęba mu się nie zamyka. Wielkie przeżycie - lot przez ocean w prywatnym samolocie pewnego bogacza - wywarło na nim kolosalne wrażenie. Teraz koniecznie musi się nim z kimś podzielić. Przywiózł zestaw "pierwszej pomocy": trochę przekąsek, parę szajsowatych powieści, największą butlę leku na niestrawność, jaką Randy kiedykolwiek widział, przenośny odtwarzacz CD i kwadratowy stosik płyt. Nie może przeżyć, że zabrali mu wszystkie baterie, kazali mu przywieźć ich dużo, wziął całą furę, ale oczywiście, gdzieś pomiędzy karuzelą z bagażami na lotnisku a kontrolą celną większość znikła, została tylko jedna paczka schowana w kieszeni workowatych grunge'owych szortów. W Seattle jest pełno gości, którzy po skończeniu college'u rzucili monetą (orzeł - Praga, reszka Seattle) i tak po prostu przyjechali, z nadzieją, że skoro są młodzi i zdolni, znajdą pracę i zaczną robić forsę - a potem, co 307 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON okropne, udało im się to w stu procentach. Randy nie umie sobie wyobrazić, jak wygląda świat takiego gościa. Ledwo udaje mu się go pozbyć; facet, jak prawie wszyscy, zakłada (co coraz bardziej irytuje Randy'ego), że w więzieniu nie ma życia, że nie ma nic lepszego do roboty niż gadanie z odwiedzającymi. Wróciwszy do celi, Randy siada po turecku na pryczy z odtwarzaczem CD i zaczyna rozkładać przed sobą płyty jak pasjansa. Repertuar jest całkiem niegłupi: dwupłytowy album z Koncertami Brandenburskimi, fugi organowe Bacha (komputerowcy mają hopla na punkcie Bacha), jakiś Louis Armstrong, trochę Wyntona Marsalisa, a potem różne płytki z Hammerdown Systems - to firma płytowa z Seattle, której głównym udziałowcem jest Chester. Specjalizuje się w drugiej generacji sceny muzycznej Seattle; wszyscy jej artyści to młodzi ludzie, którzy pokończywszy szkoły, zjechali do Seattle w poszukiwaniu legendarnej sceny muzycznej i odkryli, że ona w ogóle nie istnieje - że to zaledwie kilkudziesięciu gości, którzy zbierają się po piwnicach i grają na gitarach - po czym stanęli przed wyborem: wrócić do domu w niesławie albo zbudować od zera scenę muzyczną Seattle. Powstało więc sporo małych klubików, wiele kapel, które nie miały korzeni w jakiejkolwiek rzeczywistości, lecz po prostu odzwierciedlały marzenia i dążenia młodych z całego świata, którzy ściągnęli do Seattle w pogoni za tą samą chimerą. Ta druga fala spotkała się z mnóstwem krytyki ze strony garstki weteranów pierwszej generacji - tych kilkunastu, którzy nie popełnili samobójstw ani nie przedawkowali. Nastąpiła jakby reakcja; a mniej więcej trzydzieści sześć godzin po tym, jak osiągnęła punkt kulminacyjny, pojawiła się antyreakcja - młodzi imigranci zaczęli bronić prawa do posiadania własnej tożsamości kulturowej jako ludzie, którzy naiwnie przybyli do Seattle i odkryli, że tam nie ma "tam", a zatem trzeba stworzyć je samemu. Napędzani tym przekonaniem i libidynalną energią młodości, a dodatkowo uwagami kilku recenzentów od kultury, którym cała sprawa wydała się interesująco postmodernistyczna, założyli mnóstwo zespołów drugiej generacji, a nawet kilka firm płytowych - Hammerdown Systems to jedyna z nich, która w ciągu sześciu miesięcy ani nie upadła, ani nie została przejęta przez któryś z wielkich koncernów płytowych z LA czy Nowego Jorku. A zatem Chester postanowił wzbogacić Randy'ego o ostatnie dokonania spod znaku Hammerdown, z których jest najbardziej dumny. Co zakrawa na perwersję, większość z zespołów nawet nie jest z Seattle, lecz z małych, niemożliwie modnych miasteczek uniwersyteckich w Karolinie Północnej i północnej części Michigan. Randy znajduje jednak płytkę zespołu Shekondar, który jest ewidentnie z Seattle. Ewidentnie, bo na odwrocie pudełka z CD jest zamazane zdjęcie muzyków żłopiących kawę z półlitrowych kubasów. Na kubkach zaś widać logo sieci kafejek, która jeszcze nie wydostała się poza granice Seattle i nie zmiażdżyła wszystkiego, co stanęło jej na drodze do opanowania świata - tak jak to ostatnio robią po kolei, do znudzenia, wszystkie firmy z Seattle. Shekondar jest przypadkiem imieniem wyjątkowo podłego podziemnego bóstwa, grającego ważną rolę w jednej z gier, którą w zamierzchłych czasach toczyli Randy, Avi, Chester i reszta bandy. Otwiera pudełko i natychmiast zauważa, że płytka ma złoty kolor oryginału, a nie srebrzysty jak pospolita tłoczona kopia. Wtyka ją do odtwarzacza, wciska Play i słucha całkiem przyjemnego postcobainowskiego materiału, zmodyfikowanego genetycznie - tak by nie miało to nic wspólnego z "brzmieniem Seattle" - i tym samym absolutnie typowego dla dzisiejszego Seattle. Przeskakuje kilka kolejnych kawałków i nagle, klnąc, zdziera słuchawki z głowy, kiedy discman próbuje przetłumaczyć na dźwięk cyfrową informację, która nie jest muzyką. Trochę jakby w bębenki wbijały się igiełki suchego lodu. Randy wyciąga złotą płytkę, wsadza do napędu CD-ROM w laptopie i ogląda zawartość. Faktycznie, jest na niej parę ścieżek audio (co już odkrył), ale większość pojemności dysku zajmują pliki komputerowe - kilka katalogów, czy folderów, nazwanych tak samo jak dokumenty ze skrzyni dziadka. W każdym z tych katalogów jest długa lista plików o nazwach typu: STRONAOOl.jpeg, STRONA002.jpeg i tak dalej. Randy otwiera je przeglądarką internetową, tą samą, której używa do czytania "Cryptonomiconu", i odkrywa, że to przeskanowane obrazy stron. Chester widocznie kazał swym podwładnym rozszyć te dokumenty i przepuścić, strona po stronie, przez skaner. W tym samym czasie polecił grafikom, zapewne poznanym przez Hammerdown Systems, ekspresowo sklecić fałszywą okładkę albumu. Ma nawet wkładkę zdjęcia Shekondar z koncertu, a wszystko jest jedną wielką parodią postseattle'owskiej sceny z Seattle, idealnie wpasowującą się w wyobrażenia, jakich można by spodziewać się w umyśle filipińskiego celnika, który jak każdy marzy o przeprowadzce do tego miasta. Gitarzysta prowadzący przypomina Chestera w peruce. Cała ta konspira pewnie była bezcelowa, Chester mógłby równie dobrze wysłać dokumenty pocztą kurierską prosto do więzienia. Lecz Chester, siedząc w swym domu nad Jeziorem Waszyngtona, pracował na podstawie opinii o Manili równie fałszywych jak to, co pół świata myśli o Seattle. No, przynajmniej Randy przed zanurkowaniem w otchłań funkcji dzeta trochę się uśmiał. Słówko na temat libido: nie robił tego niemal od trzech tygodni. I już zamierzał jakoś temu zaradzić, kiedy w sąsiedniej celi osadzono znienacka bardzo inteligentnego i spostrzegawczego byłego księdza, który odtąd śpi piętnaście centymetrów od niego. W związku z tym masturbacja w zasadzie nie wchodzi w grę. Na tyle, na ile Randy wierzy w ogóle w jakiegoś boga, modli się teraz do niego o sprowadzenie polucji. Jego gruczoł krokowy jest wielkości i konsystencji piłki do krokieta. Czuje go cały czas i myśli o nim jako o Płonącej Grudzie Miłości. Kiedyś, kiedy stale pił za dużo kawy, miał trochę problemów z prostatą i bolało go wszystko - od sutków po kolana. Urolog wyjaśnił mu, że ów gruczołek jest połączony nerwami niemal ze wszystkimi częściami ciała - aby przekonać go o tym, nie musiał korzystać z jakichkolwiek zaawansowanych figur retorycznych ani też wytaczać poważnych argumentów. Randy od razu uwierzył. Odtąd uważał, że skłonność mężczyzn do popadania w ogłupiające obsesje na punkcie kopulacji jest w pewnym sensie konsekwencją tego okablowania; kiedy jesteś gotów, by obdarzyć świat dobrodziejstwem swego kodu genetycznego, tzn. kiedy narząd jest w pełni naładowany i zarepetowany, wiedzą o tym nawet twoje palce i powieki. Dlatego można by się spodziewać, że Randy przez cały czas myśli o Americe Shaftoe, wybranej przez siebie na obiekt pożądania. Amy (co pogarsza sprawę) ostatnio spędzała mnóstwo czasu w piance do nurkowania. I rzeczywiście, w chwili kiedy wprowadzono Enocha Roota, tam właśnie zmierzały jego myśli. Od tego czasu stało się jasne: powinien zachować żelazną myślową dyscyplinę i w ogóle nie myśleć o Amy. Żonglując wszystkimi tymi piłami łańcuchowymi i żywymi szczeniętami, jednocześnie spaceruje po intelektualnej linie; na jej końcu znajduje się rozszyfrowanie Aretuzy. Jeżeli skupi wzrok na celu i będzie po prostu stawiał jedną stopę przed drugą, w końcu go osiągnie. Amy-w-piance-donurkowania jest gdzieś tam w głębinach, na pewno próbuje wspierać go emocjonalnie, ale jak choćby zerknie w jej stronę, to już ma przerąbane. Właśnie czyta zestaw akademickich publikacji, z lat trzydziestych i wczesnych czterdziestych, intensywnie pokreślonych przez jego dziadka, który przeglądał je i w niezbyt wyrafinowany sposób wyławiał wszystko, co mogłoby 308 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON przydać się na froncie kryptologii. Dobrze, że w niezbyt wyrafinowany - Randy czuje, że jego wiedza o teorii liczb jest tu zaledwie dostateczna. Posługacze Chestera musieli zeskanować nie tylko strony przednie, ale i tylne - początkowo puste, lecz dziadek zapisał na nich wiele swych uwag. Jest na przykład artykuł napisany przez Alana Turinga w roku 1937, w którym Lawrence Pritchard Waterhouse znalazł jakiś błąd albo przynajmniej coś, czego Turing nie przedyskutował dość szczegółowo, co zmusiło go do zaczernienia kilku stron notatkami. Randy'emu cierpnie skóra na myśl, że jest aż tak bezczelny, by uczestniczyć w seminarium z takimi osobami. Kiedy zdaje sobie sprawę, jak bardzo te problemy przerastają go intelektualnie, wyłącza komputer i przez dziesięć godzin śpi jak zabity, snem człowieka w depresji. Wreszcie udaje mu się przekonać samego siebie, że większość tego szajsu prawdopodobnie nie dotyczy bezpośrednio Aretuzy, musi więc tylko się uspokoić i starannie filtrować materiały. Mijają dwa tygodnie. Jego modlitwy do Płonącej Grudy Miłości zostały wysłuchane, co dało mu przynajmniej parę dni ulgi, w ciągu których może wpuścić do swej świadomości wspomnienie o Americe Shaftoe, acz tylko poważne i beznamiętne. Od czasu do czasu pojawia się mecenas Alejandro i tłumaczy Randy'emu, że sprawy nie idą zbyt dobrze. Pojawiły się niespodziewane przeszkody. Ludzie, których planował przekupić, zostali prawdopodobnie podkupieni przez Kogoś z drugiej strony. Randy'ego, który wszystkiego się domyślił, męczą już te spotkania. Przecież to wszystko sprawka Winga, nie Dentysty, a więc mecenas Alejandro opiera się na błędnych założeniach. Kiedy Enoch dzwonił do Randy'ego, do samolotu, powiedział, że jego stary kumpel z NSA pracuje dla jednego z klientów Krypty. Teraz wydaje się jasne, że tym klientem jest Wing. Dlatego też Wing wie, że Randy ma Aretuzę. Wing uważa, że szyfrogramy Aretuzy zawierają dane o pozycji Głównego Magazynu. Chce, by Randy odszyfrował te komunikaty - wtedy dowie się, gdzie kopać. Stąd to całe przedsięwzięcie z laptopem. Wszystkie starania mecenasa Alejandro będą guzik warte, dopóki Wing nie otrzyma informacji, której pragnie - albo dopóki nie będzie mu się wydawało, że ją otrzymał. A wtedy ni z tego, ni z owego lód stopi się i Randy nieoczekiwanie wyjdzie na wolność z jakichś przyczyn proceduralnych. Jest tego tak pewien, że denerwują go wizyty mecenasa. Chciałby już wytłumaczyć mu to wszystko, żeby dał mu spokój, nie latał za jego sprawami i nie zarzucał go coraz nudniejszymi sprawozdaniami. Ale wtedy Wing, który prawdopodobnie ma ich widzenia na podsłuchu, zorientowałby się, że Randy rozpracował całą grę. Tego Randy nie chce. Przez całe spotkanie z adwokatem kiwa więc głową, a potem, dla pewności, wraca do celi i opowiada o wszystkim Rootowi, starając się przekonująco zagrać przygnębienie i dezorientację. Wreszcie dociera, konceptualnie, do punktu, w którym znajdował się jego dziadek, kiedy przystępował do łamania szyfru Aretuza. To znaczy, wyobraża sobie zasadę jego działania. Nie zna co prawda rzeczywistego algorytmu, wie za to, do jakiej klasy algorytmów się zalicza, a to daje przestrzeń poszukiwań o znacząco mniejszej liczbie wymiarów. Z pewnością na tyle małej, by poradził sobie z nią dzisiejszy komputer. Nerwy w nadgarstkach ma tak nadwerężone, że z palców prawie strzelają mu iskry. Lekarz zabronił mu kiedyś pracować na takich nieergonomicznych klawiaturach. Oczy też zaczynają wysiadać - musi odwrócić kolory ekranu, tak by mieć białe litery na czarnym tle, stopniowo zwiększając wielkość liter, w miarę jak wzrok przestaje mu się ogniskować. Ale w końcu stwarza coś, co chyba powinno działać odpala to i napuszcza na szyfrogramy Aretuzy, które rezydują w pamięci komputera, ale jeszcze nigdy nie zostały wyświetlone na ekranie. Zasypia. Kiedy budzi się, komputer informuje go, że jeden z radiogramów został prawdopodobnie złamany. A właściwie trzy - wszystkie są z 4 kwietnia 1945, czyli zostały zaszyfrowane tym samym ciągiem kluczowym. W odróżnieniu od żywych łamaczy kodów komputery nie znają angielskiego. Nie umieją nawet go rozpoznać. Mogą wypluwać kolejne możliwe dekryptaże z potworną szybkością, ale jeśli dostaną dwa ciągi znaków jak PRZYŚLIJCIE POMOC i XUEBP TOAFF NMQPT nie zorientują się natychmiast, że pierwszy to udane rozszyfrowanie, a drugi - klęska. Mogą jednak zliczać częstotliwości występowania poszczególnych liter. Jeśli komputer ustali, że najczęściej występuje E, potem T i tak dalej, jest to dość pewne wskazanie, że tekst przypomina jakiś ludzki język, a nie losowe śmieci. Korzystając z takich i nieco bardziej skomplikowanych testów, Randy pisze procedurę, która powinna całkiem nieźle rozpoznawać udane rozszyfrowania. Dziś rano ona powiedziała mu, że "4-04-1945" został złamany. Randy nie odważa się wyświetlić rozszyfrowanego radiogramu na ekranie, z obawy, że zawiera on informację, której poszukuje Wing, a więc nie może tego przeczytać, choć bardzo by chciał. Ale używając polecenia "grep", może przynajmniej sprawdzić, że w dwóch miejscach występuje tam słowo "MANILA". Opierając się na tym, po kilku dniach całkowicie rozwala Aretuzę. Innymi słowy, wymyśla funkcję A{x) = K, która dla dowolnej daty x ustala K - klucz na dany dzień; żeby to udowodnić, każe komputerowi wyprodukować K dla każdego dnia roku 1944 i 1945, a potem za pomocą tych kluczy odszyfrowuje szyfrogramy z poszczególnych dni (nie wyświetlając ich na monitorze), przepuszcza je przez analizę częstotliwości i upewnia się, że wszystko się udało. A więc odszyfrował wszystkie wiadomości. Nie może ich jednak przeczytać, nie ujawniając ich jednocześnie Wingowi. I tu na scenie pojawia się kanał podprogowy. W języku kryptologów kanał podprogowy to taka sztuczka, w której informacja jest potajemnie ukryta w czymś innym. Zwykle oznacza to na przykład manipulację najmniej znaczącymi bitami w pliku z grafiką, tak by ukryć w niej komunikat tekstowy. Natchnienie dał mu sposób własnej pracy w więzieniu. Pracował nad złamaniem Aretuzy, co wymagało zabawy z gigantyczną liczbą plików i pisaniem mnóstwa programów. Liczba plików, które czytał, tworzył i edytował w ciągu ostatnich kilku tygodni, to pewnie grube tysiące. Żaden z nich nie miał nazwy na pasku tytułu - goście od van Ecka podpatrujący go pewnie za cholerę nie mogli dojść, który jest który. Randy może otworzyć plik, wpisując jego nazwę w okienku i naciskając Enter - to dzieje się tak szybko, że podglądacze zapewne nie zdążą tego odczytać, zanim zniknie. Sądzi, że w ten sposób wyrobił sobie pewien margines swobody. Nad kanałem podprogowym cały czas pracował w tle - parę kawałków kodu nie miało nic wspólnego z łamaniem Aretuzy. Na jeden z tych pomysłów wpadł, przeglądając "Cryptonomicon", odkrył dodatek zawierający alfabet Morse'a. Randy pamiętał go z czasów, kiedy był skautem, potem powtórzył go, ucząc się do egzaminu na licencję krótkofalowca, szybko więc odświeżył pamięć. Napisanie kawałka kodu zamieniającego spację komputera w klucz telegraficzny też nie zajęło mu dużo - teraz może porozumiewać się z komputerem, wystukując kciukiem kropki i kreski. To rzucałoby się w oczy, gdyby nie fakt, że Randy spędza większość czasu, przeglądając w rozmaitych okienkach pliki tekstowe - a pod Uniksem przeważnie przewija się taki plik klawiszem spacji. Wystarczy tylko stukać w spację w odpowiednim rytmie spodziewa się, że podsłuchiwacze przeoczą ten detal. Wyniki idą do bufora, który nigdy nie pojawia się na ekranie i zapisują się do plików o kompletnie nic nieznaczących nazwach. Randy, udając, że czyta sążnisty rozdział 309 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON "Cryptonomiconu", może wystukać na przykład taki rytm: kreska kropka kropka kropka (pauza) kropka kropka kreska (pauza) kreska kropka (pauza) kreska kropka kropka (pauza) kreska kreska kreska (pauza) kreska kropka kreska co powinno dać słowo BUNDOK. Powstałego pliku nie otwiera jednak na ekranie, lecz później, w ciągu innych skomplikowanych poleceń pisze: grep ndo (bezsensowna nazwa pliku) > (inny plik o bezsensownej nazwie) Grep wyszuka w pierwszym z plików wystąpienia ciągu "ndo" i umieści wyniki w drugim podanym pliku, gdzie można je będzie później sprawdzić. Może także zrobić "grep bun" i "grep dok" - jeśli wyniki tych trzech "grepów" będą pozytywne, będzie prawie pewien, że udało mu się w jednym pliku wypisać tekst "BUNDOK". W ten sam sposób może wklepać słowo "POZYCJA" do innego pliku, "DŁUGOŚĆ" do jeszcze innego, jeszcze gdzie indziej zaszyć jakieś liczby, a potem przy użyciu komendy "cat" powoli, mozolnie posklejać te pliki - pojedyncze słowa - ze sobą, tworząc dłuższe teksty. Wszystko to wymaga niesamowitej cierpliwości, mniej więcej takiej jak zrobienie podkopu łyżeczką od herbaty, albo na przykład przepiłowanie krat pilniczkiem do paznokci. Ale mniej więcej po miesiącu w więzieniu przychodzi chwila, w której może wyświetlić na ekranie okienko zawierające następujący komunikat: POZYCJA GŁÓWNYCH MAGAZYNÓW: PUNKT BUNDOK: CZTERNAŚCIE STOPNI TRZYDZIEŚCI DWIE MINUTY... SZEROKOŚCI PÓŁNOCNEJ STO DWADZIEŚCIA STOPNI PIĘĆDZIESIĄT OSIEM MINUT... DŁUGOŚCI WSCHODNIEJ PUNKT MAKATI: (itd.) PUNKT ELDORADO: (itd.) Wszystko to wyssane z palca bzdury. Współrzędne dla Makati wskazują na luksusowy hotel w Manili, przy wielkim skrzyżowaniu, gdzie kiedyś była nippońska baza lotnicza. Randy przypadkiem miał je w komputerze, z czasów kiedy dopiero co przyleciał do Manili i robił GPS-em pomiary miejsc, w których mieli zainstalować anteny. Współrzędne PUNKTU ELDORADO to po prostu pozycja góry sztab złota, które oglądali z Dougiem, plus niewielki błąd losowy. A PUNKT BUNDOK to prawdziwe współrzędne Golgoty plus kilka poważnych losowych zniekształceń, które powinny zmusić Winga do wykopania głębokiej dziury mniej więcej dwadzieścia kilometrów od prawdziwego miejsca. A skąd Randy wie, że jedno składowisko nazywa się Golgota i skąd zna jego prawdziwą pozycję? Powiedział mu to własny komputer, alfabetem Morse'a. Klawiatury komputerów mają parę diod świecących, w zasadzie bezużytecznych: jedna mówi, czy włączony jest Num Lock, druga - Caps Lock, a znaczenia trzeciej Randy nawet nie pamięta. Ponieważ wśród hakerów uważa się przeważnie, że każdy aspekt komputera powinno się mieć pod kontrolą - i tylko z tego powodu ktoś kiedyś napisał bibliotekę funkcji o nazwie XLEDS, umożliwiającą programistom dowolne włączanie i wyłączanie tych diodek. Randy zaś przez miesiąc pisał powolutku program korzystający z tych funkcji i pozwalający wyprowadzić zawartość dowolnego pliku tekstowego alfabetem Morse'a, przez miganie jedną z diod. I kiedy przez ekran przewijały się w charakterze zasłony dymnej bezsensowne, śmieciowe pliki, zgarbiony Randy wbijał wzrok w migającą diodę, odczytując zawartość odszyfrowanych radiogramów. Jeden z nich mówił: G Ł Ó W N Y M A G A Z Y N : K RY P T O N I M G O L G O TA . W S P Ó Ł R Z Ę D N E G Ł Ó W N E G O CHODNIKA: ...SZEROKOŚCI PÓŁNOCNEJ, itd. Piwnica W tym punkcie historii (kwiecień 1945) osobę, która siedzi i wykonuje obliczenia, rachmistrza, określa się angielskim słowem "computer". Waterhouse właśnie znalazł salę pełną martwych komputerów. Każdy przy zdrowych zmysłach - każdy, oprócz Waterhouse'a i jego kolegów dziwaków z Bletchley Park, na przykład Turinga - spojrzałby tylko na nich i założył, że był to dział księgowości albo coś takiego i że każdy z tych gości niezależnie sumował jakieś cyferki. Waterhouse również powinien być otwarty na taką możliwość - ponieważ jest tak oczywista. Od początku jednak miał własną hipotezę, znacznie ciekawszą i oryginalniejszą. Mianowicie, że ci niewolnicy byli trybikami wielkiej maszyny liczącej: każdy wykonywał drobny ułamek całości obliczeń - otrzymywał liczby od jednego rachmistrza, coś liczył, wyniki zaś przekazywał kolejnemu rachmistrzowi. Centralne Biuro zidentyfikowało pięciu z martwych niewolników. Pochodzą na przykład z Sajgonu, Singapuru i Manili, ale mają jedną wspólną cechę - są Chińczykami i wszyscy byli sklepikarzami. Najwyraźniej Nippończycy zarzucili wielką sieć na doświadczonych użytkowników abaka i sprowadzili ich z całej Strefy Dobrobytu na tę wysepkę w Zatoce Manilskiej. Lawrence Waterhouse wyszukuje dla siebie rachmistrza w ruinach Manili. Nazywa się pan Gu; jego firma eksportowa-importowa padła wskutek wojny (ciężko prowadzi się taką firmę, kiedy jest się na wyspie, a Amerykanie topią każdy wypływający i przypływający statek). Waterhouse pokazuje panu Gu zdjęcia abaków pozostawionych przez rachmistrzów. Pan Gu wyjaśnia, jakie zakodowano na nich liczby, a także udziela mu kilkudniowego kursu podstawowych technik obliczeniowych. Naprawdę istotną nauką nie jest jednak umiejętność posługiwania się abakusem, lecz nadzwyczajna szybkość i dokładność, z jaką rachmistrz taki jak pan Gu potrafi mleć liczby. W tej chwili Waterhouse sprowadził już problem do czystych danych. Mniej więcej połowę z nich ma w pamięci, połowę zaś rozrzuconą po biurku. Wliczają się do niej wszystkie zapiski pozostawione przez rachmistrzów. Dopasowanie liczb na karteczkach do liczb przedstawionych na abakusach, czyli skompilowanie migawkowego obrazu obliczeń, jakie wykonywano w tym lochu, zanim wydarzyła się apokalipsa, nie jest już takie trudne, przynajmniej jak na wojenne normy trudności - kiedy wylądowanie na odległej wyspie z tysiącem ludzi oraz wieloma tonami sprzętu i odbicie jej uzbrojonym po zęby Nipom o skłonnościach samobójczych, przy stracie ledwie kilkudziesięciu żołnierzy, uważa się za łatwe. Z tego natomiast można (choć to już jest trochę trudne) wyprowadzić uogólnienie, to znaczy ustalić matematyczny algorytm, który wygenerował liczby pojawiające się na abakusach. Waterhouse zapoznaje się z charakterem pisma niektórych rachmistrzów i ma dowód, że te świstki papieru krążyły pomiędzy nimi. Niektórzy z rachmistrzów mieli na pulpitach tablice logarytmów, co jest bardzo pomocną wskazówką. Po dalszej analizie może już naszkicować plan sali. Każdy pulpit rachmistrza jest opatrzony numerem, a sieć łączących je strzałek obrazuje przepływ papieru i danych. Pozwala mu to zwizualizować ów kolektywny mechanizm obliczeniowy i zrekonstruować to, co się naprawdę działo tam pod ziemią. Przez wiele tygodni posuwa się małymi kroczkami. Nagle, pewnego wieczoru, w jego umyśle przeskakuje jakiś przełącznik: już wie, w pewien przedświadomy sposób, że to musi się udać. Pracuje dwadzieścia cztery godziny. Zebrał już 310 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON mnóstwo dowodów potwierdzających i żadnego obalającego hipotezę, iż to obliczenie to pewien wariant funkcji dzeta. Kładzie się na sześć godzin, wstaje i pracuje przez kolejne trzydzieści. Już ustalił, że to na pewno rodzaj funkcji dzeta, a także niektóre jej stałe i składowe. Jest tuż-tuż. Śpi dwanaście godzin, wstaje, spaceruje po Manili, żeby uporządkować myśli, wraca do pracy i zasuwa trzydzieści sześć godzin. Teraz to sama przyjemność, kiedy wielkie kawały układanki, mozolnie poskładane z elementów, zaczynają nagle do siebie pasować, a całość zaczyna nabierać sensu. Wszystko sprowadza się do równania zapisanego na jednej kartce papieru. Od samego patrzenia na nie ogarnia go dziwna nostalgia - dokładnie nad takim typem równania pracowali z Alanem i Rudim w Princeton. Teraz kolejna przerwa na sen. Podczas ostatniego zadania musi być przytomny. Ostatnie zadanie wygląda tak: Waterhouse idzie do piwnicy pewnego budynku w Manili. Armia USA ulokowała w nim kwaterę główną wywiadu radiowego. Jest jednym z garstki osób na ziemi, które mogą wejść do tego pomieszczenia. Zajmuje ono nieco więcej niż jedną czwartą powierzchni podziemia, bo jest tu jeszcze parę innych pokoi, niektóre większe, służące za gabinety dla wojskowych wyższych stopniem niż Waterhouse. Pokój Waterhouse'a ma jednak kilka osobliwości: 1. W każdej chwili stoi przed jego drzwiami nie mniej niż trzech żołnierzy piechoty morskiej uzbrojonych w strzelby gładkolufowe i inną broń zoptymalizowaną do dziurawienia miecha z bliska. 2. Do środka prowadzi mnóstwo kabli zasilających; pokój ma nawet własną skrzynkę z bezpiecznikami, oddzieloną od sieci elektrycznej reszty budynku. 3. Emituje stłumione, choć i tak ogłuszające quasimuzyczne dźwięki. 4. Mówi się o nim "Piwnica", choć stanowi tylko część piwnicy. Pisze się to dużą literą. A kiedy ktoś (powiedzmy podpułkownik Earl Comstock) wypowiada tę nazwę, robi pauzę w środku zdania, tak że wszystkie poprzedzające słowa wpadają jedno na drugie, jak wagony pociągu podczas kraksy. Właściwie to nawet obramowuje to słowo dwoma sekundowymi cezurami. Podczas pierwszej unosi brwi i sznuruje usta, zmieniając stosunek wysokości twarzy do szerokości, tak że rozciąga się ona w kierunku pionowym. Oczy skaczą na boki, na wypadek gdyby jakiś nippoński szpieg cudem uniknął apokalipsy i znalazł kryjówkę gdzieś na skraju pola widzenia. Potem mówi "Piwnica", wydłużając "w" i mocno akcentując "n". I następna pauza - teraz nachyla głowę ku rozmówcy i mierzy go bystrym, badawczym spojrzeniem, jakby żądał potwierdzenia, słowem czy gestem, że to naprawdę jest niesamowicie ważna informacja. Dopiero później kontynuuje zdanie. Waterhouse kiwa głową dwóm marines, jeden z nich otwiera mu drzwi. Bardzo śmieszna rzecz zdarzyła się zaraz na początku urządzania Piwnicy, kiedy leżało tam tylko parę drewnianych skrzyń i pryzma dziesięciometrowych rur kanalizacyjnych, a elektrycy dopiero podłączali prąd; podpułkownik Earl Comstock próbował wejść do Piwnicy na kontrolę. Lecz wskutek błędu urzędnika jego nazwisko nie znalazło się na liście. Nastąpiła różnica zdań, która skończyła się tym, że jeden z marines wyciągnął colta .45, odbezpieczył go, zarepetował i przystawił Comstockowi do prawego uda, jednocześnie wspominając niektóre widowiskowe postrzały z roztrzaskaną kością udową, które widział na Tarawie czy gdzieś tam - ogólnie próbując przedstawić Comstockowi, jak będzie mu się żyło, teraz i później, kiedy spory kawał ołowiu przeleci mu przez środek wspomnianej ważnej kości. Ku zaskoczeniu wszystkich Comstock był całym incydentem zachwycony, niemal oczarowany i do tej pory o nim gada. Obecnie naturalnie już jest na liście. Piwnicę wypełniają czytniki i dziurkarki kart ETC oraz kilka statywów ze sprzętem bez znaków firmowych, przeważnie dlatego, że w Brisbane zaprojektował go i skonstruował Lawrence Pritchard Waterhouse. Kiedy wszystko to połączy się ze sobą w odpowiedni sposób, powstaje Komputer Cyfrowy. Komputer, podobnie jak organy, jest nie tyle maszyną, ile metamaszyną, którą można przeobrazić w dowolną liczbę innych maszyn, zmieniając tylko konfigurację wewnętrzną. W tej chwili Lawrence Pritchard Waterhouse jest jedyną osobą na świecie, która zna się na tym wystarczająco, by umieć to zrobić. Chociaż zaczął już tego uczyć paru ludzi Comstocka. Dzisiaj przeobraża Komputer w maszynę do obliczania funkcji dzeta, na której, jak podejrzewa, oparty jest kryptosystem zwany Lazur lub Kolcobrzuch. Funkcja potrzebuje kilku parametrów wejściowych. Jeden z nich to data. Lazur generuje klucze jednorazowe zmieniające się każdego dnia, a poszlaki zebrane w sali martwych rachmistrzów z abakusami mówią mu, że przed śmiercią pracowali nad kluczem jednorazowym na dzień 6 sierpnia 1945, to jest za cztery miesiące. Waterhouse zapisuje tę datę na sposób europejski (najpierw dzień, potem miesiąc* ), jako 06081945, ucina zero z przodu, co daje 6 081 945 - czystą wartość całkowitą, nieskażoną żadnym przecinkiem dziesiętnym, zaokrągleniem i innymi kompromisami, tak obrzydliwymi dla specjalistów od teorii liczb. To będzie jeden z parametrów funkcji dzeta. Potrzeba jeszcze kilku innych osoba projektująca kryptosystem (przypuszczalnie Rudi) mogła je sobie wybrać dowolnie. Przez ostatni tydzień jego myśli zaprzątał niemal wyłącznie problem odgadnięcia tych parametrów. A teraz wprowadza liczby, których się domyślił. Musi zamienić je na postać binarną i zakodować te zera i jedynki na równiutkim szeregu przełączników: zero - wajcha w dół, jedynka - w górę. W końcu nakłada ochronne artyleryjskie nauszniki i pozwala Komputerowi Cyfrowemu przemleć obliczenia. W pomieszczeniu robi się dużo, dużo cieplej. Przepala się lampa, potem druga. Waterhouse wymienia je. Nie ma problemu, ponieważ podpułkownik Comstock zapewnia mu lampy w praktycznie nieograniczonej liczbie - podczas wojny to niezłe osiągnięcie. Włókna lamp żarzą się czerwono i promieniują odczuwalnym ciepłem na cały pokój. Ze szczelin w maszynach do kart ETC wydobywa się zapach gorącego smaru. Stosik pustych kart w podajniku wejściowym zmniejsza się tajemniczo, gdy maszyna połyka karty, które zaraz wyskakują do skrzynki wyjściowej. Waterhouse wyciąga je stamtąd i ogląda. Serce wali mu mocno. Zapada cisza. Na kartach są liczby, nic więcej. Tak się składa, że te same liczby zostały zamrożone na pewnych abakusach w sali pełnej rachmistrzów niewolników. Lawrence Pritchard Waterhouse właśnie rozwalił kolejny szyfr: Lazur/Kolcobrzuch można zawiesić na ścianie Piwnicy jako kolejne trofeum łowieckie. I rzeczywiście, spoglądając na te liczby, czuje to samo rozczarowanie, jakie musi być udziałem myśliwego polującego na grubą zwierzynę, który ścigał jakąś legendarną bestię przez pół Afryki, w końcu przeszył jej serce kulą, podszedł do cielska i odkrył, że to tylko wielka kupa ścierwa, brudna i rojąca się od much. I to już wszystko? Dlaczego nie zrobił tego wcześniej? Można teraz złamać wszystkie szyfrogramy Lazur/Kolcobrzuch. Będzie musiał je przeczytać; okaże się, że to tylko drętwa gadka gigantycznych biurokracji usiłujących opanować świat. Już go to wcale nie obchodzi. Chciałby wydostać się stąd czym prędzej, ożenić się, grać na organach, programować Komputer *

