NERWY CZ. 1

SAVE OFFLINE

SPLOT SZYJNY Splot szyjny (cervical plexus) powstaje z połączenia gałęzi brzusznych nerwów szyjnych C1-C4. Leży bocznie i do przodu od wyrostków poprzecznych górnych kręgów szyjnych przed głębokimi mięśniami szyi. Przykryty jest przez blaszkę przedkręgową powięzi szyjnej przebitą przez gałęzie splotu. Powięź oddziela splot od powrózka naczyniowo nerwowego (t. szyjna wspólna, ż. szyjna wew., n. błędny) oraz m. mostkowo-obojczykowo-sutkowego   



Gałąź C1: biegnie nad tylnym łukiem kręgu szczytowego, bocznie od jego części bocznej a przyśrodkowo od t. kręgowej. Wnika między m. prosty przedni głowy a m. prosty boczny głowy. Gałąź C2: idzie bocznie od t. kręgowej przyśrodkowo od m. międzypoprzecznego tylnego szyi. Dalej idzie między m. dźwigaczem łopatki lub m. pochyłym środkowym a m. długim głowy. Gałęzie C3 i C4: wychodzą między przyczepami m. długiego głowy i długiego szyi (przednioprzyśrodkowo) a m. dźwigacza łopatki, m. pochyłego środkowego i m. płatowatego szyi (tylnobocznie) Gałęzie C1 z C2 i C2 z C3 łączą się cienką pętlą. Połączenie C3 z C4 ma różną budowę. Czasami może przybierać formę cieńszych połączeń w postaci siatki.

Nerwy skórne wychodzą spod środkowej części tylnej krawędzi m. mostkowo-obojczykowo-sutkowego na wysokości C3. Jest to tzw. punkt nerwowy (nerve point of neck) lub punkt Erba.    

n. potyliczny mniejszy (lesser occipital nerve) n. uszny wielki (great auricular nerve) n. poprzeczny szyi ( transverse cervical nerve) nn. nadobojczykowe (supraclavicular nerves)

N. potyliczny mniejszy o powstaje z C2 i C3 o po wyjściu spod m. mostkowo-obojczykowo sutkowego biegnie ku górze na m. płatowatym głowy o oprócz głównej gałęzi występuje też druga cieńsza (biegnie do przodu od głównej i kończy się na ścięgnie m. mos. o uszkodzenie powoduje zaburzenia czucia w pasie skóry za małżowiną uszną N. uszny wielki o najsilniejsza gałąź skórna splotu szyjnego o pochodzi z C3 (czasami z C2) o po wyjściu spod m. mos idzie do góry i przebija blaszkę pow. powięzi szyi i biegnie dalej po powierzchni zew. m. mos o w początkowym odcinku przykrywa go m. szeroki szyi o na wysokości kąta żuchwy dzieli się na gałąź przednią i tylną (czasami może ich być więcej) o gałąź przednia jest zwykle słabsza, biegnie ku górze, przebija śliniankę przyuszną o gałąź tylna biegnie po powierzchni zew. m. mos ku tyłowi od małżowiny usznej o przecięcie tego nerwu powoduje zniesienie czucia w okolicy kąta żuchwy, za małżowiną uszną i w dolnej części małżowiny N. poprzeczny szyi o może odchodzi od C3, lub pętli C3-C4 lub pętli C2-C3 czasami odchodzi on wspólnym pniem z n. usznym wielkim o po wyjściu spod m. mos zawija się poziomo dookoła tylnego brzegu tego mięśnia o biegnie do przodu na tym mięśniu o krzyżuje od tyłu ż. szyjną zewnętrzną o dzieli się na gałęzie, które biegnąc do góry przebijają m. szeroki szyi (wyróżniamy gałęzie górne i dolne)

o gałęzie górne to przedłużenie nerwu, idą w stronę k. gnykowej, jedna z nich zespalając się z n. twarzowym tworzy pętlę szyjną powierzchowną (superficial ansa cervicalis), zaopatrują górną część trójkąta przedniego szyi o gałęzie dolne zaopatrują dolną część trójkąta przedniego szyi o przerwanie nerwu powoduje zaburzenia czucia w trójkącie przednim szyi (dochodzą do dolnego brzegu żuchwy i do dołu szyjnego) Nn. nadobojczykowe o odchodzą od C3 i C4 lub tylko od C4 o kierują się w postaci pni nerwowych w dół i rozchodzą się wachlarzowato w trójkącie bocznym szyi o w początkowym odcinku biegną w tkance tłuszczowej podpowięziowej, następnie wychodzą spoza m. mos o w dolnej części trójkąta bocznego szyi przebijają blaszkę powierzchowną powięzi ( tak jak n. uszny wielki) i m. szeroki szyi (tak jak n. poprzeczny szyi)  nn nadobojczykowe przyśrodkowe (medial supraclavicular nerves) krzyżują od przodu ż. szyjną zew. po przebiciu m. szerokiego szyi dochodzą do wcięcia jarzmowego mostka, zaopatrują staw mostkowo-obojczykowy  nn. najdobojczykowe pośrednie (intermedial supraclavicular nerves) rozgałęziają się w skórze dolnej trójkąta bocznego szyi i na m. piersiowym większym aż do 2-3 żebra. Nie przebijają obojczyka ponieważ powstały przed jego skostnieniem  nn. nadobojczykowe tylne (posteriori supraclavicular nerves) biegną po powierzchni zew. m. czworobocznego. Gałęzie końcowe dochodzą do okolicy naramiennej. Odchodzą od nich gałązki do stawu obojczykowo barkowego i czasami gałąź do m. czworobocznego o przerwanie go powoduje znieczulenie skóry w obrębie dolnej części trójkąta bocznego szyi, pasa skóry przylegającej do obojczyka na klatce piersiowej i w okolicy naramiennej Nerwy mięśniowe dzielimy na gałęzie krótkie i długie Gałęzie krótkie – zakres ich unerwienia obejmuje przede wszystkim mięśnie głębokie szyi        

do m. prostego przedniego głowy (C1, C2) do m. prostego bocznego głowy (C1) do m. długiego głowy (C1-C4) do m. długiego szyi (C3,C4) do m. dźwigacza łopatki (C3, C4) do m. pochyłego przedniego (C4) do m. pochyłego środkowego i tylnego (C3, C4) do mm. międzypoprzecznych przednich (C2-C4)

Gałęzie długie – są grubsze od gałęzi krótkich  gałąź do m. mostkowo-obojczykowo sutkowgo (sternocleidomastoid branch)  gałąź do m. czworobocznego (trapezius branch)  pętla szyjna (ansa cervicalis)  nerw przeponowy (phrenic nerve) Gałąź do m. mostkowo-obojczykowo-sutkowego o odchodzi od C2 i C3 o wnika do m. mos i łączy się w nim z gałęzią zew. n. dodatkowego o prowadzi włókna proprioceptywne* dla m. mos Gałąź do m. czworobocznego o odchodzi od C3, C4 lub za pośrednictwem jednego z nn. nadobojczykowych tylnych o biegnie poniżej n. dodatkowego przez trójkąt boczny szyi i wnika do m. czworobocznego o w mięśniu łączy się z n. dodatkowym

