Joy - Lee Jonathan.pdf

SAVE OFFLINE

JONATHAN LEE

JOY

Tytuł oryginału: Joy Projekt okładki: Paweł Panczakiewicz/PANCZAKIEWICZ ART.DESIGN Redakcja: Marianna Zielińska Redakcja techniczna: Zbigniew Katafiasz Skład wersji elektronicznej: Robert Fritzkowski Korekta: Jolanta Rososińska Zdjęcie na okładce © Charlie Schuck/Digital Vision/Getty Images/Flash Press Media © Jonathan Lee, 2012 © for the Polish edition by MUZA SA, Warszawa 2014 © for the Polish translation by Anna Rajca-Salata ISBN 978-83-7758-655-6 Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA Warszawa 2014 Wydanie I

Dla Amy

Szczęście to światło na wodzie. Woda jest zimna, ciemna i głęboka. WILLIAM MAXWELL

Akt I LOGIKA SNU …czy nie miewają koty na nietoperze ochoty…?

LEWIS CARROLL, Alicja w Krainie Czarów, przeł. M. Słomczyński

Godzina 1.00 Dlaczego drzwi są uchylone? Drzwi wejściowe nie powinny być otwarte o pierwszej w nocy w Angel, w centrum Londynu. Zmęczenie brzęczy w głowie Joy niczym mucha, a drzwi są niedomknięte. Na pewnym etapie życia każdy drobiazg urasta do rangi problemu. Spogląda na swoje blackberry. Nie przyszło nic nowego, odkąd kilka sekund temu sprawdzała smartfon w taksówce. Nie ma żadnego e-maila ani SMS-a, żadnej wiadomości głosowej od Dennisa z wyjaśnieniem, dlaczego zostawił drzwi otwarte. Gdy warkot czarnej taksówki, którą przyjechała, cichnie w oddali, Joy przesuwa palcem po ząbkach klucza – nagle stał się zbyteczny. Przez myśl przebiega jej sekwencja uszczypliwości: nieodpowiedzialny – igra z niebezpieczeństwem – już wcześniej mu się to zdarzało – zostawił otwarte drzwi i położył się do łóżka – do łóżka z grzanką – pościel z egipskiej bawełny, a on je grzanki! Ogarnia ją bolesne, mrowiące uczucie irytacji, które pogłębia następny obrazek: leżący na chodniku w drwiącej aureoli księżycowego światła prezent od Zorro, spaniela sąsiadów, najwyraźniej niekontrolującego czynności fizjologicznych. Ostatnimi czasy Joy robi wszystko, by nie nadużywać przekleństw, ale teraz czuje, jak cisną się jej na usta, a fala gorąca zalewa ją aż po uszy i oczy, potęgując woń perfum na skórze. „Jesteś zbyt surowa dla ludzi”, mawiał ojciec, i Joy pracuje nad tym, stara się być łagodniejsza dla innych i samej siebie, zamierza przecież w ostatnim dniu życia emanować pogodą ducha i rozdawać nieznajomym promienne uśmiechy, mając na nogach buty na niebotycznych obcasach. Teraz jednak, gdy w pierwszej godzinie jej ostatniego piątku drzwi są otwarte (szeroko otwarte, niemal rozdziawione, wręcz ziewające), Atkinsonom zaś, jak widać, obca jest zasada „każdy sprząta po swoim psie”, wskutek czego wokół domu unosi się smród psich odchodów, smród nabierający tandetnej słodyczy dzięki kwiatowym nutom perfum Joy, na czole kobiety formuje się głęboka zmarszczka, której powagi nie umniejszają ani wichrząca się wyżej jedwabista grzywka, ani błyszczące niżej oczy. Tłumiąc w sobie słowa „kurwa mać” i „chuj”, Joy zadowala się wymruczeniem pod nosem wyzwiska „palant”. Nazwanie męża palantem, przyglądanie się, jak wyraz ten zmienia się w obłoczek pary rozpływający się w styczniowym powietrzu, działa dziwnie kojąco. Joy od razu czuje się lepiej. Zamroczenie mija. Frustracje z całego tygodnia nie kleją się już do skóry na

podobieństwo okruchów grzanki. Po dniu spędzonym w kancelarii – ciągnącej się absurdalnie długo serii spotkań wypełnionych stresem i kofeiną, szesnastu godzinach męczących rozmów o prawie żywnościowym oraz o specyfikach, które wolno wstrzykiwać w kurze piersi, po znoszeniu niezbyt ukradkowych spojrzeń na jej własne piersi rzucanych przez mężczyzn prezentujących rozklapane miseczki B pod pożółkłymi koszulami – słowo „palant” brzmi jak idealna i cudownie zwięzła koda minionego czwartku. Między zaparkowanymi samochodami przemyka zwierzę, połyskując rudawo w ponurym świetle latarni. W górze, na dachach wiktoriańskich domów sterczą anteny, a na nocnym niebie wisi blady sierp księżyca. Joy stoi z zadartą głową i świadoma, że robi to po raz ostatni, podziwia jego abstrakcyjną elegancję. Nagle słyszy cichy szmer kół – światło lampy rowerowej wydobywa z ciemności pysk lisa. Joy chwyta za klamkę, zmęczyło ją wystawanie na chodniku, więc muskając torebką rąbek spódnicy, zanurza się w mrokach domu. Co zamierza robić w nadchodzących godzinach? Nie myśleć za dużo, tylko metodycznie i ze spokojem realizować swój plan. Takie umiejętności pracodawca Joy określa jako kompetencje miękkie – Kreatywność, Orientacja na klienta, Kontrola emocjonalna, Asertywność – naiwnie nie zdając sobie sprawy, że pracownicy najchętniej posługują się akronimem KOKA („potrzebna ci koka”, mawiają koledzy Joy, „koka to jest to, co partnerzy lubią najbardziej”), lecz nie są one jakoś… Skrzy-yp. Słysząc dźwięk – cóż to takiego? – Joy przystaje. Zapada cisza, jakby chwila zbierała się w sobie, po czym znów się rozlega: skrzy-yp, skrzy-yp. A między skrzypnięciami… zaraz, zaraz… czy to nie brzmiało inaczej? Tak. Inaczej. Skrzypienie przerywa odgłos bardziej melodyjny, brzmiący trochę jak… łułu? Zupełnie jak chórki w piosence Stonesów, którą lubi Peter, Sympathy for the, jak mu tam – łu-łu – Devil. Dziwne. Przerażające. Tych drzwi używają tylko ona i Dennis, kawalerka nad ich dwupoziomowym mieszkaniem ma własne wejście. Nigdy nie dobiegają z niej żadne hałasy, niczego stamtąd nie słyszała. Osobliwa mieszanka dwóch dźwięków musi więc dochodzić z jej kuchni lub salonu. Skrzy-yp. Łu-łu.

To zapewne nic takiego… chyba że… przypuszczalnie jakieś głupstwo… Joy zsuwa buty i zaczyna powoli skradać się korytarzem. Centralne ogrzewanie sprawia, że mimo otwartych drzwi powietrze jest ciężkie i lepkie. Zarumieniona, przestraszona obserwuje z gorączkową uwagą każdy szczegół: bladozielony dywanik, pogrążone w mroku ściany, kłęby kurzu pod grzejnikiem. Nie ma powodu do strachu. Skrzy-yp. A jeśli z jakiegoś kąta wyskoczy psychopatyczny morderca i ją zabije? Oszczędzi jej tylko kłopotu. Łułu. Ale jeśli ją zrani, jeśli tylko zrani… Waha się. Czy nie lepiej zawrócić? Obudzić Atkinsonów? Przyprowadzić tu Zorro? Lecz właśnie wtedy zalewa ją fala złości na samą siebie: daj spokój, w nadchodzących godzinach liczyć się będzie odwaga, Atkinsonowie to nauczyciele łaciny, a jedyną przerażającą częścią ciała Zorro jest jego tyłek. Jeden krok, drugi, trzeci. Joy mija kuchenne drzwi, więc odgłosy dochodzą, muszą dochodzić, z salonu. Przystaje. Nasłuchuje w skupieniu. Woła Dennisa. Cichy ochrypły okrzyk jak błysk zapałki w ciemnościach. Zastanawia się, czy nie wyłączyć lampy z kontaktu. Użyć jej do obrony. Gdzie się podziała rakieta tenisowa? Zwykle leży pod stołem, na którym, niemal w zasięgu ręki, stoi lampa mogąca w jej zastępstwie posłużyć jako broń. Skrzy-yp. Jeśli przeżyje spotkanie z intruzem, ale okaże się, że mimo wszystko ukradł rakietę, nie zagra w tenisa podczas przerwy na lunch. Łu-łu. Bardzo niedobrze, gdyż ma to być ostatni mecz tenisa w jej życiu, a ostateczność ta czyni z niego rytuał. Dla Joy, osoby w gruncie rzeczy autentycznej i bezpretensjonalnej, wyznaczone przez tradycję rytuały – precedensy, preambuły i konwenanse będące nieodłącznym elementem kariery prawnika – są bardzo ważne, stanowią część jej osobowości. A przecież jest sobą, wciąż jest sobą, mimo nawiedzającego ją ostatnio zwątpienia – dręczącej świadomości, że tkwi w cudzej skórze i że nawet jej własne uczucia są pożyczone lub fałszywe. Joy czuje, że w jej organizmie wzrasta poziom adrenaliny, a mimo to skupia uwagę na zaskakująco banalnych problemach. Jeżeli okaże się, że włamywacz pozbawił ją rakiety (ale nie życia), czy powinna odwołać mecz z Christine i w zamian poćwiczyć po raz ostatni w siłowni dla pracowników w asyście osobistego trenera? Tyle że nastawiła się już na towarzystwo przyjaciółki i nie chciałaby w żadnym wypadku rozczarować osoby tak życzliwej jej jak Chri…

SKRZY-YP. Coraz głośniejszy dźwięk rozbrzmiewa z nieoczekiwaną czystością, dwa odgłosy nie są już tak splecione ze sobą, a Joy, wsłuchawszy się, stwierdza, że to całkiem zabawne, bo jeden z nich przypomina skrzypienie mebla, a drugi sapanie człowieka i – czy to możliwe… Gdzieś w głębi otumanionego strachem umysłu rodzi się nowy pomysł. ŁU-ŁU. Hałasy… Hałasy mają… Hałasy mają z pewnością coś wspólnego z nową pasją Dennisa – fitnessem. Joy wzdycha. Jezu. Świetnie. Chryste. Po wzięciu rocznego urlopu naukowego na uczelni Dennis – solidny, godny zaufania Dennis – zaczął oglądać filmy z ćwiczeniami i prężyć przy nich muskuły, popijając napoje o konsystencji mokrego cementu. Ach, ci starsi faceci. Powinni dodawać do nich ulotkę z ostrzeżeniem. Gdy wychodziła za Dennisa, był dosyć młody, ale nikt nie wyjaśnił jej, że różnica wieku zacznie się zwiększać, bo u mężczyzn po czterdziestce każdy rok liczy się jak u psa, przynosząc wzdęcia, drzemki, ataki paranoi i kręcenie się za własnym ogonem. SKRZY-YP. W mózgu Joy pojawia się obraz: mąż wykonuje jakieś idiotyczne, nocne, dyszące, typowe dla kryzysu wieku średniego („nie wyglądam na czterdzieści pięć lat!”) ćwiczenia na mięśnie trójgłowe ramion, wbijając pięty w kosztowny dywan, a ciężarem ciała opierając się na skrzypiącej kanapie projektu Jacobsena. Joy jest w stanie zaakceptować ten scenariusz i pogodzić się z nim, ponieważ nie wymaga on wyrywania lampy z kontaktu i mordowania włamywacza na kilka godzin przed tym, jak pracodawca oficjalnie przedstawi ją jako partnerkę, poprosi o podpisanie papierów, spróbuje zaangażować kapitałowo, by mocniej związać z kancelarią, a tym samym uczyni umieranie czymś równie trudnym jak istnienie. Joy chce zrealizować swój zamiar według planu – i jeśli to możliwe bez hałasu – jutro po południu, w rocznicę dnia, w którym rozsypało się jej życie. W nastrojowym mroku korytarza nachodzą ją wspomnienia. Oto siedzi wraz z siostrzeńcem w namiocie rozbitym pośrodku jadalni w poprzednim mieszkaniu. Namiocie pospiesznie skleconym na dywanie po to, by dolna warga dziecka przestała drżeć. Mały tęsknił za rodzicami, którzy wybrali się z przyjaciółmi na południe Francji. Joy odkryła, że zarówno jako opiekunka do dzieci, jak i konstruktorka namiotów musi się jeszcze wiele nauczyć. Budowla, choć w zamyśle wolno stojąca, potrzebowała zaimprowizowanych podpór –

przywiązanych do regałów i nóg od stołu sznurków, które luzowały się, kiedy dziecko, podniecone światłem latarki przesuwanym przez Joy po pochyłych ścianach, naruszało konstrukcję. „Ciociu Joy, czy mogę obsługiwać latarkę?”, zapytał chłopczyk, a słowa – te lub podobne – nadały jego pytaniu dziwnej precyzji. Odgrywanie roli małego boga władającego światłem i ciemnością pobudziło go do śmiechu, wkrótce jednak, znudzony, poprosił o płatki śniadaniowe. I gdy Joy stoi tak nieruchomo w korytarzu, wśród dalszych skrzypnięć i sapnięć, wymieniając spojrzenia z parą porzuconych na konsoli okularów, jej strach zmienia się w nudę. Nie czeka ją nic gorszego od dyskomfortu przykrej rozmowy o niezamkniętych drzwiach i nocnych ćwiczeniach. Obwinianie partnera i zrzędzenie jest paskudne, lecz zwyczajne i można się w nim bezpiecznie zanurzyć. Joy przypuszcza, że podobny cel mają ćwiczenia Dennisa. Mąż wykonuje je przed pójściem spać, bo redukują dzień do dających się ogarnąć rozmiarów i kształtów. Zresztą, szczerze mówiąc, bywają gorsze nawyki. Weźmy choćby kolegów z pracy (po jej odejściu pewnie uśmiechną się szyderczo: „Nie wytrzymała! Za duża presja!”), mężczyzn takich jak Peter, który lubi pod koniec dnia wpatrywać się w lustro wiszące obok przysadzistego automatu z coca-colą, a jego miłość własna jest tak intensywna, że niemal można ją usłyszeć niczym trzaski w radiu na wysokich częstotliwościach. Dennis przynajmniej nie gapi się miłośnie w lustro. Usiłuje tylko – na swój męski, niejednoznaczny sposób – zachować formę. Joy wyrokuje, że „palant” to określenie może trochę zbyt ostre. Zaraz, zaraz. Dziwne. Gdy wyciąga szyję, nachyla się i mrużąc oczy, spogląda nad okularami i brzegiem stolika na pogrążony w półmroku salon, w polu widzenia pojawia się nowy obiekt. Na dywanie leży szmatka o słabo widocznym w cieniu kolorze. Czy to… czy to są majtki?