Amerykanie, zapisując datę cyframi, przeważnie piszą najpierw miesiąc, później dzień, później rok, np. 12/31/2000 (przyp. tłum.). 311 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Cyfrowy i jeszcze żeby ktoś płacił mu pensję za którąś z tych dwóch rzeczy. Lecz Mary siedzi w Brisbane, a wojna jeszcze się nie skończyła; Jezus, jeszcze nawet nie doszło do szturmu na Nippon. Zdobycie tego kraju zajmie całe wieki - z tymi wszystkimi dziarskimi kobietami i dzieciakami ćwiczącymi na boiskach z zaostrzonymi bambusowymi tyczkami - pewnie kiedy wypuszczą go z wojska, będzie rok 1955 albo coś koło tego. Wojna się jeszcze nie skończyła, a dopóki trwa, będzie potrzebny w Piwnicy do następnych robót w rodzaju tej, którą właśnie skończył. Aretuza. Nadal jej nie złamał. To jest dopiero kryptosystem! Ale jest zbyt zmęczony. Nie może się natychmiast zabrać do Aretuzy. Naprawdę zaś potrzebuje z kimś pogadać. Niekoniecznie na jakiś ustalony temat - po prostu pogadać. Lecz na świecie jest zaledwie sześć osób, z którymi naprawdę mógłby porozmawiać. Żadnej z nich nie ma teraz na Filipinach. Na szczęście po dnie oceanu biegną długie miedziane druty, dzięki którym położenie geograficzne nie stanowi problemu, jeśli ma się odpowiednie uprawnienia. Waterhouse je ma. Wstaje, wychodzi z Piwnicy i idzie pogawędzić z przyjacielem Alanem. Akihabara Kiedy samolot Randy'ego skręca nad lotnisko Narita, warstwa niskich chmur przesłania ląd jak jedwabny woal. To musi być Nippon: jedyne dwie barwy to oranż maszyn do robót ziemnych i zieleń ziemi, która jeszcze nie została przekopana; cała reszta to odcienie szarości - szare parkingi podzielone białymi liniami na prostokąty, zajęte przez białe, czarne lub szare samochody, rozmywane przez srebrzystą mgłę pod niebem koloru lotniczego aluminium. Nippon uspokaja. To dobry cel podróży dla człowieka, którego niedawno wyciągnięto z celi, zaprowadzono przed oblicze sędziego, wychłostano słowami, zawieziono na lotnisko i wydalono z Filipin. Nippończycy wyglądają bardziej po amerykańsku niż Amerykanie. Klasa średnia emanuje zamożnością - przepływy gotówki wygładzają i zaokrąglają ludzi jak nurt rzeki otoczaki. Mają chyba jeden cel w życiu - wyglądać na jowialnych i dobrodusznych. Dziewczyny są niewiarygodnie piękne, Randy podejrzewa, że to z uwagi na pewne kłopotliwe połączenie nerwowe pomiędzy gruczołkiem krokowym a mózgiem. Starsi ludzie, miast wyglądać statecznie i majestatycznie, przeważnie noszą tenisówki i czapki z daszkiem. Czarne skóry, buciory i kajdanki dla ozdoby to atrybuty nic nieznaczących klas niższych, ludzi, którym zdarza się wylądować w więzieniu w Manili, nie tych, którzy trzęsą światem i miażdżą wszystko, co stanie im na drodze. "Uwaga, drzwi się zamykają". "Autobus odjeżdża za pięć minut". W Nipponie nic nie dzieje się bez serdecznego, damskiego głosu, który cię ostrzega. O Filipinach oczywiście nie dałoby się tego powiedzieć. Randy zastanawia się nad złapaniem autobusu do Tokio. Wreszcie idzie po rozum do głowy i przypomina sobie, że niesie w walizce dokładną pozycję kopalni, zawierającej pewnie nie mniej niż tysiąc ton złota. Woła taksówkę. Po drodze do miasta mija wypadek drogowy: cysterna przejechała przez ciągłą linię i zderzyła się z barierką. Ale w Nipponie nawet wypadki wydarzają się z dostojną precyzją starożytnych szintoistycznych obrzędów. Policjanci w białych rękawiczkach kierują ruchem, ratownicy w lśniących kombinezonach wysiadają z nieskazitelnie czystych furgonetek. Taksówka przejeżdża pod Zatoką Tokijską tunelem, który trzydzieści lat temu zbudowała firma Goto Engineering. Randy ląduje w wielkim, starym hotelu; "stary" oznacza, że konstrukcja powstała w latach pięćdziesiątych, kiedy Amerykanie konkurowali z Sowietami w budowaniu najbardziej nachalnie nowoczesnych budynków z najbardziej ponurych industrialnych materiałów. Faktycznie, łatwo można sobie wyobrazić, jak przed frontowe drzwi podjeżdża pięciotonowym lincolnem Eisenhower z małżonką. Oczywiście wnętrze wybebeszano i przebudowywano częściej, niż większość hoteli pierze dywany. Randy ma wielką ochotę zwalić się na łóżko, ale trochę zmęczyło go siedzenie w zamknięciu. Zadzwoniłby do wielu osób, lecz do rozmów telefonicznych podchodzi teraz bardzo podejrzliwie. Wszystkie zdania należałoby cenzurować. Rozmowa otwarta i szczera to przyjemność, rozmowa ostrożna to praca - a pracować wcale mu się nie chce. Dzwoni do rodziców, by powiedzieć im, że wszystko w porządku, i do Chestera, żeby mu podziękować. Potem schodzi z laptopem na dół i zasiada pośrodku holu, który jak na Tokio jest ostentacyjnie olbrzymi; wartość ziemi, na której stoi, pewnie przewyższa cenę całego Cape Cod. Tutaj nikt nawet nie zbliży się do niego z anteną van Ecka, a nawet gdyby, to będzie miał mnóstwo zakłóceń od komputerów recepcji. Zaczyna zamawiać napoje, na zmianę potwornie zimne jasne nippońskie piwo oraz gorącą herbatę. Pisze sprawozdanie wyjaśniające mniej więcej, co osiągnął w ciągu ostatniego miesiąca. Bardzo wolno, bo ręce ma prawie unieruchomione przez zespół nadwerężenia nadgarstków i każdy ruch choć odrobinę przypominający klepanie w klawiaturę odzywa się silnym bólem. W końcu pożycza od recepcjonistki ołówek i zaczyna wciskać klawisze gumką. Dokument zaczyna się od słowa "nadgarstki" - to taki kryptonim, który wymyślili, by wyjaśniać, dlaczego opatrzony nim tekst jest nienaturalnie zwięzły i pozbawiony wielkich liter. Ledwie zdążył wyklepać to słowo, gdy podchodzi do niego załamująco śliczna i podekscytowana istotka w kimonie i mówi mu, że w Business Centrum jest zespół maszynistek, które mogą mu pomóc, jeśli tylko chce. Randy odmawia, najgrzeczniej, jak potrafi, czyli pewnie niewystarczająco grzecznie. Panna Kimono cofa się drobniutkimi kroczkami, wciąż się kłaniając i szepcząc skrócone, ucięte "hai". Randy wraca do gumki. Wyjaśnia, najkrócej i najjaśniej, co robił i o co według niego chodzi z generałem Wingiem i Enochem Rootem. Temat "o co, kurwa, chodzi Dentyście" zostawia dla spekulacji. Skończywszy, szyfruje tekst i idzie do pokoju, by go wysłać. Wciąż nie może nadziwić się czystości. Prześcieradła wyglądają, jakby naciągnięto je na materace klamrami, a potem zanurzono w krochmalu. Po raz pierwszy od ponad miesiąca do nosa nie wdziera mu się ciepły, wilgotny smród ścieków, a w oczy nie szczypie amoniakalny odór parującego moczu. Gdzieś w Nipponie facet w czystym białym kombinezonie z grubym pistoletem na wężu polewa zakrzywioną formę świeżo siekanym włóknem szklanym wymieszanym z żywicą poliestrową, a kiedy zdejmie się to z formy, powstaje taka łazienka jak ta: jedna topologiczna powierzchnia, przewiercona w dwóch, najwyżej trzech miejscach przez baterie i odpływy. Wysyłając e-mail, nalewa gorącej wody do największego i najgładszego z zagłębień. Potem rozbiera się i włazi tam. Nigdy nie kąpie się w wannie, ale nigdy nie było lepszej pory: brud jakby wrósł mu w skórę, a Płonąca Gruda Miłości intensywnie pulsuje. Najgorsze było ostatnie kilka dni. Kiedy Randy skończył swój projekt i wyświetlił na ekranie fałszywe wyniki, spodziewał się, że od razu otworzą się drzwi celi. Wyjdzie na ulice Manili, a może, w ramach dodatkowych punktów, będzie nawet nań czekać Amy. Lecz przez cały dzień nic się nie działo, a potem przyszedł mecenas Alejandro i powiedział, że być może da się ubić jakiś interes, ale potrzeba jeszcze trochę pracy. Później okazało się, że interes jest w istocie dość kiepski, Randy nie zostanie tak po prostu uniewinniony. Będzie deportowany z kraju bez prawa powrotu. Adwokat nie 312 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON twierdził, że to szczególnie dobra transakcja, lecz coś w jego zachowaniu sugerowało, że nie ma na co narzekać: Decyzja Zapadła na takim poziomie, do którego nie miał dojścia. Teraz, kiedy wreszcie ma trochę prywatności, mógłby zatroszczyć się o Płonącą Grudę Miłości, ale postanawia tego nie robić. Sam się sobie dziwi. Może to jakaś perwersja. Półtora miesiąca totalnej wstrzemięźliwości, łagodzonej jedynie przez nocne polucje mniej więcej w dwutygodniowych odstępach, doprowadziło jego umysł do stanu, jakiego nigdy wcześniej nie zaznał, do jakiego nawet się nie zbliżył, o jakim nawet nie słyszał. Siedząc w więzieniu, musiał przestrzegać żelaznej dyscypliny umysłowej, żeby nie rozpraszać się myślami o seksie. Po pewnym czasie stał się w tym niesamowicie dobry. To wysoce nienaturalne podejście do ciała i umysłu, właściwie przeciwstawne wszystkim filozofiom z lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych, jakimi nasączyli go starsi, z pokolenia wyżu demograficznego. To podejście kojarzy mu się raczej z groźnymi twardzielami: Spartanami, wiktorianami i amerykańskimi bohaterami wojennymi z połowy XX wieku. Zmieniło to Randy'ego w twardziela, jeśli chodzi o programowanie, a także, jak podejrzewa, doprowadziło do całkiem nowego odczuwania miłości - o wiele bardziej namiętnego i intensywnego. Nie dowie się na pewno, dopóki nie stanie twarzą w twarz z Amy, a to pewnie nie zdarzy się tak szybko - przecież wywalili go z kraju, gdzie ona mieszka i pracuje. Dlatego, w ramach eksperymentu, postanawia trzymać ręce z daleka od siebie. Jeśli nawet stanie się cokolwiek nerwowy i wybuchowy w porównaniu z patologicznie łagodną osobowością z Zachodniego Wybrzeża, to niech będzie i tak. Jedna z zalet Azji - tutaj nerwowi, wybuchowi ludzie zupełnie nie rzucają się w oczy. Nikt jeszcze nie umarł od niezaspokojenia. Wstaje zatem z wanny niezbrukany i owija się dziewiczo białą szatą. W celi w Manili nie było lustra. Wiedział, że raczej traci na wadze, ale dopiero wylazłszy z wanny i obejrzawszy się w lustrze, zdaje sobie sprawę ile. Po raz pierwszy, odkąd był dorastającym młodzieńcem, ma wyraźną talię, co sprawia, że szlafrok nawet nadaje się do noszenia. Zmienił się nie do poznania. Przed rozpoczęciem Trzeciego Szturmu na Biznes uważał, że mając na karku trzydzieści parę lat, już ustalił, kim jest, i że będzie taki już zawsze, oprócz stopniowo niszczejącego ciała i stopniowo zwiększającego się majątku. Nie wyobrażał sobie, że można się aż tak zmienić, i zachodzi w głowę, na czym to się skończy. Ale to tylko moment refleksji - mała anomalia. Otrząsa się z niego i wraca do życia. Nippończycy mają i zawsze mieli wspaniale zdolności graficzne - widać to wyraźnie w mandze i anime, ale szczyt ekspresyjności osiągają w piktogramach na tabliczkach ostrzegawczych. Buchające czerwone płomienie, budynki rozpadające się i walące, gdy usuwa się spod nich ziemia, sylwetka uciekającego człowieka w drzwiach, zatrzymana w stroboskopowym błysku eksplozji. Randy nie rozumie oczywiście napisów towarzyszących rysunkom, mózg nie ma się więc czym zająć; złowrogie ideogramy lśnią, migawkowe obrazy katastrof pojawiają się na ścianach i w szufladach, kiedy tylko na chwilę przestanie się pilnować. A to, co da radę przeczytać, nie brzmi uspokajająco. Próbuje zasnąć. Kładzie się do łóżka, w myślach upewniając się, czy obok łóżka leży awaryjna latarka, a na podłodze stoją klapki (o wiele za małe), które postawił tutaj ktoś przewidujący po to, by Randy mógł uciec z płonącego i walącego się hotelu, nie posiekawszy sobie stóp na sashimi, kiedy następny ośmiostopniowy wstrząs wywali z ram wszystkie okna. Gapi się na sufit wypełniony urządzeniami zabezpieczającymi. Czerwone diody świecące tworzą ponury gwiazdozbiór, przykucniętą postać, znaną starożytnym Grekom jako Ganimedes, Analnie Wykorzystywany Podczaszy, Nippończykom zaś jako Hideo, Dzielny Pracownik Brygady Ratownictwa Technicznego, nachylający się nad zwałami betonu i sprawdzający, czy nie ma pod nimi nic miękkiego. Wszystko to napawa go przerażeniem. Zrywa się o piątej rano, wyciąga z minibarku dwie kapsułki japońskich przekąsek i opuszcza hotel jedną z dwóch dróg ewakuacyjnych, które zapamiętał. Zaczyna łazić bez celu, myśląc, że fajnie byłoby się zgubić. Gubi się mniej więcej po trzydziestu sekundach. Powinien był wziąć ze sobą GPS-a i zapisać w nim długość i szerokość geograficzną hotelu. Długość i szerokość Golgoty w szyfrogramie Aretuza podane są w stopniach, minutach, sekundach i dziesiątych sekundy. Minuta to mila morska, sekunda to z grubsza 30 metrów. Sekundy mają jeszcze jedną cyfrę po przecinku, co daje dokładność rzędu trzech metrów. Odbiorniki GPS mogą dać taką dokładność. Randy nie jest pewien, czy pozwalały na to nippońskie sekstansy, których pewnie używali ichni geodeci. Zanim wyszedł z więzienia, zapisał te współrzędne na skrawku papieru, tyle że zaokrąglił sekundy i wyraził to jako "XX stopni i 20,5 minuty", zmniejszając dokładność do kilkuset metrów. Potem wymyślił trzy inne pozycje w tej samej okolicy, ale odległe o wiele mil morskich i zapisał to wszystko w postaci listy, umieszczając prawdziwe współrzędne na drugim miejscu. Powyżej napisał "Do kogo należą te działki?", a raczej, w kryptomowie, DOKOG ONALE ŻĄTED itd. i spędził niemal niewyobrażalnie męczący wieczór na synchronizowaniu dwóch talii kart oraz szyfrowaniu całej wiadomości Solitaire'em. Tekst zaszyfrowany i drugą, nieużywaną talię, przekazał Rootowi, tekst jawny natomiast wymazał pozostałym po obiedzie tłuszczem i podrzucił koło otwartej kratki ściekowej. W ciągu godziny zjadł go szczur. Cały dzień wędruje. Z początku wszystko jest ponure, przygnębiające i wydaje mu się, że zaraz zrezygnuje, ale potem zaczyna się trochę rozkręcać, a nawet uczy się, jak zdobywać pokarm: podchodzi się do dżentelmenów sprzedających na ulicy smażone kulki z ośmiornic, wydaje neolityczne pomruki i wyciąga jeny. W końcu ma się w dłoniach jedzenie i można je spożyć. Jakimś instynktem komputerowca trafia do Akihabary, dzielnicy sklepów z elektroniką. Czas jakiś spaceruje i podziwia wszystkie te sprzęty, które w Stanach trafią na rynek za jakiś rok. Wtedy dzwoni mu komórka. - Halo? - To ja. Stoję za grubą żółtą linią. - Na którym lotnisku? - Narita. - To super. Powiedz kierowcy, żeby cię zawiózł pod Mr Donuta w Akihabarze. Godzinę później, kiedy Avi dociera na miejsce, Randy już tam siedzi. Przegląda komiks manga o wymiarach książki telefonicznej. Niepisany protokół powitalny Randy-Avi każe im się w tej sytuacji objąć, robią to więc, ku lekkiemu zdziwieniu innych konsumentów pączków, którzy zwykle załatwiają tę sprawę ukłonami. Mr Donut to dwupiętrowy budyneczek wciśnięty w ułamek parceli o powierzchni mniej więcej spiralnej klatki schodowej. Do tego jest zapchany ludźmi, którzy w swoich znakomitych i wysoce konkurencyjnych szkołach obowiązkowo chodzili na angielski. Poza tym godzinę temu Randy nadał przez radio czas i miejsce tego spotkania. Dlatego, póki tu siedzą, rozmawiają o drobiazgach. Potem wychodzą na spacer. Avi zna tę okolicę. Prowadzi Randy'ego przez drzwi, a potem do nerdwany - nirwany nerdów maniaków komputerowych. - Wielu ludzi - wyjaśnia Avi - nie wie, że słowo zwykle wymawiane i pisane "nirwana", w dokładniejszej 313 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON transliteracji przybiera postać "nirdwana" albo, co prawdopodobne, "nerdwana". To jest nerdwana. Jądro, wokół którego narosła cała Akihabara. Tutaj chodzą na zakupy pasocon otaku. - Pasocon otaku? - Maniacy komputerowi - mówi Avi. - Nippończycy, tak jak w wielu innych sprawach, dochodzą w tym do takiego ekstremum, że my nawet sobie nie wyobrażamy. Plac jest rozplanowany dokładnie tak jak azjatyckie targowisko: to labirynt wąskich uliczek, wijących się między maleńkimi budkami, w których swe towary wystawiają sprzedawcy. Najpierw widzą stragan z kablami - z setka szpul z przewodami różnych typów i grubości, w barwnych plastikowych izolacjach. - To w sam raz! - mówi Avi, podziwiając wystawę. - Właśnie mamy pogadać o kablach. - Nie trzeba tłumaczyć, że miejsce jest idealnie wybrane dla rozmów; uliczki są tak wąskie, że muszą iść gęsiego. Nikt nie może iść za nimi ani też zbliżyć się do nich, żeby od razu nie rzucić się w oczy. Na innym straganie jeżą się rzędy lutownic, jak sprzęt do sztuk walki. - Powiedz mi o tych kablach - przypomina Randy. - Nie muszę ci chyba mówić, jak bardzo zależymy od podmorskich kabli. - "My" znaczy Krypta czy w ogóle ludzkość? - Jedno i drugie. Oczywiście Krypta bez połączenia ze światem zewnętrznym nie może w ogóle działać. Ale Internet i wszystko inne też zależy od kabli. Pasocon otaku w trenczu, z plastikową miseczką w roli wózka sklepowego, pochyla się nad straganem z lśniącymi cewkami toroidalnymi. Właściciel chyba ręcznie je wypolerował. Zawieszone u góry punktowe halogeniki wielkości paluszków podkreślają ich geometryczną doskonałość. - Więc? - Więc kable są podatne na atak. Mijają stragan specjalizujący się we wtyczkach bananowych, oferujący dodatkowo krokodylki upięte w barwne rozety wokół kartonowych krążków. - Kable należą do państwowych urzędów telekomunikacyjnych. Czyli właściwie przybudówek rządów - UPT robią, co rząd im każe. Nowe, współczesne kable należą natomiast do korporacji mających zobowiązania tylko wobec swych udziałowców. Niektórym rządom niespecjalnie podoba się taka sytuacja. - No jasne. Dotąd mieli stuprocentową kontrolę nad przepływem informacji pomiędzy krajami, bo rządzili tymi UPT, które kładły te kable. - Właśnie. - A teraz już nie mają. - Właśnie. Ta zmiana władzy dokonała się im pod nosem, a oni nic nie przewidzieli. -Avi przystaje przed stoiskiem z diodami świecącymi we wszystkich możliwych kolorach gum balonowych, popakowanych w maleńkie pudełeczka jak dojrzałe tropikalne owoce lub sterczące z kostek styropianu jak psychodeliczne grzybki. Dłońmi wykonuje gest symbolizujący wielką zmianę władzy, lecz skrzywiony umysł Randy'ego kojarzy to raczej z ruchami faceta przekładającego ze sterty na stertę wielkie, ciężkie sztaby złota. Po drugiej stronie ze straganu gapią się na nich martwe oczy setki miniaturowych kamerek wideo. Avi ciągnie: - Rozmawialiśmy o tym wiele razy, rządy różnych państw mogą mieć różne powody, by chcieć kontrolować przepływ informacji. Chiny pewnie chciałyby wprowadzić cenzurę, Stany zaś nadzorować elektroniczne przelewy pieniędzy, żeby móc ściągać podatki. Dawniej, kiedy do nich należały wszystkie kable, nic im w tym nie przeszkadzało. - A teraz już się nie da. - Teraz już się nie da - a ta zmiana zaszła bardzo szybko, przynajmniej w opinii władz, które wolno trawią informacje. Teraz okazało się, że nie nadążyli. Przerazili się, zdenerwowali i zaczynają się rzucać. - Poważnie? - Poważnie. - W jakim sensie? Sprzedawca przełączników zamierza się szmatą nad rzędami i kolumnami towaru ze stali nierdzewnej. Końcówka szmaty przebija barierę dźwięku, pyknięcie zaś - miniaturowy grom dźwiękowy - zdmuchuje kurz z przełącznika. Wszyscy grzecznie nie zwracają na nich uwagi. - Masz pojęcie, ile kosztuje w dzisiejszych czasach przestój na supernowoczesnym kablu? - Oczywiście, że tak. To mogą być setki tysięcy dolarów za minutę. - Pewnie. A naprawa musi potrwać przynajmniej kilka dni. Kilka dni. Jedno przecięcie kabla może kosztować firmęwłaściciela dziesiątki lub setki milionów dolarów przychodów. - Ale to nie jest taki straszny problem - mówi Randy. - Teraz kable zakopuje się bardzo głęboko. Odsłonięte są tylko w głębokim oceanie. - Tak - tam gdzie może je przeciąć tylko ktoś rozporządzający siłami morskimi dużego państwa. - Cholera! - Taka jest, Randy, nowa równowaga sił. - Nie mówisz chyba poważnie, że państwa grożą, że... - Chińczycy już to zrobili. Przecięli starszy kabel - światłowód pierwszej generacji -łączący Koreę z Nipponem. Sam kabel nie był taki ważny - to raczej strzał ostrzegawczy. A jak ci się wydaje, jak to będzie dalej z tym cięciem kabli? - To jak wojna atomowa. Łatwo ją zacząć. Duże zniszczenie. Więc nikt tego nie robi. - Ale skoro Chiny przecięły kabel, to inne państwa żywotnie zainteresowane kontrolą przepływu danych mogą powiedzieć: "No, skoro Chiny to zrobiły, musimy pokazać, że możemy się zrewanżować". - I to się naprawdę dzieje? - Nie, nie, skąd! - mówi Avi. Zatrzymali się przed największą wystawą kleszczy, jaką Randy kiedykolwiek widział. To wszystko blef. To jest wymierzone nie tyle w inne państwa, ile w przedsiębiorców, którzy zarządzają tymi nowymi kablami. Randy'emu zapala się światełko. - Na przykład Dentystę. - Dentysta władował w prywatne kable podwodne więcej forsy niż ktokolwiek inny. Miał nawet mniejszościowy 314 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON udział w tym, który przecięli Chińczycy. Siedzi w pułapce jak szczur. Nie ma wyjścia, zupełnie nie ma wyjścia, musi tańczyć, jak mu zagrają. - A kto gra? - Pierwsze skrzypce na pewno Chińczycy - oni nie mają we władzach żadnych mechanizmów kontroli wewnętrznej. Są bardziej skłonni do takich wybryków niż ktokolwiek. - No i na pewno mają najwięcej do stracenia na nieskrępowanym obiegu informacji. - Taak. Ale ja, stary cynik, powiem, że zaraz za nimi plasuje się kupa innych państw. - Jeśli to prawda - mówi Randy - to wszystko jest totalnie przejebane. Wcześniej czy później rozpocznie się wojna na przecinanie kabli. Przetną wszystkie kable i koniec pieśni. - Randy, świat już nie działa w taki sposób. Rządy zbierają się razem i negocjują. Tak jak w Brukseli po świętach. Podpisują porozumienia. Wojna nie wybucha. Na ogół. - Czyli zawarli jakiś układ? Avi wzrusza ramionami. - Tak mi się wydaje. Ustalono równowagę sił między ludźmi, którzy mają siły morskie - to znaczy mogą bezkarnie ciąć kable - a ludźmi, którzy zarządzają kablami. Każda ze stron obawia się tego, co może zrobić druga. Doszli więc do kulturalnego porozumienia. Jego biurokratycznym wcieleniem jest MORTD. - A Dentysta macza w tym palce. - Jasne. - To może najazd na Ordo był sterowany przez rząd? - Wątpię, żeby Comstock wydał taki rozkaz - mówi Avi. - Raczej sądzę, że to Dentysta wykazywał się lojalnością. - A jak z Kryptą? Czy sułtana też zaprosili do tego porozumienia? Avi znowu wzrusza ramionami. - Pragasu nie mówi za wiele. Powiedziałem mu to samo co teraz tobie. Wyłożyłem moje przypuszczenia, co się właściwie dzieje. Wydawał się pobłażliwie rozbawiony. Nie potwierdził i nie zaprzeczył. Ale dał mi powód do myślenia, że Krypta będzie nadal działać zgodnie z planem. - Rozumiesz, aż trudno w to uwierzyć. Wygląda, że Krypta jest ich najgorszym koszmarem. - Czyim najgorszym koszmarem? - Wszystkich rządów, które muszą ściągać podatki. - Randy, rządy zawsze znajdą sposób na ściągnięcie podatków. Jeśli dojdzie do najgorszego, Urząd Skarbowy może po prostu oprzeć się na podatku od nieruchomości - domu nie schowa się przecież w cyberprzestrzeni. Ale pamiętaj, że rząd USA to tylko jeden z elementów, Chińczycy też w tym uczestniczą. - Wing! - wypala Randy. Obaj kurczą się i rozglądają nerwowo. Pasocon otaku nie zwracają uwagi. Gość sprzedający płaskie wstążki kabli w kolorach tęczy wpatruje się w nich z grzecznym zaciekawieniem, potem odwraca wzrok. Wychodzą z targu na chodnik. Zaczęło padać. Tuzin niemal identycznych dziewczyn na szpilkach i w mini maszeruje klinem przez środek ulicy z wielkimi parasolami ozdobionymi twarzą postaci z gry wideo. - Wing szuka w Bundok złota - mówi Randy. - Wydaje mu się, że wie, gdzie jest Golgota. Jeśli ją znajdzie, będzie potrzebował naprawdę dość specjalnego banku. - Nie tylko on potrzebuje specjalnego banku. Szwajcaria na przykład przez wiele lat prowadziła niezłe interesy z rządami albo związanymi z nimi ludźmi. Dlaczego Hitler nie zajął Szwajcarii? Bo hitlerowcy nie mogliby się bez niej obejść. Czyli Krypta znakomicie wypełnia pewną niszę. - No tak. Zatem pozwolą jej dalej istnieć. - Nie mają wyjścia. Świat jej potrzebuje - odpowiada Avi. - A i my też będziemy, kiedy wykopiemy Golgotę. Avi niespodziewanie robi figlarną minę; wygląda, jakby ubyło mu dziesięć lat. Randy śmieje się z całego serca po raz pierwszy od paru miesięcy. Jego nastrój przeszedł chyba jakiś wstrząs sejsmiczny; znienacka cały świat wygląda inaczej. - Nie wystarczy wiedzieć, gdzie ona jest. Enoch Root mówi, że skarby są zakopane głęboko, w sztolniach wywierconych w twardej skale. Nie dostaniemy się tam bez dużej dawki inżynierii budowlanej. - A jak myślisz, po co przyjechałem do Tokio? Wiesz co, wracajmy do hotelu. Kiedy Avi melduje się na recepcji, Randy pyta o pocztę, okazuje się, że czeka na niego koperta Federal Express. Jeśli po drodze ktoś w niej grzebał, to dobrze się zamaskował. W środku jest ręcznie szyfrowana wiadomość od Enocha Roota; najwyraźniej znalazł jakiś sposób na wydostanie się zza krat bez odczuwania skrupułów. Kilka linii z pozoru losowych drukowanych liter, w grupach po pięć. Randy cały czas, od wyjścia z więzienia, nosi ze sobą talię kart; ten klucz pozwoli odszyfrować tę wiadomość. Perspektywa kilku godzin Solitaire'a w Tokio jest znacznie mniej kusząca niż w więzieniu -a wie, że odszyfrowanie tak długiego komunikatu zajmie co najmniej tyle. Jednak zdążył już zaprogramować komputer, by grał w Enochowego Solitaire'a, a nawet wklepał zaszyty w owej talii klucz i zapisał go na dyskietce, którą nosi w kieszeni przyczepioną gumką do kart. Idą więc do pokoju Aviego, Randy po drodze zabiera laptop od siebie, a kiedy Avi przegląda pocztę, Randy wpisuje szyfrogram i odszyfrowuje go. - Enoch pisze, że ziemia nad Golgotą należy do Kościoła - mruczy - ale żeby tam dotrzeć, trzeba przejechać przez grunty Winga i jakichś Filipińczyków. Avi chyba go nie słyszy. Skupił się na karteczce z wiadomością. - Co tam? - pyta Randy. - Mała zmiana planów na wieczór. Mam nadzieję, że schowałeś w walizce jakiś naprawdę porządny garnitur. - Nie wiedziałem, że mamy plany na wieczór. - Mieliśmy spotkać się z Goto Furudenendu - informuje Avi. - Jakbym się domyślał, że to właściwe osoby, żeby im zlecić wykopanie wielkiej dziury. - Rozumiem - wtrąca Randy. - A gdzie zmiana? - Stary wraca dzisiaj ze swego azylu na Hokkaido. Chce postawić nam obiad. - Co za stary? - Założyciel firmy, ojciec Goto Furudenendu - wyjaśnia Avi. - Protegowany Douglasa MacArthura. Multi-multimultimilioner. Partner do golfa i powiernik premierów. Sędziwy facet. Nazywa się Goto Dengo. 315 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Projekt X Jest początek kwietnia roku 1945. Nippońska wdowa w średnim wieku czuje, że ziemia drży, i ucieka ze swego papierowego domku w obawie przed trzęsieniem. Dom leży na wyspie Kiusiu, nad morzem. Spogląda na ocean i widzi na horyzoncie czarny okręt otoczony wschodzącym słońcem własnej produkcji: kiedy strzelają główne działa, cały kadłub spowija na chwilę czerwona łuna. Kobieta ma nadzieję, że to "Yamato", największy pancernik świata, który kilka dni temu zniknął za widnokręgiem, powraca w glorii chwały i strzela z dział na wiwat. Lecz pancernik jest amerykański i obrzuca pociskami port, z którego dopiero co wypłynął "Yamato". Wnętrzności ziemi podrygują, jakby miała zaraz puścić pawia. Dotychczas Nipponka była przekonana, że zbrojne siły jej ojczyzny przy każdej okazji roztrzaskują Amerykanów, Brytyjczyków, Holendrów i Chińczyków w proch. Ta zjawa to na pewno jakiś cudaczny rajd samobójczy. Ale czarny pancernik nie rusza się stamtąd przez cały dzień, rzucając w świętą ziemię tonę za toną dynamitu. Nie bombarduje go żaden samolot, nie ostrzeliwuje żaden okręt, nie torpeduje żaden okręt podwodny. Generał Patton, okazując szokujący brak kultury, przed terminem zaczął forsować Ren, ku irytacji Montgomery'ego, który przygotowywał się pracowicie, by uderzyć pierwszy. Niemiecki okręt podwodny U-234 płynie po północnym Atlantyku w stronę Przylądka Dobrej Nadziei. Wiezie do Tokio dziesięć pojemników, a w nich pięćset pięćdziesiąt kilogramów tlenku uranu, który będzie wykorzystany do pewnych eksperymentów, będących wciąż we wstępnej fazie, mających na celu wynalezienie nowego potwornie silnego materiału wybuchowego. Dywizja lotnictwa generała Curtisa Le Maya przez ostatni miesiąc latała niebezpiecznie nisko nad nippońskimi miastami, obrzucając je bombami zapalającymi. Zrównała z ziemią jedną czwartą Tokio; zginęły 83 tysiące ludzi i to nie licząc podobnych nalotów na Nagoję, Osakę i Kobe. Tego samego dnia jacyś marines zatknęli amerykańską flagę na Iwodżimie. Zdjęcie ukazało się we wszystkich gazetach. W ciągu ostatnich paru dni Armia Czerwona, najstraszniejsze wojsko na świecie, zajęła Wiedeń i pola naftowe Węgier. Sowieci oświadczyli, że układ o neutralności z Nipponem nie zostanie odnowiony, lecz wygaśnie. Nastąpił desant na Okinawę. Walki są chyba najcięższe w historii. Inwazję wspiera potężna flota, przeciwko której Nippończycy rzucili wszystko, co mają, nawet super-pancernik "Yamato", z działami kalibru 460 mm w pogotowiu. Miał paliwa tylko na podróż w jedną stronę. Lecz kryptoanalitycy marynarki wojennej przechwycili i rozszyfrowali jego rozkazy. Ogromny okręt z 2500 ludźmi na pokładzie poszedł na dno. Nippończycy przypuścili na flotę inwazyjną pierwszy szturm "Pływająca Chryzantema" - roje samolotów kamikadze, żywe bomby, żywe torpedy, ścigacze wypchane materiałami wybuchowymi. Ku wściekłości i zaskoczeniu niemieckiego naczelnego dowództwa rząd nippoński wystosował do nich notę, w której żąda, by w razie utraty przez Niemcy wszystkich europejskich baz morskich, nakazał Kriegsmarine współpracę z Nipponem na Dalekim Wschodzie. Nota jest zakodowana w Indygo. Alianci natychmiast ją przechwytują i dekodują. W Wielkiej Brytanii doktor Alan Mathison Turing, uznawszy, że wojna jest w zasadzie skończona, dawno zapomniał o problemie szyfrowania głosu i wrócił do tworzenia maszyn myślących. Od dziesięciu miesięcy - odkąd w Bletchley Park zainstalowano ukończonego Colossusa Mark II - miał możliwość pracować na naprawdę programowalnej maszynie liczącej. Alan wynalazł te maszyny na długo przed zbudowaniem pierwszej z nich i nigdy nie potrzebował doświadczeń praktycznych, żeby o nich myśleć. Lecz praktyka na Colossusie pozwoliła mu nabrać orientacji, jak powinna być skonstruowana następna maszyna. Dla niego będzie to pierwszy powojenny komputer, ale to dlatego, że siedzi w Europie i nie ma (jak Waterhouse) do czynienia z problemem pokonania Nippończyków. - Pracowałem nad "Schowaj" i "Wyciągnij" - mówi głos dobywający się z otworków bakelitowych słuchawek na głowie Waterhouse'a. Jest dziwnie zniekształcony, niemal zagłusza go biały szum i drażniące buczenie. - Jeszcze raz? - mówi Waterhouse, dociskając słuchawki do uszu. - "Schowaj" i "Wyciągnij" - powtarza głos. - To są te, no, zestawy instrukcji do wykonania przez maszynę. Realizują pewne algorytmy. Programy, innymi słowy. - Jasne! Wiesz, na początku cię nie usłyszałem. Ja też nad tym pracowałem - mówi Lawrence. - Słuchaj, Lawrence, następna maszyna będzie miała system pamięci oparty na falach dźwiękowych rozchodzących się w cylindrach z rtęcią - ukradliśmy ten pomysł Johnowi Wilkinsowi, założycielowi Królewskiego Towarzystwa Naukowego. Wymyślił to trzysta lat temu, tylko że chciał użyć powietrza, a nie rtęci. Ja... przepraszam, Lawrence, powiedziałeś, że pracowałeś nad czymś takim? - Ja zrobiłem to samo na lampach elektronowych. - No cóż, dla was, Amerykańców, to w sam raz. Pewnie, jeśli jesteś nieskończenie bogaty, możesz zrobić system "Schowaj i wyciągnij" z parowozów albo czegoś w tym stylu i zatrudnić tysiąc osób do oliwienia wszystkich kółek. - Linia rtęciowa to dobry pomysł - przyznaje Waterhouse. - Bardzo efektywny. - Udało cię się naprawdę uruchomić pamięć opartą na lampach? - Tak. Mój program "Wyciągnij" jest lepszy niż nasze wyprawy z łopatą. Słuchaj, znalazłeś w końcu te srebrne sztabki, co je zakopałeś? - Nie - odpowiada z roztargnieniem Alan. - Zginęły. Zginęły w szumie świata. - Wiesz co, to był test Turinga - mówi Lawrence. - Co takiego? - Ta cholerna machina tak deformuje twój głos, że nie odróżniłbym cię od Winstona Churchilla. Dlatego jedynym sposobem sprawdzenia, czy to naprawdę ty, jest sprowokowanie cię, żebyś powiedział coś, co mógłby powiedzieć tylko Alan Turing. Słyszy ostry, wysoki śmiech Alana na drugim końcu linii. Jasne, że to on. - Ten Projekt X to po prostu żenada - mówi Alan. - Dalila jest sto razy lepsza. Szkoda, że nie możesz jej zobaczyć. Albo usłyszeć. Alan jest w Londynie, w jakimś sztabowym schronie. Lawrence w Zatoce Manilskiej, na Skale, zwanej też Corregidorem. Łączy ich idący przez pół kuli ziemskiej miedziany drucik. Po dnie oceanów biegnie już wiele takich drutów, ale tylko kilka z nich dochodzi w takie miejsca. Takie pokoje są w Waszyngtonie, Londynie, Melbourne, a teraz także na Corregidorze. 