Pętla szyjna o zwana dawniej pętlą nerwu podjęzykowego (ansa n. hypoglossi) lecz ta nazwa ssie gdyż pętla nie zawiera włókien tego nerwu  gałąź górna pętli (superior root)  zawiera włókna C1 i C2, które z pomocą gałęzi łączącej dochodzą do nerwu podjęzykowego (hypoglossal nerve) i idą z nim w dół  Włókna odchodzą od nerwu w miejscu gdzie zagina on do przodu  Kierują się ku dołowi w rowku między t. szyjną wewnętrzną a zewnętrzną po czym idą w dół i łączą się z gałęzią dolną  Nie wszystkie włókna z gałęzi łączącej biegną w gałęzi górnej (!). Część z nich dalej biegnie z n. podjęzykowym do przodu tworząc gałąź do m. tarczowo-gnykowego i bródkowo-gnykowego  Niektóre włókna splotu (C1, C2) nie kierują się w dół z n. podjęzykowym lecz w górę i zaopatrują m. prosty przedni głowy i m. długi głowy (wg niektórych unerwiają oponę twardą)  Gałąź dolna pętli (inferior root)  Odchodzi bezpośrednio od splotu (C2 i C3)  Biegnie ku dołowi i do przodu przed ż. szyjną wew. przykryta m. mos o obie gałęzie łączą się tworząc pętlę szyjną o leży powyżej śródścięgna m. łopatkowo-gnykowego na powierzchni przedniej ż. szyjnej wew. i t. szyjnej wspólnej o odchodzą gałęzie mięśniowe do: m. mostkowo-gnykowy, m-mostkowo-tarczowy, m. łopatkowognykowy o splot szyjny za pośrednictwem n. podjęzykowego unerwia: m. tarczowo-gnykowy, m. bródkowognykowy, m. prosty przedni głowy, m. długi głowy Nerw przeponowy NERWY WĘCHOWE (I) (OLFACTORY NERVES)  nerw zmysłowy  w zasadzie wypustka mózgowia położona w kresomózgowiu w związku z czym nie posiada żadnych jąder  rozpoczynają się w nabłonku węchowym błony śluzowej okolicy węchowej jamy nosowej  ciało komórki leży w głębi nabłonka  wysmukłe wypustki obwodowe dochodzące do powierzchni nabłonka tworzą stożki węchowe zakończone 6-8 „włoskami węchowymi”  z przeciwnego bieguna odchodzą neuryty (bardzo cienkie, bezrdzenne z neurolemą czyli osłonką Schwanna) które łączą się w pęczki tworzące nerwy węchowe  nerwy te w liczbie 15-20 kierują się do otworów blaszki sitowej; te biegnące z przegrody nosa przechodzą przez szereg przyśrodkowy otworów a te z bocznej ściany jamy nosowej przez szereg boczny  w okresie zarodkowym nerwy węchowe tworzą pień nerwowy który później dzieli się na pęczki w związku z powstaniem blaszki sitowej  po przebiciu blaszki sitowej i opony twardej nerwy wchodzą od dołu do opuszki węchowej (olfactory bulb) gdzie tworzą drzewkowate rozgałęzienia stykające się z rozgałęzieniami dendrytów komórek mitralnych  połączenia te tworzą kłębuszki nerwowe (glomeruli olfactori)  neuryty komórek mitralnych tworzą pasmo węchowe (olfactory tract) które ciągnie się do tyłu do trójkąta węchowego (olfactory trigone)  opuszka, pasmo i trójkąt węchowy należą filogenetycznie do najstarszych części obwodowego układu nerwowego

NERW OKORUCHOWY (III) (OCULOMOTOR NERVE)  unerwia ruchowo m. dźwigacz powieki górnej i wszystkie mięśnie poprzecznie prążkowane gałki ocznej oprócz m. skośnego górnego i m. prostego bocznego  prowadzi włókna przywspółczulne unerwiające mięśnie wewnętrzne gałki ocznej (razem z włóknami współczulnymi splotu jamistego)  zawiera proprioceptywne włókna czuciowe z unerwianych przez siebie mięśni  ruchowe komórki korzeniowe wytwarzają wielkokomórkowe jądro początkowe położone w śródmózgowiu na wysokości wzgórków górnych blaszki pokrywy do przodu od wodociągu mózgu w pobliżu linii pośrodkowej  przywspółczulne komórki korzeniowe w pobliżu powyższego jądra wytwarzają dodatkowe autonomiczne jądro zwane jądrem Westphala-Edingera  pęczki korzeniowe n. okołoruchowego biegną po obu stronach linii pośrodkowej zataczając łuk wypukły w stroną boczną  powierzchnię podstawną pnia mózgu opuszcza w dole międzykonarowym powyżej górnego brzegu mostu dwiema grupami pęczków  grupa przyśrodkowa wychodzi z bruzdy przyśrodkowej odnogi mózgu; grupa boczna wychodzi z odnogi mózgu (obie grupy mają ok. 8 płaskich pęczków)  oba pęczki wytwarzają okrągły powrózek między t. górną móżdżku a t. tylną mózgu, kieruje się on w stronę przednią i boczną  bocznie od wyrostka pochyłego tylnego przebija od oponę twardą następnie biegnie w górnym brzegu ściany bocznej zatoki jamistej do szczeliny oczodołowej górnej (kąt przyśrodkowy)  po minięciu szczeliny przyśrodkowo od n. odwodzącego i nosowo-rzęskowego przechodzi przez pierścień ścięgnisty wspólny  w zatoce jamistej otrzymuje włókna współczulne ze splot jamistego (przedłużenie splotu szyjnotętniczego wew.) i włókna czuciowe z n. ocznego dla zew. mięśni gałki ocznej  po wejściu do oczodołu dzieli się na słabszą gałąź górną i silniejszą gałąź dolną  gałąź górna (superior branch)  biegnie do przodu i ku górze bocznie od t. ocznej i n. wzrokowego  wsuwa się między m. dźwigacz powieki górnej a m. prosty górny które zaopatruje  gałąź dolna (inferior branch)  oddaje gałąź do m. prostego przyśrodkowego (pod n. wzrokowym)  oddaje gałąź do m. prostego dolnego  oddaje gałąź do m. skośnego dolnego; jest najdłuższa przebiega wzdłuż bocznego brzegu m. prostego dolnego między nim a m. prostym bocznym  korzeń okołoruchowy AKA korzeń okołoruchowy zwoju rzęskowego AKA korzeń przywspółczulny  korzeń przywspółczulny (prowadzi włókna przywspółczulne n. okoruchowego do zwoju rzęskowego)  odchodzi od gałęzi zaopatrującej m. skośny dolny i idzie do zwoju rzęskowego  zazwyczaj krótki  w zwoju rzęskowym włókna przywspółczulne zostają przełączone i jako włókna zazwojowe podążają do gałki ocznej w nerwach rzęskowych krótkich (short cillary nerves) które biegną między twardówką a naczyniówką  nerwy te wytwarzają w ciele rzęskowym splot zwojowy rzęskowy i zaopatrują m. zwieracz źrenicy i m. rzęskowy  w spojrzeniu zbieżnym m. prosty przyśrodkowy współpracuje z jednoimiennym mięśniem drugiej strony  w spojrzeniu bocznym m. prosty przyśrodkowy współpracuje z drugostronnym m. prostym bocznym  PORAŻENIE: opad górnej powieki (ptosis), gałka kieruje się w bok i ku dołowi (zez rozbieżny), żrenica ulega rozszerzeniu zaburzenia akomodacji oka (składnik przywspółczulny)