Peter Człowiek, który miesiącami chodzi tym samym korytarzem, wsłuchując się w stukot klawiatur i siorbanie herbaty, wie, co to poczucie bezpieczeństwa. Nawet mężczyźnie o mojej wyobraźni i doświadczeniu można wybaczyć, że postrzega biuro jako azyl, miejsce, w którym otaczający nas świat zmienia się w swoją mniejszą i ulepszoną wersję. Piękne kobiety. Wygodne umeblowanie. Duży wybór smacznych ciasteczek. Tak, kancelaria Hanger, Slyde & Stein wydawała się – do zeszłego piątku – istnym rajem. Jednak wyznam panu coś niepokojącego: kiedy wszystko układa się źle, a współpracownicy zaczynają krzywdzić siebie i innych, ich wygląd pozostaje ten sam. Ludziom, którzy zmieniają się w potwory, nie rosną rogi ani nie otwierają się dodatkowe pary oczu. Nie. Dalej pachną perfumami i noszą wąskie spódnice. Co takiego? Ach, rozumiem. Spódnice, garnitury, kilty – dla mnie to bez różnicy. Poznałem tu moją żonę, a także, co bardziej na temat, Joy, więc jak widać, nie mam nic przeciwko kobietom pracującym w kancelarii. A swoją drogą, czy wie pan, co się dzieje z Joy? Jak się czuje? Oczywiście. Nie musi pan nic więcej mówić. Wiem, czym jest sprawa poufna. Chociaż zdradzę panu pewien sekret: w Hanger uważa się, że poufność jest sprzeczna z interesem publicznym. Kancelarie prawnicze to zbiorowiska ludzi pragnących poznać każdy szczegół cudzego życia. Wszyscy czyhają na czyjeś upokorzenie, na najdrobniejsze kompromitujące szczegóły. W dwa tysiące ósmym przesyłano sobie nakręcony komórką film przedstawiający Nigela Beasta drzemiącego na Dorocznym Obiedzie Partnerów. Kiwał się nad ptifurkami oświetlonymi blaskiem świec, gdy nagle jego słynne nieujarzmione włosy w nosie, poskręcane i zasupłane niczym stara wstążka do pakowania prezentów, zajęły się żywym ogniem. Jak mi mówiono, był to istny fajerwerk. Świadkowie takich wydarzeń na ogół chętnie koloryzują, lecz domyśla się pan, jak to musiało wyglądać. O osmalonym nosie Nigela Beasta mówiło się potem niemal przez rok. „Zrobienie z siebie Beasta” było w Hanger synonimem kompromitacji aż do następnej wiosny, kiedy pewna kobieta z zespołu prawa nieruchomości została przyłapana nago w damskiej toalecie na czwartym piętrze, gdy pozwalała muskularnemu asystentowi z pracowni reprografii wciągać kokę z własnej łechtaczki. Oczywiście to, co przydarzyło się Joy, nikogo nie rozbawiło. Nie to miałem na myśli. Ale jej wypadek mimo wszystko

jest własnością publiczną. Tak jak Afera z Beastem – tylko więcej w nim krwi, albo Afera Łechtaczkowa – tylko bez wciągania. Dobrzy pracownicy, tak samo jak dobrzy obywatele, są ciekawi. Będą rozmawiać. Porządkować po swojemu całą historię. Muszę przyznać, że z zainteresowaniem czekałem na nasze spotkanie. Człowiek ogląda różne amerykańskie filmy – czy przynajmniej u siebie, w gabinecie, ma pan kozetkę? – nie spodziewa się jednak, że jego firma do tego stopnia zadba o zdrowie pracowników. Zresztą przypuszczałem, że z uwagi na śledztwo będę pierwszą osobą, która pana u nas powita. Lepiej, żeby to zrobił zdrowy psychicznie pracownik wyższego szczebla. Obawiam się, że od piątku niektórym osobom z personelu – i rzecz jasna Dennisowi – niewiele trzeba, by się zupełnie załamali. Dennis. Nikt panu nie powiedział o Dennisie? Mogli to zrobić! Oczywiście, że mogli. Pan naprawdę traktuje zbyt poważnie prawo do prywatności. Wyjaśnijmy więc sobie od razu: Dennis to mąż Joy. Facet z wyższych sfer, po prywatnej szkole z internatem, który powinien zasiadać w parlamencie, lecz tkwi w innej skostniałej instytucji: na uniwersytecie. Był tutaj, kiedy zdarzył się wypadek, i – proszę mrugnąć dwa razy, jeśli się nie mylę – kancelaria zaproponowała, by tak jak my skorzystał z pana usług. Wezwali go w tej sprawie wczoraj, a potem dopadł mnie podczas picia kawy w kąciku kuchennym i wygłosił jeden ze swoich jękliwych monologów na temat puszczonego w obieg materiału filmowego z kamer monitoringu. Próbowałem mu wyjaśnić, że ludzie są z natury ciekawi. Skoczyła? Wypadła? Czy się przebudzi? Tłumaczyłem, iż to uzasadnione pytania. Nie jest pan pewien, czy są uzasadnione, czy że powinno się je zadawać? Ależ oczywiście. Wszystko w życiu zależy od punktu widzenia. Nawet najbardziej niszowe zachowania – na przykład wykorzystywanie warzyw podczas seksu analnego z ukochaną osobą – zależą od punktu widzenia. Czy jednak nieustanne relatywizowanie pomoże w dyskusji? Sprawi, że lepiej zrozumiemy, co podniecającego kryje się w szorstkiej cukinii lub sztywnym pasternaku? No cóż, nie. Nie przyjął mojego komentarza najlepiej. Zapadła pełna napięcia cisza, podczas której usłyszałem chyba beknięcie Damona Turnera z zespołu prawa finansowego. Damon ma zwyczaj rozstawiać szeroko nogi, gdy czuje, że zaraz mu się odbije, i urządzać całe przedstawienie. Zignorowałem

zarówno ciszę na pierwszym planie, jak i beknięcie w tle, i dalej próbowałem wyjaśniać Dennisowi, na jakich zasadach działa duża kancelaria prawnicza. Widzi pan, to jedna z moich umiejętności: skuteczne objaśnianie pod presją. Należę do zespołu procesowego, ale moja specjalność to sprawy upadłościowe. Zna pan jakichś prawników od upadłości? Nie? Tak myślałem. Inaczej wiedziałby pan, że mamy skłonność do życia na krawędzi. Wkraczam do akcji, kiedy firma zaczyna tonąć. Członkowie zarządu panikują z powodu teraźniejszości, próbują usuwać ślady przeszłości i chronić tyłki przed przyszłymi roszczeniami. Moją rolą jest dowiercić się, mimo nacisków i ryzyka, do pokładów kłamstw, w których czają się prawdziwe zeznania. Kłamstwa mają w sobie coś uzależniająco twórczego – jeśli sfałszuje się jeden szczegół, trzeba zmienić także sąsiedni – więc ich pokłady mogą być bardzo bogate i ściśle ze sobą połączone. Gdy po nieprzyjemnej rozmowie z Dennisem wróciłem do gabinetu, nie było w nim Jess, mojej uroczej praktykantki. Mogłem więc rozpiąć suwak, uwolnić Piotra Wielkiego i zwiesić go pod biurkiem. Lubi się trochę przewietrzyć, a ja się wtedy relaksuję. Na tym polega problem dzielenia gabinetu z atrakcyjną dziewczyną: nie zawsze można się całkowicie rozluźnić. Kiedy przebywam w biurze sam i jestem trochę podniecony, bawi mnie sprawdzanie, ile gumek recepturek mogę zawiesić na moim fiucie. Rekord? Sto dwadzieścia dziewięć. Oczywiście mówimy o szerokich gumkach z szafki na trzecim piętrze. Inną przyjemną rozrywką jest przyczepianie sobie spinaczy do uszu, ale to można robić dopiero po piątej, gdy wszyscy z sekretariatu pójdą już do domu. W drzwiach stanął Tyci Tony O. W jego przezwisku nie kryje się żadna ironia. Jest karłem. W dodatku prawdopodobnie gejem, a na pewno Azjatą – czyli spełnieniem najdzikszych fantazji działu kadr. Przeprowadził małe dochodzenie, nie będę jednak zawracał nim panu głowy. Widzę, że należy pan do ludzi, których łatwo zgorszyć, zresztą nie o tym przecież mamy rozmawiać, prawda? O czymkolwiek, byle mi pomogło? Ma pan doprawdy dziwny sposób wyrażania się. Będę nazywał pana Doktorem Odd. Czy odpowiada panu ten przydomek? Doktor Odd? Cóż, Doktor Who też pewnie nie był swoim zachwycony, a jednak przezwisko się przyjęło. A więc brzmiało to mniej więcej tak. Musi mi pan wybaczyć, naśladowanie głosów nie jest moją najmocniejszą stroną. – Oj, oj – powiedział Tony. – Nie zastałem jej? Kurka wodna, musieliśmy się minąć. Szukam Super-Jess, a zastaję tylko ciebie. Pomaga mi przy sprawie elektrowni atomowej, tej, która zatrudniała jako ochroniarzy pensjonariuszy

domu opieki. Sytuacja wygląda naprawdę bzzzidko. Idziesz po pracy na piwo? Słyszałem, że wywalili Sutcliffe’a. Ale ode mnie się tego nie dowiedziałeś. Facet nie ma jeszcze o niczym pojęcia. Kto wie, może wyleją więcej starszych prawników łącznie z pogrążoną w śpiączce poczciwą Joy Stephens? Brakuje mi widoku jej uzębienia. Nie ma to jak idealny garnitur zębów. Wiesz, że tymczasowo przenoszą do nas kilku młodszych obrońców? Ostatnia rzecz, jakiej nam potrzeba, to te cwele w perukach i togach. Naprawdę przydałyby mi się wakacje, choć to chyba niemożliwe w sytuacji, gdy sprawa atomowa grozi wybuchem. A mój żołądek?! Chłopie, słowo daję, że jedzenie w stołówce jest coraz gorsze. Wiecznie te kiełbasy. Próbowali mnie przekonać, że polityka firmy wymaga, aby były podawane w stanie półsurowym! Pewnie słyszałeś o Kennedym? Musiałeś słyszeć. Uważa, że jest następny w kolejce. Osobiście nie wyobrażam sobie, żeby Stuknięty Brian pozwolił mu odejść, skoro sprawa firmy tytoniowej jest tak paląca. O Boże, Kennedy to głupiec. Kom-plet-ny. Muszę przyznać, Peter, że krawat pasuje ci do koszuli. Jeśli szybko nie dostanę urlopu, sam rzucę się z jakiegoś wysokiego budynku. Ale fakty są takie, że Super-Jess lubi flirtować, a ty jesteś człowiekiem żonatym. Słyszałeś może coś na mój temat, no wiesz, o mojej przyszłości? Milczałem. – A poza tym… Jak sprawy stoją? – zapytał Tony. Pytanie było nadzwyczaj celne, zważywszy na to, co działo się pod biurkiem. – Nieźle – odpowiedziałem. – Jesteś zajęty? – I to bardzo – przytaknął. Co oznaczało: liczę, że wybronię się przy kolejnej redukcji. – Ja też – rzuciłem. – Siedzę nad Projektem Drobiowym, mam przejebane. – Co oznaczało: przyczyny mojego dyskomfortu są jawnie seksualne, przełożeni mnie pożądają i pragną, mam zapewnioną pracę do końca życia. Potem sprawy się skomplikowały. Zapytał, jak się czuje moja żona, Christine. Widzi pan, były z Joy bliskimi przyjaciółkami. Razem zaczynaliśmy pracę w tej kancelarii. Aż do piątku nasza trójka żyła niczym jedna szczęśliwa rodzina. Co prawda, jak większość rodzin, szczęśliwa w sposób dysfunkcyjny. W późniejszych pytaniach Tony’ego naprawdę zirytowała mnie sugestia, jakoby… W każdym razie tyle mniej więcej powiedział. W impresjonistycznym szkicu. Na szczęście znudziło mu się nagabywanie mnie i przeniósł się do sekretariatu popatrzeć, jak Olivia Sullivan uzupełnia papier w kolorowej drukarce. Gdziekolwiek się ruszysz, jakieś dziewczyny pochylają się, przyklękają lub kucają. Kiedy już pana wypuszczą z tego prowizorycznego gabinetu terapeutycznego, proponuję przejść się po pokojach. W każdym kącie

biura, w boksach, na schodach, nawet w kąciku kuchennym ujrzy pan rysujące się pod obcisłymi białymi bluzkami wspaniałe sutki. Jak już mówiłem, istny raj, dopóki nie okaże się, że jest inaczej. Co mam na myśli? Po wydarzeniach z zeszłego piątku stało się jasne, że wielu tutejszych pracowników coś ukrywa. Zwłaszcza Azjata z siłowni, Barbara, a nawet Dennis – czyli osoby, które zapewne zaproszono do wzięcia udziału w tych… jak to pan nazywa? Pogawędkach! Ha! Coraz bardziej pana lubię. Ma pan doprawdy postmodernistyczne poczucie humoru. Otóż każdy, kto z uwagą oglądał nagrania z kamer monitoringu, zauważył, że owa trójka jako pierwsza podeszła do ciała Joy. Zaledwie przed dwoma sekundami jej kości trzasnęły o marmur, a oni już przepychali się przez tłum, by znaleźć się bliżej. I jak widać na biało-czarnym rozedrganym filmie, mają spuszczone głowy, zupełnie jakby się nie tylko bali, lecz także wstydzili. Ja? Pewnie też podszedłem. Z kieliszkiem szampana w dłoni. Czułem się dziwnie. Nie spodziewałem się czegoś podobnego. Tego dnia Joy miała zostać partnerką w Hanger, Slyde & Stein. Uparta, odnosząca sukcesy, dość bogata, zapewne najbardziej utalentowana i najładniejsza kobieta w zespole procesowym. Na kamiennej podłodze, bez oznak życia. W następnych dniach słyszałem, jak ludzie mówili, że jeszcze przed upadkiem na twarzy Joy malowała się pustka. Że uderzenie ciała o podłogę zabrzmiało w ich uszach jak łomot bębna. Że wydawała się roztargniona i niepewna. Że gdy tak leżała, przypominała połamane krzesło, designerski mebelek czekający, aż usunie go sprzątaczka. Oczywiście to tylko domysły. Jednak im więcej o tym się mówi, tym bogatsze stają się wspólne wspomnienia. W tym cały problem z londyńczykami, nie uważa pan? Pleciemy bzdury, żeby jakoś sobie radzić! Nie chcemy obcować z naszymi lękami w samotności, więc spotykamy się i je omawiamy. Bez końca analizujemy trudny do opisania wyraz oczu Joy, kiedy zwracała się do tłumu: widoczny w jej źrenicach nieokreślony ból czy niesprecyzowany zamiar, strach przed zmarnowanym życiem czy namysł, co by tu przegryźć do herbaty. Niekończące się interpretacje. Uzgadniane pomrukami opinie. Opowiadane donośnym głosem historie. Bez urazy, ale tego rodzaju pseudotroskliwa psychologiczna masturbacja niewiarygodnie mnie nudzi. A mówi to panu człowiek, który raczej lubi… Czy uważam, że była to próba samobójstwa? Chodzi o moje prywatne zdanie?

Wiem na pewno, że poprzedniego dnia Joy wyszła z kancelarii po północy. Prawdę mówiąc, wychodziła późno od wielu tygodni. Była przepracowana, choć nie bardziej niż my wszyscy. Zatem musiało się coś wydarzyć w jej życiu osobistym. Czasem, gdy wraca się do domu po całym dniu harówki, wystarczy drobiazg – skończyły się środki nasenne albo zabrakło mleka – byśmy na chwiejnych nogach zabrnęli w ciemny zakątek własnej jaźni. Oczywiście zastanawiałem się nad tym. Nad tym, co się wydarzyło, kiedy Joy wreszcie dotarła do domu w nocy z czwartku na piątek. Pewnie tym tropem pójdą policja i prasa. Spróbują zrekonstruować od początku aż do godziny piątej po południu ostatni dzień Joy. Ten zegar dobrze chodzi? Naprawdę? Muszę wziąć udział w spotkaniu starszych prawników. Będziemy się zastanawiać, jak doprowadzić do tego, by więcej kobiet zostawało partnerkami. Może takich, które nie są w stanie śpiączki. W ramach krzewienia różnorodności. Nie, powiedziałem: różnorodność. To nowe firmowe słowo na określenie sytuacji: O kurwa, tu są sami mężczyźni. Doktorze Odd, przypomina pan moją praktykantkę. Wciąż pan robi notatki. Tylko woli pan używać luźnych kartek. Osobiście bałbym się, że mi się pomieszają. Widzi pan, dla mnie bardzo ważna jest struktura. Co pan sądzi na temat gumek recepturek?