316 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Lawrence patrzy przez grubą szybę do reżyserki, gdzie najdroższy i najdokładniejszy gramofon na świecie odtwarza płytę. Płyta również jest najdroższa, jaką kiedykolwiek wytłoczono; wypełnia ją coś, co w założeniach jest idealnie losowym białym szumem. Ten szum jest elektronicznie mieszany z głosem Waterhouse'a przed wysłaniem go przez kabel. Kiedy dotrze do Londynu, szum (odtwarzany na miejscu z identycznego gramofonu) jest elektronicznie odejmowany od głosu, a wynik odejmowania leci do słuchawek na głowie Turinga. Wszystko zależy tu od idealnej synchronizacji obu płyt. Jedynym sposobem jest przesyłanie wraz z głosem tego irytującego buczenia, fali nośnej. Jeśli wszystko gra, gramofon po drugiej stronie może zsynchronizować się z buczeniem i kręcić płytą w dokładnie takim samym tempie. Płyta jest, innymi słowy, kluczem jednorazowym. Gdzieś w Nowym Jorku, w podziemiach Bell Labs, za strzeżonymi i zamkniętymi drzwiami z napisem PROJEKT X, technicy wytwarzają kolejne takie wynalazki - biały szum, nowość szturmem zdobywająca listy przebojów. Tłoczą kilka egzemplarzy, rozwożą je przez kurierów do ośrodków Projektu X w różnych zakątkach globu i niszczą oryginały. Gdyby Alan parę lat temu, kiedy Lawrence siedział na Qwghlm, nie pojechał do Greenwich Village i nie popracował przez kilka lat w Bell Labs, to w ogóle by sobie nie porozmawiali. Rząd Jego Królewskiej Mości wysłał go tam, by zanalizował ten cały Projekt X i powiedział im, czy to aby naprawdę jest bezpieczne. Alan zawyrokował, że tak - wrócił do domu i zaczął pracować nad czymś dużo lepszym, Dalilą. Ale co to ma, u licha, wspólnego z nieżywymi operatorami abakusów? Dla Lawrence'a związek nie mógłby być bardziej oczywisty. Mówi: - Kiedy rozmawialiśmy ostatni raz, pracowałeś nad wygenerowaniem na Dalili losowego szumu. - Tak - rzuca nieobecny Alan. To było dawno temu i projekt został już "schowany" w jego systemie pamięci. "Wyciągnięcie" go zajęło minutę czy dwie. - Jakie algorytmy nadawały się według ciebie do stworzenia tego szumu? Kolejna pięciosekundowa przerwa, po której Alan rozpoczyna dyskusję o funkcjach matematycznych generujących ciągi liczb pseudolosowych. Skończył porządną angielską szkołę z internatem, zatem jego wypowiedzi są znakomicie uporządkowane, z konspektem, punktami, nagłówkami i w ogóle: LICZBY PSEUDOLOSOWE I. Uwaga: one oczywiście nie są losowe, tylko tak wyglądają. Stąd to "pseudo". II. Zarys problemu: A. Wygląda, że to powinno być łatwe. B. W istocie okazuje się naprawdę trudne. C: Skutki niepowodzenia: Niemcy rozszyfrowują nasze tajne wiadomości, giną miliony ludzi, ludzkość trafia do niewoli, zaczyna się wieczna Era Ciemności. D. Jak sprawdzić, czy dany ciąg liczb jest losowy: 1, 2, 3... (lista rozmaitych testów statystycznych sprawdzających losowość, zalety i wady każdego z nich). III. Różne rzeczy, których próbowałem ja, Alan Turing: A, B, C... (lista różnych funkcji matematycznych, przy których użyciu Alan próbował generować ciągi liczb losowych; o tym, jak większość z nich okazała się do niczego; początkowa pewność siebie Alana ustępuje zaskoczeniu, potem wściekłości, rozpaczy, aż wreszcie ostrożnej pewności siebie, kiedy w końcu znajduje pewne algorytmy, które działają). IV. Wnioski: A. Sprawa jest trudniejsza, niż wygląda. B. Konieczna jest spora staranność. C. Jeśli się dobrze przyłożyć, da się to zrobić. D. Przypominam sobie też pewien zadziwiająco ciekawy problem matematyczny zasługujący na dalszą analizę. Kiedy Alan kończy tę idealnie skomponowaną przejażdżkę cyklonem po Wspaniałym Świecie Pseudolosowości, Lawrence pyta: - A co z funkcjami dzeta? - Ich nawet nie brałem pod uwagę - odpowiada Alan. Lawrence'owi opada szczęka. W szybie widzi własne półprzejrzyste odbicie na tle kręcącej się płyty i spostrzega, że minę ma jakby trochę rozzłoszczoną. W wynikach funkcji dzeta musi być coś ostentacyjnie nielosowego, coś tak oczywistego dla Alana, że od razu je odrzucił. Lecz Lawrence nigdy nic takiego nie zauważył. Wie, że Alan jest od niego inteligentniejszy, ale nie zwykł aż tak strasznie zostawać w tyle. - D... dlaczego? - wykrztusza wreszcie. - Przez Rudiego! - grzmi Alan. - Nad tą cholerną maszyną na Princeton pracowałeś i ty, i Rudi, i ja! Rudi wie, że obaj potrafilibyśmy zbudować takie urządzenie. To pierwsza rzecz, jakiej by się spodziewał. - Aha - wzdycha z ulgą Lawrence. - Ale jeśli nie brać tego pod uwagę, to funkcja dzeta zupełnie dobrze się do tego nadaje. - Niewykluczone - ostrożnie przyznaje Alan - lecz nie badałem tego. Chyba nie zamierzasz jej użyć, co? Lawrence opowiada mu o abakusach. Nawet przez szum i brzęczenie słyszy, że Alan jest oszołomiony informacją. Następuje przerwa: technicy po obu stronach kabla przekładają płyty na drugą stronę. Po odzyskaniu połączenia Alan wciąż jest podekscytowany. - Pozwól, że powiem ci coś jeszcze - dodaje Lawrence. - No, dawaj. - Wiesz, że Nippończycy mają multum różnych kodów, a my złamaliśmy tylko niektóre. - Tak. - Jest taki niezłamany szyfr, który Biuro Centralne nazywa "Aretuza". Niewiarygodnie rzadki. Dotąd przechwycono tylko trzydzieści kilka radiogramów. - Może to jakiś kod firmowy? - pyta Alan. To dobry strzał, przed wojną każda z większych nippońskich korporacji miała własny system kodowy. Wiele wysiłków kosztowały na przykład próby wykradzenia książek kodowych czy złamania szyfru Mitsubishi. - Nie możemy ustalić nadawcy i odbiorcy wiadomości w Aretuzie, ponieważ ma ona własny, nietypowy sposób kodowania pozycji. Możemy się jej jedynie domyślać na podstawie namiarów. Radionamierniki mówią, że większość 317 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON radiogramów Aretuza nadano z okrętów podwodnych. Może tylko jednego - kursującego między Europą a Azją Południowo-Wschodnią. Widzieliśmy także wiadomości ze Szwecji, Londynu, Buenos Aires i Manili. - Buenos Aires? Szwecja? - No. I dlatego, Alanie, zainteresowałem się Aretuza. - No cóż, wcale ci się nie dziwię! - Format szyfrogramów jest dokładnie taki jak w Lazurze/Kolcobrzuchu. - To system Rudiego? - Tak. - Tak a propos, to nieźle ci z nim poszło. - Dzięki. Jak zapewne słyszałeś, one są oparte na funkcjach dzeta. Przy Dalili skreśliłeś je od razu, ponieważ obawiałeś się, że Rudi się domyśli. Powstaje pytanie: czy Rudi też od razu zakładał, że my złamiemy Lazura. - Tak, tak. To jest pytanie. Ale dlaczego miałby chcieć, żebyśmy go złamali? - Nie mam pojęcia. Stare radiogramy Lazura mogą zawierać jakieś wskazówki. Każę mojemu Komputerowi Cyfrowemu wygenerować klucze jednorazowe z datą wsteczną, żeby móc zdeszyfrować te wiadomości i przeczytać je. - To ja chyba każę Colossusowi zrobić to samo. Teraz pracuje nad łamaniem szyfru Ryba - mówi Alan. - Ale z Hitlerem to już długo nie potrwa. Kiedy zdechnie, pewnie będę mógł pojechać do Bletchley i odszyfrować te wiadomości. - Pracuję też nad Aretuzą - informuje Lawrence. - Domyślam się, że musi mieć coś wspólnego ze złotem. - Dlaczego mi to mówisz? - pyta Alan. Ale w tym momencie igła gramofonu dociera do końca spiralnego rowka i unosi się znad płyty. Czas minął. Bell Labs i alianckie rządy nie utworzyły sieci Projektu X po to, by matematycy mogli bez przerwy gadać o niezrozumiałych funkcjach. Lawina Jacht "Gertruda" gramoli się do zatoczki zaraz po wschodzie słońca. Bischoff nie może powstrzymać śmiechu. Pąkle obrosły kadłub tak grubo, że właściwie można by wyciągnąć go ze środka, zamontować w łodzi ze skorupiaków maszt i żagiel i pożeglować na Tahiti. W kilwaterze wzburza wodę stumetrowe pasmo wodorostów przyrośniętych do owych pąkli. Widać, że maszt nieraz się łamał. Zastąpiono go prowizorycznym pniem drzewa, tu i ówdzie okorowanym, ale nie wszędzie; na korze zastygły długie strugi złotawej żywicy, popstrzone z kolei plamami soli morskiej. Żagle są niemal czarne od brudu i pleśni, tu i tam niechlujnie połatane grubymi czarnymi szwami, jak skóra potwora Frankensteina. Załoga wygląda niewiele lepiej. Nie chce im się nawet rzucać kotwicy, po prostu wprowadzają Gertrudę na rafę przy wejściu do zatoczki i już. Na pokładzie "V-Milion", rakietowego okrętu podwodnego, zebrała się prawie cała załoga Bischoffa. Dla niej to najśmieszniejsza rzecz w życiu. Jednak kiedy ludzie z "Gertrudy" wsiadają do pontonu i zaczynają wiosłować ku nim, podwodniacy przypominają sobie o kulturze, stają na baczność i salutują. W miarę jak się zbliżają, Bischoff próbuje ich rozpoznać. Trochę to trwa. Jest w sumie pięciu mężczyzn. Otto stracił brzuszek i sporo posiwiał, Rudi zaś jest zupełnie innym człowiekiem - ma długie, falujące włosy spięte w kucyk i zadziwiająco gęstą brodę jak u wikinga. Gdzieś po drodze musiał także stracić jedno oko, bo naprawdę ma na nim czarną przepaskę! - Rany boskie, piraci! - wykrzykuje Bischoff. Pozostałych trzech ludzi w życiu nie widział: to Murzyn z dredami, śniady facet przypominający Indianina oraz rudowłosy Europejczyk. Rudi obserwuje falującą płaskimi płetwami jadowitą ogończę, dziesięć metrów pod sobą. - Ależ ta woda jest czysta! - zauważa. - Kiedy będą nas ganiać cataliny, jeszcze zatęsknisz za mętnymi wodami północy! -odpowiada Bischoff. Rudolf von Hacklheber zerka jedynym okiem na Bischoffa i pozwala sobie na okazanie śladu rozbawienia. - Pozwala mi pan wejść na pokład, panie kapitanie? - pyta. - Z przyjemnością. - Dinghy przybiła do okrągłego kadłuba okrętu. Marynarze Bischoffa spuszczają na nią drabinkę sznurową. - Witamy na "V-Milion"! - O V-l i V-2 to słyszałem, ale... - Nie mieliśmy pojęcia, ile jeszcze tych "V" wymyślił Hitler, dlatego wybraliśmy bardzo dużą liczbę - oznajmia dumnie Bischoff. - Ale wiesz, Gunter, co oznacza te "V"? - Vergeltungswaffen. Nawet się nie zastanowiłeś, Rudi. Otto jest zdumiony i zły na własne zdumienie. - Vergeltung to "zemsta", prawda? - Ale może to też znaczyć "odpłata", "zadośćuczynienie", "odkupienie" - dodaje Rudi. - Nawet "błogosławieństwo". Wiesz co, Gunter, to mi się podoba. - Dla ciebie pan admirał Bischoff - odpala Gunter. - Jesteś najwyższym dowódcą na "V-Milion"? Nikomu nie podlegasz? Bischoff stuka obcasami i wyrzuca przed siebie prawą rękę. - Heil Dónitz! -woła. - O czym ty, do cholery, gadasz? - pyta Otto. - Nie czytałeś gazet? Wczoraj zabił się Hitler. W Berlinie. Nowym Fuhrerem został mój dobry przyjaciel, Karl Dónitz. - Czy on też należy do spisku? - mruczy Otto. - Sądziłem, że następcą Hitlera zostanie mój drogi mentor i protektor Hermann Goring - rzuca Rudi załamany. - Ten ukrywa się gdzieś na południu, jest na diecie - mówi Bischoff. - Zanim Hitler łyknął cyjanek, kazał SS zaaresztować tego tłuściocha. - Ależ Gunter, poważnie, jak objąłeś ten okręt, to nazywał się inaczej i miał na pokładzie jakichś nazistów, prawda? - pyta Rudi. - Zupełnie o nich zapomniałem. - Bischoff zwija ręce w trąbkę i wykrzykuje pytanie w głąb opływowego, zaokrąglonego kiosku. - Widział ktoś naszych Nazi? 318 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Rozkaz idzie echem wzdłuż U-Boota, przekazywany od marynarza do marynarza: -Nazi? Nazi? Nazi?, lecz gdzieś po drodze przeobraża się w: - Nein! Nein! Nein! - i takim echem wraca. Rudi na bosaka wdrapuje się po gładkim kadłubie "V-Milion". - Masz może jakieś cytrusy? - pyta, uśmiechając się. W dziąsłach zamiast zębów ma różowe kratery. - Przynieś calamansi - poleca Bischoff marynarzowi. - Mam dla ciebie takie filipińskie miniaturowe limonki. Całą kupę. Jest w nich więcej witaminy C, niż mógłbyś kiedykolwiek potrzebować. - Wątpię. Otto tylko spogląda na Bischoff a z wyrzutem, jakby czynił go osobiście odpowiedzialnym za to, że musiał spędzić z tymi czterema facetami cały rok 1944 i pierwsze cztery miesiące 1945. Wreszcie odzywa się: - Jest tutaj ten skurwysyn Shaftoe? - Ten skurwysyn Shaftoe nie żyje - odpowiada Bischoff. Otto unika jego wzroku i kiwa głową. - Rozumiem, że otrzymałeś mój list z Buenos Aires? - pyta Rudi von Hacklheber. - Pan G. Bishop, poste-restante, Manila, Filipiny - recytuje Bischoff. - Oczywiście, że tak, przyjacielu. Inaczej nie wiedziałbym, gdzie mamy się spotkać. Odebrałem go, kiedy pojechałem do miasta, żeby odnowić znajomość z Enochem Rootem. - Udało mu się? - Pewnie. - Jak zginął Shaftoe? - Oczywiście na posterunku. Są jeszcze nowe wiadomości od Juliety! Spisek ma syna! Gratulacje, Otto, jesteś wujkiem! To wreszcie wywołuje u Ottona uśmiech, choć czarny i szczerbaty. - Jak ma na imię? - Gunter Enoch Bobby Kivistik. Trzy kilo siedemset, znakomicie jak na wojenne dziecko. Wszyscy ściskają sobie dłonie. Rudi, wyrafinowany jak zawsze, wyciąga z tej okazji pudełko honduraskich cygar. Stają z Ottonem na słońcu, zapalają cygara i popijają sok z calamansi. - Czekaliśmy trzy tygodnie - mówi Bischoff. - Co was zatrzymało? Otto wypluwa coś obrzydliwego. - Bardzo mi przykro, że musieliście przez trzy tygodnie opalać się na plaży, kiedy my płynęliśmy tą balią gówna przez ocean! - Opływając Horn, straciliśmy maszt, trzech ludzi, moje lewe oko, dwa palce Ottona i jeszcze parę innych rzeczy przepraszająco dodaje Rudi. - Trochę zamoczyły się cygara. Cały rozkład jazdy wziął w łeb. - Nie ma problemu - mówi Bischoff. - Złoto nigdzie nie ucieknie. - Wiemy, gdzie jest? - Niezupełnie. Ale znamy kogoś, kto wie. - Widzę, że mamy sobie sporo do opowiedzenia - mówi Rudi - lecz najpierw muszę umrzeć. Najlepiej w wygodnym łóżku. - Dobrze. Coś jeszcze trzeba wyładować z "Gertrudy", zanim poderżniemy jej gardło i pozwolimy pąklom ściągnąć ją na dno? - Zatopcie tę dziwkę i to już - wtrąca Otto. - Ja nawet zostanę na pokładzie i popatrzę sobie. - Najpierw trzeba wyciągnąć pięć skrzyń z napisem "Własność Reichsmarschalla" -odzywa się Rudi. - Są w zęzie. Robiły za balast. Otto wygląda na zaskoczonego i drapie się po brodzie. - Zapomniałem, że one tam leżą. - Powoli przypomina mu się wspomnienie sprzed półtora roku. - Załadowanie ich zajęło mi cały dzień. Jeszcze trochę i bym cię zabił. Jeszcze teraz boli mnie w krzyżu. Bischoff odzywa się: - Rudi, co, ty uciekłeś z kolekcją pornografii Goringa? - W jego typie pornografii bym nie gustował - odpowiada spokojnie Rudi. - To są dobra kultury. Skarby. - Przecież woda w zęzie na pewno je zniszczyła! - To samo złoto. Arkusze złotej folii z otworkami. Niezniszczalne. - Rudi, my mieliśmy wywozić złoto z Filipin, a nie przywozić! - Nie ma sprawy. Pewnego dnia wywiozę je z powrotem. - Wtedy już będziemy mieli dość pieniędzy na tragarzy, żeby biedny Otto nie musiał znowu nadwerężać grzbietu. - Nie będą potrzebni - odpowiada Rudi. - Kiedy będę eksportował to, co jest na tych blachach, puszczę to po drutach. Stoją wszyscy na pokładzie "V-Milion" cumującego w podzwrotnikowej zatoczce, obserwując zachód słońca, skoki latających ryb, słysząc brzęczenie i krzyki ptaków i owadów z kwitnącej dżungli wokół. Bischoff próbuje sobie wyobrazić druty prowadzące stąd aż do Los Angeles i zjeżdżające po nich arkusze złotej folii. To nie ma prawa działać. - Chodź, Rudi, pod pokład - mówi. - Musimy cię trochę nafaszerować witaminą C. Goto-sama Avi spotyka Randy'ego w holu hotelu. Obładował się kanciastą staromodną walizką, która przechyla jego szczupłą sylwetkę na jedną stronę, nadając mu asymptotyczny kształt pędu rośliny na wietrze. Jadą taksówką do Jakiejś Innej Dzielnicy Tokio - Randy wciąż nie może zgłębić topografii tego miasta - wchodzą do holu drapacza chmur i jadą windą na tyle wysoko, że strzela mu w uszach. Kiedy rozsuwają się drzwi, już czeka na nich uśmiechnięty od ucha do ucha maitre d'hótel, kłaniając się w pas. Wprowadza ich do foyer, gdzie czeka czterech panów: para młodszych asystentów, Goto Furudenendu i starszy dżentelmen. Randy spodziewał się jednego z tych drobnych, półprzezroczystych nippońskich seniorów, Goto Dengo jest jednak potężnym facetem o siwych, ostrzyżonych na jeża włosach, troszeczkę przygarbiony wiekiem, co tylko sprawia, że wydaje się jeszcze solidniej zbudowany. W pierwszej chwili wygląda raczej na emerytowanego wiejskiego kowala albo sierżanta z armii dajmio niż na ważnego biznesmena, lecz w ciągu pięciu czy dziesięciu sekund wrażenie to maskuje dobry garnitur, dobre maniery, oraz fakt, że Randy wie, kim on jest. To tutaj jedyna 319 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON osoba, która nie szczerzy się od ucha do ucha - najwyraźniej po osiągnięciu pewnego wieku już wolno wwiercać się ludziom wzrokiem w czaszki. Tak jak wielu starszych ludzi, jest lekko zdziwiony, że naprawdę przyszli. Ale podpiera się wielką, sękatą lagą i mocno ściska im ręce. Furudenendu, syn, wyciąga ku niemu pomocną dłoń, odrzuconą z udawanym gniewem - wygląda to na często ćwiczone widowisko. Krótka pogawędka, na którą Randy wcale nie zwraca uwagi. Dwaj asystenci oddalają się, jak już zbędna eskorta myśliwców, a maitre d'hótel prowadzi Aviego, Randy'ego oraz Goto pere et fils przez kompletnie pustą restaurację - dwadzieścia czy trzydzieści stolików z białymi obrusami i kryształami - do narożnego stolika, gdzie na baczność czekają kelnerzy, by odsunąć im krzesła. Ten budynek to szkoła architektury "szkło od góry do dołu" - okna sięgają od podłogi do sufitu, dając widok, lekko przesłonięty koralikową zasłoną deszczu, na rozciągające się po horyzont Tokio nocą. Przynoszą karty, wypisane tylko po francusku. Randy i Avi dostają menu dla kobiet, bez cen. Goto Dengo bierze kartę win i studiuje ją z dziesięć minut, zanim z wahaniem wybierze białe kalifornijskie i czerwonego burgunda. Furudenendu tymczasem prowadzi z nimi przyjemną pogawędkę o Krypcie. Randy nie może oderwać oczu od Tokio z jednej strony i pustej restauracji z drugiej. Tak jakby specjalnie wybrali to miejsce, by przypomnieć im, że nippońska gospodarka od paru lat ma problemy - a azjatycki kryzys walutowy tylko to pogorszył. Trochę spodziewa się, że zaraz zobaczy rzucających się z okien dyrektorów. Avi ryzykuje pytanie o rozmaite tunele oraz inne gigantyczne projekty budowlane, które przypadkiem zauważył w Tokio i czy Goto Engineering miała coś z nimi wspólnego. Patriarcha przynajmniej na moment unosi wzrok znad karty win, ale odpowiedzi udziela jego syn, przyznając, że owszem, nasza firma odegrała pewną drobną rolę w tych przedsięwzięciach. Randy domyśla się, że to niełatwa sprawa prowadzić niezobowiązującą pogawędkę z dobrym przyjacielem świętej pamięci generała MacArthura, nie można go przecież zapytać, czy widział ostatni odcinek "Star Treka: Nowe anomalie czasoprzestrzenne". Jedyne wyjście to trzymać się Furudenendu i pozwolić mu prowadzić rozmowę. Goto Dengo odchrząkuje jak zapalający silnik potężnej koparki i poleca im wołowinę Kobe. Podchodzi sommelier z winami, Goto Dengo przez chwilę przepytuje go, w mieszance nippońskiego i francuskiego, aż na czole kelnera pojawia się warstewka potu. Bardzo starannie próbuje win. Kiedy rozprowadza je w ustach, wpatrzony w przestrzeń, napięcie rośnie. Kiedy aprobuje oba wina, sommelier jest zdziwiony - nie mówiąc już, że czuje wyraźną ulgę. Podtekst jest zapewne taki: rola gospodarza na kolacji, która jest naprawdę pierwszej klasy, to całkiem poważne zagadnienie biznesowe, a zatem nie należy przeszkadzać Goto Dengowi luźnymi gadkami, kiedy podejmuje się tego odpowiedzialnego zadania. W tym momencie paranoja Randy'ego wreszcie dochodzi do głosu: czy to możliwe, żeby Goto-sama wynajął na wieczór całą restaurację tylko po to, by mieć odrobinę dyskrecji? Czy ci dwaj pomocnicy to po prostu asystenci z niezwykle wypchanymi walizkami, czy może ochrona z urządzeniami do poszukiwania podsłuchów? I znów podtekst brzmi: Randy i Avi, nie kłopoczcie swoich ślicznych, młodych główek takimi sprawami. Goto Dengo siedzi dokładnie pod oczkiem świetlnym w suficie. Włosy sterczą mu prostopadle do czaszki, szczotka wektorów normalnych, promieniująca halogenowym blaskiem. Na twarzy i dłoniach ma niesamowicie dużo blizn; Randy nagle uświadamia sobie, że musiał uczestniczyć w wojnie. Zważywszy jego wiek, to powinno być dość oczywiste. Goto Dengo dopytuje się, jak doszło do tego, że Randy i Avi zajmują się tym, czym się zajmują, i jak stali się wspólnikami. Pytanie jest rozsądne, ale zmusza ich do wytłumaczenia całej idei gier role-playing. Gdyby Randy wiedział, że dojdzie do tego, chybaby rzucił się przez okno, zamiast zajmować miejsce przy stole. Jednak Goto Dengo przyjmuje to ze spokojem i natychmiast kojarzy z ostatnimi zmianami w nippońskim przemyśle gier, który stopniowo przestawia się z gier zręcznościowych na przygodowe, role-playing, z prawdziwą fabułą; kiedy kończy mówić, sprawia, że czują się nie jak drobni komputerowcy, lecz jak geniusze, wizjonerzy, wyprzedzający swój czas o dziesięć lat. To mniej lub bardziej zobowiązuje Aviego (który dochodzi do głosu) do zapytania, jak Goto Dengo trafił do swego zawodu. Obaj panowie Goto próbują zbyć to żartem, jakby dwóch młodych amerykańskich wizjonerów i pionierów gry "Dungeons and Dragons" nie mogłoby być zainteresowanych trywialną opowieścią o tym, jak to Goto Dengo sam jeden odbudował Nippon po wojnie; ale kiedy Avi nalega, patriarcha w końcu wzrusza ramionami i wspomina o tym, że jego stary robił coś przy kopalniach i dlatego on też od zawsze miał smykałkę do kopania dziur. Jego angielszczyzna, z początku na poziomie minimalnym, stopniowo się polepsza, jakby jeden po drugim oczyszczał z kurzu potężne banki pamięci i procesory, włączając je i rozgrzewając jak wzmacniacze lampowe. Podają kolację. Każdy musi odrobinę zjeść i podziękować Goto-sama za znakomitą rekomendację. Avi, cokolwiek lekkomyślnie, pyta starszego pana, czy mógłby się podzielić jakimiś wspomnieniami dotyczącymi Douglasa MacArthura. Goto uśmiecha się, jakby wyciągnięto z niego jakąś tajemnicę i mówi: - Poznałem Generała na Filipinach. - I tak oto, rzutem przez biodro, kieruje temat rozmowy na właściwe tory. Oddech i puls Randy'ego przyspieszają co najmniej o dwadzieścia pięć procent, a wszystkie zmysły wyostrzają się, jakby znów pyknęło mu w uszach. Traci apetyt. Zdaje się, że wszyscy siadają bardziej prosto, wiercąc się nieznacznie w krzesłach. - Długo był pan w tym kraju? - pyta Avi. - O pewnie. Ze sto lat - odpowiada Goto Dengo z dość lodowatym uśmiechem. Robi pauzę, aby trochę podnieść napięcie, a potem kontynuuje: - Syn powiedział mi, że chcecie tam odkopać grobowiec. - Wykopać dół - ryzykuje Randy, spięty jak nigdy. - Przepraszam. Angielski trochę mi zardzewiał - nieprzekonująco tłumaczy się Goto Dengo. Avi dodaje: - Ten projekt to według naszych standardów wielkie roboty ziemne. Ale dla panów zapewne nie. Goto Dengo chichoce. - Wszystko zależy od okoliczności. Pozwoleń. Problemów z transportem. Krypta stanowiła wielkie przedsięwzięcie, ale było łatwo, bo popierał ją sułtan. - Muszę tu podkreślić, że praca ta jest jeszcze w bardzo wstępnej fazie projektowej -mówi Avi. - Z żalem stwierdzam, że nie mogę na razie poinformować was o sprawach logistycznych. Goto Dengo niemal przewraca oczyma. - Rozumiem - odpowiada i macha dłonią. - Nie będziemy dzisiaj o tym rozmawiać. Powstaje nieprzyjemna przerwa, podczas której Avi i Randy pytają się wzrokiem: No to o czym, do cholery, będziemy rozmawiać? - Bardzo dobrze - mówi Avi w końcu, jakby nieśmiało odbijając piłeczkę w stronę Goto Denga. 