NERW BLOCZKOWY (IV) (TROCHLEAR NERVE)  drugi z kolei nerw czaszkowy zaopatrujący mięśnie prążkowane gałki ocznej  jako jedyny z nerwów czaszkowych wychodzi z mózgowia po stronie grzbietowej  ŁATWO GO USZKODZIĆ!!!!!11  jądro leży w śródmózgowiu ku dołowi od jądra n. okołoruchowego do przodu od wodociągu mózgu na wysokości wzgórków dolnych blaszki pokrywy  włókna korzeniowe wstępują w kierunku grzbietowym, obejmują istotę szarą środkową  po dojściu do zasłony rdzeniowej górnej oba korzenie krzyżują się i ukazują na powierzchni grzbietowej pnia mózgu w pobliżu linii pośrodkowej  z mózgowia wychodzi ku dołowi od wzgórka dolnego blaszki pokrywy i bocznie od wędzidełka zasłony rdzeniowej górnej  oponę twardą przebija do tyłu od wyrostka pochyłego tylnego i przed przednim pasmem namiotu móżdżku  dalej przebiega do przodu w ścianie bocznej zatoki jamistej (nad ocznym poniżej okoruchowego)  krzyżuje okoruchowy na jego bocznej stronie, wstępuje do oczodołu przez szczeline oczodołową górną bocznie i ku górze od pierścienia ścięgnistego wspólnego  biegnie nad początkiem m. dźwigacza powieki górnej i wnika w pow. górną m. skośnego górnego unerwiając go  PORAŻENIE: występuje słaby zez idący przyśrodkowo i ku górze NERW ODWODZĄCY (VI) (ABDUCENS NERVE)   

      

Zaopatruje m. prosty boczny Jądro początkowe leży w obrębie mostu, grzbietowo, na dnie dołu równoległobocznego we wzgórku n. twarzowego Włókna korzeniowe po wyjściu z jądra biegną płaskim łukiem do przodu, w pobliżu linii pośrodkowej wychodzą z mózgowia na dolnym brzegu mostu między nim a piramidą rdzenia przedłużonego po wyjściu biegnie w zbiorniku podpajęczynówkowym mostu leżąc na stoku kości klinowej wchodzi do zatoki jamistej przez szczelinę opony twardej (w pobliżu części skalistej k. skroniowej) po wyjściu z zatoki wchodzi do oczodołu przez szczelinę górną przechodzi przez pierścień ścięgnisty wspólny poniżej n. nosowo-rzęskowego i n. okoruchowego przylega do pow. przyśrodkowej m. prostego bocznego zaopatrując go (odwodzi go) PORAŻENIE: zez zbieżny, uszkodzenia nerwu występują przy złamaniu podstawy czaszki Uszkodzenie jądra n. odwodzącego łączy się z porażeniem n. twarzowego (kolano wewn. n. twarzowego owija się dookoła jądra)

NERW TRÓJDZIELNY (V) (TRIGEMINAL NERVE)  Nerw pierwszego łuku skrzelowego (czyli łuku żuchwowego)  Składa się z części większej (major part) zbudowanej z dośrodkowych włókien czuciowych i z części mniejszej (minor part) zbudowanej z ośrodkowych włokien ruchowych  Wychodzi dwoma korzeniami na pograniczu mostu i konaru środkowego móżdżku  Grubszy korzeń to czuciowa część nerwu a cieńszy ruchowa. Oba korzenie biegną razem aż do szczytu piramidy kości skroniowej  Na owej piramidzie część większa tworzy zwój troisty  Zwój troisty (trigeminal ganglion)o Odpowiada zwojowi rdzeniowemu nerwów segmentalnych. o Ma luźny charakter. o Na przedniej powierzchni piramidy w dole środkowym czaszki żłobi sierpowaty wycisk. o Leży w kieszonce opony twardej, która zachowała pierwotny dwublaszkowy charakter









  

o Jama zwoju troistego (trigeminal cave albo Meckela) wyścielona od wewnątrz kieszonką pajęczynówki i wypełniona płynem mózgowo-rdzeniowym\ o W związku z punktem wyżej korzenie n. V a także zwój troisty są położone w zbiorniku podpajęczynówkowym podstawnym Znaczenie praktyczne przy wstrzykiwaniu płynów mających na celu zlikwidować nerwobóle o Czuciowe komórki korzeniowe typu „pozornie jednobiegunowych” oddają dzielącą się wypustkę na włókno dośrodkowe (centralne) i odśrodkowe (obwodowe) [A/N: Przypominam, że dośrodkowe to część większa pnia] Część większa kończy się w 3 jądrach krańcowych (słup GVA): czuciowym głównym (principal nucleus), pasma rdzeniowego (spinal trigeminal nucleus) od którego biegnące włókna tworzą pasmo rdzeniowe n. V, pasma śródmózgowego (mesencephalic nucleus) do którego biegnące włókna tworzą pasmo śródmózgowe n. V Ruchowe komórki korzeniowe tworzą jądro początkowe (nucleus origins uj wie jak po angielsku) AKA jądro ruchowe (motor nucleus) które leży w przyśrodkowo do jądra czuciowego głównego [w Bochenku jest napisane, że górnego ale takiego nie ma]. Nazywane też jądrem żwaczowym bo wychodzące z niego włókna zaopatrują mięśnie żwaczowe Jądro przywspółczulne (parasympathetic nucleus) – utworzone przez przywspółczulne komórki korzeniowe PRZYPUSZCZALNIE znajdujące się w miejscu sinawym dołu równoległobocznego. Włókna wychodząc z jądra biegną PRAWDOPODOBNIE w paśmie śródmózgowiowym Nerw trójdzielny czerpie włókna czuciowe ze zwoju nerwu trójdzielnego (zwój Gassera który tworzy wycisk przy szczycie piramidy na jej pow. przedniej) – leżą w nim komórki macierzyste czuciowe, których wypustki obwodowe tworzą włókna nerwu trójdzielnego a wypustki … Od zwoju Gassera odchodzą 3 gałęzie: nerw oczny (V1) (ophtalmic nerve), nerw szczękowy (V2) (maxillary nerve) , nerw żuchwowy (V3)(mandibular nerve) Wszystkie gałęzie oddają gałąź oponową dla opony twardej mózgowia Wewnątrzczaszkowy odcinek nerwu trójdzielnego kończy się ze szczeliną oczodołową górną, otworem okrągłym i otworem owalnym