Godzina 1.10 – Cóż, Joy-Joy, wiem, że to źle wygląda. Nie żebym… chociaż może w pewnym stopniu… ale zgadzam się, nie wypadło to najlepiej. Dennis wypowiada te słowa, stojąc z rękami na biodrach i z głową przechyloną tak, by móc patrzeć na żonę. – W końcu jest to przecież pewne odchylenie od normy. Mówi to wszystko nagi, nie licząc skarpetek na stopach i prezerwatywy na wiotczejącym penisie. – Zjawiła się tutaj, mam na myśli panią nadal klęczącą na kanapie… i właśnie piliśmy niewinnego drinka, żeby nam czas szybciej zleciał (choć zleciałby i tak, co się rozumie samo przez się, a gin był z tonikiem i limonką, wybacz brak precyzji), gdy widzisz, jakoś przypadkiem… – Wsadziłeś jej kutasa do cipki? Dennis przełyka ślinę i jabłko Adama podskakuje mu na szyi. – Umiesz, zawsze umiałaś, dobierać słowa, ale chciałem tylko powiedzieć, że my… Łajdak. Nie słuchać tego łajdaka. Sterczy tu, zaciskając pośladki, i objaśnia sytuację. Łajdak o obwisłych pośladkach z dziewczyną w salonie. Apetyczna dziewczyna klęczy, opierając się na łokciach, na kanapie projektu Jacobsena – Jacobsena! – jej lśniące włosy zwisają niczym liście jakiegoś drzewa, ładnej, młodej, prześwietlonej słońcem brzózki, a pośladki, jędrne i nieskazitelne, znieruchomiały na wysokości bioder tego łajdaka i, o Jezu, fuj, tkwi między nimi czarny przedmiot w kształcie banana. Dennis nadal próbuje coś wyjaśniać, podczas gdy znudzona prezerwatywa – zużyta i pomarszczona – szykuje się do odejścia na emeryturę. – Cały czas – ciągnie Dennis – patrzysz na hm… siedzenie tej pani. Wybacz, proszę, Joy-Joy, nie powinienem używać naszego… Chciałem tylko powiedzieć, że to niegrzecznie tak się gapić, ha, ha. Joy wie, że każdy przedmiot pożądania wygląda paskudnie, jeśli akurat mamy apetyt na coś innego – ostrygi wydają się galaretowatym obrzydlistwem, kiedy przyszła nam ochota na ciasto – zawsze jednak uważała wibratory za odrażające pod każdym względem. Smukłość dziewczyny sprawia, że ten wygląda szczególnie złowrogo: niczym narzędzie tortur lub nadnaturalnych rozmiarów wentyl do nadmuchiwania sflaczałej lalki. Dennis nie jest jeszcze na

etapie uprawiania seksu z lalkami, choć wolałaby przerwać romans z plastikiem i powietrzem niż zdecydowanie ludzką zdradę. Nigdy nie była niewolnicą konwenansów, lecz patrząc na ostatnią fazę rozwiązłości tej pary, ma wrażenie, że meble zaczynają drgać i połyskiwać w rytm bicia jej serca. – Hm, kochanie? Może rzuciłabyś jej majtki, żeby mogła zmienić pozycję i zakryć tyłek? – Porównuję go z twoim tyłkiem – odpowiada Joy, a poziom adrenaliny rośnie w niej, wywołując agresję. – Ostatnio wygląda grubo. – Grubo? – Jak u świni. – No tak – mówi Dennis. – Obwisłe wory. – Ha! Powiadasz, że mimo ćwiczeń… – Minipośladki i maksipośladki. – Hm. – Jak u szynszyli. – No tak, szynszyla, akurat… – Mięsiste. Rozrośnięte. Szare. – Ach tak, rozumiem. Porównujesz męża z nocnym gryzoniem… Przepraszam – dodaje. Przeprosiny, choć skromne, zaspokajają częściowo apetyt Joy na awanturę. Przedmioty tracą powoli lśniącą płynność konturów, pokój znów nieruchomieje. Czy warto kończyć pięć lat małżeństwa kłótnią? Lubi Dennisa, tak jak się lubi znoszoną sukienkę – choć straciła już połysk i urok nowości, jest całkowicie twoja, łącznie z plamami na rąbku spódnicy, i nadrabia swojskością braki w urodzie – ale on psuje nawet to, zaczyna łamać zasady, sprawia, że Joy czuje się głupio, gdyż nie skojarzyła skrzypienia i sapania z ich tajnym czwartkowym zwyczajem, wieczornym rytuałem, który mimo iż wstydliwy, powinien być (przede wszystkim) wspólny. Dziewczyna z wibratorem, wciąż czekająca cierpliwie na czworakach, przerywa milczenie. Usypiającym głosem profesjonalistki, która potrafi uprawiać seks przez sen i pewnie czasem to robi, pyta: – Chcecie się już rozliczyć, czy to też należy do zabawy? Jednym posuwistym ruchem, naciągającym jej skórę na żebrach, wyjmuje z niepokojącym mlaśnięciem wibrator, po czym siada, łącząc kolana i

rozstawiając stopy oraz układając z podobnie fałszywą skromnością ramiona, tak że cztery chude kończyny tworzą literę X. – Kochanie – mówi Dennis do żony, ignorując pytanie dziewczyny. – Przyjmiesz gin z tonikiem w charakterze gałązki oliwnej? Mamy tu pokrojone limonki i lód. – Na stoliku Noguchi. Wielkie dzięki. Prosiłam, żebyś ją odwołał, Dennisie. Miałam okropny dzień, tyle spraw na głowie. Myślałam, że to włamywacz, a potem… zdawało mi się, że wykonujesz te swoje ćwiczenia. – Cóż, na swój sposób… – Lepiej już nic nie mów. – Przecież to czwartkowy wieczór. Nasza noc, Joy-Joy. – A jeśli jedno z nas chce zrezygnować? Zapada cisza. Dennis patrzy na topniejący lód i jakby sam tając na jego widok, mówi stłumionym głosem: – Taką przyjęliśmy zasadę. Znam ją. Kiedy dowiedziałem się, że masz kłopoty ze sprawą, chciałem odwołać wizytę. Ale nie zrobiłem tego od razu. Gdy zadzwoniłaś do mnie po południu, byłem wytrącony z równowagi. Widzisz, spotkałem w pociągu sławną pisarkę i przyszło mi do głowy mnóstwo pomysłów, ogarnęła mnie prawdziwa gorączka twórcza. Czułem się zupełnie jak podczas ćwiczeń z hantlami, kiedy nagle otwiera się we mnie dodatkowe źródło energii i staję się nadczłowiekiem, super-Dennisem… A potem w agencji powiedzieli, że już do nas jedzie, zjawiła się o zwykłej porze i… – Ubierz się – prosi Joy zmęczonym głosem, po czym, posłuszna nakazom etykiety, przenosi wzrok na dziewczynę. – Zwykle się tak nie zachowujemy. Tamta wzrusza ramionami, a gest ten, tuż po werbalnej próbie rehabilitacji podjętej przez Dennisa, wydaje się zadziwiająco oszczędny w wyrazie. Pozbawiony treści, pokrętny sposób wyrażania się męża był dziwactwem nadającym mu swego czasu uroczą odmienność. W Londynie pełnym jednowymiarowych profesjonalistów, nudnych, gładkich typów z głosami brzmiącymi jak dźwięki wiolonczeli i opalenizną w kolorze jej pudła rezonansowego, Dennis robił wrażenie naukowca ze starej szkoły. Jego wahanie i opadająca grzywka czyniły go ludzkim. Ale po niemal pięciu latach małżeństwa, gdy każde dziwactwo zostało starannie zbadane, mąż Joy – w świetle tego, co dzisiaj zaszło – przypomina nie tyle Hugh Granta, ile wioskowego głupka. Wynajęta pomoc oddala się z torebką wypchaną pięćdziesiątkami, a wioskowy głupek wraca do kuchni. W regularnie odnawianym wnętrzu, na tle

czerwonej jak pomidor lodówko-zamrażarki, obrusa w zielono-żółtą kratkę i martwej natury przedstawiającej pomarańcze z Walencji, która wisi tam, gdzie kiedyś rodzinne zdjęcia, wydaje się nieco bezbarwny. Jego przybycie wzbudza jednocześnie irytację i podziw: irytację, bo tak mało się stara, i podziw, gdyż nie ma ambicji, by być doskonałym. – Chcesz się położyć, kochanie? – pyta, nerwowo drapiąc kępkę zarostu. – Nie. – Może ginu z tonikiem? – Po toniku nie mogę zasnąć. Już ci to mówiłam. – Wina? – Niech będzie. – Mogę spytać, które z przepysznych… – Czerwone. Drogie wino, droga lodówko-zamrażarka, drogie prostytutki. Kiedy właściwie zmienili się w namiętnych konsumentów? Teraz, gdy psychika Joy jest krucha jak szkło, cały dom wydaje jej się pomyłkowym, impulsywnym zakupem, jeszcze jednym obciążającym ją błędem. Dennis nalewa merlota, a Joy zastanawia się, czy mu nie powiedzieć. Już od wielu tygodni, leżąc bezsennie, rozmyśla o tym, jak go zawiadomić. Żaden z wyobrażonych scenariuszy nie zakładał jednak obecności prostytutek, gadżetów z sex-shopu ani kłótni nad pokrojonymi limonkami. Skłaniała się ku świecom zapachowym, wykwintnemu jedzeniu i muzyce poważnej. Opracowała nawet odpowiednią ścieżkę dźwiękową, troskliwie usuwając z niej makabryczne akordy, dźwięki przypominające wrzaski z Psychozy czy przeciąganie smyczkiem po mostku skrzypiec. Coraz bardziej pragnie wyznać Dennisowi, że od kilku lat nie czuje się dobrze. Poranek rozpoczyna się od mdlącego uczucia w głębi brzucha. Droga do łazienki przypomina tor przeszkód pełen duchów. A napotkana w lustrze twarz to przypadkowy układ rysów godnych tylko pożałowania – nos otrzymał cudzołożny pocałunek, oczy przymykały się na tyle spraw, usta zaś marszczą się i wiotczeją, jakby w mrocznej bajce codzienności zatruwało je wszystko, czego się dotkną. Joy wygładza wargi na nadchodzący dzień balsamem i błyszczykiem, wymuszonym uśmiechem napina je niczym prześcieradła w gościnnym pokoju. Ale każdego wieczoru znów są zwiotczałe i wygięte w dół. Pewnej nocy chciała powiedzieć o tym Dennisowi, wyjaśnić mu, że samobójstwo byłoby czynem racjonalnym i dużo bliższym jej naturze niż migocący płomyk codziennego życia, nie zdążyła jednak, zresztą wie, co by jej odpowiedział. Bzdura, Joy, samobójstwo nie jest

ani schludne, ani estetyczne. Nie licz na to, że po wszystkim będziesz mogła sobie pogratulować. Nie zaaranżujesz idealnej śmierci, to nie odnowienie pokoju czy przeredagowanie notatki służbowej. Trafisz na łamy „Lawyera”, a nie „Timesa”. Żaden Szekspir nie napisze sztuki o twoim ostatnim dniu. Historia nie zatęskni za tobą, ale ja tak, więc postąpiłabyś egoistycznie. Może nie ująłby tego równie zwięźle, lecz takie byłoby sedno. – Napij się, Joy-Joy – namawia Dennis. Na jego twarzy maluje się wyraz dziecięcego uporu, co wygląda, prawdę mówiąc, atrakcyjnie. – Rozluźnisz się, a mnie naprawdę jest przykro z powodu tej dziewczyny. – Bardzo młodej dziewczyny. – Bzdura. To dwudziestokilkulatka. Nie młodsza od tych, które mieliśmy wcześniej. Czuć korek? Można zachorować od wina, które czuć korkiem. Dziś o tym czytałem. Wiedziałaś, że to może naprawdę zaszkodzić? Joy wzrusza ramionami i przekonuje się, że w jej własnym wykonaniu gest ten jest mniej znaczący. – Przepraszam, że tu tak gorąco, bojler znowu nawala, musiałem otworzyć drzwi wejściowe, żeby trochę ochłodzić mieszkanie, a potem o tym zapomniałem. – Jestem zmęczona – mówi Joy, składając mu głowę na piersi. – Za ciężko pracujesz – odpowiada, otwierając ramiona. – Inne kobiety w biurze muszą jeszcze zajmować się dziećmi. Są prawniczkami i matkami. – Cóż, wspaniale, ale założę się, to znaczy zrobiłbym to, gdybym był hazardzistą, że są albo złymi prawniczkami, albo złymi matkami. – A na czym to polega? – pyta Joy, opuszczając gniazdko z mężowskiego swetra i ramion. – Bycie złą matką? – Joy-Joy, daj spokój, za ciężko pracujesz. Rzeczywiście. Jest wyczerpana. Nigdy nie pyta, dlaczego Dennis od pewnego czasu nie ma ochoty uprawiać z nią seksu sam na sam. Nie zastanawia się, dlaczego wyraziła zgodę, by fantazje męża, rozbudzone przed laty na jakiejś podejrzanej imprezie, naruszały jej poczucie własnej wartości. Przed urlopem naukowym czasem skarżył się, że na kampusie czuć zapach śmierci roztaczany przez teoretyków literatury, którzy dokonują dekonstrukcji jego ulubionych książek. Tak samo musi być z Joy. Ma trzydzieści trzy lata, jej włosy pachną śmiercią, a Dennis potrzebuje kogoś, kto do sypialni wniesie życie. Kiedyś myślała, że traumatyczne przejścia zabijają od razu, z nagą brutalną siłą,

niczym gwóźdź wbity w mózg, lecz teraz patrzy na swoje porażki jak na stopniowy upadek, powolne zanurzanie się w cień i chłód. To pewnie mroczny zapach śmierci sprawia, że w łóżku Dennis natychmiast odsuwa się na bok, udając, że zapada w głęboki sen. Udając, ponieważ każdego ranka po przebudzeniu Joy odkrywa po jego stronie łóżka pozlepianą chusteczkę higieniczną. Tłumaczy sobie, że to nic wielkiego: poranne chusteczki i czwartkowe dziewczyny są drobiazgiem. A jednak czujnie śledzi drżenie materaca. I coraz częściej ma wrażenie, że to ziemia się pod nią trzęsie. – Joy-Joy, czy po wejściu zamknęłaś drzwi do mieszkania? Lepiej pójdę, bo właściwie czemu nie, i je zamknę. Słucha kroków Dennisa, skrzypienia zawiasów i zastanawia się, ile lat miała tamta dziewczyna. Spogląda na zegarek – przypomina sobie, że nadszedł piątek. Trzaska zasuwka, a gdy wargi Joy obsychają po pierwszym łyku merlota, odwraca się i wymiotuje do zlewu. Niewiele jest na świecie rzeczy gorszych od wymiotowania po czerwonym winie. Człowiek potem skręca się ze wstrętu do samego siebie.