320 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Furudenendu występuje naprzód. - Na Filipinach dużo ludzi kopie w ziemi - wyjaśnia, puszczając porozumiewawczo oko. - Ach! - mówi Randy. - Niektórych z nich nawet poznałem. - To powoduje ogólny wybuch śmiechu, nerwowego, ale mimo to szczerego. - Rozumie pan zatem - mówi Furudenendu - że będziemy musieli bardzo dokładnie zastanowić się nad propozycją joint-venture. - Nawet Randy łatwo to sobie tłumaczy: W życiu nie weźmiemy udziału w waszej wariackiej wyprawie na poszukiwanie skarbów. - Proszę posłuchać - odzywa się. - Goto Engineering to bardzo znana firma. Najlepsza z najlepszych. Macie lepsze rzeczy do roboty, niż ryzykować jakieś joint-ventures. Nigdy byśmy czegoś takiego nie proponowali. Będziemy mogli zapłacić za wasze usługi z góry. - Aha - panowie Goto znacząco patrzą po sobie - macie nowego inwestora? - Dobrze wiemy, że jesteście spłukani. Avi szczerzy zęby. - Mamy nowe zasoby. - Ale to nie uspokaja panów Goto. - Jeśli można... - Unosi walizeczkę z podłogi, kładzie ją na kolanach, otwiera zamki, sięga do środka obiema rękami i wykonuje coś, co na siłowni nazwano by ćwiczeniem na biceps. Wydobywa na światło dzienne bryłę czystego złota. Furudenendu wreszcie odsuwa krzesło o parę centymetrów i obraca się w stronę ojca, tym samym wymawiając się od rozmowy. Goto Dengo je kolację i spokojnie, w milczeniu popija wino, przez bardzo, bardzo długie piętnaście czy dwadzieścia minut. Wreszcie spogląda przez stół na Randy'ego i pyta: - Gdzie chcecie kopać? - To miejsce jest w górach, na południe od Laguna de Bay... - Wiem, już pan to mówił synowi. Ale to duży obszar, wielkie pustkowie. Wykopano tam wiele dołów i wszystko na próżno. - Dysponujemy lepszymi informacjami. - Jakiś stary Filipińczyk sprzedał wam swoje wspomnienia? - Coś lepszego - mówi Randy. - Mamy długość i szerokość. - Z jaką dokładnością? - Do dziesiątych części sekundy. Znów zapada cisza. Furudenendu próbuje powiedzieć coś po nippońsku, ale ojciec ucisza go szorstko. Goto Dengo kończy jeść i krzyżuje nóż i widelec na talerzu. Pięć sekund później pojawia się kelner, by zabrać nakrycia. Goto Dengo mówi doń coś, co powoduje, że błyskawicznie znika w kuchni. A więc teraz mają dla siebie całe piętro wieżowca. Goto Dengo odzywa się do syna, który wyciąga pióro i dwie wizytówki. Furudenendu wręcza pióro i jedną z kart ojcu, drugą zaś Randy'emu. - Zagrajmy sobie w taką grę - mówi Goto Dengo. - Ma pan długopis? - Tak - odpowiada Randy. - Zapiszę tutaj długość i szerokość, ale tylko sekundy. Bez stopni i bez minut. Rozumie mnie pan? - Tak. - Ta informacja jest sama w sobie bezużyteczna. Zgadza się pan? - Tak. - Jeśli pan również to zapisze, niczego pan nie ryzykuje. - To prawda. - A potem wymienimy się wizytówkami. Zgoda? - Zgoda. - Bardzo dobrze. - Goto Dengo zaczyna pisać. Randy wyciąga z kieszeni długopis i notuje sekundy i dziesiąte części sekundy: szerokość 35,2, długość 59,0. Kiedy kończy, Goto Dengo spogląda nań wyczekująco. Randy wyciąga ku niemu wizytówkę, liczbami do dołu, a Goto Dengo wręcza mu swoją. Biorą je z nieznacznym ukłonem, obowiązkowym w tych stronach. Randy zamyka kartę Goto-sama we wnętrzu dłoni i odwraca ją do światła. Na karcie widzi: 35,2/59,0. Nikt nie odzywa się przez dziesięć minut. Randy jest tak osłupiały, że przez dłuższy czas nie zauważa, że Goto Dengo jest równie osłupiały jak on. Jedynie Avi i Furudenendu mają wciąż funkcjonujące mózgi - patrzą na siebie niepewnie, żaden naprawdę nie rozumie, co takiego się zdarzyło. Wreszcie Avi mówi coś, czego Randy nie słyszy. Szturcha go i mówi: - Idę do toalety. Randy obserwuje go, liczy do dziesięciu i mówi: - Przepraszam. - Idzie za Avim do męskiej ubikacji: czarny polerowany kamień, grube białe ręczniki. Avi czeka na niego z rękoma skrzyżowanymi na piersiach. - On wie - mówi Randy. - Nie wierzę. Randy wzrusza ramionami. - A nie wierz sobie. On wie. - Jeśli on wie, to wszyscy wiedzą. Gdzieś po drodze coś spieprzyliśmy z bezpieczeństwem. - Wszyscy nie wiedzą - mówi Randy. - Gdyby wszyscy wiedzieli, tam na Filipinach już by się wszystko gotowało i Enoch dałby nam znać. - No to skąd on wie? - Avi, to pewnie on to tam zakopał. Avi wygląda na wściekłego. - Co za pierdoły mi wstawiasz?! - Masz lepszą teorię? - Myślałem, że wszyscy ci ludzie zostali zabici. - A może jemu udało się przeżyć. No co, niemożliwe? Dziesięć minut później wracają do stołu. Goto Dengo pozwolił personelowi wrócić na salę. Podano kartę deserów. Co dziwne, starszy pan znów przeszedł w tryb grzecznego gadu-gadu; Randy powoli domyśla się, że próbuje dojść, skąd u licha Randy wie to, co wie. Mimochodem wspomina, że jego dziadek w roku 1945 był kryptoanalitykiem w Manili. Goto 321 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Dengo wydaje wyraźne westchnienie ulgi i rozpogadza się. Następuje całkiem pozbawiona znaczenia pogawędka, podają poobiednią kawę. Wtedy patriarcha nachyla się w przód, by powiedzieć coś ważnego: - Zanim wypijecie - przyjrzyjcie się! Randy i Avi zaglądają do filiżanek. Po powierzchni kawy pływa warstewka dziwnie lśniących szumowin. - To złoto - wyjaśnia Furudenendu. Obaj panowie Goto śmieją się. - W latach osiemdziesiątych, kiedy Nippon nie wiedział, co robić z pieniędzmi, to było modne: kawa ze złotym pyłem. Teraz wyszło z mody. Zbyt ostentacyjne. Ale wy wypijcie. Randy i Avi wypijają - trochę nerwowo. Złoty pył przylepia się do języka, a potem spływa do gardła. - Powiedzcie mi, co o tym myślicie - pyta Goto Dengo. - Głupota - odpowiada Randy. - Tak. - Goto Dengo kiwa poważnie głową. - To głupota. I dlatego powiedzcie mi, po co chcecie wykopać jeszcze więcej złota? - Jesteśmy biznesmenami - mówi Avi. - Zarabiamy pieniądze. A złoto ma sporą wartość. - Złoto jest grobem dla wartości. - Nie rozumiem? - Jeśli chce pan zrozumieć, proszę wyjrzeć przez okno! - mówi patriarcha i zakreśla laską łuk obejmujący pół Tokio. - Pięćdziesiąt lat temu tu wszędzie był ogień. A teraz światła! Rozumie pan? Przywódcy Nipponu byli głupi. Wywieźli całe złoto z Tokio i zakopali je na Filipinach! Bo myśleli, że Generał wmaszeruje do Tokio i je ukradnie. Ale Generał w ogóle się złotem nie interesował. Wiedział, że prawdziwe złoto jest tutaj - wskazuje na głowę - w inteligencji ludzi, oraz tutaj wyciąga dłonie - w pracy, którą wykonują. To najlepsza rzecz, jaka się nam w Nipponie przydarzyła - że pozbyliśmy się złota. Dzięki temu się wzbogaciliśmy. A otrzymanie tego złota to najgorsza rzecz, jaka przytrafiła się Filipinom - przez to zbiedniały. - No to wywieźmy to złoto z Filipin - mówi Avi - żeby oni też mieli okazję się wzbogacić. - Aha! Wreszcie mówi pan do rzeczy - wtrąca Goto Dengo. - Czyli ma pan zamiar wydobyć to złoto i wrzucić je do oceanu, tak? - Nie - odpowiada Avi, chichocząc nerwowo. Goto Dengo unosi brwi. - Ach tak. To znaczy, przy okazji chciałby się pan wzbogacić? W tym momencie Avi robi coś, czego Randy nigdy nie widział. Nawet niczego choć trochę podobnego: Avi się wścieka. Nie przewraca stołu ani nie podnosi głosu. Ale czerwienieje mu twarz, mięśnie szczęk napinają się, kiedy zaciska zęby i przez chwilę ciężko oddycha przez nos. Panowie Goto patrzą nań raczej z podziwem, więc nikt przez dłuższy czas nic nie mówi, dając mu szansę na policzenie do dziesięciu. Wygląda, że Avi nie potrafi znaleźć stów, w końcu wyciąga portfel i szpera w nim chwilę. Wyciąga czarno-białą fotografię, zdejmuje z niej przezroczystą folię i wręcza ją Goto Dengowi. To zdjęcie rodzinne: ojciec, matka, czworo dzieci, wszyscy wyglądają środkowoeuropejsko, gdzieś z połowy XX wieku. - Mój wuj, brat dziadka - mówi Avi - i jego rodzina. Warszawa, rok 1937. Jego zęby są w tej sztolni. Zakopał pan zęby mego wuja! Goto Dengo patrzy Aviemu w oczy, ani gniewnie, ani przepraszająco. Po prostu ze smutkiem. Na Aviego to działa mięknie, wypuszcza powietrze z płuc i odwraca wzrok. - Wiem, że raczej nie miał pan wyboru - ciągnie Avi. - Ale właśnie to pan uczynił. Nigdy go nie znałem ani żadnych innych krewnych, którzy zginęli w Szoah. Bardzo chętnie wrzuciłbym do oceanu każdy gram tego złota tylko po to, by zapewnić im przyzwoity pochówek. Zrobię to, jeśli postawi mi pan taki warunek. Planowałem jednak co innego: za pomocą tego złota chcę zadbać, by nic takiego nigdy, nigdy więcej się nie zdarzyło. Goto Dengo rozważa to przez chwilę, z kamienną twarzą spoglądając na światła Tokio. Potem bierze laskę zahaczoną o krawędź blatu, wbija ją w podłogę i wstaje. Zwraca się ku Aviemu, prostuje i robi ukłon - najgłębszy ukłon, jaki Randy kiedykolwiek widział. W końcu prostuje grzbiet i siada z powrotem. Napięcie zelżało. Wszyscy są rozluźnieni. Nie mówiąc już, że wyczerpani. - Generał Wing już prawie znalazł Golgotę - mówi Randy, odczekawszy stosowną ilość czasu. - On albo my. - A zatem my - odpowiada Goto Dengo. Wieczny odpoczynek Jazgot karabinów marines niesie się przez cmentarz, ostre echa odbijają się od nagrobków jak kulki w automatach pachinko. Goto Dengo nachyla się i zanurza dłoń w kupce pulchnej ziemi. Jest przyjemna w dotyku. Nabiera garść. Przesypuje mu się między palcami i spada po nogawkach nowiutkiego, spod igły, munduru armii USA, więznąc w mankietach. Podchodzi do krawędzi grobu i rzuca ziemię na standardową wojskową trumnę zawierającą Bobby'ego Shaftoe'a. Żegna się, patrząc na ubrudzone ziemią wieko, a potem z wysiłkiem unosi głowę z powrotem do słonecznego świata żywych. Poza paroma źdźbłami trawy i moskitami pierwszą żywą rzeczą, którą widzi, są stopy w sandałach zrobionych z opon jeepa, podtrzymujące białego człowieka w bezkształtnej brązowej szacie z szorstkiej tkaniny, zwieńczonej wielkim kapturem. Spod kaptura spogląda dziwaczna twarz Enocha Roota (dziwaczna, bo ma siwe włosy i rudą brodę) - człowieka, na którego co jakiś czas wpada Goto Dengo, kiedy biega po Manili ze swymi zadaniami. Jego dziki wzrok paraliżuje go i obezwładnia. Przechadzają się razem przez zakwitający cmentarz. Goto Dengo obraca głowę i patrzy Rootowi w oczy: - Mówiono mi, że spowiednik zachowuje bezwzględną tajemnicę. - I tak jest - mówi Enoch. - No to skąd wiesz? - Co wiem? - Zdaje się, że twoi bracia w Kościele powiedzieli ci coś, czego nie powinieneś usłyszeć. - Zapomnij o tym. Nikt nie złamał tajemnicy spowiedzi. Nie rozmawiałem z księdzem, który przyjął od ciebie wyznanie grzechów, a gdyby nawet, to i tak nic by mi nie powiedział. - No to skąd wiesz? - powtarza Goto Dengo. 322 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Mogę wiedzieć z paru innych źródeł. Po pierwsze, wiem, że jesteś inżynierem. Gościem od kopania wielkich dziur w ziemi. Powiedział mi to nasz wspólny przyjaciel, ojciec Ferdynand. - Tak. - Nippończycy sporo się namęczyli, żeby cię tu sprowadzić. Nie zrobiliby tego, gdyby nie mieli dla ciebie roboty. Trzeba było wykopać jakiś bardzo ważny dół. - Mogli mieć do tego wiele różnych powodów. - Tak, ale tylko parę z nich jest sensownych. Przez chwilę spacerują w milczeniu. Stopy Roota przy każdym kroku trącają rąbek habitu. - Wiem jeszcze coś - ciągnie. - Na południu pewien człowiek przyniósł księdzu diamenty. Powiedział, że napadł na wędrowca na drodze i ukradł mu mały skarb w diamentach. Ofiara zginęła od ran. Morderca w ramach pokuty przekazał diamenty na Kościół. - Ofiara była Chińczykiem czy Filipińczykiem? Enoch Root obserwuje go nieporuszony. - To wie o tym jakiś Chińczyk? Idą dalej. Root chętnie przejdzie się z nim z jednego końca Luzonu na drugi, jeśli będzie trzeba, żeby wydusić z Goto Denga owe słowa. - Mam też informacje z Europy - mówi Root. - Wiem, że Niemcy ukrywali kosztowności. Wszyscy wiedzą, że nawet w tej chwili generał Yamashita zakopuje kolejne ładunki zdobycznego złota w górach na północy. - Czego ty ode mnie chcesz? - pyta Goto. Nie wilgotnieją mu gałki oczne; łzy po prostu wyskakują z nich i spływają po twarzy. - Dołączyłem do Kościoła z uwagi na pewne słowa. - Słowa? - "Oto baranek Boży, który gładzi grzechy świata" - mówi Goto Dengo. - Enoch, nikt nie zna grzechów świata lepiej niż ja. Pływałem w tych grzechach, tonąłem w nich, paliłem się w nich, kopałem w nich. Niczym człowiek płynący przez długą jaskinię zalaną czarną, zimną wodą. Patrzyłem w górę, widziałem światło i płynąłem ku niemu. Chciałem tylko dotrzeć do powierzchni, żeby znów odetchnąć. Choć nadal zanurzony w grzechach, przynajmniej mogłem oddychać. Tak właśnie czuję się teraz. Root kiwa głową i czeka na coś jeszcze. - Musiałem się wyspowiadać. To, co widziałem - i co robiłem - było takie straszne. Musiałem się oczyścić. Oczyściłem się w pierwszej spowiedzi. - Goto Dengo wydaje przeciągłe, drżące westchnienie. - Była bardzo, bardzo długa. Ale się skończyła. Jezus odpuścił mi grzechy. Przynajmniej tak powiedział ksiądz. - To dobrze. Cieszę się, że to ci pomogło. - A teraz chcesz, żebym znów o tym mówił? - Są jeszcze inni - odzywa się Enoch Root. Staje jak wryty, odwraca się i kiwa głową. Na wierzchołku wzniesienia, oddzieleni od nich tysiącami białych nagrobków, stoją dwaj mężczyźni w cywilnych ciuchach. Wyglądają na białych; to wszystko, co może Goto Dengo dostrzec z tej odległości. - Kto to? - Ludzie, którzy też byli w piekle i wrócili jak ty. Oni wiedzą o złocie. - I co zamierzają? - Wykopać je. Mdłości spowijają Goto Denga jak mokre prześcieradło. - Musieliby przekopać się przez tysiąc świeżych trupów. To grobowiec. - Cały świat to grobowiec - odpowiada Root. - Groby można przenieść, ciałom zapewnić powtórny pochówek. Tym razem porządny. - A co potem? Gdy wydobędą złoto? - Cały świat krwawi. Potrzebuje lekarstw i opatrunków. A to kosztuje. - Ale przed wojną całe to złoto było na powierzchni, pod słońcem. Na świecie. I patrz, co się stało. - Goto Dengo wzdryga się. - Bogactwo uwięzione w złocie jest martwe. Gnije i cuchnie. Prawdziwe bogactwo rodzi się każdego dnia, kiedy człowiek wstaje i idzie do pracy. Kiedy dzieci uczą się w szkole i rozwijają swe umysły. Powiedz im, że jeśli chcą się wzbogacić, powinni po wojnie pojechać ze mną do Nipponu. Założymy firmy i będziemy budować domy. - Mówisz jak prawdziwy Nippończyk - gorzko zauważa Enoch. - Wy się nigdy nie zmienicie. - Wytłumacz mi, co masz na myśli. - A co będzie z człowiekiem, który nie może wstać i iść do pracy, bo nie ma nóg? A z wdową niemającą pracującego męża i dzieci, które by jej pomogły? Z dziećmi, które nie mogą rozwijać się, bo nie mają szkół i książek? - Możesz zasypać je złotem. Szybko się rozejdzie. - Tak. Ale trochę pójdzie na książki i opatrunki. Goto Dengo nie ma na to riposty. Jednak nie czuje się pokonany, raczej smutny i znużony. - To czego chcesz ode mnie? Myślisz, że powinienem przekazać to złoto na Kościół? Enoch Root wygląda na zbitego z tropu, jakby ten pomysł nie przyszedł mu wcześniej do głowy. - Zapewne są gorsze wyjścia. Kościół ma przynajmniej dwa tysiące lat doświadczenia w wykorzystywaniu swych zasobów do pomocy biednym. Nie zawsze był idealny. Ale ma swój udział w budowie szkół i szpitali. Goto Dengo kręci głową. - Należę do Kościoła dopiero od kilku tygodni, a już mam wiele wątpliwości. Mnie to pomogło. Ale obdarować go taką ilością złota - nie jestem pewien, czy to dobry pomysł. - Nie patrz tak na mnie. Nie spodziewaj się, że będę bronić niedoskonałości Kościoła - mówi Enoch Root. - Przecież wykopali mnie ze stanu duchownego. - No to co mam zrobić? - Może przekazać to Kościołowi pod jakimś warunkiem. - Jakim? - Na przykład, że ma zostać wykorzystane tylko do kształcenia dzieci. Możesz tak właśnie zadecydować. - Ten cmentarz stworzyli wykształceni ludzie. - No to wymyśl jakiś inny warunek. 323 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Mój warunek jest taki: jeśli złoto kiedykolwiek zostanie wydobyte, ma być wykorzystane tak, byśmy więcej nie mieli takich wojen. - Goto, a jak coś takiego osiągnąć? Goto Dengo wzdycha. - Duży ciężar kładziesz mi na ramionach! - Nie. Nie kładę ci ciężaru na ramionach. On tam siedzi od zawsze. - Root wpatruje się nieubłaganie w twarz wzburzonego Denga. - Jezus Chrystus gładzi grzechy świata, ale świat pozostaje: rzeczywistość, w której musimy żyć, dopóki nie zabierze nas śmierć. Wyznałeś grzechy i odpuszczono ci, więc łaska uwolniła cię od większości brzemienia. Lecz złoto wciąż leży tam, w wielkiej jamie. Może myślałeś, że zamieniło się w ziemię, kiedy przełknąłeś chleb i wino? Kiedy mówimy o przeistoczeniu, nie to mamy na myśli. Enoch Root odwraca się i odchodzi, zostawiając Goto Denga wśród zalanych słońcem alejek miasta umarłych. Powrót "Powrócę tu" - napisał Randy w pierwszej wiadomości e-mailowej do Amy, zaraz po przylocie do Tokio. Powrót na Filipiny to niezbyt dobry pomysł i dawniejszy, łagodny Randy nigdy by na to nie wpadł. Teraz jednak stoi na plaży w Sułtanacie Kinakuty, tuż poniżej prywatnej twierdzy Toma Howarda, wysmarowany filtrem przeciwsłonecznym, napchany po brzegi aviomarinem i przygotowuje się do powrotu. Przewidując, że łatwo będzie go rozpoznać po koziej bródce, zgolił ją. Domyślając się, że tam, dokąd zmierza (trzy najprawdopodobniejsze ewentualności to dżungla, więzienie i dno morza), włosy są niespecjalnie przydatne, ostrzygł je maszynką mniej więcej do trzech milimetrów długości. Potem z kolei musiał znaleźć nakrycie głowy, żeby nie oparzyć sobie czaszki słońcem. Howard miał tylko jeden o wystarczającym rozmiarze wsiowy kapelusz zostawiony przez jakiegoś makrocefalicznego budowlańca z Australii, pewnie dlatego, że jego aromat zaczął przyciągać nocne gryzonie o skłonnościach do bezcelowego gryzienia wszystkiego. Na plażę wyciągnięto długą łódź, a stadko dzieci Badjao* ugania się wokół niej, tak jak dzieciaki na parkingu przy autostradzie, które wiedzą, że za dziesięć minut będą z powrotem pakować się do samochodu. Główny kadłub łodzi jest zrobiony z jednego pnia drzewa, długiego na jakieś piętnaście metrów i wąskiego na tyle, że w najszerszym punkcie Randy sięga wyciągniętymi rękami od burty do burty. Większa część kadłuba jest ocieniona daszkiem z liści palmowych, szarobrązowych od starości i soli morskiej, choć w jednym miejscu starsza kobieta łata go świeżą zielenią i plastikową linką. Po obu stronach łodzi umocowane są wąskie bambusowe pływaki. Nad dziobem wystaje coś w rodzaju mostku, pomalowanego w jaskrawoczerwone, zielone i żółte esy-floresy, jak wiry w kilwaterze łodzi odbijające kolory tropikalnego zachodu słońca. Właśnie, słońce chowa się za horyzont, a oni przygotowują się do wyładowania z kadłuba łodzi ostatniego ładunku złota. Wybrzeże opada tu tak stromo, że na plażę nie da się wjechać. To pewnie i dobrze, bo całą operację należy przeprowadzić jak najdyskretniej. Jednak Tom Howard, kiedy budował dom, musiał wwieźć tam mnóstwo ciężkich rzeczy, zbudował sobie zatem kawałek kolejki wąskotorowej. To brzmi lepiej, niż wygląda: para stalowych dwuteowników, już rdzewiejących, przykręconych do na wpół skrytych w ziemi betonowych podkładów, wjeżdżających jakieś pięćdziesiąt metrów po stoku o pochyłości 45 stopni na mały płaskowyż, do którego można dotrzeć drogą prywatną. Tam stoi napędzana dieslem wyciągarka, którą można wciągnąć to i owo po szynach. Aż nadto wystarczy do dzisiejszego zadania wciągnięcia paruset kilogramów złotych sztab - resztki złota z zatopionego okrętu podwodnego - z plaży do skarbca w podziemiu domu. Jutro, kiedy zechcą, zawiozą je ciężarówką do centrum Kinakuty i zamienią na ciągi bitów przedstawiające bardzo duże liczby o interesujących właściwościach kryptologicznych. Badjao w irytujący sposób wyzbyci są wszelkiej egzotyki, tak jak każdy, kogo spotkał Randy podczas swych podróży; gość, który jest tu szefem, upiera się, że ma na imię Leon, a dzieciaki na plaży bez przerwy przybierają oklepane pozy ze sztuk walki i wrzeszczą "Hajaaaaaa". Randy wie, że to z Power Rangers, bo dzieci Aviego robiły dokładnie to samo, zanim ojciec zakazał im udawania w domu Power Rangers. Kiedy Leon zrzuca z wysokiego mostku pierwszą skrzynkę od mleka pełną złotych sztab, która do połowy zakopuje się w drobnym, wilgotnym piasku, Avi staje nad nią i próbuje odmówić po hebrajsku jakąś poważną modlitwę za zmarłych. Udaje mu się wypowiedzieć może ze dwanaście fonemów, zanim dwójka dzieci Badjao weźmie go omyłkowo za nieruchomy przedmiot i wykorzysta w charakterze taktycznej osłony, stając po obu stronach i wariacko hajajując jedno na drugie. Avi nie jest aż tak zapamiętały, by go to nie rozśmieszyło, ani tak sentymentalny, by nie pragnąć udusić ich na miejscu. John Wayne patroluje brzeg morza z papierosem i gładkolufową strzelbą. Douglas MacArthur Shaftoe ocenia prawdopodobieństwo ataku płetwonurków na raczej małe, ponieważ złoto na łodzi warte jest ledwo dwa i pół miliona dolarów, a taka kwota ledwie uzasadniałaby coś tak pracochłonnego i kosztownego jak atak z wody. John Wayne jest na wszelki wypadek, gdyby ktoś pomylił się w oszacowaniu i doszedł do wniosku, że wsadzili na tę łódź dziesięć czy dwadzieścia razy tyle. Z hydrodynamicznego punktu widzenia to nieprawdopodobne. Doug mawia jednak, że przecenianie inteligencji wroga jest co najmniej równie niebezpieczne jak jej niedocenianie. Stoi na górze z Tomem Howardem i Jackiem Woo - uzbrojeni w karabiny pilnują wylotu drogi. Tom na pewno przechadza się krokiem rewolwerowca, bo w jednej chwili spełniają się wszystkie jego fantazje. Wielkie plastikowe pudło z łomotem wali o piasek i rozlatuje się, sypiąc potłuczonym koralem. Randy zbliża się i wśród koralowych skorup widzi złote blaszki podziurawione maleńkimi otworkami. Otworki interesują go bardziej niż samo złoto. Lecz każdy reaguje inaczej. Doug Shaftoe w obecności dużej ilości złota jest zawsze ostentacyjnie chłodny i pełen zadumy, jakby zawsze wiedział, że ono tu jest, ale kiedy go dotyka, myśli o tym, skąd się wzięło i co uczyniono, by je tu zgromadzić. Goto Dengo na widok jednej cegiełki niemal zwrócił wołowinę z Kobe. Dla Eberharda Fóhra, który leniwie pływa na grzbiecie w poprzek zatoczki, jest to fizyczne wcielenie wartości pieniężnej, która dla niego i reszty firmy Epiphyte jest matematyczną abstrakcją - praktycznym wdrożeniem pewnej szczególnej pod-pod-podgałęzi teorii liczb. Dlatego przyciąga go, wyłącznie intelektualnie, w tym samym stopniu co kamień księżycowy albo ząb dinozaura. Tom Howard widzi w złocie uosobienie pewnych politycznych zasad, prawie równie idealnych i dalekich od rzeczywistości jak teoria liczb. Wmieszane jest w to pewne poczucie osobistej zemsty. Dla Wilka Morskiego - Leona, jest to ładunek do *

Badjao, Bajau - także: Morscy Cyganie, Morscy Wędrowcy, mieszkający na łodziach koczowniczy lud z Azji Południowo-Wschodniej (od Filipin po Borneo) (przyp. ttum.). 324 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON zawiezienia z punktu A do punktu B, za co dostanie zapłatę w czymś bardziej przydatnym. Dla Aviego to niepodzielna mieszanka świętości i diabelskości. Dla Randy'ego - a czułby się potwornie zmieszany, gdyby ktoś się o tym dowiedział; sam zresztą przyznaje, że to przesada - to złoto to rzecz najbliższa fizycznemu kontaktowi z ukochaną. Przecież właśnie ona wyciągała te sztaby z wraku ledwie parę dni temu. I tylko dlatego złoto w ogóle go obchodzi. Mówiąc szczerze, w ciągu ostatnich kilku dni, odkąd postanowił wynająć Leona, by przemycił go przez morze Sulu na południowy Luzon, co chwilę musiał sobie przypominać, że nominalnym celem wycieczki jest odkopanie Golgoty. Kiedy rozładowali już złoto, a Leon załadował trochę zapasów, Tom Howard wyciąga butlę single-malt whisky, wreszcie odpowiadając Randy'emu na pytanie: kto też utrzymuje wszystkie te sklepy wolnocłowe na lotniskach. Wszyscy zbierają się na plaży, by wznieść toast. Randy dołącza do kółka nieco niepewnie, bo nie wie, za co on miałby wznieść toast, jeśli spadnie to na niego. Za odkopanie Golgoty? Za to nie mógłby wypić. Porozumienie umysłów Aviego i Goto Denga było jak iskra przeskakująca przez szczelinę - nagłe, zaskakujące i trochę groźne - Randy dobrze zapamiętał, że to złoto ma na sobie krew, że Golgota to grób, który zamierzają zbezcześcić. A więc to niespecjalnie nadaje się na toast. Może w takim razie wznieść go za szlachetne, abstrakcyjne zasady? I tu napotyka kolejną psychiczną barierę. Kiedy stoi na tej plaży pod betonowym domem Howarda, coś mu z wolna świta: wolność doskonała, jaką znalazł Tom na Kinakucie, jest ciętym kwiatem w kryształowym wazonie. Jest piękna, ale martwa. Martwa, bo pozbawiono ją macierzystej gleby. Czym dokładnie jest ta gleba? W pierwszym przybliżeniu można by stwierdzić "Ameryką", ale sprawa jest bardziej skomplikowana: Ameryka to po prostu najbardziej oczywiste z wcieleń systemu kulturalnego i filozoficznego, który można spotkać także w paru innych miejscach. Niewielu. I na pewno nie na Kinakucie. Najbliższa wysunięta placówka nie jest tak daleko. Filipiny, mimo wielu niedociągnięć w kwestii praw człowieka, głęboko przesiąknęły zachodnią ideą wolności; tak głęboko, że być może właśnie dlatego są słabsze ekonomicznie niż kraje, w których wszyscy mają gdzieś prawa człowieka. Nie trzeba było dużo myśleć, Douglas MacArthur Shaftoe wznosi toast za pomyślny rejs. Dwa lata temu Randy uznałby to za banał i prostactwo. Teraz rozumie, że Doug w podtekście robi ukłon w stronę moralnej niejednoznaczności świata. Jest to jednocześnie bardzo chytry atak wyprzedzający, wymierzony w jakiekolwiek nadęte przemowy. Randy pochłania szkocką jednym haustem i mówi: "No to do roboty". To też trąci niewiarygodnym banałem, ale to plażowezebranie-w-kręgu trochę go denerwuje. Wszedł w to wszystko, bo chciał wziąć udział w biznesowym przedsięwzięciu, a nie w jakimś tajnym sprzysiężeniu. Następują cztery dni na łodzi. Łódź pyrka sobie równo dziesięć kilometrów na godzinę, dniem i nocą, trzymając się przybrzeżnych wód morza Sulu. Pogoda im sprzyja. Zatrzymują się dwa razy na Palawanie i raz na Mindoro, gdzie biorą olej napędowy i wymieniają nieokreślone towary na inne. Ładunek siedzi w kadłubie, ludzie na pokładzie, czyli paru deskach na krzyż przerzuconych nad nadburciem. Randy czuje się znacznie samotniejszy niż kiedykolwiek, odkąd był nastoletnim maniakiem komputerowym, ale nie martwi się tym. Pół dnia przesypia, poci się, pije wodę, czyta kilka książek i bawi się nowym odbiornikiem GPS. Najbardziej rzuca się w oczy jego grzybkowata zewnętrzna antena, mogąca odbierać nawet słaby sygnał, co powinno być użyteczne w trzypiętrowej dżungli. Randy wklepał do pamięci długość i szerokość Golgoty, tak by po naciśnięciu paru guzików od razu wiedział, jak jest daleko i w którym kierunku. Z plaży Toma Howarda to prawie dokładnie tysiąc kilometrów. Gdy łódź w końcu wbija się dziobem w błotnisty brzeg południowego Luzonu, a Randy brodzi na ląd jak stuprocentowy komandos MacArthura, do pokonania zostaje tylko około czterdziestu. Lecz przed nim wznoszą się zrujnowane wulkany, czarne i spowite mgłą, wie też z doświadczenia, że czterdzieści kilometrów w dziczy będzie dużo trudniejsze niż pierwsze dziewięćset sześćdziesiąt. Nieopodal znad palm kokosowych wyrasta dzwonnica starego hiszpańskiego kościoła, wybudowanego z bloków tufu wulkanicznego, które zaczynają żarzyć się w blasku kolejnego cholernie malowniczego tropikalnego zachodu słońca. Randy bierze ze sobą parę zapasowych butelek wody, żegna się z Leonem oraz jego rodziną i rusza w stronę kościoła. Idąc, kasuje z GPS-a pozycję Golgoty. Na wypadek gdyby go skonfiskowali lub się zgubił. Następna myśl, jaka przychodzi mu do głowy, mówi coś o ogólnym stanie jego umysłu: orzechy są genitaliami drzew, ale to nigdy nie jest tak oczywiste jak wtedy, gdy patrzy się na grono młodych, pęczniejących kokosów skrytych w ciemnym, włochatym kroczu palmy. Zadziwiające, że hiszpańscy misjonarze nie kazali ich wszystkich wyciąć w pień. Mniejsza o to. Do kościoła dociera z orszakiem małych, nagich do pasa Filipińczyków, którzy chyba nie są przyzwyczajeni, żeby nagle znikąd materializowali się biali ludzie. Randy nie jest tym zachwycony, ale nieważne: żeby tylko nikt nie wołał policji. Przed kościołem parkuje nippoński samochód terenowy, z tych o pięknej linii i potwornie wysoko umiejscowionym środku ciężkości. Otacza go stado zachwyconych tubylców. Randy zastanawia się, czy dałoby się załatwić to jeszcze mniej dyskretnie. Kierowca, facet koło pięćdziesiątki, opiera się o przedni zderzak, pali i gawędzi z paroma miejscowymi szychami: księdzem i, rany boskie, gliniarzem, który ma, kurwa, karabin repetowany dźwignią. Chyba wszyscy w zasięgu wzroku palą marlboro, które pewnie kierowca rozdał w geście przyjaźni. Randy musi znów zacząć myśleć po filipińsku; żeby przedostać się do tego kraju, nie trzeba organizować jakiejś operacji spod znaku płaszcza i szpady, wczołgiwać się na odludną plażę pod osłoną nocy, w matowoczarnym stroju płetwonurka, lecz wystarczy wejść spokojnie, jak gdyby nigdy nic, i zaprzyjaźnić się z każdym, kto cię zobaczy. Bo oni przecież nie są głupi, zawsze cię zobaczą. Randy wypala papierosa. Jeszcze parę miesięcy temu w życiu by tego nie zrobił, ale wreszcie dotarło do niego, że to sprawa towarzyska, że niektórzy obrażają się, kiedy odrzuca się zaproponowanego papierosa, i że parę sztachów w sumie go nie zabije. Nikt z tych ludzi, poza kierowcą i księdzem, nie mówi po angielsku, a zatem jest to jedyny sposób na porozumienie się z nimi. W każdym razie, skoro przeszedł już tyle zmian, dlaczego u licha miałby nie zapalić? Może za tydzień będzie ładował heroinę. Jak na coś obrzydliwego i śmiercionośnego papieros jest zadziwiająco przyjemny. Kierowca nazywa się Matthew i jest, jak się okazuje, nie tyle szoferem, ile charyzmatycznym negocjatorem i załatwiaczem, specem od wygładzania drogi, takim żywym walcem. Randy tylko sobie stoi, a Matthew z wdziękiem i dowcipnie wymawia ich obu z tego zaimprowizowanego zebrania wioski, co zresztą byłoby prawie niemożliwe, gdyby nie współpracował z nimi ksiądz. Gliniarz zerka na księdza, jakby szukał wskazówek, co właściwie ma robić. Ksiądz odpowiada mu czymś skomplikowanym, z mnóstwem min i gestów, a tymczasem Randy'emu udaje się jakoś dostać na siedzenie pasażera, a Matthew za kierownicę. Dobrze po zachodzie słońca wytaczają się z wioski beznadziejną, szeroką na jeden samochód drogą, otoczeni przez dzieciaki, które biegną i trzymają się jedną ręką samochodu, jak agenci ochrony konwojujący ważną osobistość. Nadążają za nimi przez dłuższy czas, dopóki droga nie polepsza się aż tak, by Matthew mógł wrzucić dwójkę. Randy dobrze wie, co będzie teraz: wielogodzinna, powolna jazda krętymi drogami, na wpół 325 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON zablokowanymi stertami świeżo zebranych kokosów, a przy przejazdach przez wioski dodatkowo pniami drzew, służącymi za progi zwalniające, które mają chronić przed przejechaniem dzieci i psy. Rozkłada siedzenie. Do samochodu wlewa się jaskrawe światło. Randy myśli: blokada, gliniarze, reflektory. Światło przesłania jakaś sylwetka. Ktoś puka w okno. Randy rozgląda się; fotel kierowcy jest pusty, w stacyjce nie ma kluczyków. Samochód jest chłodny i uśpiony. Siada prosto i pociera rękoma twarz, trochę dlatego, że trzeba ją potrzeć, ale też żeby trzymać ręce na widoku. Kolejne, bardziej niecierpliwe stukanie w szybę. Okna są zaparowane, widać tylko kształty. Światło jest czerwonawe. Randy dostaje kompletnie bezsensownej erekcji. Wymacuje przycisk otwierania okna, ale on działa tylko wtedy, gdy włączony jest silnik. Szuka grzybka odblokowującego drzwi. Natychmiast rozwierają się gwałtownie i ktoś wsiada. Amy ląduje mu na kolanach, bokiem do niego, z twarzą na jego piersi. "Zamknij drzwi" - mówi. Randy spełnia polecenie. Amy wierci się, ustawiając doń twarzą, a jej środek ciężkości, biodra, bezlitośnie ocierają się o uogólniony obszar pomiędzy pępkiem a udami, który w ostatnich miesiącach stał się jednym wielkim narządem płciowym. Zamyka jego szyję między przedramionami i łapie za pionowe wsporniki zagłówka. Randy nie ma szans się ruszyć. Teraz powinna go pocałować i rzeczywiście, zmierza w tym kierunku, ale potem waha się, jakby najpierw musiała dobrze mu się przyjrzeć. Patrzą tak na siebie chyba z minutę. Nie rozmarzonym wzrokiem ani w żadnym razie przesadnie romantycznym. Raczej tak, jakby myśleli: W cośmy się, kurwa, władowali. Tak jakby to właśnie było najważniejsze: by oboje zdali sobie sprawę z powagi sytuacji. Emocjonalnej, owszem, ale także prawnej i, z braku lepszego terminu, wojskowej. Lecz Amy, zadowolona, że jej facet wszystko rozumie, na wszystkich frontach, pozwala sobie na nieznaczny, niedowierzający uśmieszek, który rozkwita w prawdziwy uśmiech, a potem śmiech, który u kobiety nieco mniej uzbrojonej można by określić jako chichot, a potem, żeby się uciszyć, pociąga za stalowe wsporniki zagłówka, wtula twarz w twarz Randy'ego i po trwającym z dziesięć uderzeń serca badawczym obwąchiwaniu i łaskotaniu całuje go. Niewinny pocałunek, rozwijający się powoli, w pełni odzwierciedla jej ostrożne, kpiące podejście do wszystkiego, a także hipotezę, opartą na pewnej aluzji z czasów wycieczki do Whitman, że tak naprawdę jest dziewicą. Randy czuje, że jego życie jest w tym momencie spełnione. Zrozumiał już, że całe to światło wlewające się przez okna to po prostu brzask, teraz próbuje walczyć z myślą, że "to idealny