Nerw oczny (ophthalmic nerve) o Najcieńsza z trzech gałęzi o Wychodzi z bocznego brzegu zwoju trójdzielnego i kieruje się w ku górze i do przodu przechodząc do oczodołu przez szczelinę oczodołową większą (już podzielony na 3 gałęzie) o Łączy się z ze zwojem przywspółczulnym: zwojem rzęskowym o WYŁĄCZNIE CZUCIOWY o Biegnie w ścianie bocznej zatoki jamistej leżąc poniżej n. bloczkowego i bocznie od n. odwodzącego o Wysyła w zatoce gałęzie do nerwów mięśni gałki ocznej unerwiając je czuciowo o Włókna współczulne otrzymuje ze splotu jamistego [A/N: będzie o nim w kolejnym ćwiczeniu] które są przeznaczone dla gruczołów skóry i mięśni przywłosowych o Przed przejściem przez szczelinę układa się bocznie od pozostałych przechodzących przez nią nerwów o oddaje gałąź namiotu (tentorial branch) jeszcze w jamie czaszki (przylega do n. bloczkowego)  nerw łzowy (lacrimal nerve)  najbardziej boczna i najcieńsza gałąź  przenika przez gruczoł łzowy; zaopatruje kąt boczny oka  przechodzi przez szczelinę oczodołową górną bocznie od nerwów i pierścienia ścięgnistego wspólnego a przyśrodkowo od ż. ocznej górnej  krzyżuje od góry m. prosty boczny gałki ocznej  przed wejściem do gruczołu łzowego dzieli się na gałąź górną i dolną  gałąź górna: przechodzi przez gruczoł łzowy, unerwia go czuciowo, kończy się w spojówce oraz w powiece górnej (r. palpebralis)



gałąź dolna: biegnie wzdłuż ściany bocznej ku dołowi, łączy się z n. jarzmowym [A/N: będzie o nim dalej] z zespolenia tego biegną do gruczołu łzowego gałęzie doprowadzające włókna przywspółczulne pochodzące z n. twarzowego i n. skalistego większego (dochodzą do n. jarzmowego przez zwój skrzydłowo-podniebienny)  nerw czołowy (frontal nerve)  najsilniejsza gałąź!  W szczelinie oczodołowej układa się między n. łzowym a n. bloczkowym  W oczodole przebiega pod sklepieniem leżąc na m. dźwigaczu powieki górnej kieruje się do wcięcia czołowego  n. nadbloczkowy: najcieńsza z gałęzi n. czołowego odchodzi w części tylnej oczodołu, biegnie nad bloczkiem m. skośnego górnego  gałąź górna przebija m. okrężny oka i m. czołowy  gałąź dolna: zespala się z n, podbloczkowym  nerw rzęskowy (nasociliary nerve)  najbardziej przyśrodkowa gałąź  jedyna nerwu ocznego która przechodzi przez pierścień ścięgnisty wspólny  na początku między mięśniem prosty górnym gałki ocznej a n. wzrokowym potem między m. skośnym górnym a m. prostym przyśrodkowym  dochodzi do przyśrodkowego brzegu oczodołu  CZĘŚĆ RZĘSKOWA (ciliary part)  gałąź łącząca ze zwojem rzęskowym (communicating branch to the ciliary ganglion) AKA korzeń czuciowy AKA korzeń długi zwoju rzęskowego oddziela się w ścianie zatoki jamistej biegnie przez pierścień ścięgnisty wspólny i wstępuje do zwoju prowadzi z gałki ocznej włóka czuciowe przez nn. rzęskowe krótkie, które przez korzeń długi dochodzą do n. nosowo-rzęskowego  nn. rzęskowe długie (long ciliary nerves) 1 albo 2 odchodzą w miejscu skrzyżowania n. n-rz z n. wzrokowym Biegną wzdłuż strony przyśrodkowej tego nerwu Zaopatrują rogówkę, twardówkę, tęczówkę, naczyniówkę i ciało rzęskowe  CZĘŚĆ NOSOWA (nasal part)  n. sitowy tylny (posteriori ethmoidal nerve) wchodzi do otworu sitowego tylnego zaopatruje komórki sitowe i zatoke klinową współpracuje z gałęzią oczodołową zwoju skrzydłowo-podniebiennego  n. sitowy przedni (anterior ethmoidal nerve) przebiega nad m. prostym przyśrodkowym gałki ocznej wchodzi do dołu przedniego czaszki przez otwór sitowy przedni leży pod oponą twardą (zewnątrzoponowo) na blaszce sitowej wstępuje do jamy nosowej przez jeden z przednich otworów blaszki w jamie nosowej rozpada się na gałęzie nosowe (nasal branches) gałęzie wewnętrzne dzielą się na przednie boczne i przednie przyśrodkowe zaopatrując błonę śluzową jamy nosowej do przodu od okolicy węchowej gałąź zewnętrzna biegnie w bruździe sitowej na pow. wew. kości nosowej. Wychodzi z jamy między ową bruzdą a chrząstką boczną zaopatrując skórę grzbietu nosa  n. podbloczkowy (infratrochlear nerve) w przedłużeniu pnia n.n-rz kieruje się pod m. skośnym górnym

pod bloczkiem tego mięśnia dochodzi do wew. kąta oka gdzie się dzieli gałąź powiekowa górna (superior palpebral branch) zwykle zespala się z n. nadbloczkowym i zaopatruje przyśrodek powieki górnej gałąź powiekowa dolna (inferior palpebral branch) zaopatruje przyśrodek kąta oka, mięsko łzowe i woreczek łzowy i skórę bocznej pow. nasady nosa  zwój rzęskowy (ciliary ganglion)  z n. ocznym łączy się zwój rzęskowy przywspółczulny  leży w głębi oczodołu na granicy tylnej i środkowej jego trzeciej części  leży na pow. bocznej n. wzrokowego, przyśrodkowo od m. prostego bocznego  czasami może składać się z dwóch części, czasem ma charakter splotu a i zdarza się, że przenika przez niego jedna z tętnic rzęskowych  dochodzą do niego 3 gałęzie doprowadzające zwane korzeniami  korzeń czuciowy czyli długi jest gałęzią n. nosowo-rzęskowego (A/N: był wyżej)  korzeń przywspółczulny AKA krótki AKA okoruchowy gałąź n. okoruchowego (A/N: patrz strona 4)  korzeń współczulny (sympaphetic root of ciliary ganglion) prowadzi włókna zazwojowe ze zwoju szyjnego górnego pnia współczulnego biegnące w splocie szyjno-tętniczym wewnętrznym i splocie jamistym. Przylega do n. ocznego i przez szczelinę oczodołową górną wchodzi do oczodołu Zaopatruje naczynia gałki ocznej (naczyniówki i tęczówki) oraz m. rozwieracz źrenicy  Z przedniego brzegu zwoju odchodzi kilka nn. rzęskowych krótkich (short ciliary nerves) Kierują się do gałki wzdłuż n. wzrokowego Przebijają twardówkę przy wyjściu n. wzrokowego Zaopatrują naczynia twardówki i naczyniówki w ciele rzęskowym gałęzie dzielą się i wytwarzają splot wewnątrz m. rzęskowego z owego splotu wychodzą nerwy dla m. rzęskowego, m zwieracza i rozwieracza źrenicy, dla tęczówki i rogówki nerwy rzęskowe prowadzą 3 rodzaje włókien: czuciowe ( z n. nosoworzęskowego), przywspółczulne (z n. okoruchowego) i współczulne (ze splotu szyjno-tętniczego wewnętrznego) A teraz wklejka z Bochna o nerwach-oszustach