Dennis Wszystko zależy od tego, ile ma pan czasu, doktorze, ale chciałbym zacząć od dnia poprzedzającego wypadek mojej żony. Wspomnę tu o sprawach na pozór błahych, bo choć zdarza mi się czasem mieszać rzeczy ważne z mniej ważnymi (często powtarzam studentom, że powinni słuchać moich wykładów tak, jakby były zaopatrzone w lubiane przeze mnie przypisy i wtrącenia), to sądzę, że jeśli ma pan czas, moje rozważania (na temat czwartku) mogłyby rzucić światło na to, co przydarzyło się Joy-Joy w piątek, a także na to, co dzieje się ze mną i o czym teraz myślę. Jak pan uważa? Bardzo miło z pana strony, dziękuję, chyba rzeczywiście się skuszę. Może zmuszają swoich prawników do harówki, ale zapewniają liczne udogodnienia i serwują niczego sobie poczęstunek. A zatem. Trzykrotnie zdarzyło mi się podróżować pierwszą klasą. Za pierwszym razem nic się nie wydarzyło[1], natomiast za drugim usiadłem obok (jednakże z planu wagonu, jaki kreśli pana umysł, proszę wyrzucić przejście pośrodku) byłego przywódcy Partii Konserwatywnej Williama Hague’a, który właśnie powrócił do Izby Gmin jako zwykły deputowany[2]. Przez dwie trzecie podróży z Londynu do Yorku zastanawiałem się, jak rozpocząć rozmowę i inteligentnie zagaić, aż w końcu zabrałem głos. – Ładna czapka – powiedziałem. – Baseballowa, prawda? – Dzięki – odparł, spoglądając znad gazety. – Rzeczywiście. Wiem, o czym pan myśli, doktorze, i ma pan rację, sporo racji. Tak naprawdę chciałem go (Williama Hague’a) zapytać, jak to możliwe, że choć od jego rezygnacji ze stanowiska przewodniczącego Partii Konserwatywnej minęło zaledwie kilka miesięcy, siedzi w pociągu do Yorku zupełnie sam, bez ochroniarzy lub zaufanego kręgu doradców, trzymana zaś przez niego na kolanach teczka nie jest czerwona i ma byle jaki zamek. Jednak – i w tym cała rzecz – z jego lakonicznej odpowiedzi na pytanie o czapkę (baseballową) w sposób oczywisty wynikało, że wciąż czuje rozgoryczenie po zdecydowanym zwycięstwie Partii Pracy (dwa tysiące pierwszy rok). Dlatego też – oraz z powodu grymasu niezadowolenia malującego się na twarzyczce eksprzewodniczącego – wycofałem się i przez resztę podróży udawałem, że śpię. Gdy po raz trzeci jechałem pierwszą klasą, usiadłem dokładnie naprzeciwko sławnej pisarki. Było to w zeszły czwartek, dzień przed wypadkiem mojej Joy-

Joy, kilka godzin przed tym, jak wróciła z pracy, zastała drzwi otwarte, a mnie z… cóż, nie rozpędzaj się tak, Dennisie, mów po kolei. Nie muszę dodawać, iż całkowicie panu ufam i nie widzę żadnego konfliktu interesów – jak by to nazwała moja żona – w tym, że wchodzi pan z jednej strony w opartą na zaufaniu relację typu lekarz–pacjent ze mną, a z drugiej w oparty na przysłowiowej wręcz zależności finansowej układ z szacownymi prawniczymi orłami, w których gnieździe obecnie przebywamy. Staram się jednak nie zawieść niczyjego zaufania – „unikaj zdrady” to moja dewiza – będę więc nazywał ową sławną pisarkę: Beverley Badger. To nie jest prawdziwe imię ani nazwisko[3]. Jeśli wystarczy panu sprytu, odkryje pan, że pseudonim, który wymyśliłem, to przybliżony anagram nawiązujący do najsławniejszej bohaterki tejże autorki, a tym samym wskazówka – podana okrężną drogą – co do jej (to jest sławnej pisarki) prawdziwej tożsamości. Obawiam się, iż to jedyna podpowiedź, jakiej panu udzielę. Znakomicie, bardzo rozsądnie, proszę zanotować tę uwagę staroświeckim doktorskim charakterem pisma! Nie jest pan…? A w znaczeniu osoby posiadającej doktorat? No tak, rozumiem, czyli pański oficjalny tytuł to…? Rozumiem, terapeuta. Zatem do rzeczy: dwa moje poprzednie przejazdy pierwszą klasą sfinansował uniwersytet, ale tego trzeciego nie chciał. Miałem do przebycia czterysta kilometrów w obie strony, lecz gdyby nawet podróż w celu wysłuchania wygłaszanego przez przyjaciela/rywala wykładu dla studentów podyplomowych dało się uwzględnić w budżecie Wydziału Literatury Angielskiej na rok dwa tysiące jedenasty (sekcja: podróże; podsekcja: kolej; paragraf drugi(b)), co prawdopodobnie i tak było niemożliwe[4], to wzięcie urlopu naukowego pozbawiło mnie wszystkich przynależnych starszemu wykładowcy przywilejów. W dniu, w którym poznałem Beverley Badger (proszę pamiętać, że naprawdę tak się nie nazywa), byłem więc w posiadaniu biletu powrotnego drugiej klasy z miejscówką kupionego po superpromocyjnej cenie w przedsprzedaży. Gdybym jednak nie wsiadł do pociągu na stacji Bristol Temple Meads i nie zastał swojego miejsca zajętego przez kobietę o przyjaznej, szczerej twarzy, która przy lekko zasłoniętej piersi trzymała wrzeszczące niemowlę, i gdyby pociąg nie był zastanawiająco jak na tę porę dnia zatłoczony, gdyby później, kiedy stałem, próbując czytać książkę, wciśnięty między rozkołysane drzwi do toalety a otwierające się okno, konduktor nie sprawdził mojego biletu i nie zlitował się, że choć zapłaciłem za miejscówkę, muszę stać, cóż, wtedy nie wylądowałbym w pierwszej klasie naprzeciwko pani

Badger. Zdecydowałem się wybrać to miejsce, ponieważ było wolne, a także dlatego, że pani Badger odznaczała się urodą, która – co typowe u pulchnych kobiet – nie wzbudzała lęku. W końcu każdy, mając wybór, usiądzie naprzeciwko najlepszej możliwej do zdobycia puli genów. Matka mojej żony mieszka w Nowym Jorku i gdy raz polecieliśmy tam, rzekomo po to, by Joy-Joy mogła podjąć próbę odnowienia kontaktu po latach separacji, a w rzeczywistości w celu picia alkoholu i jedzenia babeczek, pula genów w boeingu siedemset sześćdziesiąt siedem linii lotniczych Continental była wręcz przygnębiająca. W każdym razie, dopiero kiedy spostrzegłem, że pulchna kobieta w pierwszej klasie bazgrze ołówkiem w książce opatrzonej na okładce napisem „Egzemplarz korektorski”, dotarło do mnie, kim jest. Zrozumiałem, jak dobrze wybrałem miejsce, i nauczony doświadczeniem z Williamem Hague’em zacząłem zabawiać ją rozmową na temat jej własnej pracy (a nie na przykład czapki – choć żadnej nie nosiła). Po nerwowym początku gawędziliśmy z ożywieniem praktycznie bez przerwy przez następną godzinę i czterdzieści pięć minut[5]. Cudownie nam się rozmawiało. Nowa znajoma opowiedziała mi mnóstwo fascynujących szczegółów na temat branży wydawniczej, które zapisałem starannie w mej doskonałej pamięci, na wypadek gdybym miał je później wykorzystać w celu zadziwienia, zaintrygowania bądź zwabienia agenta literackiego mogącego reprezentować moją powstającą obecnie prozę. Słucham? Owszem. Tak. Dokładnie to miałem na myśli. Trafił pan w – jak to się mówi – przysłowiową dziesiątkę. Podczas urlopu pracuję nad książką o Szekspirze, która ma być mniej naukowa niż moje poprzednie dzieła opublikowane przez wydawnictwo uniwersyteckie. Nie, chciałbym, żeby ta książka zaprezentowała Szekspira szerokiej publiczności. Będzie to całkowicie bezpretensjonalny, choć zajmujący i bardzo komercyjny hołd złożony bardowi ze Stratfordu. Tak, to brzmi naprawdę interesująco, czyż nie? Dziękuję uprzejmie za pańską opinię. I choć nie ośmieliłbym się zgadywać, jakie jest pana zdanie na ten temat, osobiście uważam (moja żona by się z tym nie zgodziła, czynię też wyjątek dla dzieł pani Badger), że w dzisiejszych czasach literaturze pięknej zawsze, czasem, na ogół brakuje prawdy. Nie potrafi odtworzyć wiernie tego, w jaki sposób w prawdziwym życiu absurd walczy z powagą, brud z czystością, nadmiar z brakiem, tworząc niepokojący, lecz zabawny i poplątany bałagan. Oczywiście, w przypadku pewnych powieści – tych pisanych w pierwszej osobie – wszyscy podejrzewają, że czytają ukryty pamiętnik. A znowuż

pamiętnik każdy automatycznie posądza o to, że jest czystą fikcją. Kiedy jednak mówię, że wolę literaturę faktu ze względu na jej pogmatwaną prawdziwość, nie chodzi mi o memuary, zresztą zawsze uważałem samą ich nazwę za nieco egoistyczną – zawiera jednocześnie słowa „me” i „memu”, czy to nie arogancja? Nie, mówiąc o rozkoszach literatury faktu, mam raczej na myśli biografie, relacje historyczne, krytykę literacką. Książka o Szekspirze – pełna dygresji, populistyczna i prawdziwa – oto czemu obecnie poświęcam swój czas. Czy jest mi trudno? Chodzi panu o problemy z koncentracją? Oczywiście… tak… trochę. W ostatnich dniach książka zeszła na nieco dalszy plan. Nonsens! Czuję się dobrze, naprawdę dobrze, dziękuję za troskę. Po prostu nie jest mi łatwo dalej pracować nad tekstem. Przedtem, zawsze gdy próbowałem dokończyć zdanie lub akapit, żona albo do mnie dzwoniła, albo nakazywała mi odebrać przesyłkę z nowym kuchennym gadżetem, albo – późnym wieczorem – brzęczała kluczami, otwierając zamek. Siły zewnętrzne napierały na ściany mojej koncentracji, wytwarzając twórcze napięcie chroniące mnie przed światem, a teraz to się skończyło, skończyło na dobre. Mam mnóstwo czasu, aby rozmyślać o mojej książce (lub sprawdzać terminy przydatności do spożycia pewnych produktów), lecz mimo to zdania wydają się płaskie, zbyt wycyzelowane, nadmiernie wygładzone, co zdaniem Lawrence’a jest zabójcze dla frazy. Nie ma w nich żadnego impulsywnego wzburzenia, buntowniczego pulsowania, nie przebijają przez nie przeżyte doświadczenia. Moje dni zaś kręcą się wokół plotek i produktów spożywczych, wypełnione samotnością, której nie potrafię wyjaśnić. Weźmy na przykład plotkę, jakoby żona próbowała popełnić samobójstwo. Panie terapeuto, znam Joy-Joy, jestem jej mężem od prawie pięciu lat. Owszem, jako zagubiona dwudziestokilkulatka miewała chwile załamania, słyszał pan pewnie o historii z siostrzeńcem, ale wszystkie te problemy należą już do przeszłości. A ona (moja żona) doszła do siebie po dawnych błędach i nieszczęściach. Szczerze mówiąc, sugestie, że po prostu nie zostawiła listu pożegnalnego, są idiotyczne. Czy można uwierzyć, że osoba tak poukładana i przewidująca jak ona nie zostawiłaby mężowi listu, za to zrobiłaby to (popełniła samobójstwo) w miejscu publicznym – na oczach moich i, iluż to?, dwustu współpracowników? Zresztą sam pomysł samobójstwa uważam za idiotyczny, przerażający w swym retrospektywnym blichtrze, w uchylaniu się od przeznaczonej nam śmierci, w unikaniu naturalnej, choć mrożącej krew w żyłach erozji starości, w chciwym chwytaniu się filozoficznych korzyści. A co,

jeżeli potem człowiek żałuje, jeśli Celan, Plath, Woolf, Hemingway, Gertler, Berryman, Pavese, van Gogh, Rothko, Pollock pożałowali swojej decyzji, gdy już szczęknął cyngiel, zaczęła działać tabletka, tak jak z pewnością żałowałaby jej każda rozsądna osoba? Nie, to nie w stylu Joy-Joy. Teoria o samobójstwie jest idiotyczna. Choć oczywiście nie aż tak idiotyczna jak niektóre teorie spiskowe. Dlaczego miałbym nie chcieć tego rozwinąć? Przecież nie należy pan do osób rozpowszechniających te kłamstwa. Chodziło mi na przykład o teorię spiskową dotyczącą przyjaciółki mojej żony, Christine. O spekulacje, że skoro dotąd nie odwiedziła Joy-Joy w szpitalu, może być zamieszana w piątkowe wypadki, które miały miejsce po mojej podróży pierwszą klasą w towarzystwie B. Badger. Według mnie to bardzo mało prawdopodobne. Jeśli zaś chodzi o męża Christine, Petera, innego pracownika kancelarii, zgorzkniałego despoty z West Country, który mimo starań, by poprawić swój akcent i sposób ubierania się, wciąż jest zupełnym prostakiem, to z pewnością będę go miał na oku i jeśli zdobędę choć cień dowodu, że w jakiś sposób… Cóż, tak, niczego nie wykluczam.

Godzina 9.15 Kancelaria Hanger, Slyde & Stein ma swoją siedzibę pomiędzy dwiema węższymi szklanymi wieżami: hotelem Icarus z lewej i instytucją finansową, podobno rekrutującą pracownice za pośrednictwem agencji modelek Shoreditch, z prawej strony. Dwudziestokilkulatki z instytucji finansowej, chude jak szczapy, o włosach zaczesanych na lewy bok, lubią wpadać na lunch do Pacific Lust, panazjatyckiej restauracji w Icarusie. Pełno tam pracownic w obcisłych spódniczkach i ciasteczek z wróżbami zawierającymi rady w rodzaju: Każda podróż rozpoczyna się od pierwszego kroku. Joy jest zmęczona. Idzie przez dziedziniec i rozgląda się wokół. Czuje ulgę, że nie będzie musiała więcej oglądać tego miejsca. Urządzono je z takim przepychem, że wydaje się własną wyretuszowaną wersją. Cóż za dziwna, a jednocześnie naturalna ulga. Jest jak chęć swobodnego ziewnięcia. Joy ziewa. Stwierdza, że Dennis powinien rzucić Szekspira i napisać coś o niedocenianej sztuce ziewania – rozciągliwej uldze, oczyszczającej fali powietrza. Amerykanin w okularach, którego sześć powieści dostała od sześciu różnych osób na Gwiazdkę (sześć razy po ponad pięćset stron czyni go najbardziej płodnym autorem na jej półkach), zdołał uchwycić wieloznaczną banalność codziennego życia, rozmaite odcienie nudy w pracy i w domu, wolność wynikającą z samego aktu ziewnięcia. Dlaczego Dennis nie mógłby się zająć takim tematem? Ziewnięcie. Wielka amerykańska powieść. Natychmiast by ją kupiła. Ale Dennis tego nie napisze: rzadko bywa wielki, nigdy amerykański i zbyt często stoi po niewłaściwej stronie ziewania, by miał ochotę głosić jego cnoty. Do tego dochodzi brak zaufania męża do współczesnej literatury pięknej i dziwnie uparty sceptycyzm. Joy zastanawia się nad tym, okrążając japoński ogród wodny o sześciu bambusowych fontannach i rozmieszczonych w regularnych odstępach granitowych stopniach, za który projektant otrzymał specjalną nagrodę. Martwi się o Dennisa. Bezpłatny urlop naukowy to coś zupełnie nie w jego stylu. Ludzie pokroju Petera uwielbiają ryzyko – to ich religia – ale nie Dennis, nigdy Dennis, który śmiertelnie lęka się porażki. Na pewno jest mu źle. Musi go unieszczęśliwiać to, że Joy nie czuje się szczęśliwa. W końcu o tym są wszystkie książki i piosenki, i filmy: o szczęściu i nieszczęściu. Przypuszczalnie Dennis też mógłby na ten temat pisać, choć pewnie trudno byłoby dodać w tej sprawie coś więcej. Kiedy po raz pierwszy przemierzała ten dziedziniec przed dziesięcioma laty (dekada! jak to możliwe?), postanowiła, naprawdę postanowiła sobie, że albo