dzień, aby umrzeć", ponieważ wie, że nawet jeśli zarobi kupę forsy, zdobędzie sławę i tak dalej, nic już nie przelicytuje tej chwili. Amy dobrze to wie, całuje go bardzo długo, przerywając w końcu, by nabrać powietrza. Pochyla głowę, tak że opiera się czołem o jego mostek, a głową o szyję, wpasowując się w nią jak linia brzegowa Ameryki Południowej w Afrykę. Randy nie może już znieść ucisku na lędźwie. Zapiera się nogami o podłogę auta i wije. Amy nagle wykonuje zdecydowany ruch. Łapie go za rąbek nogawki workowatych szortów i podciąga je niemal do pępka, razem z bokserkami pod spodem. Randy wyskakuje na wolność i celuje w nią, prąc ku górze, kołysząc się lekko przy każdym uderzeniu serca i lśniąc godnie (jak sobie skromnie myśli) w świetle brzasku. Amy ma na sobie lekką, portfelową spódniczkę. Znienacka rozpościera ją na nim, co przez chwilę wygląda jak maszt podpierający namiot. Ale ona nie poprzestaje na tym; sięga pod nią, by usunąć z drogi majteczki, a potem, zanim Randy zdąży uwierzyć, że to się dzieje, siada na nim, mocno, aż przez jego ciało przebiega niemal elektryczny skurcz. Po czym przestaje się poruszać - prowokuje go. Randy'emu głośno strzelają stawy w palcach nóg. Unosi siebie i Amy w powietrze, doświadczając swego rodzaju synestetycznej halucynacji, mocno przypominającej słynne "przejście w nadprzestrzeń" z "Gwiezdnych wojen". A może przypadkiem odpaliła poduszka powietrzna? Potem wylewa z siebie przynajmniej pół litra nasienia; ciąg ejakulacji wydaje się nieskończony, a każdą z nich łączy z poprzednią tylko wiara, że nadchodzi następna - w końcu ten system zawodzi, jak wszystkie konstrukcje oparte na wierze i nadziei. Randy siedzi nieruchomo, aż wreszcie jego ciało zauważa, że od pewnego czasu nie nabierało oddechu. Napełnia płuca po samą przeponę, rozciągając je. To jest przyjemne prawie jak orgazm. Potem otwiera oczy - Amy patrzy na niego z zakłopotaniem, ale, dzięki Bogu, nie jest to ani przerażenie, ani niesmak. Opada z powrotem w kubełkowy fotel, który ściska mu tyłek gestem wcale przyjemnego molestowania seksualnego. Dobrze mu tutaj, między fotelem, udami Amy a kolejnymi penetracjami, jednak obawia się trochę tego, co mogłaby powiedzieć Amy - ma sporo możliwych odpowiedzi. Amy wspiera się na kolanie, unosi, chwyta połę jego hawajskiej koszuli i wyciera się. Potem otwiera drzwi, poklepuje go dwa razy po policzku, rzuca: "Ogoliłbyś się" - i schodzi ze sceny lewą kulisą. Randy widzi, że poduszka powietrzna tak naprawdę wcale nie odpaliła. Mimo to czuje, że jego życie zmieniło się nagle i radykalnie - tak jak to bywa, kiedy przeżyje się poważny wypadek samochodowy. Wygląda jak siedem nieszczęść. Na szczęście na tylnym siedzeniu ma torbę, a w niej koszulę na zmianę. Parę minut później gramoli się w końcu z zaparowanego samochodu i rozgląda po okolicy. Jest w osadzie zbudowanej na pochyłym płaskowzgórzu, z rzadka porośniętym bardzo wysokimi palmami kokosowymi. Po niższej stronie, czyli mniej więcej na południu, rośnie coś, co Randy rozpoznaje - trzypiętrowa uprawa ekstensywna: ananasy przy ziemi, na wysokości głowy kakao i kawa, powyżej zaś kokosy i banany. Pociągające są zwłaszcza żółtawozielone liście bananowca; chyba na tyle duże, żeby się na nich wyciągnąć i poopalać. Na północy, po wyższej stronie, dżungla usiłuje pochłonąć górę. Obóz jest wyraźnie nowy, rozplanowany przez prawdziwych geodetów, zaprojektowany przez wykształconych ludzi i sfinansowany przez kogoś, kogo stać na nowiutkie arkusze blachy falistej, rury z ABS i porządne kable elektryczne. Ma coś wspólnego z normalnym filipińskim miastem - zbudowano go wokół kościoła. Kościół jest co prawda niewielki Enoch nazywał go kaplicą - ale Randy poznałby, że zaprojektowali go fińscy studenci architektury, nawet gdyby Root mu tego nie wyjawił. Ma w sobie coś z cięgnowo-prętowej stylistyki Buckminstera Fullera - mnóstwo odsłoniętych, napiętych stalowych lin rozchodzących się promieniście od końców rurowych rozporek, które wszystkie podpierają dach niebędący jednolitą powierzchnią, lecz skorupą z wypukłych łusek. Randy'emu, który teraz ocenia budynki wyłącznie pod kątem odporności na trzęsienia ziemi, wydaje się cholernie dobrze zaprojektowany. Root mówił, że zbudowali go bracia misjonarze i miejscowi ochotnicy, a materiały zapewniła nippońska fundacja, która nadal próbuje zadośćuczynić za czasy wojny. Z kościoła dobiega muzyka. Randy zerka na zegarek i odkrywa, że jest niedzielny poranek. Nie idzie na mszę, usprawiedliwiając się tym, że już trwa i nie chce przeszkadzać. Kieruje się w stronę pobliskiej wiaty - daszka z blachy falistej osłaniającego kawał betonowej podłogi z paroma plastikowymi stołami - gdzie rozkładane jest śniadanie. Wzbudza potworne zamieszanie w stadzie kur; żadna z nich chyba nie ma pojęcia, jak zejść mu z drogi, wprawdzie boją się go, ale nie są na tyle zorganizowane, by przełożyć ów strach na spójny plan działania. Kilka kilometrów dalej znad morza 326 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON nadlatuje helikopter. Zniża lot, celując w jakieś lądowisko w dżungli. To wielka, niepotrzebnie hałaśliwa maszyna transportowa o nieznajomej sylwetce. Randy domyśla się niejasno, że wyprodukowano ją w Rosji dla klientów z Chin i że to sprzęt Winga. Rozpoznaje Jackiego Woo rozpartego za jednym ze stołów; popija herbatę i czyta kolorowy magazyn. Amy jest obok, w kuchni, gdzie plotkuje sobie po tagalsku z paroma kobietami w średnim wieku, które przygotowują posiłek. Miejsce wygląda na dość bezpieczne, Randy zatrzymuje się więc na powietrzu, wklepuje do GPS-a liczby, które zna tylko on i Goto Dengo. Odczytuje pozycję. Według urządzenia znajdują się nie więcej niż 4500 metrów od głównego chodnika Golgoty. Sprawdza kierunek i widzi, że to pod górę. Choć dżungla maskuje kształt terenu, domyśla się, że to w dolinie pobliskiej rzeki. Wydaje się, że 4500 metrów to niesamowicie blisko; wciąż stoi tam i próbuje ustalić, czy pamięć go nie zawodzi, gdy otwierają się drzwi kaplicy, a nierówny śpiew wiernych rozlewa się po osadzie. Wychodzi Enoch Root, ubrany (rzecz jasna) w coś, co Randy opisałby jako szatę czarodzieja. Jednak idąc przez obóz, strząsa ją z siebie, ukazując praktyczne wojskowe ciuchy, i podaje młodemu filipińskiemu ministrantowi, który wraca z nią do kościoła. Śpiew cichnie. Z kościoła wychodzi Douglas MacArthur Shaftoe, a za nim John Wayne i jeszcze parę osób, z wyglądu miejscowych. Wszyscy kierują się w stronę wiaty. Niepokój wynikający ze znalezienia się w nowym miejscu, połączony z neurologicznymi efektami owego szokująco długiego i potężnego orgazmu, wyostrza Randy'emu zmysły i umysł, jak nigdy dotąd. Chciałby już ruszać w drogę. Ale korzyść ze zjedzenia porządnego śniadania jest bezdyskusyjna - zatem ściska wszystkim dłonie i siada z nimi przy stole. Opowiada im, jak przebiegła podróż łodzią. - Twoi koledzy powinni tu przyjechać tą samą drogą - odzywa się Doug Shaftoe. Wyjaśnia, że Avi i obaj panowie Goto mieli dotrzeć już wczoraj, ale zatrzymano ich kilka godzin na lotnisku i w końcu musieli wrócić do Tokio, żeby poczekać, aż załatwi się jakieś tajemnicze imigracyjne sprawy. - Dlaczego nie polecieli do Tajpei albo Hongkongu? - zastanawia się Randy, ponieważ oba te miasta są znacznie bliżej Manili. Doug patrzy nań ze zdziwieniem i zauważa, że oba miasta są chińskie, i przypomina, że ich obecnym przeciwnikiem jest prawdopodobnie Wing, który w takich miejscach ma zapewne spore wpływy. Przygotowano już parę plecaków, wypchanych głównie butelkami z wodą. Strawiwszy śniadanie, Douglas MacArthur Shaftoe, Jackie Woo, John Wayne, Enoch Root, America Shaftoe i Randall Lawrence Waterhouse wkładają plecaki. Idą pod górę i wychodzą z obozu w strefę przejściową z wielkolistnymi drzewami wędrowców i gigantycznymi skupiskami bambusów; od głównego korzenia odchodzą grube na dziesięć centymetrów pnie, jak zamrożone eksplozje pocisków armatnich, sięgające co najmniej dziesięciu metrów. Pędy są zielone w brązowe pasy w miejscach, gdzie oddzielają się od nich skórzaste liście. Korony drzew unoszą się coraz wyżej, wrażenie wzmacnia jeszcze fakt, że zmierzają pod górę. Dżungla wydaje fantastyczny gwizd, jak przeciążony fazer w filmie s.f. Kiedy wchodzą w cień koron drzew, do gwizdania dochodzi terkot cykad. Są ich tu miliony i miliony tych gwizdaczy, choć dźwięk od czasu do czasu znienacka ucicha, a potem rozlega się z powrotem - widocznie wszystkie grają według tej samej partytury. Rośnie tu pełno roślin, które w Ameryce spotyka się tylko w doniczkach, a tutaj wyrastają do wielkości dębów, tak że umysł Randy'ego nawet nie potrafi ich zidentyfikować jako, dajmy na to, takiej samej dieffenbachii jak ta, co stała u babci Waterhouse na parapecie w łazience. Jest tu niesamowita rozmaitość motyli, którym chyba idealnie odpowiada bezwietrzne środowisko. Trzepoczą tam i z powrotem pomiędzy olbrzymimi pajęczynami, których kształty przywodzą na myśl kaplicę Enocha Roota. Ale widać, że tak naprawdę wszystkim rządzą mrówki; właściwie można by pomyśleć, że dżungla to żywa tkanka mrówek, w której tu i ówdzie zalęgły się przypadkiem drzewa, ptaki i ludzie. Niektóre są tak małe, że dla innych mrówek są jak mrówki dla ludzi; wykonują swe mrówcze zadania w tej samej fizycznej przestrzeni, nie przeszkadzając sobie, jak sygnały na różnych częstotliwościach współdzielące to samo medium. Jednak widzi się sporo mrówek niosących inne mrówki; Randy podejrzewa, że nie robią tego z pobudek altruistycznych. Tam gdzie dżungla staje się gęsta, jest nie do przejścia, ale w paru miejscach drzewa stoją o parę metrów od siebie, prześwituje światło, a poszycie sięga zaledwie po kolana. Idąc od jednego takiego miejsca do drugiego, powoli posuwają się w kierunku wskazywanym przez GPS Randy'ego. Jackie Woo i John Nguyen zniknęli, zdaje się, że idą równolegle do nich, ale znacznie ciszej. Dżungla jest piękna, warto ją odwiedzić, lecz nie chciałoby się tu mieszkać ani nawet zatrzymać na moment. Tak jak żebracy w Intramuros widzą cię jako dwunożny bankomat, tak tutejsze owady widzą w tobie wielką bryłę ożywionego, ale niezbyt dobrze broniącego się pokarmu. Fakt poruszania się nie tylko nie odstrasza: przeciwnie, jest stuprocentową gwarancją świeżości. Cała dżungla wspiera się na masztach olbrzymich drzew - "Octomelis sumatrana" jak mówi Enoch Root - z rozpostartymi wybuchowo we wszystkie strony korzeniami podporowymi, cienkimi i ostrymi jak wbite w ziemię maczety. Niektóre są niemal całkiem przesłonięte przez pnące się po nich kolosalne filodendrony. Pokonują łagodny, szeroki grzbiet górski; Randy zapomniał, że idą pod górę. Powietrze nagle ochładza się, a wilgoć skrapla na skórze. Kiedy cichną gwizdacze i cykady, z dołu dobiega szmer strumienia. Następną godzinę poświęcają na powolne zbliżanie się ku niemu. Pokonują w sumie sto metrów; Randy myśli, że w takim tempie dojście do Golgoty zajmie im dwa dni nieprzerwanego marszu. Ale zachowuje tę obserwację dla siebie. Kiedy schodzą niżej, uświadamia sobie i zdumiewa się ogromną ilością biomasy, która wisi mu nad głową - czasem czterdzieści lub pięćdziesiąt metrów nad głową. Czuje się, jakby zajmował miejsce na dnie łańcucha pokarmowego. Wchodzą na polanę, bardziej nasłonecznioną i dlatego zarośniętą dużo gęstszym poszyciem. Muszą więc wyciągnąć maczety i przebijać się przez roślinność ku rzece. Enoch Root wyjaśnia, że w tym miejscu mały język lawy, płynący pomiędzy wysokimi brzegami rzeki jak w lejku, rozlał się i zniszczył parę hektarów wiekowych drzew, przygotowując grunt dla mniejszych, oportunistycznych roślin. Zachwycają się tym przez dziesięć minut, potem wracają do maczet. Wreszcie docierają nad rzekę, oblepieni zielonym, gryzącym sokiem, miąższem i miazgą roślin, które musieli zniszczyć po drodze. Koryto rzeki jest płytkie, kamieniste i nie ma wyraźnego brzegu. Siadają na chwilę i piją wodę. - Po co to wszystko? - niespodziewanie pyta Enoch Root. - Nie chcę, byś pomyślał, że przerażają mnie te przeszkody, bo tak nie jest. Ale zastanawiam się, czy sam przemyślałeś, jaki właściwie jest cel. - Wyprawa badawcza. Nic więcej - odpowiada Randy. - Jednakże odkrywanie dla samego odkrywania nie ma sensu, chyba że jesteś naukowcem albo historykiem. Ty zaś jesteś tu w interesach. Prawda? - Tak. - No właśnie: gdybym był udziałowcem twojej firmy, mógłbym zażądać wyjaśnienia, dlaczego siedzisz tu na brzegu rzeki, zamiast robić to, czym właściwie zajmuje się twoja firma. 327 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Zakładając, że jesteś inteligentnym udziałowcem, tak, właśnie tak byś postąpił. - A ty jak byś się z tego wytłumaczył? - No... - Wiem, dokąd idziemy, Randy. - Enoch przytacza ciąg cyfr. - Skąd to wiesz? - nerwowo pyta Randy. - Wiem to od pięćdziesięciu lat. Powiedział mi Goto Dengo. Randy przez chwilę tylko kipi z wściekłości. Doug Shaftoe się śmieje, Amy zaś wygląda na zdezorientowaną. Enoch chwilę duma, wreszcie mówi: - Początkowo plan był taki: wykupić tę ziemię za mniejszą ilość złota, którą wykopano i załadowano na pewien okręt podwodny. Potem odczekalibyśmy trochę i wykopali resztę. Ale łódź zatonęła razem ze złotem. Wiele lat trzymałem tę informację dla siebie. Jednak potem ludzie zaczęli wykupować ziemię w okolicy - oczywiste, że chcieli znaleźć Główny Magazyn. Gdybym miał pieniądze, sam bym kupił ten teren. Ale nie miałem. Zadbałem więc o to, by kupił go Kościół. Odzywa się Doug: - Randy, nie odpowiedziałeś na pytanie: jaki pożytek przynosisz swoim udziałowcom, siedząc tutaj? Nad spiętrzeniem strumienia przelatuje czerwona ważka, poruszając skrzydłami tak szybko, że ich nie widać; można zobaczyć tylko rozkład prawdopodobieństwa miejsc, w których mogłyby się znaleźć, jak orbitale elektronów. To zjawisko z mechaniki kwantowej chyba wyjaśnia, dlaczego owady mogą z pozoru teleportować się z jednego miejsca w drugie, znikając tutaj i pojawiając się kilka metrów dalej, niewidoczne nigdzie pomiędzy. W dżungli rzeczywiście jest sporo jaskrawych stworzeń. Randy domyśla się, że w naturalnym świecie cokolwiek, co ubarwione jest tak pstrokato, musi być niesamowitym ewolucyjnym twardzielem. - Wzięliśmy to złoto, które wyciągnęliście z łodzi podwodnej, i zamieniliśmy na elektroniczną walutę, prawda? odpowiada Randy. - Tak przynajmniej mówiliście. Jeszcze tej elektronicznej forsy nie próbowałem wydać. - To samo chcemy zrobić dla Kościoła czy Winga, kogokolwiek kto w końcu zawłaszczy sobie to złoto. Chcemy złożyć je w Krypcie i puścić w obieg w formie waluty elektronicznej. Amy pyta: - Ale czy rozumiesz, że aby wywieźć stąd złoto, będziemy musieli przejechać przez ziemię należącą do Winga? - A kto mówi, że będziemy je stąd ruszać? Na minutę zapada cisza, czy coś, co w dżungli przypomina ciszę. Odzywa się Doug Shaftoe: - Masz rację. Jeśli te opowieści choćby w połowie są prawdziwe, ta budowla jest o wiele pewniejsza niż jakikolwiek skarbiec w banku. - Opowieści są aż nadto prawdziwe - mówi Randy. - Golgotę zaprojektował i zbudował sam Goto Dengo. - Cholera! - Narysował dla nas plany. A problem bezpieczeństwa lokalnego i państwowego tutaj nie istnieje - dodaje Randy. Oczywiście, rządy bywają niestabilne. Lecz każdy najeźdźca, który chciałby fizycznie wywieźć stąd złoto, musiałby przebić się przez dżunglę, gdzie na drodze napotkałby dziesiątki milionów uzbrojonych po zęby Filipińczyków. - Każdy wie, co Hukowie robili z Nipami - dodaje Doug, energicznie kiwając głową. - Albo na przykład Wietkong z nami. Nikt nie jest na tyle głupi, by próbować jeszcze raz. - Zwłaszcza jeśli ty, Doug, będziesz tego pilnować. Amy przez większość rozmowy myślała o niebieskich migdałach, teraz jednak unosi głowę i spogląda na ojca. - Przyjmuję - mówi Doug. Randy z wolna domyśla się, że większość żyjących tutaj ptaków i owadów porusza się tak szybko, iż człowiek nie nadąży nawet z odwróceniem głowy, tak by wycentrować je w polu widzenia. Istnieją tylko jako ruch ślizgowy zauważany kątem oka. Jedynym wyjątkiem jest chyba pewien gatunek komara, zajmujący bardzo specyficzną niszę ekologiczną: specjalizuje się w trafianiu z poddźwiękową szybkością w lewą gałkę oczną człowieka. Randy dostał cztery razy w lewe oko, w prawe - ani razu. Teraz trafia go kolejny owad, a kiedy dochodzi do siebie po tym ciosie, ziemia podskakuje mu pod stopami. Efekt psychologiczny przypomina trochę trzęsienie ziemi: najpierw się nie dowierza, potem czuje się zdradzonym, że ziemia w ogóle miała śmiałość się poruszyć. Ale zanim bodziec dochodzi kręgosłupem do mózgu, wszystko się kończy. Rzeka wciąż płynie, a ważka dalej poluje. - To mi wyglądało na eksplozję materiałów wybuchowych - mówi Doug Shaftoe - ale nic nie słyszałem. Ktoś coś słyszał? Nikt nic nie słyszał. - To znaczy - wyjaśnia Doug - że ktoś coś wysadza głęboko pod ziemią. Zaczynają posuwać się w górę korytem rzeki. GPS wskazuje, że Golgota leży niecałe dwa tysiące metrów w tamtą stronę. Rzeka zaczyna wykształcać prawdziwe brzegi, coraz wyższe i bardziej strome. John Wayne wdrapuje się na lewy brzeg, a Jackie Woo na prawy, tak by obie flanki mieli osłonięte, a przynajmniej rozpoznane. Kryją się w cieniu drzew. Pod stopami mają jakąś skałę osadową, tu i ówdzie przetykaną granitowymi głazami przypominającymi orzechy w na pół roztopionej czekoladzie. Na pewno jest to tylko cienki strup zestalonych popiołów i osadów na twardej skalnej opoce. Grupa idąca dołem porusza się teraz bardzo wolno. Trochę idą korytem rzeki, walcząc z silnym nurtem, trochę zaś skaczą z głazu na głaz i lawirują między kruszącymi się półkami twardej skały, wystającymi tu i ówdzie z brzegów. Doug co kilka minut zadziera głowę i nawiązuje kontakt wzrokowy z Jackiem Woo i Johnem Wayne'em. Oni też nieźle walczą z terenem, bo czasem zostają z tyłu. W miarę jak posuwają się w górę, drzewa stają się coraz wyższe - w dodatku rosną na brzegu, który wznosi się dwa, pięć, dziesięć, potem dwadzieścia i trzydzieści metrów nad strumieniem. Brzegi zaczynają przewieszać się nad wodą, koryto rzeki staje się wywierconym w ziemi tunelem, otwierającym się na świat tylko wąską szczeliną na górze. Lecz jest prawie południe, słońce świeci przez nią niemal prostopadle, oświetlając wszystko, co przedostaje się na dół. Spada stamtąd trup zamordowanego owada, jak pierwszy zimowy płatek śniegu. Woda przesączająca się przez krawędzie wysokich brzegów tworzy kurtynę kropli, każda kropla lśni jak diament i niemal uniemożliwia zobaczenie czegokolwiek na ciemnym tle. Między spadającymi kroplami uwijają się żółte motyle. Krople nigdy ich nie trafiają. Mijają łagodny meander rzeki i stają przed wodospadem. Ma ze dwadzieścia metrów wysokości. U podstawy utworzyło się spokojne i dość płytkie jeziorko, które wypełnia dno kulistej niecki uformowanej między wklęsłymi, 328 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON przewieszonymi brzegami. Pionowe słońce świeci wprost na obłok białej piany u podnóża wodospadu, który oślepiająco odbija jego promienie jak naturalny reflektor oświetlający całe wnętrze niecki. Kamienne ściany, spocone, ociekające wodą podskórną, lśnią w świetle. Widziane od dołu paprocie i inne wielkolistne rośliny - epifity - zakorzenione nie wiadomo gdzie w ścianach, migoczą cętkami w tym dziwnym, niebieskawym blasku. Ściany wokół są całe skryte w roślinności: delikatnych, spadających kaskadowo woalach mchu, pnączach uczepionych gałęzi drzew rosnących kilkadziesiąt metrów nad nimi i zwieszających się nad wodą, gdzie plączą się z wystającymi korzeniami i tworzą naturalne podłoże dla sieci drobniejszych pnączy, które same są osnową i wątkiem dywanu uplecionego z nasyconego wodą mchu. Niecka aż pulsuje od motyli płonących radioaktywnie jaskrawymi kolorami, niżej, tuż nad wzburzoną wodą polatują łątki, czarno-lazurowe, lśniące; spodnia strona ich wirujących skrzydeł błyska koralowo i różowo. Najwięcej jest w powietrzu jednak spadających powoli martwych istot. Lecą do wody, która unosi je z prądem: zeschłe liście i egzoszkielety owadów, wyssane do sucha i wypatroszone w jakiejś cichej walce powietrznej kilkadziesiąt metrów nad ich głowami. Randy pilnuje GPS-a, który w tym wąwozie ma problemy ze złapaniem jakiegokolwiek satelity. Ale w końcu pojawiają się jakieś liczby. Każe mu obliczyć odległość stąd do Golgoty. Odpowiedź pojawia się natychmiast - długi szereg zer, z paroma nieznaczącymi cyframi na końcu. - To tutaj - mówi. Jednak zagłusza go głośny wybuch wysoko nad nimi, na brzegu rzeki. Kilka sekund później słychać wrzask człowieka. - Nikt się nie rusza! - komenderuje Doug Shaftoe. - Jesteśmy na polu minowym. Ściągawki Na trawiastym wzgórku za nagrobkiem przykuca jakiś facet, obserwuje coś przez teleskop na trójnogu. Siedzi ruchy zakapturzonej postaci w habicie. POGRZEB. To ściągawka, na której polegli ci goście. Ten Nippończyk w amerykańskim mundurze, którego Enoch zostawił z tyłu, to na pewno Goto Dengo. Lawrence Pritchard Waterhouse widział to nazwisko na tak wielu kartach ETC, że wcale nie musi czytać liter wydrukowanych u góry karty; rozpoznaje je na odległość po układzie dziurek. To samo dotyczy jakichś parudziesięciu nippońskich inżynierów górniczych i geodetów, których sprowadzono na Luzon w roku 1943 i 1944 w odpowiedzi na wiadomość w Lazurze nadaną z Tokio. O ile Waterhouse wie, wszyscy pozostali już nie żyją. Albo wycofali się na północ z Yamashitą. Przeżył tylko jeden z nich, no i mieszka w ruinach Manili. To Goto Dengo. Waterhouse miał już podkablować go wywiadowi wojskowemu, ale teraz nie jest to zbyt dobry pomysł: nieśmiertelny inżynier został osobistym protegowanym Generała. Root zmierza w kierunku dwóch tajemniczych białych facetów, którzy pojawili się na pogrzebie. Waterhouse przygląda się im przez teleskop, ale nie najlepsze soczewki i falujące nagrzane powietrze komplikują sprawę. Jeden z nich wydaje się dziwnie znajomy. Dziwnie, bo Waterhouse nie zna tak wielu ludzi z brodą, długimi blond włosami spiętymi w kucyk i przepaską na oku. W głowie świta mu, bez uprzedzenia, w pełni ukształtowany pomysł. Tak właśnie wpada się na te najlepsze. Pomysły hodowane cierpliwie z maleńkiego nasionka wyrastają na potwory. Te dobre ukazują się znienacka jak biblijne anioły. Nie można nie zwracać na nie uwagi tylko dlatego, że są absurdalne. Waterhouse powstrzymuje chichot i próbuje się opanować. Nudna, biurokratyczna i upierdliwa część jego mózgu zniecierpliwiła się i chce zobaczyć choćby skrawek dowodu. I zaraz go dostaje. Waterhouse wie i udowodnił to Earlowi Comstockowi, że w powietrzu unosi się dziwna informacja, nadana morsem ze słabiutkich nadajników na Luzonie i jego wodach przybrzeżnych, zaszyfrowana systemem Aretuza. Lawrence i Alan od dwóch lat wiedzą, że system ów wymyślił Rudi. Z dekryptaży drukowanych przez komputery cyfrowe w Bletchley Park i Manili mogą jeszcze dowiedzieć się innych rzeczy. Na przykład, że niejaki Gunter Bischoff, kapitan U-Boota, który wyłowił z wody Roota i Shaftoe'a, także wylądował w Szwecji, a Donitz przekonał go do podjęcia się wywozu złota. Przedtem robił to U-553, który wpadł na skały koło Qwghlm. Chłopakom z wywiadu morskiego Bischoff bardzo imponuje i zbierali na jego temat wszystkie możliwe informacje. Waterhouse widział jego zdjęcia z czasów studenckich. Niższy z dwóch mężczyzn widocznych przez teleskop to może być on, teraz w średnim wieku. A wyższy, z przepaską na oku, to na pewno Rudi von Hacklheber we własnej osobie. A zatem to spisek. Mają możliwość bezpiecznej komunikacji. Jeśli konstruktorem Aretuzy jest Rudi, to jej złamanie okaże się niemożliwe, z wyjątkiem sporadycznych błędów w rodzaju "Pogrzebu". Mają okręt podwodny. Nie da się go znaleźć ani zatopić, bo to najnowsze dziecko Hitlera z napędem rakietowym, a dowodzi nim Gunter Bischoff, najwybitniejszy kapitan U-Boota w historii. Mają, w pewnym zakresie, poparcie dziwnego stowarzyszenia, do którego należy Root - gości od "ignoti et quasi occulti". A teraz próbują skaptować Goto Denga. Faceta, który - można spokojnie założyć -zakopał złoto. Trzy dni temu spece od nasłuchu w sekcji Waterhouse'a odebrali krótką wymianę szyfrogramów Aretuza pomiędzy nadajnikiem ukrytym gdzieś w Manili a ruchomą radiostacją na Morzu Południowochińskim. W stronę tego drugiego zaraz skierowano cataliny, które wykryły najpierw zanikające echa radarowe, choć po dotarciu na miejsce nie znalazły nic. Na szyfrogramy zaraz napadła grupa doświadczonych analityków, usiłując złamać je metodą siłową. Lawrence Pritchard Waterhouse, weteran, udał się na przechadzkę nad Zatokę Manilską. Znad wody powiała bryza. Zatrzymał się, by ochłodzić twarz. Z drzewa spadł kokos i rozbił się o ziemię trzy metry od niego. Waterhouse obrócił się na pięcie i poszedł z powrotem do biura. Tuż przed raptowną wymianą szyfrogramów siedział w pokoju i słuchał wojskowego radia. Ogłosili, że za trzy dni, o takiej a takiej godzinie, na nowym cmentarzu wojskowym w Makati odbędzie się pogrzeb bohatera wojennego, Bobby'ego Shaftoe'a. Siedząc w gabinecie ze świeżymi szyfrogramami Aretuza, zabrał się do pracy, używając ściągawki "POGRZEB": jeśli ta grupa siedmiu liter reprezentuje "POGRZEB", to jak wygląda reszta wiadomości? Bzdury? No dobrze, a jeśli tamta grupa siedmiu liter? Nawet z tym prezentem na kolanach odszyfrowanie wiadomości zabrało mu dwa i pół dnia nieprzerwanej pracy. 329 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Pierwszy radiogram, nadany z Manili, mówił: "POGRZEB NASZEGO PRZYJACIELA SOBOTA DZIESIĄTA TRZYDZIEŚCI AMER. CMENTARZ WOJSKOWY MAKATI". Odpowiedź z okrętu podwodnego: "BĘDZIEMY MOŻE ZAWIADOM GD". Celuje lunetą w Goto Denga. Nippoński inżynier stoi ze spuszczoną głową i zamkniętymi oczyma. Może drżą mu ramiona, a może to tylko powietrze faluje. Potem jednak prostuje się i robi krok w stronę spiskowców. Zatrzymuje się. Kolejny krok. I jeszcze jeden. Jego ciało cudem się prostuje. Wygląda, jakby z każdym krokiem czuł się lepiej. Idzie coraz szybciej, w końcu prawie biegnie. Lawrence Pritchard Waterhouse jest raczej słaby w czytaniu w myślach, ale dość łatwo domyśla się, co dzieje się w głowie Goto Denga: Mam na ramionach wielki ciężar. Miażdży mnie. A teraz podzielę się nim z kimś jeszcze. Szlag by trafił! Bischoff i Rudi von Hacklheber wychodzą mu naprzeciw, z zapałem wyciągając prawice do powitania. Wszyscy splatają ręce tuż nad grobem Bobby'ego Shaftoe'a. Wstyd. Waterhouse znał Bobby'ego i chciałby otwarcie pójść na jego pogrzeb, a nie czaić się jak szpieg. Ale i Root, i Rudi by go rozpoznali. Dla nich jest wrogiem. Czy aby na pewno? W czasach Hitlerów i Stalinów trudno obawiać się spisku, do którego należy ksiądz i który ryzykuje własne istnienie, by stawić się na pogrzebie. Waterhouse kładzie się na wznak na grobie jakiegoś nieboszczyka i duma. Gdyby była tu Mary, opowiedziałby jej o swoich rozterkach, a ona od razu wiedziałaby, co robić. Ale Mary jest w Brisbane - wybiera suknie dla druhen i wzory zastawy stołowej. Następny raz spotyka ich miesiąc później, na polanie w dżungli, kilka godzin podróży na południe od Manili. Jest tam przed nimi i całą noc poci się pod moskitierą. Z rana pojawiają się marynarze. Mniej więcej połowa załogi Bischoffa, wykończona całonocnym marszem. Tak jak się spodziewał, trochę obawiają się zasadzki miejscowego przywódcy Huków, zwanego Krokodylem, i rozstawiają w dżungli sporo posterunków. Waterhouse właśnie dlatego postarał się dotrzeć tu przed nimi, żeby nie przekradać się przez strzeżone linie. Niemcy, którzy nie stoją na straży, chwytają łopaty i kopią dół tuż obok wielkiej bryły pumeksu kształtem trochę przypominającej Afrykę. Waterhouse kuca nie więcej niż sześć metrów od nich, zastanawiając się, jak by tu się ujawnić, żeby nikt go z nerwów nie zastrzelił. Zbliża się do Rudiego na tyle, że niemal może poklepać go po ramieniu. Nagle noga obsuwa mu się na śliskim kamieniu. Rudi słyszy to, odwraca się i nie widzi nic, oprócz zbitego poszycia rozdartego upadkiem Waterhouse'a. - To ty, Lawrence? Waterhouse wstaje ostrożnie, trzymając dłonie na widoku. - Dobrze! Skąd wiedziałeś? - Nie bądź głupi. Nie ma zbyt wielu osób, które umiałyby nas znaleźć. Witają się uściskiem dłoni. Potem, po namyśle, ściskają się. Rudi częstuje go papierosem. Niemieccy marynarze przyglądają się niedowierzająco. Jest jeszcze paru innych: Murzyn, Hindus i szpakowaty, śniady facet, który wygląda, jakby chciał zabić Waterhouse'a na miejscu. - Pan musi być tym słynnym Ottonem! - wykrzykuje Waterhouse. Ale Otto w tym momencie swego życia najwyraźniej nie ma ochoty na nawiązywanie nowych przyjaźni czy nawet znajomości. Odwraca się z niechęcią. - A gdzie Bischoff? - pyta Lawrence. - Pilnuje łodzi podwodnej. Ukrywanie się na płyciznach jest ryzykowne. Lawrence, jak nas znalazłeś? - I odpowiada na pytanie, uprzedzając Lawrence'a: - Oczywiście rozszyfrowałeś tę długą wiadomość. - Tak. - Ale jak ci się to udało? Czegoś nie zauważyłem? Jest jakaś tylna furtka? - Nie. Nie było łatwo. Trochę wcześniej złamałem jedną z twoich wiadomości. - Tę z "pogrzebem"? - Tak! - śmieje się Waterhouse. - Zabiłbym Enocha za to, że wysłał wiadomość z tak oczywistą ściągawką. - Rudi wzrusza ramionami. - Trudno nauczyć kogoś zasad bezpieczeństwa kryptograficznego, nawet jeśli jest inteligentny. Zwłaszcza jeśli jest inteligentny. - Może chciał, żebym ja go rozszyfrował - zastanawia się Waterhouse. - To możliwe - przyznaje Rudi. - Może chciał, żebym ja złamał klucz jednorazowy Jednostki 2702, bym do niego dołączył. - Pewnie uważa, że jeśli masz dość bystrości, by łamać trudne szyfry, to automatycznie jesteś po jego stronie - mówi Waterhouse. - No, nie wiem... to dość naiwne. - To akt wiary. - Jak udało ci się złamać Aretuzę? To mnie ciekawi - pyta Rudi. - Ponieważ Lazur/Kolcobrzuch korzysta z innego klucza na każdy dzień, założyłem, że Aretuza tak samo. - Nazywam je trochę inaczej. Ale to prawda, mów dalej. - Różnica jest taka: klucz dzienny dla Lazura to po prostu zapisana cyframi data. Jak już się tego domyślisz, sprawa jest łatwa. - Tak. Tak to zaprojektowałem - oznajmia Rudi. Zapala kolejnego papierosa i delektuje się nim. - Natomiast klucz dzienny Aretuzy to coś, czego jeszcze nie rozpoznałem. Może funkcja pseudolosowa z datą w parametrze, może liczby losowe, które czerpie się z klucza jednorazowego na papierze. W każdym razie nie jest przewidywalny, co bardzo utrudnia złamanie. - Ale jednak złamałeś ten długi radiogram. Możesz powiedzieć jak? - No cóż. Wasze spotkanie na cmentarzu było bardzo krótkie. Zapewne musieliście szybko stamtąd znikać. - To nie wyglądało na dobre miejsce do przesiadywania. - Więc ty i Bischoff wróciliście - chyba na okręt podwodny. Goto Dengo wrócił na stanowisko w kwaterze głównej Generała. Wiedziałem, że na cmentarzu nie zdołał powiedzieć wam nic istotnego. Musiał wysłać to później, szyfrogramem Aretuza. Jesteś z niej dumny - i słusznie. - Dziękuję - mówi z ożywieniem Rudi. - Ale ma ona jedną wadę, tak samo jak Lazur/Kolcobrzuch - wymaga pracochłonnych obliczeń. To nie problem, jeśli ma się przypadkiem pod ręką maszynę liczącą albo salę pełną wprawnych operatorów abaków. Zakładam, że na okręcie macie maszynę? - Jakąś mamy - nieśmiało odpowiada Rudi - nic specjalnego. Dalej trzeba wykonywać mnóstwo obliczeń ręcznie. 