o Zespolenia n. ocznego  w zatoce jamistej wysyła włókna czuciowe do wszystkich 3 nerwów gałki ocznej  odbiera włókna współczulne ze splotu jamistego  zespolenie n łzowego (V1) z n. jarzmowym (V2) doprowadza włókna współczulne dla gruczołu łzowego

 zespolenie n. czołowego (nadbloczkowego) z n. nosowo-rzęskowym (podbloczkowego)  zespolenie przez zwój rzęskowym o Obszar unerwienia  TYLKO CZUCIOWO: namiot móżdżku, ściany zatoki skalistej górnej, zatoki poprzecznej, zatoki prostej, skórę czoła do szwu wieńcowego, skórę powieki górnej, grzbietu nosa, błonę śluzową przednio-górnej części jamy nosowej, zatoki czołowej, klinowej, komórek sitowych, spojówkę, błonę włóknistą i naczyniową gałki ocznej Nerw szczękowy (maxillary nerve) Druga gałąź n. trójdzielnego CZUCIOWA! Po odejściu od zwoju trójdzielnego biegnie w ścianie bocznej zatoki jamistej Przyjmuje tu włókna współczulne ze splotu jamistego Przez otwór okrągły idzie do dołu skrzydłowo-podniebiennego Po oddaniu w dole gałęzi przechodzi przez szczelinę oczodołową dolną do oczodołu W oczodole układa się na jego dolnej ścianie w bruździe W kanale podoczodołowym jako n. podoczodołowy biegnie jako gałąź końcowa Gałąź oponowa środkowa (middle meningeal branch) odchodzi w jamie czaszki tuż za zwojem troistym. Gałąź wsteczna (unerwia oponę twardą przedniego i połowy środkowego dołu czaszki). Zespala się z gałęzią oponową n. żuchwowego (może ona przejąć obszar unerwienia gałęzi środkowej) o RESZTA GAŁĘZI:  Nerw jarzmowy (zygomatic nerve)  Odchodzi w dole skrzydłowo-podniebiennym (najbardziej bocznie)  Przez szczeline oczodołową dolną wchodzi do oczodołu  Biegnie po bocznej ścianie oczodołu, kieruje się do otworu jarzmowo-oczodołowego  Przed wejściem do niego oddaje gałąź łączącą do n. łzowego z włóknami przywspółczulnymi  Dzieli się przed wejściem do otworu  Gałąź jarzmowo-skroniowa (zygomaticotemporal branch) Wychodzi przez otwór tej samej nazwy do dołu skroniowego Przebija mięsień skroniowy i jego powięź nad łukiem jarzmowym Unerwia skórę bocznej części czoła i przedniej skroni  Gałąź jarzmowo-twarzowa (zygomaticofacial branch) Wychodzi przez otwór tej samej nazwy na kość jarzmową Rozgałęzia się w okolicy kąta bocznego oka tworząc zespolenia z gałęziami n. twarzowego  Nerw podoczodołowy (infraorbital nerve)  Bezpośrednie przedłużenie pnia głównego n. szczękowego  Układa się na dolnej ścianie oczodołu, przebiega w bruździe a następnie przechodzi przez otwór podoczodołowy na pow. przednią szczęki.  Nn. zębodołowe górne (superior alveolar nerves) występują w 3 grupach  Gałęzie zębodołowe górne tylne (posteriori superior alveolar branches) Najczęściej 2 odchodzą od nerwu przed wejściem do oczodołu Wchodzą do otworów zębodołowych (razem z gałęziami jednoimiennej tętnicy) Jedna gałązka przebiega na zew. pow. kości i zaopatruje dziąsła zębów trzonowych od strony policzkowej Zastępuje czasami n. policzkowy (A/N: będzie o nim dalej) Razem z pozostałymi gałęziami zębodołowymi górnymi tworzą splot zębodołowy górny o o o o o o o o o

 Gałąź zębodołowa górna środkowa (middle superior alveolar branch) Odchodzi od nerwu w obrębie bruzdy podoczodołowej Wstępuje do drobnego kanalika w ścianie bocznej szczęki Nieraz brakuje jej w całości lub częściowo  Gałęzie zębodołowe górne przednie (anterior superior alveolar branches) Odchodzą w obrębie kanału podoczodołowego Biegną w kanalikach kostnych przedniej ściany szczęki Jedna z gałęzi biegnie do jamy nosowej i zespala się z n. nosowoponiebiennym (nasopalatine nerve)  Splot zębowy górny (superior dental plexus) W kształcie łuku wypukłego ku dołowi Gałęzie zębowe górne (superior dental branches) zaopatrują miazgę zębów Gałęzie dziąsłowe górne (superior gingival branches) dla pow. policzkowej i wargowej dziąseł oraz ozębnej Gałęzie do błony śluzowej zatoki szczękowej  Gałęzie końcowe wychodzą przez otwór podoczodołowy i w dole nadkłowym tworzą gęsią stopkę mniejszą (pes anserinus minor)  gałęzie powiekowe dolne (inferior palpebral branches) owijają się dookoła dolnego brzegu mięśnia okrężnego oka zazwyczaj występują dwie gałązki: boczna i przyśrodkowa  gałęzie nosowe zewnętrzne (external nasal branches)  gałęzie nosowa wewnętrzne (internal nasal branches)  gałęzie wargowe górne (superior labial branches) zazwyczaj 3 lub 4 biegną ku dołowi między mięśniami  Nn. skrzydłowo-podniebienne (pterygopalatine nerves) 2-3 krótkie gałązki Odchodzą w dole skrzydłowo-podniebiennym Dochodzą do zwoju skrzydłowo-podniebiennego tworząc korzeń czuciowy  Zwój skrzydłowo-podniebienny (pterygopalatine ganglion AKA Meckela)  Zwój przywspółczulny  Parokrotnie większy od rzęskowego ma kształt stożka zaostrzonego ku tyłowi  Czasami dzieli się na dwie części połączone jednym nerwem  Leży głęboko w dole skrzydłowo-podniebiennym między otworem klinowopodniebiennym a n. szczękowym położonym bocznie  Leży do tyłu od t. klinowo-podniebiennej i do przodu od przedniego otworu kanału skrzydłowego  Ma 3 korzenie  Korzeń czuciowy (sensory root) utworzony przez nerwy skrzydłowopodniebienne, włókna nie kończą się w zwoju lecz biegną dalej  Korzeń przywspółczulny (parasympathetic root) Z włókien n. skalistego większego (będzie o nim dalej przy n. twarzowym) który wcześniej połączył się z n. skalistym głębokim Po wyjściu z kanału n. twarzowego n. skalisty większy leży w bruździe tej samej nazwy Przechodzi przez otwór poszarpany na pow. zew. czaszki W kanale skrzydłowym łączy się ze współczulnym n. skalistym głębokim