będzie swoją pracę kochać, albo ją znienawidzi. Zawsze, za wszelką cenę, starała się unikać niezdecydowania, na którym buduje swoje życie tak wielu ludzi. Ludzi marnujących cudzy czas swoimi „Nie wiem” i „Jak sobie życzysz”. Otacza nas tyle „Jak sobie życzysz”, że życie, nie mówiąc już o rozmowie, ledwie może to znieść. A gdzie gwałtowność uczuć, barwność, drapieżna energia? Bez względu na to, ile wad ma dana osoba, Joy wszystko jej wybaczy, jeśli tylko obdarzona jest tymi właśnie cechami. Podczas wyborów w osiemdziesiątym siódmym roku rozbawiła rodziców naleganiem, by „głosowali na Thatcher, bo ma w sobie więcej życia niż Kinnock”. A gdy dorosła na tyle, by móc wrzucić do urny własny głos, wybrała Blaira, ponieważ lepiej zapadał w pamięć niż Major. Joy nie znosi braku witalności, więc kiedy jako absolwentka filozofii, nauk politycznych i ekonomii w Oksfordzie oraz nieistniejącej już londyńskiej szkoły prawa rozpoczynała tu aplikację, jeszcze raz uroczyście przysięgła sobie, że nigdy nie będzie bierna ani nudna. Gdyby wyrabiała ciasteczka z wróżbami, umieszczałaby w środku karteczki z napisem: Wygraj lub przegraj wszystko, ale, do cholery, nie utknij gdzieś pośrodku. Choć wie, że taka postawa wymaga trochę pracy. Matka Joy miała słabość do powiedzonek, uroczystych przysiąg i kadzidełek. Nigdy nie przygotowała córki na złożoną codzienność dorosłego życia. Prawdę powiedziawszy, nikt tego nie zrobił. A czy to takie nierozsądne spodziewać się ostrzeżenia, że pracę można darzyć jednocześnie miłością i nienawiścią, czyli można utknąć okrakiem na barykadzie, czego zawsze pragnęło się uniknąć? Oczywiście pracownikami miotają niekiedy sprzeczne uczucia, lecz nie dotyczą one – jak u Joy – każdej kropki na końcu zdania, każdego włączonego do dokumentacji e-maila, każdej kawy nalanej sobie późnym wieczorem z automatu. Największym zaskoczeniem w całej karierze Joy jest fakt, że nikt nie widzi nic niepokojącego w jej ambiwalentnym stosunku do biurowego życia. Szczerze mówiąc, wielu osobom takie podejście imponuje. Joy zależy i jednocześnie nie zależy, cechuje ją – jak ujęto w dziesięcioletniej ocenie pracowniczej – błyskotliwa, swobodna inteligencja, z której wynikają pewność siebie i spokój. Rozpoczęła pracę w dwa tysiące pierwszym roku wraz z czterdziestoma ośmioma innymi praktykantami i jest jedną z czterech osób, które pozostały w firmie. Joy, Clare, Christine, Peter. Szanse Clare HarrisBowler na zostanie partnerką wyparowały, gdy szef działu Public Relations i Rozwoju Marki przyłapał ją na uprawianiu seksu w damskiej toalecie na czwartym piętrze. (Dlaczego nie zamknęli drzwi? Dlaczego nie skorzystali z zacisza obszernej toalety dla niepełnosprawnych? Nie wiadomo). Prawniczka, znana obecnie pod okrutnym przezwiskiem Clare Cip-Koka lub w kulturalnym towarzystwie jako CCK, po otrzymaniu czerwcowego bonusu raczej się stąd

wyniesie. Głównym celem Christine jest ciąża, a nie partnerstwo w firmie, natomiast jej mąż Peter – hm, ma ten sam problem co Joy. W jego oczach migają niepokojące błyski, jakieś druciki się w nim poplątały i nie wiadomo, dokąd zmierza. Joy przechodzi przez obrotowe drzwi i wsiada do jednej z sześciu oszklonych wind. W środku stoi podenerwowany praktykant, który niemal ugina się pod ciężarem pudła z napisem „Ściśle tajne”. Nie odrywając rąk od tektury, macha na powitanie trzema palcami i w milczeniu wznoszą się w górę. Joy zastanawia się, ile czasu zajmie jej uporządkowanie Projektu Drobiowego, irytująco przewlekłej sprawy o zniesławienie, w której reprezentuje wielkiego producenta mrożonek pozywającego gang pamflecistów. Chciałaby wyjść z pracy zaraz po lunchu. Nie zamierza brać udziału w cyrku, który nastąpi później. – Do zobaczenia – mówi, wysiadając na czwartym piętrze. – Och, mam nadzieję, że zdążę na twoje przemówienie o piątej, ale czeka mnie wizyta u lekarza w… – odpowiada podenerwowany praktykant, a jego wypowiedź ucinają zamykające się drzwi windy. Joy zauważyła, że ludzie są dużo bardziej chorowici, niż można by przypuszczać. W końcu dociera na swój koniec korytarza, bierze głęboki oddech i przystaje w drzwiach do gabinetu. – Dzień dobry! – mówi głośno do Alfreda i Barbary tonem, w którym pobrzmiewa radosny dźwięk dzwonów. W takich chwilach czuje się jak źle opłacana aktorka, występująca w reklamie antydepresantów. Pracownicy spoglądają na nią skołowanym wzrokiem, dobrze jednak znają zasady obowiązujące w biurowym teatrze. Na ich twarzach pojawia się uśmiech. Odpowiadają pozdrowieniami, akcentując mocniej słowo „dobry”. Przechodzący obok partner z zespołu prawa pracy, do którego należy Christine, też prezentuje nienaganne maniery, mijając Joy z przyklejonym do ust uśmieszkiem w stylu Gordona Browna. Problem z Gordonem polega na tym, że wydaje się zbyt inteligentny jak na człowieka. Przypomina robota. Camerona można sobie przynajmniej wyobrazić, jak puszcza oko do kelnerki lub wpycha do nosa orzechy nerkowca, by rozbawić Samanthę. Czując nagły głód, Joy podchodzi do biurka. Opada na obrotowy fotel. Słychać pisk. Od sześciu miesięcy fotel skrzypiał, coraz bardziej niszczejąc w doborowym towarzystwie wielkiej juki, marniejącej w rogu gabinetu, a teraz

skrzypnięcie zmieniło się – ależ tak! – w pisk. Rzeczom, które do nas należą, nie powinno się pozwalać uschnąć lub zapiszczeć się na śmierć, lepiej po prostu je wyrzucić, a jednak zawzięcie uzupełniana Lista Rzeczy do Zrobienia codziennie okazuje się katalogiem odłożonych na później decyzji. Fotela wciąż nie naoliwiono, a juka nadal stoi zbyt daleko od światła. Kiedy Joy kładzie torebkę na podłodze, ma wrażenie, że wszystkie te drobne zadania i nierozwiązane domowe problemy przesączają się przez jej myśli niczym krople z cieknącego kranu. Ale coraz mniej się nimi przejmuje. Może znajdzie dziś czas, żeby pójść nad rzekę. Kiedyś każdego wieczoru starała się tam zaczerpnąć powietrza przed powrotem taksówką do domu. Spacer w wieczornej mżawce nad Tamizą zawsze ją relaksował. Jej puls zwalniał na widok mijających ją na północnym nabrzeżu przechodniów, zmęczonych, nijako układnych, niemal niewidzialnych w biurowych garniturach, podczas gdy południowy brzeg opanowali turyści w jaskrawych kurtkach i z kolorowymi parasolami, widoczni w oddali na tle londyńskich budynków – galerii Tate Modern i National Theatre. Było coś kojącego w wędrowaniu pod kołyszącymi się na wietrze poskręcanymi gałęziami platanów, w obserwowaniu drżącej na wodzie iluminacji London Eye i jarzących się wokół niej rozświetlonych okien dzielnicy Lambeth… Tak, może wybierze się później nad Tamizę.

Samir Boją się tego bardziej niż ataku serca. Tak właśnie napisano w miesięczniku „Moje Mięśnie”. Atak serca jest na czwartym miejscu. Miejsce trzecie to krwawiące sutki. Pospolity efekt ocierania się koszulki o skórę. Miejsce drugie to wypróżnienie się w biegu. Straszne. Po prostu fatalne. Ale nie zajmuje pierwszego miejsca. Nie. Uczestnicy Maratonu Londyńskiego najbardziej boją się, że pokona ich ktoś w głupim przebraniu. Homer Simpson. Michael Jackson. Panda wielka. Jakiś żartowniś. Dokładnie na linii mety, na oczach rodziny i przyjaciół. Ja? Nie przejmuję się, że na ostatniej prostej prześcignie mnie panda. Przebrania są cudowne. Większość ludzi lubi przebrane osoby, nie uważa pan? Tak. W restauracji, w której pracuje mój ojciec, widziałem kiedyś łysego mężczyznę w pielusze. Na czole miał napisane, że niedługo będzie się żenić. Z bardzo poważną miną jadł swoją porcję jalfrezi. Czerwony i spocony… Zamyślony… Ale ubrany jak wielki niemowlak, więc wszyscy goście się do niego uśmiechali. Najwyraźniej coś w rodzaju pieluchy może zwrócić na nas uwagę świata. Biegi…? Bieganie! Tak. W kwietniu wezmę udział w maratonie. Jestem taki podekscytowany, że w końcu się zdecydowałem. Także przerażony. Ale i podekscytowany. Boję się, że może… przydarzyć mi się wypadek opisany na drugim miejscu. Na liście w „Moich Mięśniach”! Wie pan, o co mi chodzi. Długi bieg i wstrząsy zaburzają cykl przemiany materii. Często widuje się biegaczy, którym z tyłu po nogach coś cieknie. Nie spodziewam się w dniu maratonu żadnych kibiców, mimo to wolałbym, żeby obcy ludzie i dziennikarze z BBC nie widzieli u mnie takich zacieków. Dziś wszystko filmują. Nawet pannę Stephens tam, w górze. Na tarasie widokowym. W zeszły piątek. W siłowni dla pracowników też jest kamera. Czasem muszę stawać na ławce do podnoszenia ciężarów, żeby wyczyścić obiektyw. Ojciec mówi, że prywatność należy już do przeszłości. Ma to chyba jakiś związek z podglądaniem pani Hasan spod piętnastki. Zresztą nawet bez takich wstrząsów cierpiałem od piątku na… To nic wielkiego, ale koniecznie trzeba opracować odpowiednią taktykę. Na przykład zastosować Astaire’a. Albo Pełny Bollywood. Jednak podczas maratonu te

strategie na wiele się nie przydadzą. Och, Astaire to stepowanie. Podczas wydalania. Pomaga zagłuszyć niepożądane odgłosy. Widzi pan, ściana między łazienką w piwnicy a siłownią dla pracowników – bo przychodzą tu tylko pracownicy kancelarii – jest bardzo cienka. To prześliczna toaleta. Niezwykle czysta. Ale ściany są cienkie. Bollywood? Coś na wypadek naprawdę rozpaczliwej sytuacji. Pan jest człowiekiem wytwornym. Gustownie ubranym. Bardzo podoba mi się pana marynarka. Nie sądzę, żeby potrzebował pan Bollywoodu. Nawet ja go zwykle nie potrzebuję. Jednak po tym, co zrobiłem w piątek, byłem zestresowany. Mój żołądek… Nie ma pan nic przeciwko temu? Czy to nie będzie niegrzeczne? Jeśli lekko przesunę pana filiżankę? Jest pan niezwykle uprzejmy. Bardzo dziękuję. Proszę spojrzeć, jak teraz błyszczy w słońcu! Cudownie. Najbardziej się to odbija na moim rozkładzie zajęć. Niełatwo znaleźć czas na dodatkowe wizyty w toalecie. Panna Stephens wybaczy, jeśli wyjdę na kilka minut podczas sesji, ale nie wszyscy prawnicy, z którymi trenuję, są tak uprzejmi. Właśnie założyłem konto na Facebooku i próbowałem… I zaglądałem na nie, gdy panna Stephens przyszła w piątek poćwiczyć. To nieprofesjonalne z mojej strony oglądać takie rzeczy w czasie pracy. Nic cudownego. Rzecz jednak w tym, że takiej osobie jak panna Stephens to nie przeszkadza. Weszła i pogawędziła ze mną. Potem szybki trening na bieżni. To bardzo uparta dama. I miła. Miła i ładna, wszyscy tak mówią. Kiedy wchodzi na salę pełna wdzięku i zgrabna w swoim stroju z lycry, Jack się do niej uśmiecha. Potem odwraca się do mnie i szepcze, szczerząc swoje białe australijskie zęby: „Co myślisz o tych nogach, Sam?”. Tak mnie nazywa. Zgadzam się, że są bardzo zgrabne. A on dodaje z błyskiem w oku: „Podobają ci się te kosmiczne rajtuzy, co, stary?”. Tak nazywa jej strój: kosmiczne rajtuzy. I zwykle potem nie zwraca uwagi na to, co do niego mówię. Lubię Jacka, bo dokonuje mądrych wyborów. Właściwie dobiera słowa i podejmuje trafne decyzje. Na przykład kazał zainstalować dozownik z żelem odkażającym. Nie bez powodu jest kierownikiem siłowni dla pracowników HS&S. Czy słyszał pan, że jeździ na motorze? Tak. Ja też. Weźmy na przykład nogi panny Stephens. Połamane. Kiedy ją odwiedziłem, były w gipsie. Nikt jej na nim niczego nie napisał. Osobom popularnym w szkole podpisują się na gipsie. Przyjaciele. Dziewczyny. Tego rodzaju osoby.