330 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Ale Enoch Root i Goto Dengo, w Manili, niczego takiego mieć nie mogli. Musieli kodować wiadomość na piechotę, licząc wszystko na papierze. Enoch już znał algorytm, mógł zdradzić go Dengowi, ale musieliście jeszcze ustalić klucz. Mogliście to zrobić tylko wtedy na cmentarzu, kiedy zebraliście się wszyscy razem. Zauważyłem, że podczas waszej rozmowy wskazałeś ręką na nagrobek Shaftoe'a. Domyśliłem się, że wykorzystacie go jako klucz - może nazwisko, może daty urodzin i śmierci, a może wojskowy numer ewidencyjny. Okazało się, że to numer ewidencyjny. - Ale wciąż nie znałeś algorytmu. - Jasne, ale podejrzewałem, że jest spokrewniony z algorytmem Lazura/Kolcobrzucha, ten z kolei ma sporo wspólnego z funkcjami dzeta, które badaliśmy na Princeton. Po prostu usiadłem i powiedziałem do siebie: skoro Rudi zamierzał zbudować na tej podstawie kryptosystem doskonały, a Lazur/Kolcobrzuch jest jego uproszczoną wersją, to czym jest Aretuza? To otworzyło kilka możliwości. - Z których udało ci się wybrać właściwą. - Nie - zaprzecza Waterhouse. - To okazało się za trudne. Poszedłem więc do kościoła, gdzie pracował Enoch i przeszukałem jego kosz na śmieci. Nic. Poszedłem do biura Goto Denga i zrobiłem to samo. Nic. Obaj palili brudnopisy, kiedy skończyli. Na twarzy Rudiego maluje się ulga. - Uff, to dobrze. Już myślałem, że zrobili coś strasznie głupiego. - Nie. I wiesz, co potem zrobiłem? - Co zrobiłeś, Lawrence? - Poszedłem porozmawiać z Goto Dengiem. - Tak. Powiedział nam o tym. - Wspomniałem o moich badaniach nad Lazurem/Kolcobrzuchem, ale nie wyjawiłem, że go złamałem. Wyciągnąłem go na opowiadanie, ogólnikowe, o tym, co porabiał na Luzonie przez ostatni rok. Sprzedał mi tę samą historię, którą powtarzał cały czas, to znaczy, że budował gdzieś jakieś mało ważne umocnienia, potem uciekł stamtąd i przez kilka dni błądził po dżungli. W końcu wyszedł z niej nieopodal San Pablo i tam dołączył do jakiejś jednostki lotników kierującej się ku Manili. - Powiedziałem mu: "Miałeś szczęście, że się stamtąd wydostałeś, bo od tego czasu przywódca Hukbalap, niejaki Krokodyl, plądruje dżunglę. Jest przekonany, że wyście zakopali tam złoty skarb". Gdy tylko z ust Waterhouse pada słowo "Krokodyl", Rudi krzywi się z niesmakiem i odwraca. - I kiedy w zeszłym tygodniu w końcu nadaliście tę długą wiadomość przez nadajnik, który Enoch schował na górze w dzwonnicy, już miałem dwie ściągawki. Po pierwsze, podejrzewałem, że kluczem jest liczba z grobu Bobby'ego. Po drugie, byłem pewien, że gdzieś w szyfrogramie pojawią się słowa "Hukbalap", "Krokodyl", a pewnie także "złoto", "skarb" czy coś takiego. Szukałem także innych oczywistych kandydatów, typu "długość" i "szerokość". Z taką ilością informacji złamanie szyfru nie było aż tak trudne. - No tak. Wygrałeś. Gdzie jest kawaleria? - Kawaleria czy kalwaria? - żartuje Waterhouse. Rudi uśmiecha się wyrozumiale. - Wiem, gdzie jest Kalwaria. Niedaleko Golgoty. - Dlaczego ci się wydaje, że nadciąga kawaleria? - Bo wiem. Twoje próby złamania długiej wiadomości wymagały całej sali pełnej rachmistrzów. Będą gadać. Sekret się na pewno wydał. - Rudi gasi na wpół wypalonego papierosa, jakby przygotowywał się do odejścia. - Wysłano cię tutaj, żebyś złożył nam propozycję - poddajcie się jak kulturalni ludzie, a potraktujemy was łagodnie. Coś w tym guście. - Rudi, au contraire. Poza mną nikt nic nie wie. Rzeczywiście, zostawiłem w biurku zaklejoną kopertę, żeby otworzyli ją, jeśli w trakcie tej wycieczki do dżungli zginę w tajemniczych okolicznościach. Ten typ Otto ma dość nieprzyjemną reputację. - Nie wierzę ci. To niemożliwe - mówi Rudi. - Ech, wy wszyscy. Nie rozumiesz? Rudi, mam maszynę! Maszyna wyręcza mnie w tym. Nie potrzebuję sali pełnej rachmistrzów, no, przynajmniej żywych rachmistrzów. A zaraz po odczytaniu zdeszyfrowanego radiogramu spaliłem wszystkie karty. Tylko ja o tym wiem. - Ach tak! - mówi Rudi, cofa się i spogląda w górę, obejmując umysłem nowe fakty. - Spodziewam się więc, że przyszedłeś tutaj, żeby do nas dołączyć? Otto nie będzie zachwycony, ale przyjmujemy cię z otwartymi ramionami. Lawrence Pritchard Waterhouse musi jeszcze to sobie przemyśleć. Właściwie jest trochę zaskoczony. - Większość złota ma pójść na pomoc ofiarom wojny, w ten czy inny sposób, ale jeśli weźmiemy sobie w ramach prowizji jedną dziesiątą procent i rozdzielimy między całą załogę okrętu, wszyscy staniemy się jednymi z najbogatszych ludzi na ziemi. Waterhouse próbuje sobie wyobrazić siebie jako jednego z najbogatszych ludzi na ziemi. To zupełnie do niego nie pasuje. - Korespondowałem z college'em w stanie Waszyngton - mówi. - Moja narzeczona mnie im poleciła. - Narzeczona? Gratuluję. - Jest Australijką qwghlmiańskiego pochodzenia. Zdaje się, że na wzgórzach Palouse też jest kolonia Qwghlmian tam gdzie zbiegają się granice stanów Waszyngton, Oregon i Idaho. Przeważnie hodują owce, ale mają też mały college, gdzie potrzebny jest profesor matematyki. W parę lat mógłbym zostać dziekanem wydziału. - Lawrence stoi w dżungli, pali papierosa i wyobraża sobie to wszystko. Brzmi egzotycznie jak cholera. - Brzmi jak dobre życie! - wykrzykuje, jakby pierwszy raz przyszło mu to do głowy. - Mnie pasuje idealnie. Wzgórza Palouse są bardzo daleko stąd. Już nie może się doczekać, kiedy ruszy w tamtym kierunku. - No, pewnie, że tak - potakuje Rudi von Hacklheber. - Nie brzmi to, Rudi, zbyt przekonująco. Wiem, że tobie wcale by to nie odpowiadało. Ale dla mnie to po prostu luksus. - Więc mówisz mi, że nie chcesz do nas dołączyć? - Coś ci powiem. Mówisz, że większość pieniędzy pójdzie na cele dobroczynne. No cóż, college'owi zawsze przyda się jakaś darowizna. Jeśli twój plan się uda, może byś tak ufundował mi jakąś katedrę w tym college'u? To by mnie naprawdę ucieszyło. - Zrobię to - mówi Rudi. - I Alanowi też taką ufunduję, w Cambridge, i obu wam kupię laboratoria pełne 331 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON elektrycznych komputerów. - Oczy Rudiego wracają ku dziurze w ziemi; po wycofaniu większości straży kopanie idzie znacznie szybciej. - Wiesz, to zaledwie mniejszy, poboczny skarbiec. Kapitał początkowy do finansowania robót na Golgocie. - Tak. Właśnie tak, jak to zaplanowali Nippończycy. - Niebawem to wykopiemy. Pójdzie szybko, teraz kiedy nie musimy się już obawiać Krokodyla! - mówi Rudi i śmieje się. To prawdziwy szczery śmiech. Waterhouse po raz pierwszy widzi go zachowującego się naturalnie. - Potem zamelinujemy się gdzieś do końca wojny. A tymczasem może zostanie dosyć, żeby dać tobie i twojej qwghlmiańskiej narzeczonej ładny prezent ślubny. - Nasz wzór porcelany to "Lawendowa Róża" firmy Royal Albert - mówi Waterhouse. Rudi wyciąga z kieszeni kopertę i notuje. - To bardzo miło, że przyszedłeś się z nami przywitać - mruczy z papierosem w ustach. - Te wycieczki rowerowe po New Jersey mogłyby równie dobrze odbywać się na innej planecie. - Lawrence kręci głową. - Pewnie, że na innej planecie - odpowiada Rudi. - A kiedy MacArthur wejdzie do Tokio, będzie to jeszcze inna planeta. Do zobaczenia w Tokio, Lawrence. - Do zobaczenia, Rudi. Z Bogiem. Ściskają się jeszcze raz. Waterhouse cofa się, przez chwilę obserwuje łopaty wbijające się w czerwoną glinę. Potem odwraca się plecami do wszystkich pieniędzy świata i odchodzi. - Lawrence! - woła za nim Rudi. - Tak? - Nie zapomnij zniszczyć tej koperty, co ją zostawiłeś w biurku! Waterhouse śmieje się. - A, wymyśliłem sobie tę kopertę. Na wypadek gdyby ktoś chciał mnie zabić. - To mi ulżyło. - Wiesz, że ludzie zawsze mówią "zachowam to w tajemnicy" i zawsze się mylą? -Tak. - Otóż ja umiem dochować tajemnicy - dodaje Lawrence. Cayuse Kolejna fala uderzeniowa przechodzi w ciszy przez ziemię, wzbudzając fale i fale odbite w wodzie chlupoczącej wokół ich kolan. - Teraz wszystko będzie się działo bardzo powoli. Przyzwyczajcie się do tego - mówi Doug Shaftoe. - Każdy musi mieć sondę. Długi nóż, pręt, choćby kij. Doug ma długi nóż, bo to facet właśnie w tym typie, Amy zaś swój kris. Randy rozkłada aluminiowy stelaż plecaka, skąd bierze kilka rurek. Trwa to chwilę, ale jak powiedział Doug, teraz wszystko dzieje się powoli. Rzuca rurkę Enochowi Rootowi, który chwyta ją w powietrzu, mimo iż Randy trochę źle wycelował. Skoro wszyscy już mają wyposażenie, Doug Shaftoe udziela im lekcji wymacywania drogi na polu minowym. Tak jak wszystkie inne kursy, które przechodził Randy, jest to interesujące tylko dopóty, dopóki Doug nie wyjawi głównego punktu programu: mianowicie, że minę można szturchnąć z boku i nie wybuchnie; nie wolno tylko dotykać jej od góry. - Woda utrudnia sprawę, bo niewiele widać - mówi. Rzeczywiście, woda jest mlecznobiała, pewnie od popiołu wulkanicznego; dobrze widać na trzydzieści centymetrów, mętnie na kolejne trzydzieści, a głębiej widać co najwyżej niewyraźne zielonkawe kształty; wszystko jest pokryte równą, brązową warstwą iłu. - Z drugiej strony to dobrze, bo jak zdetonujecie minę czymś innym niż nogą, woda trochę stłumi falę uderzeniową, zamieniając się w parę. Połuchajcie: problem taktyczny polega na tym, że jesteśmy wystawieni na atak z góry z lewej, z zachodniego brzegu. Biedak Jackie Woo jest ranny i nie może nas osłaniać. Ale John Wayne na pewno chroni nas z prawej strony, najlepiej jak może. Skoro odsłonięci jesteśmy z lewej flanki, będziemy teraz kierować się pod lewy brzeg, tak żeby schronić się pod przewieszką. Nie idźmy wszyscy w to samo miejsce. Trzeba się rozproszyć. Wtedy gdy ktoś trafi na minę, nie zrobi ona krzywdy nikomu więcej. Każdy wybiera sobie punkt na zachodnim brzegu, mówi o nim reszcie, żeby wszyscy nie zmierzali w to samo miejsce, i zaczyna wymacywać drogę. Randy próbuje powstrzymać się od patrzenia w górę. Po jakichś piętnastu minutach mówi: - Wiem, co to za wybuchy. Ludzie Winga robią podkop pod Golgotą. Chcą wydobyć ztoto jakimś tunelem. Na oko, będą je wykopywać na własnym terenie. Naprawdę, będą je stąd kraść. Amy szczerzy zęby. - Obrabiają bank. Randy kiwa głową lekko wkurzony, że ona nie bierze tego poważniej. - Wing musiał być zbyt zajęty Długim Marszem i Wielkim Skokiem Naprzód, żeby kupić tę ziemię, kiedy była do kupienia - mówi Enoch. Kilka minut później Doug pyta: - Randy, bardzo się tym przejmujesz? - To znaczy? - Na przykład, czy byłbyś skłonny umrzeć, żeby przeszkodzić Wingowi w przejęciu złota? - Pewnie nie. - A byłbyś skłonny zabić? - No cóż - odpowiada Randy, trochę zaskoczony - powiedziałem, że nie chciałbym umrzeć, czyli że... - Nie opowiadaj mi pierdoł o tej złotej zasadzie - rzuca Doug. - Gdyby ktoś włamał się do twojego domu w środku nocy i groził twojej rodzinie, a ty miałbyś pod ręką strzelbę, tobyś jej użył? Randy mimo woli zerka na Amy. Ponieważ to nie jest tylko zagadka z etyki. To także test: czy Randy nadaje się na męża dla córki Douga i na ojca jego wnuków. - No, mam nadzieję - odpowiada. Amy udaje, że nie słucha. 332 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Woda wokół zaczyna nagle chlupać i szemrać. Wszyscy kurczą się. Potem zdają sobie sprawę, że ktoś rzucił z góry garść małych kamyków. Unoszą wzrok na krawędź przewieszki i widzą nieznaczny wahadłowy ruch: to Jackie Woo stoi na szczycie i macha do nich. - Chyba mnie oczy mylą - mówi Doug. - Czy wam on też wygląda na całego i zdrowego? - Tak! - odpowiada Amy. Uśmiecha się - zęby ma w słońcu bardzo białe - i odmachuje mu. Jackie się szczerzy. W jednej ręce ma długi ubłocony pręt do wymacywania min, w drugiej brudny metalowy bęben wielkości rzutka do strzelania. Unosi go i wymachuje nim w powietrzu. - Mina nippońska! - woła radośnie. - Natychmiast to odłóż, ty pieprzony idioto! - krzyczy Doug. - Po tylu latach będzie strasznie niestabilna! - Po czym patrzy na niego w zmieszaniu: - Skoro nie ty, to kto, do cholery, wlazł na tamtą minę? Ktoś przecież krzyczał. - Nie znalazłem go - odpowiada Jackie Woo. - Przestał krzyczeć. - Myślisz, że nie żyje? - Żyje. - Słyszałeś jeszcze jakieś głosy? - Nie. - Jezus Maria - mówi Doug - ktoś cały czas nas szpieguje. - Odwrócił się i spojrzał na przeciwległy brzeg, gdzie John Wayne zdołał już wymacać sobie drogę do krawędzi i już wszystko wie. Wymieniają parę gestów (przywieźli krótkofalówki, ale Doug wzgardził nimi; powiedział, że to protezy dla cieniasów i amatorów). John Wayne kładzie się na brzuchu, wyciąga lornetkę o obiektywach wielkich jak spodki i zaczyna przeszukiwać brzeg Jackiego Woo. Grupka w korycie rzeki w milczeniu wymacuje sobie drogę. Nikt z nich nie rozumie, co się dzieje, a zatem dobrze, że mają czym zająć ręce i umysł. Kij Randy'ego uderza w coś miękkiego, ukrytego pod iłem i żwirem. Odskakuje tak mocno, że prawie się przewraca na tyłek i przez minutę czy dwie stara się wziąć w garść. Ił nadaje wszystkiemu niewyraźny, ale sugestywny wygląd trupów owiniętych w całuny. Próbuje zidentyfikować ten kształt, lecz w końcu się męczy. Rozgarnia żwir i przesuwa delikatnie dłonią po tym przedmiocie. Płynące z nurtem opadłe liście muskają mu przedramiona. - To stara opona - oznajmia. - Wielka jak od ciężarówki i łysa jak jajo. Co jakiś czas z cienia dżungli wylatuje w słońce jakiś kolorowy ptak, strasząc ich niemiłosiernie. Słońce grzeje jak cholera. Kiedy to wszystko się zaczęło, Randy stał tylko parę metrów od cienia rzucanego przez brzeg; teraz jest niemal pewien, że zanim tam dojdzie, dostanie udaru słonecznego. W pewnym momencie Enoch zaczyna mruczeć coś po łacinie. Randy zerka na niego i widzi, że trzyma ociekającą, ubłoconą ludzką czaszkę. Opalizujący, jaskrawoniebieski ptak z żółtym dziobem jak bułat, osadzonym w czarno-pomarańczowej głowie wypryska z dżungli, siada na pobliskiej skali i zerka ciekawie. Ziemia znów się trzęsie. Randy wzdryga się, z brwi spada mu kurtyna kropelek potu. - Pod spodem, pod tymi kamieniami i błotem jest żelbet - mówi Doug. - Widzę wystające pręty zbrojeniowe. Kolejny ptak, czy coś, wypada z cienia i leci prosto w wodę z ogromną szybkością. Amy śmiesznie chrząka. Randy właśnie odwraca się w jej stronę, gdy u góry rozlega się potworny łoskot. Unosi wzrok. Widzi promienisty błysk przez szczeliny tłumika płomieni na lufie karabinu Johna Wayne'a. Strzela chyba na drugą stronę rzeki. Jackie Woo też oddaje kilka strzałów. Randy, siedzący w kucki, traci równowagę od tego kręcenia głową i musi podeprzeć się dłonią. Na szczęście nie trafia nią na minę. Spogląda na Amy; z wody wystaje tylko głowa i ramiona. Nie patrzy na nic, ale ma w oczach coś, co Randy'emu bardzo się nie podoba. Wstaje i robi krok w jej stronę. - Randy, nie rób tego - rozkazuje Doug Shaftoe. Już dotarł w cień, od warstwy roślinności pnącej się po brzegu rzeki dzieli go ledwie kilka kroków. Na powierzchni wody, niedaleko twarzy Amy, unosi się jakiś śmieć, ale nie spływa z prądem. Porusza się razem z Amy. Randy robi kolejny krok w jej stronę, stawiając stopę na wielkim, pokrytym iłem głazie, którego wierzchołek widzi w mętnej wodzie. Przysiada na kamieniu jak ptak i skupia wzrok na Amy, stojącej z pięć metrów od niego. John Wayne oddaje kilkanaście pojedynczych strzałów. Randy zauważa, że śmieć jest zrobiony z piór przywiązanych do końca cienkiego patyczka. - Amy dostała strzałą - mówi. - No to, kurwa, świetnie - mruczy Doug. - Amy, gdzie cię trafił? - pyta Enoch Root. Amy wciąż nie może mówić. Wstaje chwiejnie, podpierając się tylko lewą nogą. Ukazuje się strzała, wbita prostopadle w prawe udo. Z początku rana jest obmyta do czysta, później krew zaczyna spływać po nodze rozgałęziającym się strumieniem. Doug wdał się we wściekłą wymianę gestów z ludźmi na górze. - Wiecie co - szepcze - to jedna z tych klasycznych sytuacji, kiedy niby to prosty zwiad zamienia się w prawdziwą bitwę. Amy łapie oburącz drzewce strzały i próbuje je złamać, lecz drewno jest świeże i elastyczne. - Zgubiłam gdzieś nóż - odzywa się. Głos ma spokojny, choć opanowuje go z wysiłkiem. - Taki ból powinnam przez jakiś czas wytrzymać. Ale wcale mi się to nie podoba. Randy widzi koło Amy kolejny pokryty iłem głaz, tuż pod powierzchnią, niecałe dwa metry od niego. Zbiera się i skacze ku niemu. Ale głaz przewraca się pod uderzeniem stopy i wpada z chlupotem do wody. Wstaje i przygląda mu się dokładniej, głaz okazuje się pękatym walcowatym przedmiotem wielkości dużego talerza i grubym na jakieś dziesięć centymetrów. - Randy, to jest nippońska mina przeciwczołgowa - mówi Doug. - Po tylu latach jest cholernie niestabilna, a ma dość materiału wybuchowego, żeby w jednej chwili urwać głowy nam wszystkim. Wszyscy będziemy ci bardzo wdzięczni, jeśli przestaniesz zachowywać się jak kompletny kretyn. Amy pokazuje Randy'emu otwartą dłoń. - Nie chcę, żebyś mi coś teraz udowadniał. Jak chcesz powiedzieć, że mnie kochasz, to wyślij mi, do cholery, walentynkę. - Kocham cię - mówi Randy. - Chcę, żebyś była cała i zdrowa. Chcę się z tobą ożenić. 333 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - No, to bardzo romantycznie - sarkastycznie cedzi Amy i wybucha płaczem. - Jezus Maria! - wykrzykuje Doug. - Zostawcie to na później! Teraz spokój. Gość, który wystrzelił tę strzałę, już dawno się ulotnił. Hukowie to urodzeni partyzanci. Wiedzą, kiedy dać nogę. - To nie był Huk - mówi Randy. - Hukowie mają karabiny. Nawet ja to wiem. - No to kto? - pyta Amy. Z wysiłkiem stara się wziąć w garść. - Wygląda jak strzała Indian Cayuse. - Cayuse? Sądzisz, że wystrzelił ją jakiś Cayuse? - pyta Doug. Randy pełen podziwu zauważa, że Doug, acz sceptyczny, jest otwarty na taki pomysł. - Nie. - Randy robi kolejny krok w stronę Amy, okrakiem nad miną przeciwczołgowa. - Cayuse wymarli. Na ospę. Czyli strzałę zrobił biały człowiek, ekspert od indiańskich technik łowieckich. Co jeszcze o nim wiemy? Że jest dobry w skradaniu się po dżungli. I że jest pierdolnięty. Do tego stopnia, że nawet zraniony przez minę czołga się gdzieś po ziemi i strzela do ludzi. - Mówiąc, wymacuje drogę i robi kolejny krok. Jeszcze dwa metry do Amy. -I to nie do kogo popadnie. Strzelił do Amy. Dlaczego? Bo nas obserwował. Widział, jak ona siedzi koło mnie, kiedy zrobiliśmy sobie przerwę. Jak opiera mi głowę na ramieniu. Wiedział, że jeśli chce mnie zranić, najlepiej strzelić do niej. - A dlaczego chce cię zranić? - pyta Enoch. - Bo on jest złem. Na Enochu ta odpowiedź robi ogromne wrażenie. - A któż to, cholera, jest? - syczy Amy. Jest rozdrażniona. Randy uznaje, że to dobry objaw. - Nazywa się Andrew Loeb. Jackie Woo i John Wayne w życiu go nie znajdą. - Oni są bardzo dobrzy - sprzeciwia się Doug. Następny krok. Już prawie mógłby wyciągnąć ręce i jej dosięgnąć. - I właśnie w tym problem - mówi. - Są o wiele za bystrzy, by biegać po polu minowym, nie wymacując każdego kroku. Ale Andrew Loeb ma to w dupie. To kompletny pojeb. Może biegać, gdzie chce. Albo czołgać się, skakać, czy co u tam do głowy wpadnie. Możemy się założyć; Andy z urwaną stopą, nieprzejmujący się, czy przeżyje, porusza się po polu minowym szybciej niż Jackie, który uważa. Wreszcie dotarł. Kuca przed nią, Amy pochyla się w przód, kładzie dłonie na jego ramionach i opiera się na nim całym ciężarem. To przyjemne. Koniec kucyka maluje mu kark ciepłą rzeczną wodą. Strzałę ma dokładnie pod nosem. Wyciąga uniwersalny scyzoryk, zamienia go w piłę i przecina drzewce, unieruchamiane przez Amy zaciśniętą pięścią. Amy rozkłada rękę, robi zamach, krzyczy Randy'emu prosto w ucho i wali w kikut strzały. Kikut znika w nodze. Potem zwala mu się ciężko na plecy i szlocha. Randy próbuje namacać strzałę z tyłu uda, kaleczy dłoń grotem, łapie trzon strzały i wyszarpuje go. - Nie widzę objawów krwawienia z tętnicy - mówi Enoch Root, który z tyłu widzi ją doskonale. Randy wstaje, unosząc Amy, którą przerzucił przez bark jak worek ryżu. Wstyd mu, ciało Amy całkiem osłania go przed kolejnymi strzałami. Lecz jest oczywiste, że zupełnie nie mogła chodzić. Cień jest ledwie o cztery kroki - cień i osłona od góry. - Mina przeciwpiechotna urywa tylko nogę albo stopę, tak? - mówi Randy. - Jak na nią nastąpię, Amy się nic nie stanie. - Nie jest to za dobry pomysł, Randy! - krzyczy Doug, niemal z pogardą. - Uspokój się i bez pośpiechu. - Chcę wiedzieć, jakie mam opcje. Jak ją niosę, nie mogę wymacywać min. - No to ja to zrobię dla ciebie - mówi Enoch Root. - A, pieprzyć to! - Prostuje się i zwyczajnie podchodzi do nich kilkoma krokami. - Cholerni amatorzy! - klnie Doug. Enoch Root nie zwraca uwagi, przykuca u stóp Randy'ego i zaczyna sondować. Doug wyłazi ze strumienia na przybrzeżny głaz. - Wejdę na górę po tej ścianie - oznajmia - i pójdę pomóc Jackiemu. Razem na pewno znajdziemy tego Andrew Loeba. - Jest oczywiste, że "znajdziemy" to eufemizm, prawdopodobnie dla długiej listy nieprzyjemnych czynności. Brzeg jest tu zbudowany z miękkiego, zerodowanego kamienia, co jakiś czas wystają z niego bryły twardej skały wulkanicznej; chwytając się takich brył, Doug pokonuje połowę drogi w czasie, którego Enoch Root potrzebuje na znalezienie jednego bezpiecznego miejsca na postawienie stóp. Randy nie chciałby być w skórze faceta, który postrzelił z łuku córkę Douga. Na chwilę zatrzymuje się pod przewieszką, ale po krótkim trawersie udaje mu się chwycić splot korzeni, który prowadzi go na górę jak drabina. - Ona ma dreszcze - obwieszcza Randy. - Amy ma dreszcze. - Jest w szoku. Trzymaj ją tak, by głowę miała niżej, a nogi wyżej - doradza Enoch Root. Randy poprawia ją sobie na ramieniu, niemal tracąc uchwyt na śliskiej od krwi nodze. Goto Dengo, kiedy jedli kolację w Tokio, mówił między innymi o nippońskim zwyczaju strojenia strumieni w ogrodach. Robi się to, przesuwając kamyki. Dźwięk strumienia powstaje z prawidłowości w przepływie wody, a te są zakodowane układem kamyków w nurcie rzeki. Randy znalazł w tym echo wirów pyłowych z Palouse i powiedział mu o tym. Goto Dengo albo uznał to za ogromnie spostrzegawcze, albo po prostu był kulturalny. W każdym razie parę minut później dźwięk opływającej ich wody zmienia się, a zatem Randy automatycznie zerka w górę rzeki, by ujrzeć tam człowieka stojącego w wodzie jakieś trzy metry od nich. Ma ogoloną czaszkę, spieczoną słońcem jak bila numer 3. Nosi coś, co niegdyś było porządnym garniturem, a teraz właściwie zintegrowało się z dżunglą: jest całkiem przesiąknięty czerwonym błotem i przez to tak ciężki, że opada pod własnym ciężarem, kiedy Andy chwiejnie staje. Ma potężny kij, różdżkę czarodzieja. Wbił go w dno rzeki i teraz jakby wspina się po nim po trochu. Kiedy prostuje się całkowicie, Randy widzi, że jego prawa noga urywa się tuż pod kolanem, choć naga piszczel i kość strzałkowa wystają jeszcze na paręnaście centymetrów. Obie kości są osmalone i postrzępione. Andrew Loeb zrobił sobie opaskę uciskową z patyków i jedwabnego krawata za sto dolarów. Randy jest niemal pewien, że widział go na wystawie w którymś ze sklepów wolnocłowych na lotnisku. To powstrzymało upływ krwi do poziomu mniej więcej ciurkania kawy w ekspresie. Wyprostowawszy się, uśmiecha się szeroko i zaczyna zbliżać do Amy, Randy'ego i Enocha, skacząc na zdrowej nodze i podpierając różdżką czarodziejską. W wolnej ręce trzyma olbrzymi nóż: czterdziestocentymetrowy, ale z wszystkimi tymi szpikulcami, piłami, rowkami odprowadzającymi krew i innymi bajerami, jakie mają najlepsze na świecie noże myśliwsko-traperskie. Nie widzi go ani Enoch, ani Amy. Randy'emu wpada do głowy myśl, którą podpowiedział mu Doug: mianowicie, że zdolność zabicia człowieka to problem nastawienia myślowego, a nie środków fizycznych; seryjny morderca uzbrojony w 334 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON metr sznurka jest groźniejszy niż cheerleaderka z granatnikiem przeciwpancernym. Randy nagle jest pewien, że nastawienie ma takie jak trzeba. Nie ma tylko odpowiednich środków. W tym sedno sprawy. Negatywni bohaterowie zawsze mają środki. Andy patrzy mu prosto w oczy i uśmiecha się, uśmiechem starego znajomego, na którego wpadło się przypadkiem w hali odlotów. Podchodząc, nieznacznie poprawia dłoń na nożu, chwyta go tak, jak trzeba, by zadać taki cios, jaki zamierza zadać. To ten szczegół wreszcie wybija Randy'ego z transu. Ściąga Amy z grzbietu i rzuca do wody za siebie. Andrew Loeb robi kolejny krok i wbija laskę w dno. Laska znienacka wzbija się w powietrze jak rakieta, zostawiając po sobie parujący krater w wodzie, który oczywiście natychmiast się napełnia. Teraz stoi jak bocian, cudem nie straciwszy równowagi. Zgina jedyne kolano i skacze w stronę Randy'ego, raz i drugi. A potem nie żyje i przewraca się w tył, a Randy głuchnie, a może w odwrotnej kolejności. Enoch Root zmienił się w kolumnę dymu, grzmiącą i wypluwającą biały ogień ze środka. Andrew Loeb zmienił się w czerwoną, kometopodobną przeszkodę w strumieniu, oznaczoną wystającą z wody ręką, z wciąż nieziemsko białym mankietem, spinką w kształcie małej pszczoły i szczupłą pięścią zaciśniętą na olbrzymim nożu. Randy odwraca się i spogląda na Amy. Uniosła się na łokciu. W drugiej ręce ma praktyczny, poręczny rewolwer, który celuje w miejsce, gdzie upadł Andrew Loeb. Kątem oka spostrzega ruch. Błyskawicznie odwraca głowę. Zbita chmura dymu w kształcie widma odpływa od Enocha, a kiedy wychodzi z cienia, nagle staje się jasna. Enoch stoi sobie tak po prostu, trzyma wielką, starą czterdziestkępiątkę i porusza wargami w kadencjach jakiegoś martwego języka. Palce Andrew Loeba rozluźniają się, nóż wypada, ramię mięknie, ale nie znika. Na kciuku ląduje mu owad i zaczyna go jeść. Czarny Gabinet - No cóż - odzywa się Waterhouse - wiem to i owo na temat dochowywania tajemnicy. - Bardzo dobrze zdaję sobie z tego sprawę - mówi podpułkownik Earl Comstock. - To bardzo ważna cecha. Dlatego właśnie będziemy cię potrzebować. Po wojnie. Nad budynkiem przelatuje klucz bombowców, grzechocząc roztrzęsionymi ścianami. Łoskot aż rezonuje im w zatokach. Korzystają z okazji, by unieść z potężnych spodków z imitacji porcelany potężne filiżanki z imitacji porcelany i łyknąć lurowatej, zielonkawej wojskowej kawy. - Niech cię takie rzeczy nie zmylą - Comstock przekrzykuje hałas, unosząc wzrok ku bombowcom, które majestatycznie skręcają na północ, żeby rozpieprzyć bombami niemożliwie upartego Tygrysa Malajów. - Dobrze zorientowani ludzie wiedzą, że Nipy są już na ostatnich nogach. Nie jest za wcześnie, by zastanawiać się, co będzie się robiło po wojnie. - Sir, już panu mówiłem. Ożenię się i... - Taak, będziesz uczył matematyki w jakiejś szkółce na Zachodzie. - Comstock pociąga łyk kawy i krzywi się. Grymas jest tak sprzężony z siorbnięciem, jak odrzut z pociągnięciem cyngla. - Brzmi ekstra, Waterhouse, naprawdę. Wszystkie te fantazje wyglądają wspaniale, kiedy siedzi się na przedmieściach Manili, wdycha opary benzyny i ogania od moskitów. Słyszałem ze stu ludzi - przeważnie podoficerów - jak wygłaszają płomienne inwokacje o koszeniu trawy. Gadają w kółko tylko o koszeniu trawników. Ale jak wrócą do domu, to będzie im się chciało strzyc trawę? - Nie. - Pewnie, że nie. Gadają tak, bo koszenie trawy wygląda wspaniale, kiedy siedzisz w okopie i wydłubujesz sobie wszy z jajec. Służba w wojsku ma jeden plus, można przyzwyczaić się do tego, że hałaśliwi, chamscy ludzie odzywają się do ciebie w grubiański sposób. Waterhouse wzrusza ramionami. - Może i bym to znienawidził - przytakuje. Wtem Comstock ścisza głos o parę decybeli, nachyla się i przybiera ojcowski ton. - Nie tylko ty - mówi. - Twoja żona też mogłaby nie być zachwycona. - O tak, ona lubi otwarte, wiejskie przestrzenie. Miasta jej nie odpowiadają. - Nie musielibyście mieszkać w mieście. Przy takich zarobkach, o jakich mowa, Waterhouse... - Comstock urywa dla efektu, siorbie kawę, krzywi się i obniża głos o jeden stopień: - ...mógłbyś kupić sobie ładnego forda albo chevroleta. Przerywa, żeby Waterhouse sobie to przemyślał. - Z porządnym silniczkiem V8, który miałby niezłego kopa! Mógłbyś mieszkać dwadzieścia albo trzydzieści kilometrów od pracy i co rano pędzić sobie stówką po szosie! - Dwadzieścia albo trzydzieści kilometrów od czego? Jeszcze nie za dobrze wiem, czy będę pracował w Nowym Jorku, w Electrical Till, czy w Fort Meade dla tej... eee... takiej nowej... - Zastanawiamy się, czy nie nazwać tego Agencją Bezpieczeństwa Narodowego, National Security Agency - mówi Comstock. - Oczywiście nawet ta nazwa jest tajna. - Rozumiem. - W dwudziestoleciu międzywojennym była podobna instytucja. Nazywała się Czarny Gabinet. Brzmiało to całkiem nieźle, ale trochę staroświecko. - Została zlikwidowana. - Tak. Stimson, sekretarz stanu, zamknął ją. Powiedział: "Dżentelmeni nie czytają cudzej poczty". - Comstock rechocze długo i zapamiętale. - Ach, świat zmienił się trochę, prawda, Waterhouse? Co by było, gdybyśmy nie czytali poczty Hitlera i Toja? - Wpadlibyśmy w niezłe tarapaty - kończy Waterhouse. - Widziałeś Bletchley Park. Widziałeś Biuro Centralne w Brisbane. To po prostu fabryki. Czytanie cudzej poczty na skalę przemysłową. - Oczy mu błyszczą z zachwytu, spogląda przez ściany budynku jak Superman swym rentgenowskim wzrokiem. - To pieśń przyszłości, Lawrence. Wojna już nigdy nie będzie wyglądać tak samo. Hitler nie żyje. Trzecia Rzesza to przeszłość. Nippon podda się niebawem. Ale to tylko przygotowuje scenę pod walkę z komunizmem. Cholera, żeby zbudować Bletchley Park wystarczający do tego zadania, musielibyśmy zająć cały stan Utah! To znaczy, gdybyśmy zrobili to po staremu, z dziewczynami przy klawiaturach dalekopisów. Waterhouse dopiero teraz rozumie. 