W zwoju włókna przywspółczulne jako włókna przedzwojowe tworzą synapsy z komórkami zwojowymi od których odchodzą włókna zazwojowe  Korzeń współczulny (sympaphetic root) Utworzony przez n. skalisty głęboki ze splotu szyjno-tętniczego głębokiego Oba nerwy skaliste (większy i głęboki) tworzą n. kanału skrzydłowego (pterygoid canal nerve albo Widiusza) czyli korzeń twarzowy Ma 3 gałęzie odprowadzające  Gałęzie nosowe tylne (posterior nasal branches) Gałęzie nosowe tylne górne boczne (posterior superior lateral nasal braches) 6-10 cienkich gałązek; idą do otworu klinowopodniebiennego; przechodzą do jamy nosowej i rozgałęziają się w błonie śluzowej. Unerwiają małżowinę nosową górną, środkową, zatoke klinową, nozdrza tylne, błonę górnej części gardła Gałęzie nosowe tylne górne przyśrodkowe (posterior superior medial nasal branches) 2-3 gałęzie. Jedna z nich to n. nosowo-podniebienny (nasopalatine nerve albo Scarpae) przebiega pod całą przegrodą nosa; oddaje gałązki do błony śluzowej dolnej części przegrody nosa. Przechodzi przez kanał przysieczny jako nerw przysieczny zespalając się z n. podniebiennym przednim. Gałęzie nosowe dolne tylne boczne (posterior inferior lateral nasal branches) początkowo w kanale nosowo-podniebiennym; na wysokości małżowiny nosowej dolnej przechodzą do jamy nosowej zaopatrując tę małżowinę, przewód nosowy dolny i środkowy oraz zatoke szczękową  Nn. podniebienne (palatine nerves) biegną ku dołowi przez kanał skrzydłowopodniebienny i kanały podniebienne N. podniebienny większy (greater palatine nerve albo anterior) wychodzi przez otwór podniebienny większy, dzieli się na 3-4 gałęzie biegnące w bruzdach podniebiennych; zaopatrują błonę śluzową podniebienia twardego wraz z gruczołami; zespala się z gałęzią końcową nosowo-podniebiennego Nn. podniebienne mniejsze (lesser palatine nerves) wychodzą przez otwory podniebienne mniejsze, rozgałęziają się w okolicy migdałka podniebiennego i podniebienia miękkiego. Wg niektórych prowadzi włókna ruchowe z n. twarzowego do m. dźwigacza podniebienia miękkiego i m. języczka  Gałęzie oczodołowe (orbital branches) W liczbie 2-3 przechodzą przez szczelinę oczodołową dolną Ich rozgałęzienia przez otwór sitowy tylny dochodzą do tylnych komórek sitowych  Gałąź gardłowa (pharyngeal branch) Dzieląc się na kilka gałązek biegnie ku górze i ku tyłowi przez kanaliki kostne dolnej pow. kości klinowej Rozgałęzia się w błonie śluzowej sklepienia gardła w pobliżu ujścia trąbki słuchowej  Opisane gałęzie prowadzą włókna czuciowe (z n, szczękowego), przywspółczulne (z n. twarzowego) i współczulne (ze splotu szyjno-tętniczego wewnętrznego)

 Włókna czuciowe zaopatrują błonę śluzową zaś autonomiczne gruczoły jamy nosowej, podniebienia, górnej części gardła oraz gruczoł łzowy o Zepolenia:  Splot zębowy prawy z lewym  N. jarzmowy i n. podoczodołowy z gałązkami n. twarzowego. Włókna czuciowe n. szczękowego drogą gałązek ruchowych n. twarzowego zaopatrują skórę twarzy  Przez zwój skrzydłowo-podniebienny  Do n. szczękowego dochodzą włókna współczulne splotu jamistego (w zatoce jamistej) o Unerwienie: zaopatruje czuciowo oponę twardą, skórę powieki dolnej, obu kątów oka, przedniej okolicy skroniowej, skrzydła nosa, górnej części policzka, wargi górnej, błonę śluzową wargi górnej, tylnej i dolnej części jamy nosowej, zatoki klinowej i komórek sitowych, podniebienia i dziąseł, wszystkie zęby szczęki Nerw żuchwowy (mandibular nerve) Najsilniejsza gałąź n. trójdzielnego Nerw mieszany: składa się z dolnej (czuciowej) gałęzi zwoju troistego i z części ruchowej Obie części splatają się ze sobą Łączą się z nim zwój uszny oraz podżuchwowy (oba przywspółczulne) Po odejściu ze zwoju troistego kieruje się do otworu owalnego (otoczony przez splot żylny) Wstępuje do dołu podskroniowego do tyłu od m. skrzydłowego bocznego. Gałąź oponowa (meningeal branch) Odchodzi tuż po przejściu przez otwór owalny Nerw wsteczny; razem z t. oponową środkową wraca do jamy czaszki przez otwór kolcowy Dzieli się; towarzyszy przedniej i tylnej gałęzi ww. tętnicy i unerwia obszar w zasięgu tych naczyń Jedna z gałęzi zespala się z gałęzią oponową środkową n. szczękowego Inna jako gałąź okostnowa zaopatruje skrzydło większe kości klinowej Jeszcze inna biegnie przez szczelinę skalisto-łuskową do błony komórek sutkowych k. skroniowej o Grupa przednia głównie ruchowa (n. policzkowy jako jedyny czuciowy). Nerwy wytwarzają krótki wspólny pień dla mięśni żwaczowych  Nerw żwaczowy (masseteric nerve)  Przebiega nad górnym brzegiem m. skrzydłowego bocznego  Dochodzi do przyśrodkowej pow. mięśnia żwacza przez wcięcie żuchwy  Oddaje 1 lub 2 gałązki do stawu skroniowo-żuchwowego  Nn. skroniowe głębokie, przedni i tylny (deep temporal nerves, anterior and posterior)  Biegną na podstawie czaszki ku bokowi  Po dojściu do grzebienia podskroniowego skręcają ku górze  Dochodzą do pow. wewnętrznej m. skroniowego nad m. skrzydłowym bocznym  Często występuje 3 gałąź n. skroniowy głęboki środkowy (middle deep temporal nerve)  Nerwy rozgałęziają się w mięśniu tworząc zespolenia  N. skrzydłowy boczny (lateral pterygoid nerve)  Odchodzi wraz z n. policzkowym  Biegnie ku dołowi i bokowi  Wnika do pow. przyśrodkowej jednoimiennego mięśnia  N. skrzydłowy przyśrodkowy (medial pterygoid nerve)  Odchodzi ze strony przyśrodkowej n. żuchwowego  Przylega do zwoju usznego lub przechodzi przez niego  Dochodzi do pow. przyśrodkowej jednoimiennego mięśnia o o o o o o o