Chodzi panu o…? Nie. Nie mam. Umówiłem się na obiad z pewną panią z Fitness First. Raz. Ale nic dobrego z tego nie wyszło. Zapytała, co myślę o jej stroju. Zawahałem się. To pytanie delikatnej natury. Próbowałem wymigać się od odpowiedzi. Nalegała: „Dalej, powiedz, co myślisz”. Więc powiedziałem, że jej czerwone buty są cudowne… Ona na to: „A poza tym?”. A ja dodałem: „Trochę jednak nie pasują do różowej spódnicy”. Fatalny, niedobry pomysł. Lecz nie potrafię kłamać. To wbrew mojej naturze. Potem przedstawiła szereg obserwacji na mój temat. Na przykład, że głośno i bardzo długo wydmuchuję nos. Rzeczywiście tak robię. Oczyszczam drogi oddechowe. Nie wyobrażam sobie, że mógłbym jeść z zatkanym nosem. Powiedziała mi, co myśli o tym zwyczaju, a także o mojej koszuli, dzieciństwie i twarzy. Po każdym jej komentarzu próbowałem zaproponować kolor spódnicy, który lepiej pasowałby do czerwonych butów. Starałem się pomóc. Służyć radą. Jack uważa, że to konstruktywne. Ale ona zakończyła rozmowę, mówiąc bardzo głośno: „Jak tak lubisz czerwony kolor, to masz”. I chlusnęła na mnie winem z karafki. Potem sięgnęła po bułki i rzucała nimi, celując w moją głowę, a gdy wychodziłem, próbowała ciskać we mnie paluszkami, jakby to były oszczepy. Co mnie najbardziej zmartwiło? To, że rozczarowałem Jacka. Następnego ranka powiedział mi: „Stary, musisz pokazać babie, kto rządzi”. Wyjaśniłem, że ona, co wykazałem chyba wyraźnie. Oznajmił, że jestem beznadziejny. „Nigdy nie umawiaj się z flądrami”, tak powiedział. Co zapoczątkowało bardzo ciekawą rozmowę o sushi… Może pan nie wie, ale Jack ma ogromną wiedzę na temat międzynarodowej kuchni. W Śrihat nie podawano sushi, próbowałem go tylko raz w Londynie. Jadłem rękami, a mimo to kelnerzy byli uprzejmi. Wcale się ze mnie nie śmiali. Widziałem kiedyś cudowny film science fiction. Wszyscy jedli ze zgrabnych pudełeczek, jak czasem robią to Japończycy. Z takich pojemniczków na różne rodzaje jedzenia. Ryż nie dotykał do mięsa. Cudowny pomysł. Ludzie nie rozmawiali ze sobą. Mieli mikrofony przyszyte przy sercach, a ich bicie mówiło innym wszystko, co powinni wiedzieć. Czy dana osoba jest podniecona, czy znudzona. Szczęśliwa czy smutna. W ten prosty, lecz prawdziwy sposób porozumiewali się ze sobą. A wszystkie ściany i podłogi zrobione były z przezroczystego, lśniącego szkła. Chyba to właśnie podoba mi się najbardziej w Hanger, Slyde & Stein. Ten aspekt pracy w siłowni dla wiecznie zaganianego personelu kancelarii. Szkło. Gdyby podczas maratonu ludzie nosili takie

mikrofony, wokół rozbrzmiewałaby cudowna orkiestra bębnów, nie uważa pan? Trzydzieści sześć tysięcy serc bijących w jednym rytmie. Chociaż osoby wysportowane mają zapewne wolniejszy puls. Ale gdyby nawet serca nie biły w tym samym rytmie, na pewno na mecie każde byłoby zmęczone, lecz bardzo, bardzo szczęśliwe, nie sądzi pan? Uważam, że po ćwiczeniach człowiek jest zmęczony, lecz szczęśliwy. Tworzy, że tak powiem, harmonijną całość. Nie czuje się jak zrobiona niedbale zabawka. Tutaj trochę za dużo kleju. Tamta część za luźna albo koślawa… Pracuję nad tricepsami i mięśniami czworogłowymi i jestem zadowolony z postępów. Jack zauważył ostatnio, że mam szyję jak kurczak. To był cios, ale staram się zaradzić temu odpowiednimi ćwiczeniami. Chodzi nie tylko o zdrowie, lecz także o stawanie się kimś, kto wygląda na tyle miło, by… by przyciągać do siebie ludzi. Tak. Żeby się uśmiechali. Interesowali się tym, co mówimy. Prawnicy przychodzą do siłowni głównie wczesnym rankiem i w przerwie na lunch, więc często jestem sam. Siedzę za biurkiem i mam dużo czasu, by zastanawiać się nad problemami i nad tym, jak się z nimi uporać. Znalazłem stary numer „Moich Mięśni”, a w nim opis ćwiczeń izometrycznych oraz takich w specjalnej uprzęży, zatytułowany: Większy rozmiar kołnierzyka – tego ci trzeba. Ćwiczenia są dosyć proste. Można na przykład robić coś takiego. Niech pan spróbuje naśladować moje ruchy. Proszę przechylić głowę. Najpierw w tę stronę. I w lewo. Właśnie. Bardzo, bardzo dobrze. I naokoło. A teraz w drugą… Oczywiście! Przepraszam. Czasem się zagalopuję… Zresztą pana szyja wygląda na bardzo mocną. Szanuję pański czas. Proszę nie pozwolić, bym go marnował. Mikrofony na sercu! Jaki był tytuł tego filmu? Czasem o nim myślę. W piwnicy, w której pracujemy, nie ma światła dziennego. Nie tak jak tu, na górze. Często człowiek pogrąża się w marzeniach, dużo wspomina. Krótkie scenki z przeszłości, które potem się rozwiewają albo coś je przerywa. Wspominam, jak jedliśmy pani puri. Jedliśmy pani puri i świeże mango, siedząc na wielkich poduchach wokół małego telewizora. Oglądaliśmy ten film całą gromadką. Ja, matka, ojciec i starsi bracia. W oddali brzęczały moskity. To była cudowna noc. Wiele miesięcy przed tym, jak ojciec i ja przenieśliśmy się do Anglii. Ściślej mówiąc, do Tower Hamlets. W dawnych czasach ojciec kochał filmy. Kiedy był nauczycielem w Śrihat i mieszkał z mamą. Teraz, po powrocie z restauracji, woli oglądać sport. I panią Hasan. Przez okno.

Wie pan, o jakim filmie mówię? Może mam szczęście. Bo gdyby ludzie posłuchali mojego serca, dowiedzieliby się, że coś ukrywam. Usłyszeliby, jak szybko bije od piątku.

Godzina 9.20 Wśród sterty listów jak zwykle piętrzących się na biurku Joy jest koperta bez znaczka, a w niej karta z życzeniami. To odbitka słynnego zdjęcia z lat siedemdziesiątych: blondynka w białym tenisowym stroju oddala się od obiektywu, unosząc spódniczkę, która odsłania nagie pośladki. Joy zwraca uwagę, że są także delikatnie opalone, zupełnie jakby dziewczyna przed zrobieniem zdjęcia spędzała (kto by nie chciał) lato bez majtek. Szczegół ten nadaje fotografii cudownie nieprawdziwy charakter, a także przypomina o spotkanej ubiegłej nocy call girl. W pamięci odżywa nieprzyjemny obraz klęczącej dziewczyny, a potem myśli Joy zaczynają krążyć wokół związku z Dennisem, ich niesatysfakcjonującego życia seksualnego, wstrętnych drobnych ustępstw, na które człowiek decyduje się, by zrobić przyjemność innym, by ich przeprosić… Czujnym wzrokiem przebiega wypisane na karcie życzenia: Jeszcze raz serdeczne gratulacje, kochana Joyous. Będzie z ciebie bardzo bystra partnerka. Proponuję, żebyśmy się bezwstydnie upiły, gdy już wygram z tobą w tenisa – i trzy małe serduszka, którymi Christine zawsze opatruje na dole swój podpis: literę „C”. Słowo „bezwstydnie” jest podkreślone, co wraz z „kochana Joyous” nadaje życzeniom odcień nieco pretensjonalnej emfazy, jak gdyby Christine, świadomie czy nie, naśladowała ekstrawagancki styl pewnej bardziej ekscentrycznej koleżanki z pracy. Za to jej charakter pisma nie ma w sobie nic ekstrawaganckiego: drobne, uporządkowane literki pozbawione niekontrolowanej namiętności, która na papierze (i w życiu) przejawia się pewnym niedbalstwem. Pierwszego dnia w Hanger Joy i jej przyszła przyjaciółka zaczęły rozmowę, stojąc w kolejce, by podpisać się na liście praktykantów uprawnionych do odbioru identyfikatorów. Christine podeszła pierwsza i kiedy wpisała „Reid” w okienku znajdującym się dwie rubryki nad „Stephens”, od razu zaznaczyły się różnice w charakterze pisma obu dziewczyn. Przy prostych, nabazgranych kreskach podpisu Christine lśniące zawijasy Joy wydawały się jeszcze bardziej wyszukane i gwałtowne. Było prawdziwą zagadką, w jaki sposób Christine oraz wielu innych praktykantów zdołało zmieścić się w wyznaczonej kratce. Zakrętasy Joy potrzebowały miejsca, by odetchnąć i odpowiednio pięknie się zaprezentować, zmniejszenie ich rozmiarów odbiłoby się na stylu. Siedząc bez ruchu, by ograniczyć piski fotela, Joy jeszcze przez kilka chwil ogląda kartę, przesuwając wzrokiem od pośladków do życzeń i z powrotem. Po

dziesięciu latach przyjaźni proste literki Christine wciąż wydają się uderzająco skromne, ale od pierwszego dnia w Hanger, Slyde & Stein Joy dostrzegła, że ich autorka posiada umiejętności nieznajdujące odbicia w charakterze pisma. Gdy grają razem w tenisa, Joy lepiej prezentuje się na korcie – ma bezbronnie piękne ciało, porusza się w sposób efektowny i przemyślany, a w dodatku nawet po wyczerpujących wymianach w secie jest w stanie wygrać w każdym tie-breaku. Ten zwycięski urok równie dobrze sprawdza się w biurze, gdzie właśnie ona zgarnia najwięcej pochwał jako prawniczka. A jednak w życiu, w prawdziwym życiu, to pospolitość Christine kryje w sobie roztropność decydującą o ostatecznym wyniku. Joy zazdrości przyjaciółce, że tak skutecznie potrafi bagatelizować złe dni, tygodnie czy lata. Jeśli atak grypy zepsuje jej wakacje lub pocisk gołębich odchodów zniszczy najładniejszą sukienkę, Christine uśmiecha się tylko lekko i mówi: „No cóż”. Bezpretensjonalne niezdecydowanie i smętna rezygnacja – włosy tylko częściowo wygładzone prostownicą na poranne zebrania, e-maile pełne wymijających rad, już z góry opatrzone przeprosinami – pozwalają jej witać gwałtowne odmiany losu z biernym wdziękiem. Jak budynek zaprojektowany, by wytrzymywał trzęsienia ziemi, tak Christine po ciosie przez chwilę kołysze się i sprężynuje, po czym po prostu istnieje sobie dalej. Ten nieefektowny sposób, by czuć się szczęśliwą, wyjaśnia, dlaczego to właśnie jej udało się wyjść za Petera, choć konkurowały z nią wszystkie ówczesne praktykantki. Joy zauważyła, że mężczyźni piękni i w związku z tym pełni arogancji często wolą kobiety uległe. – A, co tam – mruczy i składa kartę, rzuciwszy na nią ostatnie nieszczere spojrzenie. Jak zwykle pragnie, by Christine naprawdę myślała to, co napisała. Trzeba będzie jej powiedzieć, że rakieta gdzieś się zawieruszyła i muszą odwołać mecz. Sięga po telefon, wybiera wewnętrzny numer przyjaciółki, lecz włącza się sekretarka z wiadomością – „Dzień dobry, nie mogę teraz odebrać telefonu, więc… hm… bardzo mi przykro” – która za każdym razem pobudza Joy do śmiechu. Może Christine jest na spotkaniu, zadzwoni do niej ponownie za jakiś czas. – Ktoś tu jest w dobrym nastroju – mówi Alfredo, stając w drzwiach wraz z depczącą mu po piętach Barbarą. – Pewnie dlatego, że dziś awans, a jutro wakacje! – Pewnie tak, Alfredo. – Przypomnij, dokąd się wybierasz? Znów na Malediwy? – Wciąż zapominam, gdzie to dokładnie jest. Jakieś egzotyczne, ale kameralne miejsce. – Ha, ha! Niech zgadują, co? Zaszalej! Jedź tam, gdzie blackberry nie ma

zasięgu! Do diabła z rozwagą! Joy się uśmiecha. Alfredo jest jedynym sekretarzem w kancelarii. Został tu oddelegowany na rok z filii w Mediolanie. Joy pomaga mu zaaklimatyzować się w zespole procesowym, chcąc odwdzięczyć się za przysługę jego włoskiemu szefowi. A on, jakby starając się rozwiać początkowe wątpliwości co do swoich preferencji seksualnych, zdążył już się przespać z co najmniej trzema asystentkami prawników. Podobno w pracy przyćmiewa Barbarę. Ale Barbara – która jest najstarszą sekretarką w firmie i co roku wymiguje się od przejścia na emeryturę – nie lubi pozostawać w cieniu, podobnie jak inne starsze sekretarki. Nie mogą pojąć, dlaczego Joy nie odesłała Alfreda z powrotem do Włoch. Mówią, że całymi dniami tylko się obija, a jego znajomość Worda, Excela, Outlooka i angielskiego jest znikoma. A także, co ciekawsze, że pojawił się na okładce „Marzeń Dentystów”, niszowej amerykańskiej publikacji przeznaczonej dla osób lubiących przebierać się za postacie ze świata medycznego, ubrany jedynie w nitkę dentystyczną. Niewykluczone, iż wszystkie te zarzuty są prawdziwe, lecz Joy nie przywiązuje do nich wagi. Alfredo jest pełen życia. – Więc z kim spotykasz się o jedenastej w celu przekazania obowiązków służbowych? Ze Stukniętym Brianem? – Z nim i z kimś jeszcze – odpowiada Joy, widząc nad ramieniem Alfreda rozgniewaną, skrzywioną twarz Barbary. – Na razie nie wiem, kto to taki, ale wkrótce mnie poinformują. A ty, jakie masz plany na dzisiaj? – Poćwiczę grafikę w programie Visualise. Powiedzieli, żebym w spokojniejszej chwili dla wprawy wymyślał i przedstawiał dane dotyczące firmy. – Świetnie, naucz się tego. Firma chce, by asystenci zdobywali takie umiejętności. Potrafili sporządzać schematy, diagramy i wykresy, które zastąpią wypowiedzi pisemne. Barbara w końcu traci cierpliwość i przepycha się obok Alfreda, mamrocząc coś, jakby rozplątywała w gardle kłąb sznura. – Dajcie mi się wziąć do roboty – mówi, wymachując laską, którą chyba nigdy się nie podpiera. – Idź, narysuj sobie trochę makaronu na swojej czarodziejskiej tabliczce. – Dzięki, Barbaro! – odpowiada Alfredo, wycofując się z pokoju. – Joy, trzymam kciuki za popołudniowe przemówienie! – Musisz się pozbyć tego Włocha – oznajmia Barbara po raz szósty czy siódmy w tym tygodniu. – Trudno się skupić, kiedy się tutaj kręci.

Jednak Joy, zostawszy sama z Barbarą, stwierdza, że jest odwrotnie: gdy Alfreda nie ma w pobliżu, błądzi gdzieś myślami. To, co mówi sekretarka, dociera do niej piąte przez dziesiąte, a sama wspomina poranek w domu i seks z Dennisem, w którym – po raz pierwszy od lata – nie brała udziału osoba trzecia. Joy sama go zainicjowała, a Dennis, może wciąż odczuwając resztki podniecenia po wizycie call girl (dlaczego tak się wstydzi słowa „prostytutka”?), także wydawał się spragniony i pełen pośpiechu. – Zdążysz do pracy? – Raz mogę przyjść później. Jest to seks, podczas którego on wpatruje się w jej oczy, mówi, że jest cudowna, i robi wspaniałe naleśniki. Siostra Joy, gdy jeszcze ze sobą rozmawiały, taki rodzaj przytulnego kochania nazywała naleśnikowym seksem. Trochę przy tym nieporządku, są jednak siebie spragnieni i chcą zrobić sobie dobrze do końca, mówią o fiutach i spermie, aż wydaje się, że tętnienie krwi w żyłach dochodzi gdzieś spoza ciała. Poranny seks zaczął się właśnie od takiego tętnienia krwi. Rozkoszowała się napięciem, gdzieś w środku powoli narastał orgazm, linka napinała się coraz bardziej, czuła przyjemność nawet wtedy, kiedy zapowiedź nadchodzącego dnia zaczęła się wdzierać w myśli niczym zbyt ostre światło. Ale jak to bywa z najbardziej oczekiwanymi stanami ekstazy, orgazm nie dorównywał wyobrażeniom. Krótki przyjemny dreszcz, nic więcej. – Było ci dobrze? – zapytał w mroku. Gdy znów zasnął, położyła na komodzie stertę papierów. Dennis nie zwróci na nie uwagi, dopóki nie usłyszy, co się stało. Joy miała nadzieję, że będzie wtedy wdzięczny, iż dokumenty dotyczące finansów leżą przygotowane, a notes z adresami jest pod ręką. Wzięła długi prysznic, opierając się ciężko o kafelki. Wilgotna zasłona oblepiała jej skórę niczym płaszcz przeciwdeszczowy rencistę (siostra oskarżyła ją kiedyś o uzależnienie od dziwacznych porównań i metafor; kapryśnych podobieństw; eskapad w krainę nieprawdy) i Joy pomyślała, że dochodzenia, o których czytała w internecie, kończyły się opinią koronera: Odebrała sobie życie w chwili zachwiania równowagi psychicznej. A potem, po zagłębieniu się w szczegóły, okazywało się, że samobójczyni miała raka i ojca pedofila, ktoś podpalił jej kota, a mąż przeleciał połowę kobiet mieszkających na północ od Watford. Czy ta niezrównoważona ofiara to naprawdę ona? Pytanie towarzyszyło Joy podczas ubierania się, całowania na pożegnanie Dennisa, jazdy ruchomymi schodami do metra, aż do chwili, gdy zaglądając w pełen przeciągów ciemny otwór tunelu, skąd miał się wynurzyć z łoskotem pociąg

jadący na południe, zobaczyła matkę z dzieckiem. Czekali spokojnie tuż obok niej, z dala od żółtej linii, a chłopiec nosił z dumą odznakę: „Mam sześć lat”. Wtedy, wraz z coraz głośniejszym, obłąkańczym hukiem wagonów metra, przyszła Joy do głowy spychana w zapomnienie, zdefiniowana przez własne szaleństwo nowa myśl: a więc tak wygląda sześciolatek. – Słuchasz mnie? – pyta Barbara, waląc laską w podłogę.