335 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Komputer cyfrowy - mówi. - Komputer cyfrowy - powtarza Comstock. Siorbie kawę i krzywi się. - Parę pokojów z takim sprzętem zastąpiłoby cały akr dziewcząt przy teleksach. - Robi teraz cwaną, konspiracyjną minę i pochyla się ku niemu. Z podbródka spada mu kropla potu i wpada Waterhouse'owi do kawy. - I mnóstwo sprzętu, który produkuje Electrical Till. Jak widzisz, mamy tu zbieżność interesów. - Comstock odstawia filiżankę. Może ostatecznie przekonał się, że pod złą kawą nie kryje się warstwa dobrej; a może kawa jest błahostką w porównaniu z niezwykle ważnymi sprawami, które ma tu zamiar wyjawić. - Jestem w stałym kontakcie z moimi przełożonymi z Electrical Till, a oni wielce się interesują tym komputerem cyfrowym. Wielce się interesują. Uruchomiono już procedurę zawierania kontraktu - a mówię ci to tylko dlatego, że - jak wiemy - znakomicie potrafisz dochować tajemnicy. - Rozumiem, sir. - Kontrakt, na podstawie którego Electrical Xiii, największy na świecie producent maszyn liczących, wraz z rządem Stanów Zjednoczonych stworzą gigantyczną halę maszyn w Forcie Meade w Maryland, pod egidą nowego Czarnego Gabinetu: Agencji Bezpieczeństwa Narodowego. To będzie Bletchley Park nadciągającej wojny z komunizmem zagrożeniem zewnętrznym i wewnętrznym. - I chce pan, żebym jakoś w tym uczestniczył? Comstock mruga. Cofa się. Nagle jest znów chłodny i opanowany. - Szczerze mówiąc, Waterhouse, to stanie się niezależnie od tego, czy się przyłączysz. Waterhouse chichocze. - Tego się domyślam. - Ja tylko ułatwiam ci wejście. Ponieważ szanuję twoje umiejętności i mam do ciebie pewien, hmm, jakby ojcowski stosunek, dlatego że tyle razem przepracowaliśmy. Chyba nie masz nic przeciwko temu, że tak mówię. - Nic absolutnie. - Właśnie! A tak a propos... - Comstock wstaje, obchodzi swe przerażająco uporządkowane biurko i wyciąga spod bibuły jedną kartkę papieru maszynowego. - Jak tam sobie radzisz z Aretuzą? - Wciąż archiwizuję nadchodzące radiogramy. Jeszcze jej nie złamałem. - Mam parę interesujących nowin o Aretuzie. - Tak? - Tak. Coś, o czym nie masz pojęcia. - Comstock przegląda dokument. - Kiedy zdobyliśmy Berlin, zgarnęliśmy wszystkich kryptologów Hitlera. Trzydziestu pięciu z nich wysłaliśmy do Londynu. Nasi spece przesłuchali ich dokładnie. Wypełnili mnóstwo białych plam. Wiesz coś o Rudolfie von Hacklheberze? Z ust Waterhouse'a zniknęły wszelkie ślady wilgoci. Popija i nie krzywi się. - Spotkałem go parę razy na Princeton. Doktorowi Turingowi i mnie wydawało się, że dostrzegamy jego rękę w Lazurze Kolcobrzuchu. - Mieliście rację - mówi Comstock, postukując papierami o biurko. - Ale czy wiedzieliście, że on jest najprawdopodobniej komunistą? - Nie miałem pojęcia o jego poglądach politycznych. - No, po pierwsze, jest homo, a Hitler nienawidził homoseksualistów, to mogło popchnąć go w stronę czerwonych. Poza tym pracował pod dowództwem paru Ruskich w Hauptgruppe B. Niby byli prohitlerowskimi białymi, ale nigdy nic nie wiadomo. A jeszcze w połowie wojny, gdzieś pod koniec 1943, uciekł do Szwecji. Zabawne, nie? - Czemu zabawne? - Jak ma się możliwości ucieczki z Niemiec, czemu nie pojechać do Anglii i nie przejść na dobrą stronę? Nie, on pojechał na wschodnie wybrzeże Szwecji, leżące naprzeciw Finlandii, która przecież graniczy ze Związkiem Sowieckim. Z trzaskiem rzuca kartkę na blat. - Dla mnie to szyte grubymi nićmi. - Czyli że... - A teraz te cholerne szyfrogramy Aretuza latają sobie tam i nazad. Niektóre wychodzą dokładnie stąd, z Manili! A inne z jakiejś tajemniczej łodzi podwodnej. I to, co oczywiste, nie nippońskiej. Dla mnie to wygląda na jakąś tajną siatkę szpiegowską. Co, może, nie? Waterhouse wzrusza ramionami. - Interpretacja to nie moja działka. - Ale moja tak - ciągnie Comstock. - I ja mówię, że to szpiedzy. Pewnie sterowani z Kremla. Dlaczego? Bo używają kryptosystemu, który, według ciebie, jest oparty na Lazurze, wymyślonym przez pedała-komunistę, Rudolfa von Hacklhebera. Przypuszczam, że von Hacklheber został w Szwecji tylko tyle czasu, by trochę się wyspać, no, może jeszcze zerżnąć jakiegoś ładnego blondynka, a potem skoczył prosto do Finlandii, a stamtąd wprost w zapraszające ramiona Ławrentija Berii. - O kurczę - mówi Waterhouse - to co mamy robić? - Wyciągnąłem sprawę Aretuzy na pierwszy plan. Staliśmy się leniwi i zadowoleni z siebie. Nasze radionamierniki więcej niż raz łapały szyfrogramy Aretuza nadawane gdzieś z tego obszaru. - Comstock unosi palec wskazujący do mapy Luzonu. Potem łapie się na tym, że bardziej dystyngowanie byłoby, gdyby użył wskazówki. Nachyla się i podnosi długą tyczkę. Teraz zauważa, że stoi za blisko i musi cofnąć się parę kroków, żeby wskazać jej końcem ten sam punkt, w który chwilę wcześniej pukał palcem. Wreszcie, ustawiony jak trzeba, energicznie obrysowuje obszar morza na południe od Manili, wzdłuż cieśniny między Luzonem a Mindoro. - Na południe od tych wulkanów, wzdłuż wybrzeża. Tutaj. Tu pływa sobie ukradkiem ten okręt podwodny. Nie mogliśmy ich porządnie namierzyć, bo wszystkie pelengatory były daleko na północy. - Wskaźnik unosi się gwałtownie i robi błyskawiczny nalot na Kordylierę Środkową, gdzie zaszył się Yamashita. - Ale już są. - Wskaźnik mściwie opada. Kazałem rozstawić w tej okolicy i na północnym cyplu Mindoro kilka jednostek radionamierników. Kiedy okręt podwodny nada następny radiogram Aretuza, po piętnastu minutach będzie miał nad sobą cataliny. - No więc - Waterhouse zgłasza się na ochotnika - może powinienem zająć się łamaniem tego przeklętego kodu. - Gdyby ci się udało, byłoby znakomicie. Oznaczałoby to zwycięstwo w naszej pierwszej kryptologicznej potyczce z komunistami. A dla ciebie byłby to niezły start do pracy dla Electrical Till i NSA. Dalibyśmy twojej małżonce elegancki dom w Teksasie, gazową kuchenkę i odkurzacz. Od razu zapomniałaby o wzgórzach Palouse. 336 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Brzmi obiecująco! - odpowiada Waterhouse. - Już nie mogę się doczekać! - I z tymi słowy znika w drzwiach. W kamiennej sali walącego się kościoła Enoch Root wygląda przez wybite okno i krzywi się: - Nie jestem matematykiem - mówi. - Ja tylko wykonałem obliczenia, jakie kazał mi zrobić Goto Dengo. Będziesz musiał go poprosić, żeby zaszyfrował dla ciebie wiadomość. - Znajdź inne miejsce na nadajnik - odpowiada Waterhouse - i bądź gotowy, żeby go użyć. Goto Dengo jest dokładnie tam, gdzie powiedział - siedzi na trybunie nad trzecią bazą. Boisko zostało naprawione, ale akurat nikt nie gra. Mają z Waterhouse'em całe miejsce dla siebie, wyjąwszy paru filipińskich biedaków, których przygnała do Manili wojna na północy. Szukają pogubionych ziarnek popcornu. - To, o co prosisz, jest bardzo niebezpieczne - mówi. - Ale pozostanie między nami - odpowiada Waterhouse. - Pomyśl perspektywicznie. Pewnego dnia te komputery cyfrowe, o których mówisz, złamią Aretuzę. Tak czy nie? - Tak. I to już niebawem. - Powiedzmy, że za dziesięć lat. Albo za dwadzieścia. Kod zostaje złamany. Wtedy cofną się, pozbierają wszystkie stare szyfrogramy Aretuza - w tym wiadomość, którą wysłałeś do przyjaciół - i przeczytają to. I co? - Tak. To prawda. - I zobaczą komunikat, który brzmi: "Uwaga, uwaga, Comstock zastawił pułapkę, radionamierniki czekają na was, przestańcie nadawać". I będą wiedzieć, że w gabinecie Comstocka był szpieg. I domyśla się, że to ty. - Masz rację. Masz rację. Nie pomyślałem o tym - mówi Waterhouse. Potem przychodzi mu do głowy coś jeszcze. O tobie też się dowiedzą. Goto Dengo blednie. - Przestań. Jestem zmęczony. - Jeden z radiogramów wspomina o osobie nazwiskiem GD. Goto Dengo kryje twarz w dłoniach i zamiera na dłuższy czas. Nie musi nic mówić, obaj wyobrażają sobie to samo: za dwadzieścia lat nippońska policja wpada do gabinetu Goto Denga, szanowanego biznesmena, i aresztuje go jako komunistycznego szpiega. - Tylko jeśli odszyfrują te stare radiogramy - mówi Waterhouse. - Ale przecież zrobią to. Mówiłeś, że tak. - Wpierw muszą je mieć. - Mają. - One leżą w moim pokoju. Goto Dengo jest przerażony. - Chyba nie myślisz, żeby je ukraść? - Właśnie o tym myślę. - Ale przecież to zauważą. - Nie! Zamienię je na inne. Głos Alana Mathisona Turinga przekrzykuje brzęczenie fali synchronizacyjnej Projektu X. Na gramofonie kręci się longplay wypełniony szumem. - Powiedzieć ci o najnowszych osiągnięciach z działki liczb losowych? - Tak. Chcę jakąś funkcję matematyczną, która da mi ciąg niemal idealnie losowy. Wiem, że pracowałeś nad czymś takim. - No tak - przyznaje Turing. - Umiem wygenerować znacznie większą przypadkowość niż na tych kretyńskich płytach, które obaj mamy przed nosem. - Jak to się robi? - Mam w głowie taką funkcję dzeta, która jest łatwa do zapisania i zrozumienia, ale niesamowicie kłopotliwa do wyliczenia. Mam nadzieję, że zrobiłeś sobie spory zapas lamp. - Alan, tym się nie przejmuj. - Masz coś do pisania? - Pewnie. - No dobra - mówi Turing i zaczyna recytować wzór funkcji. W Piwnicy panuje taki upał, że można się udusić. To dlatego, że Waterhouse dzieli ją ze współpracownikiem, który wydziela tysiące watów ciepła. Współpracownik je karty perforowane i sra nimi. To, co robi po drodze, to sprawa Waterhouse'a. Spędza tu około dwudziestu czterech godzin, nagi do pasa. Głowę obwiązał podkoszulkiem jak turbanem, żeby pot nie kapał na układy i nie powodował zwarć. Przestawia przełączniki na pulpicie, przełącza kable z tyłu komputera, wymienia spalone lampy i żarówki, sprawdza oscyloskopem źle działające układy. Żeby komputer mógł liczyć funkcję losową Alana, musi nawet zaprojektować na miejscu nowy układ i zlutować go samemu na płytce. Wie, że Goto Dengo i Enoch Root, gdzieś w Manili, cały czas pracują z ołówkiem w ręku nad zaszyfrowaniem Aretuzą najnowszej wiadomości. Nie musi się zastanawiać, czy już ją nadali. I tak się dowie. I rzeczywiście, około piątej po południu pojawia się porucznik z sekcji nasłuchu, z triumfalną miną. - Ma pan szyfrogram Aretuza? - Nawet dwa. - Porucznik unosi dwie oddzielne kartki z literami w kratkach. - Kolizja! - Kolizja? - Najpierw odezwał się nadajnik na południu. - Na lądzie czy... - Na morzu - przy północno-wschodnim cyplu Palawan. Nadali to. - Wymachuje jedną z kartek. - Potem, prawie od razu, włączył się nadajnik w Manili i nadał to. - Powiewa drugą kartką. - Czy wie o tym pułkownik Comstock? - Tak jest, sir! Właśnie wychodził, kiedy nadeszły te wiadomości. Zaraz postawił na nogi radionamierniki, lotnictwo, wszystko. Myśli, że już ich mamy! - Proszę posłuchać: zanim zacznie pan świętować, mógłby mi pan zrobić przysługę? - Tak jest, sir! 337 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Co zrobiliście ze wszystkimi oryginalnymi zapisami archiwalnych szyfrogramów Aretuza? - Są w aktach, sir. Chce pan do nich zajrzeć? - Tak. Do wszystkich. Muszę porównać je z wersją na kartach ETC. Jeśli Aretuza działa na takiej zasadzie, jak podejrzewam, nawet jedna źle spisana litera może zmarnować wszystkie obliczenia. - Pójdę po nie, sir. I tak nie idę dzisiaj do domu. - Nie? - Nie, sir. Chcę poczekać i zobaczyć, co będzie z tą przeklętą łodzią podwodną. Waterhouse podchodzi do piecyka i wyciąga cegiełkę gorących, czystych kart perforowanych. Nauczył się, że trzeba je trzymać w cieple - inaczej nasiąkną podzwrotnikową wilgocią i będą zakleszczać się w maszynach; dlatego przed przeniesieniem do tego pomieszczenia komputera cyfrowego kazał zainstalować całą baterię piecyków. Wrzuca gorące karty do podajnika dziurkarki, siada przy klawiaturze i przypina przed sobą pierwszą kartkę. Zaczyna przepisywać litery, jedną po drugiej. Radiogram jest krótki: mieści się na trzech kartach. Później wpisuje drugi. Nadchodzi porucznik z kartonowym pudłem. - Wszystkie oryginalne arkusze nasłuchowe z Aretuzą. - Dziękuję panu. Porucznik zagląda mu przez ramię. - Czy mógłbym panu pomóc w przepisywaniu tych danych? - Nie. Najlepiej mi pan pomoże, jeśli napełni pan mój dzbanek z wodą, a potem nie będzie mi przeszkadzać przez resztę nocy. Mam szmergla na punkcie tej całej Aretuzy. - Tak jest, sir! - mówi porucznik, nieznośnie zadowolony z faktu, że bombowce Catalina właśnie polują na tajemniczy okręt podwodny. Waterhouse kończy wklepywać drugi komunikat, choć z góry wie, jaka będzie treść: "PUŁAPKA POWTARZAM PUŁAPKA NIE NADAWAĆ STOP NAMIERNIKI W POBLIŻU". Wyciąga karty z pojemnika wyjściowego perforatora i układa je równo w pudełku, tuż obok oryginalnych arkuszy z radiogramami. Potem wyciąga całą zawartość pudełka - niemal trzydziestocentymetrowy stos kart - i przekłada do własnej aktówki. Odpina z dziurkarki dwa najnowsze radiogramy i kładzie je na wierzchu stosu oryginałów. Kupka kart w jego aktówce i plik kartek w ręku zawierają dokładnie tę samą informację. To jedyne egzemplarze na świecie. Przegląda je, sprawdzając, czy nie zginęły któreś z kluczowych wiadomości - na przykład długi radiogram podający pozycję Golgoty albo ten zawierający inicjały Gota. Kładzie cały plik na wierzchu piecyka. Teraz wkłada do podajnika dziurkarki trzydziestocentymetrowy stosik czystych kart. Podpina kabel sterujący dziurkarki do komputera, żeby mógł nią sterować. Następnie uruchamia napisany przez siebie program, który generuje liczby losowe według funkcji Turinga. Gdy ładuje się do RAM-u komputera, błyskają lampki i mruczy czytnik kart. Potem wszystko zatrzymuje się i czeka na wprowadzenie danych: funkcja losowa potrzebuje wartości początkowej - ziarna. Może być dowolna. Waterhouse zastanawia się chwilę, potem pisze: COMSTOCK. Dziurkarka wkracza do akcji. Stosik czystych kart skraca się. Przedziurkowane wyskakują do pojemnika wyjściowego. Kiedy kończy, Waterhouse wyciąga jedną z kart, unosi do światła i przygląda się maleńkim, prostokątnym dziurkom w kartonie. Konstelacja otwartych drzwi. - Będzie wyglądać jak każdy inny szyfrogram - wyjaśnił Goto Dengo na trybunach -ale goście, ehem... od kryptologii - (omal nie powiedział z NSA) - mogą przepuszczać go przez komputer bez przerwy i nigdy nie złamią kodu bo w nim nie ma kodu. Wkłada stosik świeżo wydziurkowanych kart do pudła opisanego "Szyfrogramy Aretuza" i odstawia je z powrotem na półkę. Na koniec, zanim wyjdzie z laboratorium, wraca do piecyka i podsuwa rożek oryginalnych kartek z radiogramami bardzo blisko palnika pilota. Nie chcą się palić, musi więc pomóc im trochę płomieniem swej zippo. Cofa się i obserwuje ogień przez moment, żeby mieć pewność, że zniszczył wszystkie dziwne dane na owych arkuszach. Potem wychodzi na korytarz, żeby poszukać gaśnicy. Słychać, jak chłopcy Comstocka na górze, skupieni wokół radia, powarkują jak psy. Przejście Pozbierawszy się z podłogi i uspokoiwszy dzwonienie w uszach, Bischoff rozkazuje: - Głębokość siedemdziesiąt pięć metrów. Wskaźnik zanurzenia pokazuje dwadzieścia. Gdzieś, może sto metrów nad nimi, załoga krążącego bombowca ustawia bomby głębinowe, by wybuchły na głębokości dwudziestu metrów, dlatego przez pewien czas lepiej się tam nie znajdować. Wskazówka ani drgnie. Bischoff musi powtórzyć komendę. Chyba wszyscy na okręcie ogłuchli. Albo to, albo "V-Milion" dostał w stery głębokości. Bischoff przyciska głowę do grodzi. Choć uszy nie nadają się do niczego, czuje wycie turbin. Przynajmniej jest ciąg. Mogą się poruszać. Jednak cataliny poruszają się szybciej. Mówcie sobie, co chcecie o tych starych, rozklekotanych U-Bootach: one przynajmniej miały karabiny i działka. Można było się wynurzyć, stanąć na pokładzie w świetle dnia i powalczyć. Ale w "V-Milion", pływającej rakiecie, jedyną bronią jest niewidzialność. Na Bałtyku, tak. Lecz w cieśninie Mindoro, gdzie ocean jest jak szkło, "V-Milion" mógłby równie dobrze wisieć na drucikach w powietrzu, oświetlony krzyżującymi się promieniami reflektorów. Wskazówka się ruszyła; właśnie mija dwadzieścia pięć metrów. Pokład pod stopami Guntera przechyla się, gdy okrętem wstrząsa kolejna bomba głębinowa. Po samym przechyle widzi, że eksplodowała zbyt wysoko, żeby wyrządzić poważniejsze szkody. Z nawyku zerka na wskaźnik prędkości i zapamiętuje ją, a także godzinę: 17.46. Słońce obniżyło się już znacznie, jego światło odbija się od grzbietów fal, zmuszając pilotów catalin do patrzenia przez przesłonę jaskrawego szumu. Jeszcze godzina i "V-Milion" stanie się całkiem niewidzialny. A wtedy, jeśli Bischoff będzie starannie notować szybkość i kurs, nawigacja obliczeniowa pozwoli im ustalić przybliżoną pozycję, tak by mogli przepłynąć w nocy Przesmyk Palawański, albo przeciąć Morze Południowochińskie w kierunku zachodnim, jeśli tak zadecydują. Ale tak 338 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON naprawdę Bischoff chciałby tylko znaleźć małą, przytulną piracką zatoczkę na północnym wybrzeżu Borneo, ożenić się z miłym orangutanem i założyć niedużą rodzinkę. Tarcza wskaźnika ma napis Tiefenmesser, tym staroświeckim gotykiem, który tak upodobali sobie hitlerowcy. Messer to "wskaźnik" albo "miernik", ale także "nóż". Das Messer sitzt mir an der Kehle. Mam nóż na gardle; stoję twarzą w twarz ze śmiercią. Kiedy masz nóż na gardle, lepiej żeby nie ruszał się tak, jak wskazówka Tiefenmesser. Każda kreska na cyferblacie to kolejny metr wody między Bischoffem a światłem i powietrzem. - Chciałbym być messerschmittem - mruczy Bischoff. Człowiekiem, który wali młotem w messery, ale także wspaniałą maszyną latającą. - Gunter, zobaczysz jeszcze światło i odetchniesz świeżym powietrzem - mówi Rudolf von Hacklheber, cywilny matematyk. Mostek U-Boota podczas walki na śmierć i życie to właściwie nie jest miejsce dla niego. Lecz na całym okręcie nie ma dla niego odpowiedniego miejsca, dlatego siedzi tutaj. To miłe z jego strony, taki akt wsparcia emocjonalnego dla Guntera. Ale od stabilności emocjonalnej Guntera, a zwłaszcza od jego pewności siebie zależy, czy cała załoga U-Boota wyjdzie z tego cało, a ładunek złota zostanie wywieziony w bezpieczne miejsce. Czasami, jeżeli jutro chcesz żyć i oddychać, musisz dzisiaj zanurzyć się w mroczne otchłanie. To akt wiary - wiary w U-Boota i załogę - akt, wobec którego objawienia świętych są niczym. Tak więc obietnica Rudiego niebawem zostaje zapomniana - przynajmniej przez Bischoffa. Bischoff czerpie z niej siłę, czerpie siłę z podobnych zdań wypowiedzianych przez marynarzy, z ich uśmiechów, podniesionych kciuków i poklepywań po ramieniu, z tego, że okazują męstwo i inicjatywę, sprawnie naprawiając pęknięte rury i przeciążone silniki. Siła daje mu wiarę, a wiara czyni go dobrym dowódcą okrętu. Niektórzy mówią, że najlepszym w historii. Lecz Bischoff znał wielu lepszych. Spoczęli w kłębowiskach zmiażdżonej ciśnieniem stali na dnie północnego Atlantyku. Sytuacja przedstawia się następująco: słońce zaszło jak co dzień - można na tym polegać nawet na ściganym UBoocie. "V-Milion" wywiercił tunel w Przesmyku Palawańskim, pędząc przez kilka godzin z obłąkańczą prędkością dwudziestu dziewięciu węzłów - cztery razy więcej, niż powinny wyciągać niemieckie U-Booty. Amerykanie zataczali małe koła wokół punktu, gdzie ostatni raz widzieli tajemniczy okręt. Lecz "V-Milion" płynie cztery razy szybciej, niż im się wydaje. Prawidłowe koło powinno być cztery razy większe niż te, które zakreślili. Jankesi nie będą się spodziewać, że wynurzą się akurat tutaj. Wynurzyć się jednak muszą: "V-Milion" nie może pędzić bez przerwy z taką prędkością. Kiedy pracują obie turbiny po sześć tysięcy KM, paliwo i nadtlenek wodoru spalają się w niesamowitym tempie. Paliwa mają mnóstwo. Ale perhydrol skończy się około północy. Jest jeszcze parę nędznych akumulatorów i elektryczne silniczki, za pomocą których ledwo da się wynurzyć na powierzchnię. Lecz potem trzeba będzie trochę zaczerpnąć powietrza i uruchomić silniki diesla. Dlatego "V-Milion" oraz paru członków jego załogi wychodzi pooddychać świeżym powietrzem. Bischoff zostaje w środku, bo w maszynowni pojawiły się nowe komplikacje. To prawdopodobnie ratuje mu życie - nawet nie domyśla się, że są ostrzeliwani, dopóki pociski działek nie zaczynają łomotać w kadłub. Następuje to samo ćwiczenie co zawsze, zanurzenie awaryjne, którym tak ekscytował się w młodzieńczych latach, na Bałtyku, a które teraz jest tak męczące. Zerkając przez właz, widzi jedną gwiazdkę na niebie. Zaraz zasłania ją znoszony z pokładu ranny marynarz. Niecałe pięć minut później bomba głębinowa trafia prosto w rufę "V-Milion" i wywala dziurę w obu kadłubach zewnętrznym i wewnętrznym. Pokład przechyla się pod jego stopami, a w uszach zaczyna mu strzelać. Na okręcie podwodnym jedno i drugie to zły znak. Słyszy zatrzaskujące się grodzie - marynarze próbują powstrzymać wodę wdzierającą się od strony rufy; każdy trzask pieczętuje los kogoś, kto miał pecha zostać za grodzią. Ale i tak wszyscy są już martwi, to tylko kwestia czasu. Luki w grodziach nie miały wytrzymywać ciśnienia pięciu, sześciu, siedmiu, ośmiu, dziewięciu, dziesięciu atmosfer. Pękają; ciśnienie strzela w górę, bo pęcherz powietrza w dziobie "V-Milion" znienacka dwukrotnie zmniejsza swą objętość. I jeszcze raz i jeszcze. Każda fala ciśnienia to nagły, miażdżący ucisk na klatkę piersiową Bischoffa, wyduszający mu powietrze z płuc. Ponieważ dziób celuje pionowo w górę jak wskazówka głębokościomierza, pod stopami nie ma pokładu. Za każdym razem, gdy ustępuje kolejna grodź, a woda wdziera się ku górze, zalewa ich razem z głową, ze ściśniętymi i opróżnionym płucami. Muszą podpłynąć w górę i ponownie odnaleźć bąbel powietrza. Wreszcie rozdarta rufa łodzi wbija się w dno. "V-Milion" uspokaja się, kabina dziobowa obraca się wokół nich, rozlega się niesamowity huk kruszonych skał, gdy opadający kadłub miażdży rafy koralowe. I koniec. Gunter Bischoff i Rudolf von Hacklheber znaleźli się razem w bezpiecznym, przytulnym pęcherzu sprężonego powietrza, powietrza z całego "V-Milion" ściśniętego do bąbla wielkości samochodu. Jest ciemno. Słyszy, jak Rudi otwiera zamki walizeczki. - Nie zapalaj zapałki - mówi Bischoff. - To jest sprężone powietrze, zapałka będzie palić się jak flara. - To byłoby straszne. - Rudi zamiast zapałki zapala latarkę. Światło rozbłyskuje i natychmiast gaśnie, kurcząc się do maleńkiej czerwonej kropeczki - żarzącego się włókienka w żarówce. - Żarówka implodowała - wyjaśnia Bischoff. - Ale przynajmniej obejrzałem sobie twoją głupią minę. - Ty też nie wyglądasz za pięknie - odpowiada Rudi. Bischoff słyszy, jak zamyka walizkę, strzelając zatrzaskami. Jak myślisz, ta walizka będzie pływać tutaj po wiek wieków? - W końcu kadłub nad nami przerdzewieje. Powietrze ucieknie z niego, taką cienką linią bąbelków, które w miarę zbliżania się do powierzchni będą puchły w wirujące, smrodliwe mgławice. Woda się podniesie, przyciśnie twoją walizkę do dziobu i wedrze się do środka. Ale może w jednym rogu walizki wciąż zostanie pęcherzyk powietrza. - Zastanawiałem się, czy nie zostawić w niej listu. - Jeśli tak, to lepiej zaadresuj go do rządu Stanów Zjednoczonych. - Myślisz? Do Departamentu Marynarki Wojennej? - Do departamentu szpiegowania. Jak to się u nich nazywa? OSS. - Czemu tak mówisz? - Oni wiedzieli, gdzie jesteśmy. Te cataliny czekały na nas. - Może wykryli nas radarem. - Radar uwzględniłem. Samoloty przyleciały jeszcze szybciej. Wiesz, co to znaczy? - No, powiedz. 339 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON - Znaczy, że ci, co na nas polują, wiedzą, ile wyciąga "V-Milion". - Aha... dlatego pomyślałeś o szpiegach. - Rudi, posłuchaj: ja dałem Bobby'emu plany. - Plany "V-Million"? - Tak... żeby mógł kupić od Amerykanów przebaczenie. - No cóż, z perspektywy czasu, może nie powinieneś był tego robić. Ale nie robię ci wyrzutów, Gunter. To był wspaniały gest. - A teraz oni zejdą pod wodę i znajdą nas. - Masz na myśli nasze zwłoki. - Tak. Cały plan wziął w łeb. No cóż, spisek, póki trwał, był całkiem niezły. Może Enoch Root wykaże się elastycznością i się z tego wykaraska. - Naprawdę myślisz, że szpiedzy wejdą do tego wraku? - Kto wie? - mówi Bischoff. - Czemu cię to martwi? - W walizce mam zapisaną pozycję Golgoty - odpowiada Rudi. - Ale wiem na pewno, że nie ma jej na piśmie nigdzie więcej w całym "V-Milion". - Wiesz, bo to ty rozszyfrowałeś tę wiadomość. - Tak. Może powinienem ją teraz spalić. - Obaj byśmy zginęli - mówi Bischoff - ale przynajmniej w świetle i w cieple. - Gunter, za parę godzin będziesz się opalał na piaszczystej plaży! - Przestań! - Obiecałem coś i zamierzam tego dotrzymać. Coś porusza się w wodzie, słychać stłumione chlapnięcie, jakby ktoś robił nogami zamach do nurkowania. - Rudi? Rudi? - woła Bischoff. Lecz jest sam, w czarnej kopule ciszy. Minutę później jakaś dłoń chwyta go za kostkę. Rudi wspina się po nim jak po drabinie, wynurza głowę i z rzężeniem nabiera powietrza. Ale to dobre powietrze, szesnaście razy tyle tlenu w jednym hauście. Podtrzymywany przez Bischoffa, szybko dochodzi do siebie. - Otworzyłem luk - mówi Rudi. - Widziałem światło. Gunter, na górze świeci słońce! - No to chodźmy! - Ty idź. Ja zostaję i spalę notatkę. - Rudi znów otwiera walizeczkę, obmacuje papiery, wyciąga coś i zatrzaskuje zamki. Bischoff nie może się ruszyć. - Za trzydzieści sekund zapalam zapałkę - informuje Rudi. Bischoff rzuca się w stronę głosu i obejmuje Rudiego. - Odnajdę resztę - mówi. - Powiem im, że tropi nas jakiś pieprzony amerykański szpieg. Pierwsi znajdziemy złoto i zabierzemy je im sprzed nosa. - No idź! - krzyczy Rudi. - Im szybciej, tym lepiej! Bischoff całuje go w oba policzki i nurkuje. Przed sobą widzi słabiutkie zielononiebieskie światełko, bez widocznego źródła. Rudi podpłynął do luku, otworzył go, wrócił i prawie nie żył. Bischoff musi znaleźć otwór i wypłynąć aż na powierzchnię. Wie, że to niemożliwe. Wtem wnętrze "V-Milion" zalewa dużo jaskrawsze, cieplejsze światło. Bischoff ogląda się i widzi, że dziób kadłuba ciśnieniowego zamienił się w kulę pomarańczowego ognia, z czarną sylwetką człowieka pośrodku. Odchodzą od niej linie spawów i nitów jak południki globu. Jest jasno jak w dzień. Odwraca się, płynie w dół schodni, do sterowni i znajduje luk: dysk błękitnego światła. Do ściany pomieszczenia, która robi teraz za sufit, przyciśnięte jest koło ratunkowe. Chwyta je i przeciąga na środek kabiny, przepycha przed sobą przez luk i gramoli się sam. Ze wszystkich stron otaczają go przepiękne rafy koralowe. Chętnie zostałby i podziwiał widoki, ale ma sprawy do załatwienia na górze. Trzyma się mocno koła. Choć nie czuje, żeby się poruszał, koral odjeżdża w dół. Wśród raf leży wielki szary kształt, krwawiący bąblami powietrza. Zmniejsza się coraz bardziej, jak odlatująca rakieta. Spogląda w górę przez wodę, która obmywa mu twarz. Nad głową, obiema rękami trzyma koło ratunkowe. Widzi przez nie dysk światła słonecznego. W miarę jak się wynurza, jest coraz jaśniejszy i czerwieńszy. Zaczynają go boleć kolana. Płynność Dla Randalla Lawrence'a Waterhouse'a reszta to niemal historia. Wie, że ściśle mówiąc, jest to teraźniejszość, a wszystko, co naprawdę istotne, to przyszłość. Ale co ważne dla niego, już jest skończone i przyklepane. Chciałby zająć się teraz własnym życiem, skoro już je ma. Zanoszą Amy do szpitala w misji, tamtejszy lekarz opatruje jej nogę. Nie mogą jednak pojechać do szpitala w Manili, Wing bowiem zablokował im drogę. Powinno to brzmieć groźnie, ale przyzwyczajają się do tego szybko i uznają posunięcie raczej za głupie i upierdliwe. Ludzie, który wykonują rozkazy Winga, to chińscy komunistyczni gerontoaparatczycy popierani przez paru lizodupów w miejscowych władzach - nikt z nich w najmniejszym stopniu nie docenia wynalazków w rodzaju szyfrowanej transmisji radiowej o rozproszonym widmie. A Randy i Doug właśnie w ten sposób komunikują się ze światem zewnętrznym, mogąc dokładnie wyjaśnić, o co w tym wszystkim chodzi. Randy ma tę samą grupę krwi co Amy, pozwala zatem lekarzowi wyssać się niemal do sucha. Niedobór krwi na parę dni obniża mu IQ o połowę, ale mimo to, kiedy Douglas MacArthur Shaftoe sporządza listę niezbędnego sprzętu i ludzi, jest na tyle przytomny by powiedzieć: skreśl to wszystko. Daruj sobie ciężarówki, młoty pneumatyczne, koparki i tarcze do wiercenia tuneli. Daj mi tylko świder, parę pomp i paręnaście tysięcy litrów oleju napędowego. Doug pojmuje wszystko w okamgnieniu, i nic dziwnego, w końcu to on, opowiadając Randy'emu wojenne legendy o swym ojcu, podsunął mu ten pomysł. Wing blokuje ich w obozie przez tydzień; ziemią wciąż wstrząsają podziemne wybuchy; u Amy wdaje się zakażenie i lekarz już-już ma ratować jej życie, amputując nogę. Enoch Root spędza z nią sporo czasu sam na sam, po czym gwałtownie się jej polepsza. Enoch wyjaśnia, że zastosował ludowe lekarstwo tubylców. Amy zaś nie mówi o tym ani 340 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON słowa.