N.m.napinacza podniebienia miękkiego (nerve to tensor veli palatini) biegnie do m.napinacza podniebienia miękkiego  N.m.napinacza błony bębenkowej (nerve to tensor tympani) kieruje gałązkę do tyłu i ku górze do jednoimiennego mięśnia  N. policzkowy (buccal nerve)  Długa gałąź czuciowa  Przechodzi między obu głowami m. skrzydłowgo bocznego lub między obu m. skrzydłowymi  Biegnie na pow. bocznej m. policzkowego aż do kąta szpary ust  Dzieli się na gałęzie wnikające w mięsień LECZ GO NIE UNERWIAJĄCE  Unerwia błonę śluzową policzka  Zespala się z gałęziami n. twarzowego o Grupa tylna jest przeważnie czuciowa. Tylko n. żuchwowo-gnykowy jest ruchowy  N. językowy (lingual nerve)  Odchodząc od n. żuchwowego układa się przyśrodkowo od n. zębodołowego dolnego  Biegnie między mm. skrzydłowymi przyśrodkowo od t. szczękowej  Przyjmuje strunę bębenkową (chorda tympani nerve) która prowadzi włókna smakowe i wydzielnicze od n. twarzowego  Przebiega pod dolnym brzegiem m. skrzydłowgo bocznego; wstępuje między gałąź żuchwy a m. skrzydłowy przyśrodkowy  Zataczając łuk krzyżuje bocznie m. zwieracz górny gardła i m. rylcowo-językowy  Osiąga dno jamy ustnej na poziomie 3. Dolnego zęba trzonowego  Biegnąc nad m. żuchwowo-gnykowym na zew. pow. m. gnykowo-językowego dochodzi do brzegu bocznego języka  W wyjątkowych sytuacjach przebija m. żuchwowo-gnykowy  Nerw obejmuje od zewnątrz i od dołu przewód ślinianki podżuchwowej  Wnika do języka między m. gnykowo-językowym a m. bródkowo-językowym  Zespala się z n. podjęzykowym, zwojem podżuchwowym, ze struną bębenkową, z n. zębodołowym dolnym  Gałęzie  Gałęzie cieśni gardzieli (branches to isthmus faucium) AKA gałęzie migdałkowe (tonsillar branches) Biegną między żuchwą a m. skrzydłowym przyśrodkowym Zaopatrują błonę śluzową gardzieli, migdałków podniebiennych i części tylnej dna jamy ustnej  Nerw podjęzykowy (sublingual nerve) Odchodzi przy tylnym brzegu ślinianki podjęzykowej Przebiega na pow. bocznej owej ślinianki Zaopatruje śliniankę podjęzykową i błonę śluzową części przedniej dna jamy ustnej Włókna wydzielnicze ze zwoju podżuchwowego i grup komórek zwojowych rozsianych w przebiegu nerwu Komórki owe mogą tworzyć skupienie: zwój podjęzykowy  Gałęzie językowe (lingual branches) Wstępują na grzbiet języka przez jego mięśnie razem z t. głęboką języka Zaopatrują błonę śluzową końca, brzegów i grzbietu języka do bruzdy granicznej Zespalają się z n. językowo-gardłowym Zaopatrują brodawki grzybowate we włókna smakowe (ze struny bębenkowej) oraz brodawki nitkowate we włókna czuciowe

 Zwój podżuchwowy  Łączy się z n. językowym  Leży nad ślinianką podżuchwową  Znajduje się w pobliżu tylnego brzegu m. żuchwowo-gnykowego nieco do tyłu od skrzyżowania n. językowego z przewodem ślinianki podżuchwowej  Leżąc poniżej n. językowego jest z nim złączony dwoma pęczkami włókien: przednim i tylnym  Pęczek tylny daje gałęzie łączące AKA doprowadzające jako  Korzeń czuciowy (sensory root) z n. trójdzielnego  Korzeń przywspółczulny (parasympathetic root) ze struny bębenkowej  Korzeń współczulny (sympathetic root) ze splotu t. twarzowej  Pęczek przedni stanowi gałąź odprowadzającą zwoju doprowadza do n. językowego zazwojowe włókna przywspółczulne biegnące do  Gruczołów języka i ślinianki podjęzykowej  Gałęzie gruczołowe. W liczbie 5-6 wnikają do ślinianki podżuchwowej  Nerw zębodołowy dolny (inferior alveolar nerve)  Środkowa i największa gałąź n. żuchwowego  Prowadzi przeważnie włókna czuciowe WYJĄTEK: n. żuchwowo-gnykowy  Biegnie ku tyłowi i bocznie od n. językowego między mm. skrzydłowymi  Dalej między więzadłem klinowo-żuchwowym i żuchwą do otworu żuchwy  Razem z jednoimiennymi naczyniami przebiega przez cały kanał żuchwy  Gałęzie:  N. żuchwowo-gnykowy (mylohyoid nerve) Odchodzi przed wejściem do kanału żuchwy Początkowo biegnie między żuchwą a m. skrzydłowym przyśrodkowym Układa się bruździe żuchwowo-gnykowej żuchwy Po dojściu na pow. dolną m. żuchwowo-gnykowego oddaje do niego gałązki i unerwia go Unerwia też brzusiec przedni m. dwubrzuśćcowego Końcowe gałązki dochodzą do skóry bródki Może zespalać się z n. językowym  Gałęzie zębowe dolne (inferior dental branches ) i gałęzie dziąsłowe dolne (inferior gingival branches) Odchodzą od splotu zębowego dolnego (inferior dental plexus) utworzonego przez n. zębodołowy Gałęzie zębowe unerwiają miazgę zębów dolnych Gałęzie dziąsłowe unerwiają dziąsło  N. bródkowy (mental nerve) Silna gałąź; opuszcza kanał żuchwy przez otwór bródkowy Przykryty przez m. obniżający wargę dolną; dzieli się na gałęzie bródkowe i na gałęzie wargowe dolne (inferior labial branches) Zespala się z gałęziami n. twarzowego  N. uszno-skroniowy (auriculotemporal nerve)  Gałąź zewnęrzna; rozpoczyna się poniżej otworu owalnego dwoma korzeniami  Oba korzenie obejmują t. oponową środkową łącząc się tworzą wspólny pień  Owy pień owija się wokół wyrostka kłykciowego żuchwy i kieruje się w górę  Przebiega między stawem skroniowo-żuchwowym i zew. przewodem słuchowym  Potem wchodzi pod górną część ślinianki przyusznej  Osiąga okolicę skroniową leżąc do tyłu od t. skroniowej powierzchownej  Do przodu od małżowiny kieruje się pionowo w górę



Gałęzie:  Gałęzie łączące ze zwojem usznym (communicating branches to otic ganglion) Z n. językowo-gardłowego (przez n. skalisty mniejszy) idą włókna przywspółczulne do ślinianki przyusznej  Gałęzie łączące z n. twarzowym (communicating branches to facial nerve) Odchodzą od n. uszno-skroniowego w miejscu jego zgięcia Łączą się z górną gałęzią n. twarzowego Doprowadza włókna czuciowe do skóry policzków  Gałęzie stawowe (articular branches) Do stawu skroniowo-żuchwowego  N. przewodu słuchowego zew. (nerve to external acoustic meatus) 1 lub 2 gałązki wnikają do przewodu na granicy jego części kostnej i chrzęstnej Zaopatrują skórę górnej i przedniej ściany przewodu Odchodzi cienka gałąź błony bębenkowej (unerwia boczną powierzchnię błony)  Nn. uszne przednie (anterior auricular nerves) Przebiegają do tyłu od t. skroniowej powierzchownej Unerwiają skórę bocznej powierzchni małżowiny usznej  Gałęzie przyusznicze (parotid branches) Prowadzą włókna wydzielnicza dla ślinianki przyusznej ze zwoju usznego  Gałęzie skroniowe powierzchowne (superficial temporal branches) Zwykle 2; końcowe rozgałęzienia Przebiegają z rozgałęzieniami t. skroniowej powierzchownej Zaopatrują okolice skroniową nad łukiem jarzmowym Łączą się z n. czołowym, twarzowym i potylicznym większym  Zwój uszny (otic gangliot AKA Arnoldi)  Łączy się z n. żuchowym  Leży tuż pod otworem owalnym w dole podskroniowym, przylega do przyśrodkowej strony n. żuchwowego  Przyśrodkowo graniczy z częścią chrzęstną trąbki słuchowej, z tyłu biegnie t. oponowa środkowa  Ma 3 korzenie  Korzeń czuciowy (sensory root) Pochodzi z n. żuchwowego Prowadzi włokna ruchowe dla m. skrzydłowego przyśrodkowego i m. napinacza błony bębenkowej Do zwoju dochodzi na jego górnym brzegu  Korzeń przywspółczulny (parasympathetic root) Utworzony przez nerw skalisty mniejszy dochodzący do tylnego brzegu zwoju Prowadzi biegnące w nerwie bębenkowym włókna przedzwojowe n. językowo-gardłowego  Korzeń współczulny (sympathetic root) Pochodzi albo z n. skalistego głębokiego (zwój szyjno-tętniczy wew.) albo ze splotu t. oponowej środkowej  Otrzymuje drogą okrężną włókna ruchowe z n. twarzowego (docierają do zwoju jako n. klinowy wewnętrzny (interior sphenoidal nerve))