Barbara Zaraz przejdę do rzeczy – mam na ten temat wiele do powiedzenia – najpierw jednak muszę coś wyjaśnić: Alfredo przez cały dzień nic nie robi, a płacą mu prawie tyle samo co mnie. I bardzo mi przykro, jeśli to, co powiem, wpędzi go w kłopoty, ale czy to sprawiedliwe? No, jak pan sądzi? Proszę się poczęstować ciasteczkiem i zastanowić nad tym, co powiedziałam. Są za darmo. Przysunę je panu. Na litość boską, weź pan wreszcie to ciasteczko, ma pan do nich bliżej niż ja. Słucham? Owszem, wszystko brzmi bardzo rozsądnie i tak dalej, tylko czy łatwo porównać kwalifikacje osób w – powiedzmy – pańskiej branży? Ma pan trochę dziwne zajęcie, prawda? Przynajmniej jak na mój gust. Rozumiem, że zajmuje się pan głównie dwiema rzeczami: słuchaniem ludzi i zapisywaniem tego, co powiedzieli. A przecież, z wyjątkiem głuchych, wszyscy słyszymy. I – z wyjątkiem niektórych kolorowych – wszyscy umiemy pisać. Prawdę mówiąc, przez większość życia, a żyję już ponad siedemdziesiąt lat, nie miałam problemów ze słuchaniem i pisaniem – zakrętka niebieska, nie różowa, jeśli chce się pan napić wody niegazowanej – nie przyszłoby mi jednak do głowy szukać pracy w zawodzie, w którym wykorzystuje się tylko te dwie umiejętności. Na pana miejscu nie bałabym się egzaminów i zostałabym prawdziwym lekarzem. Powiedziałam: niebieska zakrętka. Niebieska znaczy niebieska. Chociaż Alfredo pewnie próbowałby wmówić panu, że niebieski to żółty, a różowy to, jak jej tam, fuksja. Widzi pan, jemu wszystko się miesza. Ostatnio powiada mi tak: „Barbaro, może i masz rację, ale pozwól, że będę advocado diabła”. Advocado! To nie moja sprawa. Tylko westchnęłam. Powiedziałam, że pierwsze słyszę, żeby diabeł był wegetarianinem, choć brzmi to bardzo sensownie. Bo, doprawdy, staram się mu pomóc, wyjaśnić, że w kancelarii londyńskiej obowiązuje inny styl sporządzania dokumentacji niż w mediolańskiej – inne marginesy i interlinie, a także układ tekstu na stronie – a on mi ględzi na temat owoców jadanych przez diabła? Szefowa leży w śpiączce, jej mąż zwariował, Świrnięty Peter Carlisle kręci się tutaj, jakby nic się nie stało, a Alfredo uważa, że to odpowiednia chwila na snucie opowieści o wyznawanych przez niego pogańsko-wegańskich wartościach. To nie w porządku. Słyszał pan, że jego kierownik w Mediolanie – Mario, Luigi, Mussolini czy jak mu tam –

przypadkowo jest z nim spokrewniony? To chyba wyjaśnia, w jaki sposób Alfredo załatwił sobie przeniesienie do naszego biura. Pociąga za sznurki niczym, nie przymierzając, lalkarz w teatrze marionetek i domaga się takiej samej pensji jak ktoś – ja – kto w przyszłym tygodniu będzie obchodzić czterdziestolecie pracy w firmie. Czasem myślę, i mówię to zupełnie szczerze, że gdyby coś się stało, gdyby jakieś nieprzewidziane zdarzenie zmusiło tego faceta do odejścia, gdyby ktoś podjął decyzję o odesłaniu go do Mediolanu ze względu na dobro ogółu, John Stuart Mill się kłania – w końcu nawet sekretarki czytają książki – wtedy dziewczyny z mojego działu miałyby bez jego pomocy mniej, a nie więcej roboty. Hm? Czy dostrzegam? Oczywiście, że dostrzegam. Nie mam problemów ze wzrokiem. Chodzę do dobrego lekarza od oczu. Tłumaczę panu przecież, że to mały, śliski pasożyt. Przysparza nam tylko pracy. Musimy po nim sprawdzać, poprawiać, tuszować jego błędy. A jak się za to odwdzięcza? Zabierając nadgodziny, chociaż należą się nam, należą się osobom, które dzięki dodatkowym pieniądzom mogłyby zapłacić za przelot czy uzbierać na coś innego – bo chcą się wybrać do Nowego Jorku – spędzić dzień czy dwa z Jackie. Chyba mogę sobie na to pozwolić? Nie, ma pan cholerną rację, nie mogę. To nie moja sprawa, ale nawet bez Joy jestem wykończona. Jeśli Świrnięty Peter Carlisle potrzebuje pomocy sekretarki, to właściwie powinien się zwrócić do Alfreda. Tyle że nawet Świrnięty by z nim nie wytrzymał. Wygląda na to, że cały angielski, jaki zna ten Włoch, to banały i powiedzonka. Bezużyteczne. Zupełnie jakby uczył się języka z jakiegoś podejrzanego tezaurusa. To chyba po prostu inne określenie tezaurusa, prawda? Wie pan, co myślę? Zaraz panu powiem. Uważam, że świat się robi za mądry. Co nie oznacza, że człowiek wolałby się otaczać nieukami. Sama wyszłam za takiego w Nowym Jorku. Młoda Angielka w Ameryce – powinnam przyciągać wytwornych mężczyzn! Mąż nie miał w sobie nic wytwornego. Myślał, że oregano to japońskie dzieło sztuki. Jego pierwszą miłością było jedzenie! Kiedy umarł, zaprosiłam dziewczyny na ciastka i śpiewałyśmy piosenki. Chodzi mi o to, że lepiej nie należeć do ludzi przesadnie ambitnych i zastanawiających się nad wszystkim. Haruję tu trzydzieści dziewięć lat, w przyszły poniedziałek obchodzę czterdziestolecie pracy, i niejedną taką osobę już widziałam. Są zbyt inteligentne, by posiłek albo spacer sprawiały im przyjemność. Ale to nie moja sprawa. Niech pan zje jednego, dobrze? Bułgarzy mówią, że jeśli nie będzie się jadło

ciasteczek, w przyszłym roku zmniejszą przydział. A na tym nikt nie skorzysta. Wróciłam do kraju, bo moja siostra Sarah wyszła za irlandzkiego prawnika. Chciałam być bliżej rodziny. Sarah umarła, on też już nie żyje, a ja wciąż mam pracę, którą mi załatwił. Kruche ciasteczka to jedyne, co tu jeszcze przetrwało ze starych czasów, i niech mnie diabli, jeśli wyrzeknę się ich bez walki. Co pan taki przestraszony? Co się z panem dzieje? Właśnie o to chodzi. Jak pan sądzi, dlaczego Joy zemdlała z wyczerpania i spadła za barierkę? Wszyscy jesteśmy przemęczeni. Wylali kierownika odpowiedzialnego za warunki i bezpieczeństwo pracy – ja tam nic nie wiem, jednak zawsze obrywają ludzie z pionu technicznego. A co z partnerami, którzy kazali jej pracować po osiemdziesiąt godzin na tydzień? Teraz mówią, że powinna była poprosić o pomoc. Ale czy nie są odpowiedzialni za to, że znając jej przesadną ambicję, pozwalali, by ślęczała po nocach nad pismami do klientów, ofertami, prezentacjami, ugodami, komunikatami dla prasy i informacjami z przecieków? Jeśli czasem mam problem, na przykład nie mogę odczytać uwag partnera, bo mój wzrok nie jest już taki jak kiedyś, proszę Liz albo inną dziewczynę o pomoc. To znaczy kiedyś je prosiłam, bo teraz są zbyt zajęte porządkowaniem bałaganu po Alfredzie. Ale ja nie jestem Joy, prawda? Nie uważam, że szczęście polega na byciu genialną pod każdym względem. Ten, kto chce, by go wysłuchano, powinien się odezwać. Nie wiem, gdzie pan był przez ostatnie pięć minut, bo przecież cały czas rozmawiamy o tym, co czuję w związku z wypadkiem. Jest pan zawodowym słuchaczem, więc chyba obiło się panu o uszy, że o danej sprawie można mówić na wiele sposobów. Dobrze. Już dobrze. Cóż, była przepiękna, pewnie pan o tym usłyszy. Śliczna twarz i nienaganna figura. Gładka cera, jedwabiste jasne włosy. Kolor nienaturalny, ale to nie moja sprawa. Wyglądała bardzo manhattańsko. Wiedział pan, że była półAmerykanką? W każdym razie półmanhattanką. Jak wyjaśniłaby panu moja kuzynka Jackie, to niezupełnie to samo. Joy mieszkała w Nowym Jorku do siódmego czy ósmego roku życia. Tyle miałyśmy ze sobą wspólnego – ona i ja – obie, w różnych dekadach, spędziłyśmy trochę czasu po drugiej stronie sadzawki. Zabrali mnie tam rodzice, którzy nie mogli usiedzieć na miejscu. Nie mogli usiedzieć na miejscu, zanim jeszcze wymyślono takie określenie! Musiałam być ślicznym dzieckiem. Wie pan, sama mam córkę – młodą i ambitną. Jako dziewczynka wyglądała ślicznie. Uroda stwarza problemy. Dobrze o tym wiem. Myśli pan, że zawsze miałam twarz dobrą do radia i

podpierałam się laską? Zapomniałam wspomnieć o herbacie. Też jest za darmo, pewnie się pan domyślił. Mają tu dobrą herbatę. Kawę taką sobie. Prawnicy zawsze piją strasznie mocną. Ale najgorsze, gdy ktoś jest ładny i inteligentny. Wróciłam do kraju w siedemdziesiątym pierwszym jako młoda wdowa. Michael zginął w Wietnamie. Od razu weszłam o szczebel wyżej dzięki Pięknemu Irlandczykowi i jego koneksjom. Poznałam wiele kobiet zbyt inteligentnych i atrakcyjnych, by mogły być szczęśliwe. Ja wiedziałam, kiedy mi się powiodło. Znałam swoje ograniczenia. Ale nie one. Osoba taka jak Joy spogląda w lustro, patrzy na swoje wyniki w nauce, na, jak to się nazywa, CV, albo na mężczyzn, którzy ustawiają się do niej w kolejce, i przyzwyczaja się uważać cały świat za piękny dodatek do własnej osoby, garnirunek. A gdy zaczyna do niej docierać, że to nieprawda i że wydarzenia to nie pietruszka rozsypana wokół talerza, uważa, że poniosła porażkę. Bo wcześniej miała dokładną wizję tego, jak powinien wyglądać sukces. Tyle że w takiej sytuacji równie dobrze można pożegnać się z życiem. Nie twierdzę, że niewiedza to szczęście – wyszłam za ciemniaka i było to równie bliskie szczęścia jak wsadzenie sobie palca w gardło – chodzi mi o swobodniejsze podejście do ogólnego przebiegu wydarzeń. Ma ono swoje zalety. Proszę zapytać Alfreda. I zjeść ostatnie ciasteczko. Osoby takie jak Joy kierują się własną logiką. Zjem ciastko, a jeśli zadzwoni pan pod pięćdziesiąt dziewięć dziewięćdziesiąt dziewięć, przyniosą ich więcej z magazynku. Czy musztrowanie personelu pomaga…? Bez urazy, ale uważam pana podejście do sprawy zdrowia pracowników za trochę dziwne. Nie bardzo, trochę. Staram się brać pana słowa za dobrą monetę, jednak takie pytania można interpretować na kilka sposobów. Jakby fakty nie miały znaczenia. I skoro już o tym mowa, używa pan jakiejś osobliwej wody po goleniu. Wciąż pan powtarza, że bardzo chce się dowiedzieć, co naprawdę czuję, ale czy przyszło panu do głowy, że pańskie podejście nikogo nie rozbawi – nikogo – zważywszy na to, co się tu wydarzyło? Trochę przypomina pan Pięknego Irlandczyka. Zawsze cytował mi fragmenty z książek. Był mniej więcej pana wzrostu. Wysportowany. Mistrz trampoliny. Skakał na niej w ogrodzie, recytując poezje. To był jego popisowy numer. Lubił dipy. Miał do nich prawdziwą słabość. Humus, tzatziki, śmietana ze szczypiorkiem. Nie można mu ich było nastarczyć. Chodził, jak to się mówi, sprężystym krokiem. Wie pan co, to naprawdę dziwne. Gdyby schudł pan kilogram czy dwa, wyglądałby pan jak jego bliźniak. Hm? Ha! Zauważyłam, że ma pan obsesję na punkcie przykładów, więc… niech

pomyślę… Co pan powie na to: Joy poprosiła mnie, by Jackie przysyłała jej manhattański krem do twarzy. Mówiła, że w dzieciństwie matka zawsze ją nim smarowała. Bogata kobieta ta matka Joy. O ile wiem, nie splamiła się nigdy pracą. Aktorka. Lubiła przesadzać. Ten krem, marki La Prairie, zawiera prawdziwą platynę. Pięćdziesięciogramowy słoiczek kosztuje tysiąc dolarów. Tysiąc dolarów! Za krem do twarzy! Nie moja sprawa, ale czy to sprawiedliwe, że ja latami zaciskam pasa i wciąż nie stać mnie na bilet, by odwiedzić kuzynkę, którą od śmierci Michaela widziałam tylko raz i nigdy nie poznałam jej rodziny, a Joy co kwartał kupuje krem za cenę dwóch biletów na samolot? W moim kościele zbierają tyle datków może przez rok. Religia wyszła z mody. Wstydzimy się szczęścia, które nam daje. Tylko dlaczego odrzucamy to, na czym możemy się oprzeć? Joy zachowywała się tak, jakby się spodziewała, że znajdzie słoik kremu na tyle duży, by wygładzić cały świat. Właściwie to organizowałam jej życie, więc – owszem – wiem, ile zarabia. Pan pewnie też. Sześciocyfrowa kwota plus od dziesięciu do dwudziestu procent premii, opieka lekarska, ubezpieczenie na życie i na wypadek utraty pracy, cały pakiet. Za takie pieniądze dałoby się kupić nowy krucyfiks i elektryczne lampiony. Joy mogła latać do Nowego Jorku, kiedy tylko chciała. Choć, oczywiście, tego nie robiła. Dzisiaj młodzi nie mają żadnego szacunku dla korzeni. Nikomu niczego nie zazdroszczę, ale czy tak powinien wyglądać świat? Dasz biedakowi rybę i chleb? Podziękuje ci i pójdzie spać zadowolony. Dasz rybę i chleb komuś z młodego pokolenia? Zażąda ilustrowanych książek kucharskich oraz teflonowej patelni. Każdy wie, czego chce i czego mu potrzeba, prawda? Ja chcę, żeby praca w moim dziale wyglądała tak jak kiedyś, i marzę, by w końcu wylądować na lotnisku Newark lub Kennedy’ego. A jedno się z drugim wiąże. Więc chociaż Alfredo nic mnie nie obchodzi, to – tak między nami – nie mam wyjścia i muszę zaglądać do jego komputera. Stanowiska pracy są ogólnie dostępne, jeśli nie wprowadzi się prywatnego hasła. Ale Włosi nie wiedzą, co to prywatność. Proszę spojrzeć na Berlusconiego! Choć ja za dużo mam spraw na głowie, żeby się nim przejmować. Przesłałam sobie e-mailem kilka ostatnich dzieł Alfreda. Następnym razem przyniosę wydruki, które mam zamiar pokazać Debs. On po prostu nic nie robi. Nie wiem, dlaczego Joy go lubiła. Może trochę ze sobą flirtowali. Nie moja sprawa. Teraz, kiedy jest na zwolnieniu i nie wiadomo, czy w ogóle wróci, w tarczy Alfreda zrobiło się wiele dziur. To nie w porządku wobec mnie i reszty sekretarek. Może im na tym nie zależy, ale mnie tak. Troszczę się o to w ich imieniu. My harujemy, a on rysuje bezsensowne obrazki – nawet nie są śmieszne! – w programie Visualise. Zabawia się tak przez cały

dzień, a potem bierze nadgodziny! Ale dosyć już na ten temat. Chciałabym zadać panu jedno… osobiste pytanie. Czy mogę? Mogę zapytać o coś prywatnie? Potrzebuję w pewnej sprawie obiektywnej opinii. Niech pan odsunie ten talerz i się nachyli. Jeszcze bliżej. Niech pan słucha. No, bliżej. Wiem, że to ja mam mówić, ale chciałam zapytać pana o jedną, jedyną rzecz. Sprawa czysto teoretyczna, lecz ważna. Niech mi pan powie. Tylko prawdę. Proszę mnie nie okłamywać. Linie British Airways. Czy pana zdaniem można im zaufać?