Tymczasem reszta grupy zabija czas, oczyszczając okolice Golgoty z min i próbując zlokalizować owe wybuchy. Stwierdzają, że Wing musi przebić się jeszcze prawie przez kilometr twardej skały, a posuwa się zaledwie kilkadziesiąt metrów dziennie. Wiedzą, że w wielkim świecie musiała rozpętać się niezła zadyma, bo nad obozem latają roje wojskowych i telewizyjnych śmigłowców. A któregoś dnia przybywa helikopter z logo Goto Engineering. Ma sprzęt sonarowy do prześwietlania ziemi, a co ważniejsze, przywozi także antybiotyki, które mają niemal czarodziejski wpływ na owady w ranie Amy. Nigdy w życiu nie spotkały penicyliny, nie mówiąc już o tym supernowoczesnym leku, przy którym penicylina to rosołek z kurczaka. Gorączka ustępuje po paru godzinach, a po dniu Amy zaczyna kuśtykać. Droga dojazdowa robi się przejezdna i nagle problemem staje się nadmiar ludzi - tłoczą się na niej dziennikarze, polujący na okazję poszukiwacze złota i komputerowcy. Wszyscy najwyraźniej myślą, że są świadkami jakiegoś radykalnego przełomu społecznego, jakby społeczeństwo globalne tak się popieprzyło, że pozostało tylko je zamknąć i zrestartować. Randy widzi ludzi z transparentami, na których widnieje jego imię. Próbuje nie myśleć, co z tego wynika. Ciężarówki ze sprzętem ledwo przedostają się przez ten korek, po czym następuje kolejny męczący tydzień, w ciągu którego taszczą cały ten ciężki złom przez dżunglę. Randy większość czasu spędza z technikami od sonaru do prześwietlania ziemi; mają ten supersprzęt, którego Goto Engineering używa do robienia tomografii komputerowej miejsc, gdzie mają zamiar kopać. Zanim całe ciężkie żelastwo dotarło na miejsce, Randy zdążył zrobić tomografię całej Golgoty z rozdzielczością około metra. Gdyby mu się chciało, mógłby polatać po niej w wirtualnej rzeczywistości. Musi jednak tylko zdecydować, gdzie wywiercić trzy dziury: dwie z góry, wprost do głównego skarbca, i jedną z boku, idącą niemal poziomo od wysokiego brzegu, choć lekko pod górę, tak by trafiła tam, gdzie mu się wydaje, że jest najniższy punkt skarbca. Otwór odpływowy. Ktoś z zewnętrznego świata dociera do nich i przekonuje Randy'ego, że znalazł się jednocześnie na okładce "Time'a" i "Newsweeka". Randy nie poczytuje tego za dobrą wiadomość. Wie, że ma nowe życie. Już wyobraził sobie dokładnie jak to będzie: żonaty z Amy zajmuje się swoimi sprawami, a potem umiera ze starości. Nie uwzględnił w swych kalkulacjach ani własnej twarzy na okładkach szmatławców, ani ludzi trzymających transparenty z jego nazwiskiem. Nie sądzi, by to w jakikolwiek sposób opisywało jego życie. A teraz chciałby zostać na zawsze w dżungli. Pompy to potężne machiny, każda wielkości domu; muszą być takie, zważywszy na fakt, jakie mają utrzymać ciśnienie. Młodzi inżynierowie od Goto Denga podłączają je do otworów dwóch pionowych szybów: jeden będzie tłoczył sprężone powietrze, drugi - olej napędowy pod ciśnieniem. Doug Shaftoe też chciałby w tym uczestniczyć, wie jednak, że zadanie przerasta go technicznie; poza tym ma co innego do roboty - ochronę strefy granicznej przed poszukiwaczami złota i innymi podejrzanymi typami, których mógłby wysłać tu Wing, by narozrabiali albo coś zepsuli. Doug rozesłał jednak wici, ściągając z całego świata mnóstwo kolegów, bardzo interesujących obieżyświatów. Obozują teraz w wykopanych w dżungli ziemiankach, pilnując granicy usianej ostrymi metalowymi nićmi i innymi rzeczami, o których Randy nawet nie chce wiedzieć. Doug po prostu każe mu trzymać się z daleka od granicy terenu, a Randy go słucha. Wyczuwa jednak jego zainteresowanie głównym przedsięwzięciem, postanawia więc, że kiedy nadejdzie wielki dzień, to Doug naciśnie guzik. Najpierw odbywają się sążniste modły: Avi ściągnął z Izraela jakiegoś rabina, Enoch Root - arcybiskupa Manili, Goto Dengo paru szintoistycznych kapłanów, do akcji włączyło się także kilka innych krajów Azji PołudniowoWschodniej. Wszyscy modlą się lub śpiewają pieśni za swych zmarłych, zagłuszane przez terkot śmigłowców. Wielu ludzi jest przeciwnych rozkopywaniu Golgoty; Randy sądzi, że właściwie mają rację. Ale on postarał się zrobić skany tunelu Winga, sięgającej po złoto podziemnej powietrznej macki, i udostępnił mediom trójwymiarowe mapy tego wszystkiego, czym uzasadnił - sądzi, iż całkiem sensownie - że lepiej zrobić coś konstruktywnego, niż pozwolić zrabować złoto facetom pokroju Winga. Niektórych ludzi przeciągnął na swoją stronę, innych nie; ale z tej drugiej grupy nikt nie dostał się na okładkę "Time'a" i "Newsweeka". Doug Shaftoe wkracza na scenę ostatni. Zdejmuje z głowy bejsbolówkę, przyciska ją do piersi i opowiada o swym ojcu, którego ledwie pamięta, a łzy ciekną mu strumieniami po twarzy. Mówi o bitwie o Manilę, o tym, jak pierwszy raz spotkał swego ojca w ruinach kościoła San Agustin, jak ojciec wniósł go i zniósł po kamiennych schodach, a potem zniknął, by dać Nippończykom popalić. Mówi o przebaczeniu i paru innych pojęciach abstrakcyjnych, a helikoptery sieką i rozmazują wszystkie słowa; Randy uważa, że to nawet dodaje im znaczenia, skoro to i tak jest tylko parę posiekanych i rozmazanych wspomnień w pamięci Douga. Ten dochodzi wreszcie do jakiegoś postanowienia, czystego i klarownego w sercu i myśli, lecz źle wypowiedzianego, po czym naciska wyłącznik. Pompy przez kilka minut napełniają Golgotę silnie łatwopalną mieszanką paliwa i powietrza pod wysokim ciśnieniem. Potem Doug wciska kolejny przycisk, detonujący tam w dole niewielki ładunek. Z otworu odpływowego wytryskuje struga rozżarzonych do białości gazów, wbijając się w rzekę bardzo blisko miejsca, gdzie spoczął Andrew Loeb. Wznieca chmurę pary, zmuszającą wszystkie helikoptery do nabrania wysokości. Randy wczołguje się pod tę chmurę, wyczuwając, że to ostatnia w życiu okazja do zaznania świętego spokoju i przysiada nad brzegiem rzeki, by popatrzeć. Po półgodzinie do strugi gorącego gazu dołącza strumyczek żarzącej się cieczy, spadający na dno rzeki w oparach gwałtownie wrzącej wody. Dłuższy czas nie widać nic poza parą; lecz kiedy Golgota pali się już od godziny czy dwóch, wokół kamienia, gdzie siedzi Randy, po dnie rzeki rozlewa się gruba, jaskrawa warstwa płynnego złota. Dodatek Algorytm szyfrowania Solitaire Bruce Schneier autor książki "Kryptografia stosowana" prezes Counterpane Systems http: //www.counterpane.com W powieści Neala Stephensona "Cryptonomicon", bohater Enoch Root opisuje drugiemu z bohaterów - Randy'emu Waterhouse'owi system szyfrowania o kryptonimie "Pontifex", a później ujawnia, że kroki tego algorytmu są przystosowane do wykonywania za pomocą talii kart. Ci dwaj bohaterowie wymieniają między sobą kilka zaszyfrowanych w ten sposób wiadomości. System ów nazywa się Solitaire (w powieści zaś nosi kryptonim "Pontifex", aby przedwcześnie nie zdradzić, że używa się do niego kart do gry); zaprojektowałem go, żeby rozsiani po świecie agenci mogli się bezpiecznie komunikować, nie zdając się przy tym na elektronikę i nie nosząc przy sobie podejrzanych instrumentów. 341 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON Agent może zostać pozbawiony dostępu do komputera bądź aresztowany w razie znalezienia przy nim jakichś przyrządów do szyfrowania. Ale talia kart - cóż w niej złego? Solitaire opiera swe bezpieczeństwo na losowości zawartej w przetasowanej talii kart. Manipulując tą talią, nadawca może wygenerować ciąg "losowych" liter, który następnie zsumuje ze swoją wiadomością. Można to oczywiście zaimplementować na komputerze, ale algorytm został zaprojektowany specjalnie do szyfrowania "na piechotę". Może ta technologia nie wydaje się zbyt zaawansowana i nowoczesna, jednakże jest z pewnością aktualna pod względem bezpieczeństwa. Zaprojektowałem Solitaire'a tak, by oparł się nawet atakom zasobnych wojskowych przeciwników, wyposażonych w największe komputery i najlepszych kryptoanalityków. Oczywiście nie gwarantuję, że ktoś nie znajdzie sprytnego sposobu na złamanie Solitaire'a (sprawdzajcie więc aktualności na mojej stronie WWW), z pewnością jednak jest on lepszy od wszystkich algorytmów szyfrowania za pomocą papieru i ołówka, jakie kiedykolwiek spotkałem. Jednak nie jest szybki. Szyfrowanie lub deszyfrowanie dość długiego komunikatu może nam zabrać nawet cały wieczór. David Kahn w swej książce "Kahn on Codes" opisuje prawdziwy "papierowy" szyfr używany przez sowieckiego szpiega. Ów algorytm jest mniej więcej tak samo czasochłonny jak Solitaire. Szyfrowanie Solitaire to szyfr ciągowy ze sprzężeniem zwrotnym na wyjściu. Czasem nazywa się to także generatorem kluczy (key generator, KG). Idea polega na generowaniu ciągu, zwanego ciągiem kluczowym, złożonego z liczb pomiędzy 1 i 26. Aby zaszyfrować wiadomość, generujemy tyle znaków ciągu kluczowego, ile liczy otwarty tekst. Następnie kolejne liczby ciągu dodajemy modulo 26 do kolejnych liter tekstu otwartego, tworząc tekst zaszyfrowany. Aby go odszyfrować, od każdej litery tekstu należy odjąć modulo 26 literę ciągu kluczowego. Przykładowo: zaszyfrujemy pierwszą wiadomość w Solitaire wspomnianą w powieści Stephensona: DO NOT USE PC. (NIE UŻYWAJ KOMPUTERA) 1. Dzielimy tekst otwarty na grupy po pięć znaków (nic w tym magicznego ani szczególnego; to po prostu tradycja). Ostatnią piątkę dopełniamy znakiem X. Tekst otwarty wygląda więc tak: DONOT USEPC 2. Za pomocą Solitaire'a generujemy dziesięć znaków ciągu kluczowego (szczegóły poniżej). Załóżmy, że są to: KDWUP ONOWT 3. Zamieniamy litery tekstu otwartego na cyfry: A = 1, B = 2 itd. 4151415 20 2119 51613 4. To samo czynimy z ciągiem kluczowym: 11 4 23 2116 15 14 15 23 20 5. Dodajemy kolejno liczby ciągu kluczowego do liczb tekstu otwartego, modulo 26 (modulo znaczy, że jeśli suma wynosi więcej niż 26, odejmujemy od niej 26). Na przykład: 1 + 1 = 2,26 + 1 = 26 i 27 - 26 = 1, a więc 26 + 1 = 1. 151911101010 7 2013 23 6. Zamieniamy liczby z powrotem na litery OSKJJJGTMV Jeśli jesteś dobry w te klocki, możesz nauczyć się dodawać litery w pamięci i po prostu zsumować litery z punktów 1 i 2. Wymaga to tylko nieco ćwiczeń. Łatwo zapamiętać, że A + A = B. Trochę trudniej, że T + Q = K. Deszyfrowanie Zgodnie z koncepcją odbiorca wiadomości ma wygenerować identyczny ciąg kluczowy, a następnie odjąć litery ciągu kluczowego od liter tekstu zaszyfrowanego. 1. Bierzemy tekst zaszyfrowany i wypisujemy go w grupach po pięć znaków. (Powinien już być w tej formie): OSKJJJGTMV 2. Przy użyciu Solitaire'a generujemy dziesięć znaków ciągu kluczowego. Jeśli klucz odbiorcy jest taki sam jak nadawcy, obaj powinni otrzymać takie same: KDWUP ONOWT 3. Zamieniamy tekst zaszyfrowany na liczby: 151911101010 7 2013 23 4. Podobnie - ciąg kluczowy: 114 23 2116151415 23 20 5. Modulo 26 odejmujemy liczby ciągu kluczowego od liczb zaszyfrowanego tekstu. Na przykład: 22 - 1 = 20, 1 22 = 5. (To łatwe. Jeśli pierwsza liczba jest mniejsza od drugiej, przed odejmowaniem dodajemy do niej 26, np.: 1 - 22 =? staje się 27 - 22 = 5) 4 15 14 15 20 2119 5 16 13 6. Zamieniamy liczby z powrotem na litery: DONOT USEPC Deszyfrowanie przebiega tak samo jak szyfrowanie, tyle że ciąg kluczowy odejmujemy od wiadomości. Generowanie ciągu kluczowego Oto istota Solitaire'a. Powyższe opisy szyfrowania i deszyfrowania dotyczą wszystkich szyfrów ciągowych ze sprzężeniem zwrotnym na wyjściu. Ten rozdział wyjaśni, jak działa Solitaire. Solitaire generuje ciąg kluczowy za pomocą talii kart. O 54-kartowej talii (z dżokerami) możemy myśleć jak o 54elementowej permutacji. Możliwych ustawień takiej talii jest 54! (54 silnia) czyli 2,31 x 1071. Co więcej, talia zawiera 52 karty (pomijając dżokery), a alfabet angielski ma 26 liter. Ten zbieg okoliczności jest zbyt ładny, by go nie wykorzystać. Talia do Solitaire'a musi mieć 52 karty i dwa dżokery. Dżokery muszą się w jakiś sposób różnić. (To często się zdarza: w talii, którą mam przed sobą, dżokery mają gwiazdki, jeden dużą, drugi mniejszą). Nazywamy jednego z dżokerów A, drugiego B. Na ogół dżokery mają taki sam element graficzny, na jednym większy, na drugim mniejszy. Oznaczmy literą B dżokera "bardziej dużego". Jeśli to ułatwi sprawę, możesz na dżoke-rach napisać A i B, ale pamiętaj, że jeśli zostaniesz złapany, będziesz się musiał tajnej policji z tego wytłumaczyć. Aby rozpocząć, weź folię w rękę, koszulkami do dołu. Potem ustaw ją w porządku startowym, zwanym kluczem (klucz omówię nieco później, ale to co innego niż ciąg kluczowy). Teraz możesz wygenerować ciąg kluczowy złożony z liter. Oto sedno Solitaire'a: 1. Znajdź dżokera A. Przesuń go o jedną kartę w dół (zamień miejscami z kartą bezpośrednio pod nim). Jeśli jest ostatnią kartą w talii, wsuń go tuż pod pierwszą kartę z góry. 2. Znajdź dżokera B. Przesuń go o dwie karty w dół. Jeśli jest ostatnią kartą w talii, wsuń go tuż pod drugą kartę z góry. (Po prostu zauważ, że talia jest zapętlona... teraz już rozumiesz?). Istotne jest wykonanie tych kroków właśnie w takiej kolejności. Jest pokusa, aby trochę ułatwić sobie zadanie i 342 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON przesuwać dżokery zaraz, kiedy je znajdziesz. Nie ma sprawy, chyba że znajdą się one bardzo blisko siebie. Jeżeli zatem talia przed pierwszym krokiem wygląda tak: 3AB89 po drugim kroku powinna wyglądać następująco: 3A8B9 Jeśli masz jakieś wątpliwości, pamiętaj, aby najpierw przestawiać dżokera A, a potem B. I uważaj, kiedy któryś z nich znajdzie się na końcu talii. 3. Wykonaj podwójne przełożenie. To znaczy, zamień karty powyżej pierwszego dżokera z kartami poniżej drugiego. Jeśli przedtem talia wyglądała tak: 246B4871A39 po tej czynności powinna wyglądać tak: 39B4871A246 Określenia "pierwszy" i "drugi" odnoszą się do dowolnego z dżokerów, najbliższego początku i końca talii. W tym kroku nie zwracamy uwagi na oznaczenia "A" i "B". Pamiętaj, że dżokery i karty pomiędzy nimi nie ruszają się: to pozostałe części talii poruszają się wokół nich. Łatwo to zrobić rękoma. Jeśli w którejś z części talii nie ma żadnych kart (tzn. dżokery przylegają do siebie, bądź też jeden z nich znajduje się na początku lub na końcu), po prostu traktujemy tę część jako pustą i przekładamy "w myślach". 4. Przełóż talię w odliczonym miejscu. Popatrz na ostatnią kartę. Zamień ją na liczbę od 1 do 53. (Stosujemy tutaj brydżową kolejność kolorów: trefle, kara, kiery, piki. Jeśli karta jest treflem, ma taką wartość, na jaką wskazuje, jeśli karem - wartość plus 13, jeśli kierem - wartość plus 26, a jeśli pikiem, wartość plus 39. Oba dżokery są warte 53). Odlicz taką ilość kart od góry talii. (Ja na ogół liczę do 13 i potem jeszcze raz, i jeszcze raz, jeśli trzeba; to łatwiejsze niż liczenie dalej). Przełóż po karcie, do której odliczyłeś, zostawiając ostatnią kartę na końcu talii. Jeśli przedtem talia wyglądała tak: 7...karty... 4 5... karty... 8 9 a dziewiąta karta to 4, po przełożeniu powinieneś otrzymać: 5...karty... 8 7... karty... 4 9 Ostatnia karta zostaje na swoim miejscu, aby ten krok był odwracalny. Jest to istotne przy matematycznej analizie bezpieczeństwa szyfru. 5. Znajdź kartę wyjściową. Popatrz na wierzchnią kartę. Zamień ją na liczbę od 1 do 53, w ten sam sposób jak wyżej. Odlicz tyleż kart (traktując wierzchnią jako numer 1). Zapisz na kartce kartę następną po ostatniej odliczonej (a jeśli trafiłeś na dżokera, niczego nie zapisuj i wróć do kroku 1). Jest to pierwsza karta wyjściowa. Zauważ, że ta operacja w żaden sposób nie modyfikuje talii. 6. Zamień ją na liczbę, korzystając z brydżowej kolejności kolorów. Od najmniejszego do największego mamy trefle, kara, kiery, piki. A zatem: A* do K* to 1 do 13, Ał do K* to 14 do 26, A¥ do K¥ to 1 do 13, a AA do K* to 14 do 26. Oto i Solitaire. Możesz w ten sposób wytworzyć dowolnej długości ciąg kluczowy. Zdaję sobie sprawę, że w różnych regionach świata używa się różnych talii kart. W zasadzie nie ma znaczenia, jakiego porządku kolorów używamy ani w jaki sposób zamieniamy karty na liczby. Ma znaczenie jedynie, aby nadawca i odbiorca wiadomości uzgodnili ze sobą te reguły. Jeśli tego nie zrobią, nie będą mogli się porozumieć. Ustawianie talii w klucz Solitaire jest bezpieczny tylko na tyle, na ile bezpieczny jest jego klucz. To znaczy, najłatwiejszym sposobem złamania szyfru jest ustalenie, jakiego klucza używają porozumiewający się. Oto pewne propozycje sposobów wymiany kluczy. 1. Przetasuj talię. Losowy klucz jest najlepszy. Jedna ze stron może potasować talię i potem stworzyć drugą, identyczną. Jedna wędruje do nadawcy, druga do odbiorcy. Większość ludzi nie umie dobrze tasować, dlatego należy powtórzyć tasowanie przynajmniej dziesięć razy i starać się korzystać z używanej talii, a nie nowej, wprost z pudełka. Pamiętajmy, aby mieć zapasową talię ułożoną w klucz, w przeciwnym razie, jeśli pomylimy się, nigdy nie zdołamy odszyfrować wiadomości. Miejmy także na uwadze, że klucz, dopóki istnieje, stanowi zagrożenie - tajna policja może znaleźć talię i spisać sobie jej kolejność. 2. Skorzystaj z zapisu brydżowego. Opis rąk poszczególnych graczy, spotykany w gazecie lub książce o brydżu, stanowi klucz mniej więcej 95-bitowy. Jeśli strony mogą uzgodnić sposób zamiany takiego opisu w porządek talii oraz sposób ustawienia w niej dżokerów (na przykład po dwóch pierwszych kartach wspomnianych w opisie partii), to może zadziałać. Ale uwaga: tajna policja może znaleźć twoją kolumnę brydżową i skopiować porządek kart. Możesz ustalić jakąś stałą konwencję wybierania kolumny brydżowej, na przykład "używamy kolumny brydżowej z twojej lokalnej gazety, z dnia, w którym szyfrujesz wiadomość" albo coś w tym stylu. Albo listę słów kluczowych, za pomocą których przeszukujesz witrynę internetową "New York Timesa", a potem korzystasz z kolumny brydżowej z dnia, w którym ukazał się pierwszy ze znalezionych artykułów. Jeśli te słowa kluczowe zostaną przechwycone lub znalezione przez policję, będą wyglądały jak hasło. Wymyśl swoją własną konwencję; pamiętaj, że tajna policja również czyta książki Neala Stephensona. 3. Uporządkuj talię na podstawie hasła. Ta metoda korzysta z algorytmu Solitaire'a do początkowego uporządkowania talii. Nadawca i odbiorca uzgadniają hasto (na przykład: "TAJNY KLUCZ"). Zaczynamy od talii ułożonej w stały sposób, kolorami jak w brydżu, a w obrębie koloru od najmniejszej do największej karty. Wykonujemy operację Solitaire^ jak wyżej, ale zamiast kroku nr 5 kolejny przekładamy w odliczonym miejscu, na podstawie pierwszego znaku hasła (w tym przypadku T, czyli 20). Pamiętajmy, żeby - tak jak przedtem - odliczone karty włożyć tuż nad ostatnią kartę w talii. Powtarzamy operację dla kolejnego znaku. Dwa ostatnie znaki hasła ustalają położenie dżokerów. Należy jednak pamiętać, że w zwykłym angielskim na jeden znak przypada tylko około 1,4 bita losowości. Aby taki algorytm był bezpieczny, hasto musi mieć przynajmniej 80 znaków. Zalecałbym co najmniej 120. Przykro mi, ale krótszy klucz po prostu nie gwarantuje bezpieczeństwa. Przykładowy wynik Oto przykładowe dane, na których możesz poćwiczyć Solitaire'a. Przykład 1: Zaczynamy od talii nieustawionej w klucz, czyli: A* do K*, Afdo K>, AV do KV, AAdo KA, dżoker A, dżoker B. Można to przedstawić jako 1-52, A,B. Pierwszych dziesięć liczb to: 4 49 10 (53) 24 8 51 44 6 33 53 oczywiście pomijamy. Zamieściłem je na liście w celu ilustracji. Jeśli otwarty tekst to: AAAAAAAAAA 343 / 344

NEAL STEPHENSON - CRYPTONOMICON to zaszyfrowany wygląda tak: EXKYIZSGEH Przykład 2: Korzystając z trzeciej metody ustawiania talii w klucz, przy kluczu "FOO", pierwszych piętnaście liczb ciągu kluczowego to: 8 19 7 25 20 (53) 9 8 22 32 43 5 26 17 (53) 38 48 Jeśli tekst otwarty to same A, zaszyfrowany brzmi: ITHZU JIWGR FARMW Przykład 3: Korzystając z trzeciej metody i klucza "CRYPTONOMICON", tekst "SOLITAIRE" szyfruje się na: KIRAKSFJAN Oczywiście można użyć dłuższego klucza. Te przykłady służą wyłącznie celom testowym. Na mojej stronie internetowej znajdziesz więcej przykładów, możesz też stworzyć własne przy użyciu zamieszczonego w powieści skryptu w języku Perl. Bezpieczeństwo przez tajność Solitaire jest zaprojektowany tak, żeby zapewniał bezpieczeństwo, nawet jeśli wróg zna zasadę działania algorytmu. Zakładam, że "Cryptonomicon" będzie bestsellerem -do kupienia wszędzie. Zakładam, że Agencja Bezpieczeństwa Narodowego i wszyscy inni zbadają algorytm i będą o nim pamiętać. Zakładam, że jedyną tajemnicą jest klucz. Dlatego właśnie zachowanie tej tajemnicy jest tak istotne. Jeśli trzymasz w bezpiecznym miejscu talię kart, przyjmij, że wrogowi spodoba się pomysł, iż używasz Solitaire'a. Jeśli w sejfie masz wycinek z kolumny brydżowej, parę osób pewnie uniesie brwi. A jeśli którakolwiek z inwigilowanych grup rzeczywiście używa Solitaire'a, spodziewaj się, że tajna policja może mieć bazę danych z wszystkimi kolumnami brydżowymi, której używa przy próbach łamania szyfru. Solitaire zachowuje siłę, nawet jeśli wróg wie, że go używasz; talia zwykłych kart i tak jest mniej podejrzana niż program do szyfrowania na twoim komputerze, ale sam algorytm nie zastąpi odrobiny cwaniactwa. Wskazówki użytkowania Pierwszą zasadą użycia dowolnego szyfru ciągowego ze sprzężeniem na wyjściu, jest: nigdy nie należy używać tego samego klucza do szyfrowania dwóch różnych wiadomości. Powtórz za mną: NIGDY NIE NALEŻY UŻYWAĆ TEGO SAMEGO KLUCZA DO SZYFROWANIA DWÓCH RÓŻNYCH WIADOMOŚCI. Jeśli popełnisz ten błąd, całkiem niweczysz bezpieczeństwo systemu. Oto dlaczego: jeśli masz dwa różne teksty zaszyfrowane, A + K oraz B + K i odejmiesz jeden z nich od drugiego, otrzymasz: (A + K)-(B + K) = A + K-B-K==A-B czyli dwa skombinowane ze sobą otwarte teksty. Bardzo łatwo to złamać. Zaufaj mi: ty być może nie umiałbyś ustalić A i B, mając A - B, ale zawodowy kryptoanalityk to potrafi. Jest to kluczowa kwestia: nigdy nie szyfrować dwóch wiadomości tym samym kluczem. Staraj się, by wiadomości były krótkie. Algorytm jest przystosowany do niedługich tekstów, tak do kilku tysięcy znaków. Jeżeli musisz zaszyfrować powieść o 100 tysiącach słów, skorzystaj z jakiegoś programu komputerowego. Używaj skrótów i wyrażeń slangowych. Nie rozgaduj się. Dla maksymalnego bezpieczeństwa naucz się wykonywać wszystkie działania w pamięci. Gdy załomocze do twoich drzwi tajna policja, po prostu spokojnie przetasuj karty (ale nie rzucaj ich w powietrze; zdziwiłbyś się, widząc, jak wiele z uporządkowania talii pozostaje po rozrzuceniu kart do gry w świnkę). Pamiętaj, aby roztasować talię zapasową, jeżeli taką masz. Analizy bezpieczeństwa Jest ich mnóstwo, ale są o wiele za skomplikowane, by je tutaj przytaczać. Patrz: http: //www.counterpane.com lub napisz do firmy Counterpane Systems, 1711 North Ave. #16, Oak Park, Illinois 60302. Więcej informacji Na dobry początek polecam własną książkę "Applied Cryptography", wyd. John Wi-ley & Sons, 1996. Potem - "The Codebreakers" Davida Kahna (wyd. Scribner, 1996). Poza tym istnieje sporo książek na temat kryptografii komputerowej i jeszcze kilka na temat "ręcznej". Możesz także zaprenumerować mój darmowy biuletyn e-mailowy, pod adresem http:// w w w. c o u n t e r p a n e . c o m / c r y p t o g r a m . h t m l l u b w y s y ł a j ą c p u s t ą w i a d o m o ś ć n a a d r e s c r y p t o - g r a m [email protected]. Ta dziedzina jest bardzo ciekawa. Powodzenia! Serdecznie dziękuję wszystkim osobom, które wspomogły mnie w trakcie pracy nad przekładem, w szczególności zaś subskrybentom grupy dyskusyjne pl.hum.tlumaczenia oraz Alexowi. Wojciech M. Próchniewicz

344 / 344