 

Nerw ten dochodzi do n. skalistego większego i przez zwój skrzydłowo-podniebienny i nn. podniebienne mniejsze dochodzi do podniebienia miękkiego Gałęzie odprowadzające  Gałąź łącząca z n.uszno-skroniowym (communicating branch to auriculotemporal nerve) Prowadzi włókna przywspółczulne do ślinianki przyusznej  Gałęzie ruchowe Do m. skrzydłowego przyśrodkowego, m. napinacza podniebienia (ze splotu gardłowego; mogą dochodzić do zwoju drogą n. skalistego mniejszego) i m. napinacza błony bębenkowej Mogą częściowo iść drogą n. skrzydłowego przyśrodkowego Porażenie m. podniebienia miękkiego następuje TYLKO przy przerwaniu n. twarzowego lub błędnego. Bez trójdzielnego dadzą radę

 Gałąź łącząca z gałęzią oponową n. żuchwowego (communicating branch to meningeal branch of mandibular nerve) Włókna czuciowe  Gałąź łącząca ze struną bębenkową (communicating branch to chorda tympani) Włókna ruchowe n. twarzowego do m. dźwigacza podniebienia  Gałąź łącząca z n. policzkowym (communicating branch to buccal nerve) Włókna wydzielnicze dla gruczołów błony śluzowej policzka  Gałąź łącząca z n. skalistym większym (communicating branch to greater petrosal nerve) Włókna czuciowe i przywspółczulne do n. językowego  Gałąź łącząca z n. językowym (communicating branch to lingual nerve) o Zespolenia i zakres unerwienia n. żuchwowego











OBSZAR RUCHOWY N. TRÓJDZIELNEGO  Mięśnie żwaczowe (mm: żwacz, skroniowy, skrzydłowy boczny, skrzydłowy przyśrodkowy)  Mięśnie dna jamy ustnej (m. żuchwowo-gnykowy, brzusiec przedni dwubrzuścowego)  Napinacz błony bębenkowej  Wg niektórych m. napinacz podniebienia miękkiego  Ergo n.trójdzielny rusza żuchwą w czasie żucia i mowy; współpracuje przy tym z n. twarzowym i n. podjęzykowym. N. trójdzielnemu podlega cała kontrola czuciowa tych ruchów  W łykaniu i pobieraniu pokarmu współdziała z n. językowo-gardłowym i n. błędnym  Wyłączenie n. trójdzielnego powoduje porażenie nie tylko zaopatrywanych przez niego mięśni ale ogranicza też mięśnie położone w jego obszarze czynnościowym OBSZAR CZUCIOWY  Obejmuje skórę, błony śluzowe i opony mózgowia  Obszar skórny ograniczony  Od tyłu i od dołu tzw linią szczytowo-uszno-bródkową: biegnie ona z wierzchołka głowy do otworu słuchowego zew. i wzdłuż dolnego brzegu żuchwy (bez jej kąta)  Jest to „obszar autonomiczny” zaopatrywany tylko przez n. trójdzielny I NIC NIE MOŻE GO ZASTĄPIĆ. Tylko małżowina uszna nie należy do tego obszaru bo ją unerwiają też n. szyjne i n. błędny  Obszar to jedyne miejsce na całym ciele gdzie sąsiednie dermatomy nie zachodzą na siebie  Obszar unerwienia każdej z 3 gałęzi da się oddzielić przez szpare powiek i szparę ust  Ale V1 się buntuje i unerwia też koniec nosa  V2 się mści i unerwia przednie małe pole skóry skroni  V3 nie odpuszcza i unerwia większą tylną część skroni opuszczając pole żuchwy OBSZAR BŁONY ŚLUZOWEJ  Obejmuje jame ustną, jamę nosową z zatokami oraz spojówkę oka  V1: przednia część jamy nosowej w obrębie nosa zew. kości czołowej i nosowej oraz przednio-górny odcinek przegrody  V2: mała część dna jamy nosowej, warga górna i dziąsła szczęki, podniebienie wraz z języczkiem aż do łuków podniebienno gardłowych i nozdrzy tylnych, większa część przegrody nosa  V3: warga dolna i dziąsła żuchwy, dno jamy ustnej, język aż do brodawek okolonych (przednie 2/3), policzek  Brodawki okolone, liściaste i łuki podniebienne zaopatruje n. językowo-gardłowy DZIĄSŁA I ZĘBY  Nn. zębodołowe górne od n. podoczodołowego od n. szczękowego unerwiają zęby  Podniebienie i dziąsła szczęki: nn. podniebienne i n. przysieczny (granica leży na kle)  Zęby i dziąsła żuchwy: n. zębodołowy dolny i n. policzkowy  ERGO: samo znieczulenie n. zębodołowego nie wystarczy, trzeba znieczulić też n. policzkowy  Język, pow. wew. żuchwy: n. językowy UWAGI PRAKTYCZNE  Schorzenia tego nerwu są szczególnie bolesne  Częściej choruje gałąź górna  Czasami trzeba wyłączyć cały zwój troisty ale wraz z bólem znika też czucie  Jak znieczulamy pierwszą gałąź nie czujemy gdy mamy coś w oku np. palec  Przy uszkodzeniu nerwu trójdzielnego porażeniu ulegają też włókna naczynio-ruchowe i wydzielnicze gruczołów potowych  Znieczulenie zębów robimy przy języczku żuchwy (n. zębodołowy dolny) oraz na guzie szczęki (dla tylnych zębów szczęki)

 Przy porażeniu V3 dochodzi do porażenia m. żwaczowych. Ich toniczny skurcz to szczękościsk (trismus)  W złamaniach czaszki i zapaleniu okostnej przechodzące przez różne otwory nerwy mogą być uciskane wywołując nerwobóle  Tzw. „punty uciskowe” czyli miejsca gdzie nerwy są wrażliwe na ucisk leżą w linii pionowej: wcięcie nadoczodołowe, otwór podoczodołowy, otwór bródkowy