Godzina 10.35 Okno jej pierwszej sypialni w Anglii wychodziło na sadzawkę. Był to najciekawszy fragment ogrodu. W lecie, gdy ze zraszacza tryskały strumienie wody, zachodząc na siebie łukami, Joy z siostrą biegały po skrzącym się od kropelek trawniku i szukały żab. Chwytały je ze zduszonym chichotem, zamykały w drżących dłoniach, po czym wyrzucały w górę, a biedne płazy leciały w słońce i spadały, rozbryzgując się na kamieniach. Dziewczynki dopingowały się nawzajem, by stawać w większej odległości i rzucać coraz dalej. Dopiero usłyszawszy plaśnięcie żaby o kamienie, Joy uciekała do mamy. Sadzawka była ostatnią rzeczą, którą widziała wieczorem, kiedy zaciągała zasłony. Nawiedzała ją we śnie, rosła, a jej brzegi rozszerzały się bez końca. Joy śniła, że dom otacza woda pełna delfinów i wielorybów wynurzających się i nurkujących wciąż w tych samych miejscach. Ich ruchy dawało się wyczuć wcześniej niczym zmianę intonacji w dobrze znanym głosie. Znalazła pół godziny przed wyznaczonym na jedenastą spotkaniem w celu przekazania obowiązków służbowych i przyszła tu, by po raz ostatni spojrzeć na Tamizę, odcinek rzeki, który tak ją kiedyś uspokajał. Zawsze nienawidziła bałaganu – mija kobietę tulącą dziecko, które pachnie… czym? …wanilią? – w żabach najgorsze było nie ich umieranie, lecz bałagan, jaki po nich zostawał. Spotkanie i bajeczka o wyjeździe na wakacje służą temu, by Joy mogła uporządkować przed odejściem wszystkie sprawy. Dziś na zielonej szklistej powierzchni rzeki unosi się jedna z amfibii zwanych kaczkami. Można z nich podziwiać miasto i z wody, i z lądu. Są turyści, kaczki, ale żadnych wielorybów – inaczej niż przed pięciu laty, gdy do Londynu zabłąkał się wal butelkonosy. W kilwaterze mechanicznej kaczki płynie coś, co po zmrużeniu oczu przypomina piłkę tenisową albo jabłko, choć w rzeczywistości jest wydętą plastikową torebką. W górze wznosi się Millennium Bridge niczym dwa połączone ze sobą hamaki, w których sieci kołyszą się londyńczycy. Siatki, piłki tenisowe, Christine. Rywalki i przyjaciółki od początku praktyk. A jednak to pamiętny dzień w dwa tysiące piątym roku dziwnie je ze sobą skleił. Joy kupiła od trenera w klubie trzy bilety na półfinały kobiet w Wimbledonie. Za pięcioletniego siostrzeńca zapłaciła pełną cenę, co wydawało się przesadą, lecz nie było wyjścia, musiała go ze sobą zabrać. – Czy mogę dostać minipiłkę tenisową, ciociu Joy? W różowej mgiełce wspomnienia pytająca mina dziecka jest pełna powagi.

– Tak, skarbie – odparła Joy, sprowadzając go za rękę ze wzgórza. – Ale autyczną. Chyba wyjaśniła wtedy Christine, że chodziło mu o „autentyczną”. Jego kolega Alfie miał breloczek do kluczy z Autentyczną Piłką Tenisową z Wimbledonu. Christine skinęła głową. Joy pamięta, jak poruszył się przy tym jej oryginalny kapelusz. Miał ożywić rysy twarzy, lecz sterczące spod niego szpiczaste uszy sprawiały, że przypominał rekwizyt z filmu science fiction. – Więc jak, Joyous, traktujesz Dennisa poważnie – zapytała prawdopodobnie tam, na wzgórzu, Christine. – Nie jestem pewna. – Wydaje się inteligentny i czarujący. – Eufemizm na: stary i przeciętnej urody. – Eufemizm na: co-z-tobą-jest-nie-tak – odpowiedziała Christine, wydymając usta w uśmiechu. – Zresztą, spójrz na mnie i Petera. Z boku wszystko wygląda wspaniale, ale wiązanie się z kimś lepszym od siebie też stwarza pewne problemy. Joy nie wygłosiła zgodnego z wymaganiami etykiety pustego komplementu: „To Peter związał się z kimś lepszym od siebie!”, bo w jej życiu, nawet wtedy, było już zbyt wiele kłamstw, dużych i małych, splątanych w jedną całość. Zamiast tego spytała: – Jakie problemy? – Oj, wiesz, jak to bywa w biurze. Pewnie podoba się wielu kobietom, a pobraliśmy się młodo. Boję się, że zacznie się oglądać za innymi. Może coś zauważyłaś? Joy udało się wtedy wymyślić dowcipną odpowiedź. Brzmiała mniej więcej tak: „Pokaż mi faceta, który nie ogląda się za innymi, a okaże się, że to Stephen Hawking”. Skrywając prawdę pod żartami w złym guście, przeszły ze śmiechem przez bramkę, znalazły kiosk z jedzeniem i stoisko z pamiątkami, kupiły truskawki oraz breloczek do kluczy, a potem obeszły naokoło kort centralny. Siostrzeniec Joy, chłopczyk o regularnych rysach swojej matki, delikatnie skubał owoce. To był trzeci z czterech dni, w czasie których Joy po raz pierwszy w życiu odgrywała rolę pełnoetatowej opiekunki do dziecka – siostra wracała z Francji nazajutrz – i perspektywa oddania malca rodzicom napełniała ją jednocześnie smutkiem i ulgą. Poszczęściło im się wtedy. Miały miejsca w trzecim rzędzie, zaledwie kilka

metrów od wysokiego krzesła sędziego. Teraz musiały się tylko postarać, żeby dziecko, posadzone na wymagającej ciągłego poprawiania poduszce, uspokoiło się i zaczęło z przyjemnością oglądać mecz. – Myślałam, że zajmie się breloczkiem – powiedziała, tak właśnie mogła powiedzieć Joy nad głową chłopca. – A on owinął go w cynfolię i schował do pojemnika na zimne napoje. – W najbezpieczniejsze miejsce. Mały geniusz. – Czy mogę dostać magnesa na lodówkę, ciociu Joy? – Kochanie, dopiero co dostałeś jedną zabawkę, a już myślisz o magnesie. Uważasz, że to normalne? – dodała, unosząc wzrok. – Ta obsesja na punkcie rzeczy. – Jasne – odparła Christine. – Moja siostrzenica uwielbia gadżety. Chłopiec zobaczył włosy zwisające na oparciu fotela w rzędzie B i szarpnął za ciaśniej spleciony z dwóch mysich ogonków tak szybko, że opiekunki nie zdążyły go powstrzymać. – Strasznie mi przykro – powiedziała Joy do odwracającej się ku niej ofiary w średnim wieku. – Bardzo interesuje się włosami. – Jak nie umie nad nim zapanować – odparła kobieta – to niech go ze sobą nie zabiera. W odpowiedzi Joy, spoglądając na Christine i dając jej do zrozumienia, że wypowiada wojnę, oświadczyła, iż chłopca szczególnie interesują beznadziejnie niemodne fryzury i pozbawione poczucia humoru osoby, które się tak czeszą. Nawet dziecko wydało się zadowolone z tej upokarzającej uwagi, zachichotało i we wspaniale przesadny, podpatrzony u kogoś sposób, wzruszyło ramionami. Mimo ładnej pogody jego krępe ciałko opatulały warstwami designerskie pastele. Im więcej bowiem ubrań miał na sobie, tym łatwiej było przywrócić mu schludny wygląd po nieuniknionych wypadkach podczas jedzenia i picia. W owej chwili cała trójka stanowiła swego rodzaju prywatne imperium: chłopiec na poduszce był królem, a dwie kobiety jego lojalnymi poddanymi, nikt inny nie ośmieliłby się wedrzeć do ich świata. – Ach, jest już nasza śliczna. Maria Szarapowa weszła na rozświetlony słońcem kort i wzniosła w stronę tłumu szeroko rozpostartą dłoń. Z jej wytwornego ramienia zwisała torba z rakietami. Mężczyzna w garniturze stojący przy maszynie do mierzenia prędkości serwisu przestał szeptać do krótkofalówki. Osłonięte przed słońcem obiektywy kamer telewizyjnych skierowały się na nogi tenisistki. W tłumie rozlegały się krótkie, urywane westchnienia i okrzyki.

– Jędza – powiedziała Christine na tle oklasków. – I to jaka – dodała Joy. Spojrzały na chłopca, szukając potwierdzenia, ale on patrzył prosto przed siebie, obojętny, zakochany w innej kobiecie. Gdyby dawano punkty tylko i wyłącznie za styl, Szarapowa wygrałaby pierwszego seta. Tymczasem jej odbicia w tie-breaku były pełne napięcia i jak potwierdziły potem relacje prasowe, zbyt szybko – ledwie rozpoczął się drugi set – pozwoliła Venus zdobyć gema przy własnym podaniu. Amerykanka, silna i skupiona, była faworytką w finale, Maria zaś tamtego dnia wyglądała ślicznie, lecz robiła wrażenie nieudolnej: pochylała się do przodu niczym balerina, kręciła rakietą, zmysłowym ruchem gładziła piłkę, prostowała plecy. W pewnej chwili płynnie, z wdziękiem skoczyła w górę, błyskając majtkami dokładnie w momencie, kiedy piłka uderzyła w taśmę. Rozległ się ostry przenikliwy odgłos jak plaśnięcie ciała o ciało. Żółta kula przez pełną napięcia sekundę drżała w powietrzu, po czym upadła na kort po stronie serwującej tenisistki. – Kolejny break point – powiedziała Christine, a potem mruknęła coś na temat obrony tytułu. – Ciociu, czy mogę pójść do toalety? – przerwał im chłopiec. Ignorując prośbę, Joy przeczesała palcami miękkie, jasne piórka włosów dziecka. – Siostra mówi, że przechodzi teraz fazę fałszywych alarmów – wyjaśniła przyjaciółce, a Panna z Mysimi Ogonkami uciszyła je, gdy drugi serwis zakręcił gdzieś pod linię. Piłka wylądowała głęboko, ale przeciwniczka Marii, obdarzona zdolnością przewidywania, którego Joy tego dnia zabrakło, zobaczyła, jak nadlatuje, i odesłała ją z powrotem brutalnym bekhendem. – Do toalety – powtórzył głośniej chłopiec, kiedy tłum zaklaskał. Joy uznała, że sprawa jest jednak poważna, i powiedziała Christine, że zaraz wrócą. Blask słońca przygasł, na niebie pojawiły się ciemne deszczowe chmury. Wspięli się na betonowe schody – cienki szary przesmyk przecinający ludzki dywan – i znaleźli ścieżkę prowadzącą do odgrodzonego, oznakowanego miejsca. Joy wybrała – z pewnością – czystą kabinę o zamiecionych, przetartych na mokro powierzchniach i pomogła dziecku rozpiąć rozporek. Po dłuższych oczekiwaniach umilanych bujaniem w obłokach powiedziała: – Wydawało mi się, że musisz iść do toalety. – Tak.

– Ale teraz ci się nie chce. – Nie. Miała urlop, a stała w kabinie toalety, patrząc na buciki firmy Nike, na ich krzyżujące się sznurowadła poplamione kremem przeciwsłonecznym. Gdy ochlapywała dłonie chłopca pod kranem, ścisnęła sadystycznie wątłe przeguby. Z suchymi lub prawie suchymi rękami wyszli na betonowy korytarz i dokładnie w tej samej chwili, na pewno wtedy lub sekundę później, lunął deszcz, bębniąc o okap dachu i przerywając mecz. Joy słyszała, jak w oddali trzaskają podnoszone siedzenia krzeseł. Jeszcze byli tu, pod dachem, sami, ukryci wśród załamań i poziomów misy stadionu, lecz nie trwało to długo. W ich stronę podążała już grupa rozchichotanych uczennic – opalonych lub bladych, w obcisłych dżinsach, z mokrymi końskimi ogonami kołyszącymi się w świetle jarzeniówek. W głosach nastolatek podzwaniały imiona chłopców, plotki o celebrytach, wyzwiska i komplementy podsłuchane u rodziców. Joy wzięła siostrzeńca na ręce, a on poprosił: – Chcę do toalety. – Nie ma mowy. Właśnie tam byliśmy i wcale ci się nie chciało. – Teraz mi się chce bardzo – odparł. Jego oczy były tak blisko, że mogła dostrzec niewyraźne plamki, zawijasy i cienie między źrenicami a białkami. Tymczasem przed damską toaletą ustawiła się już długa, nieporządna kolejka, kapryśny wąż plażowych kapeluszy i klapek przetykanych od czasu do czasu lśniącą kurtką przeciwdeszczową. Joy zaniosła dziecko na koniec, jego ciepły oddech łaskotał zakamarki jej ucha. Kolejka z tyłu była dłuższa i cieńsza, a z przodu krótka i gruba. Ludzie wzdychali i spoglądali na zegarki. Próbowali wywołać wrażenie, że posuwają się do przodu, stawiając małe kroczki w bok, rozmawiali z innymi o pogodzie, kręcili gałkami przenośnych radioodbiorników w poszukiwaniu prognoz, ostrzeżeń, notowań. Joy spojrzała w dół i zobaczyła, że chłopczyk przestępuje z nogi na nogę – nieomylny znak, że już dłużej nie wytrzyma. Popatrzyła na wyświetlacz swojego blackberry, czule pogłaskała kulkę trackballa, szybciej przewijając informacje. Przed nimi stało już tylko siedem czy osiem osób. Sprawdziła jeszcze dwa e-maile i westchnęła na widok wiadomości, że wieczorem ma się stawić w biurze. Czy mały zsika się, zanim nadejdzie ich kolej? Co jeszcze gorszego może się dzisiaj wydarzyć? Jakby w odpowiedzi poczuła jakieś muśnięcie na kostce: to on, domaga się uwagi, chce powiedzieć, że już za późno. Lecz kiedy spojrzała w dół, przekonała się, że przeszkodziło jej coś innego: do buta przykleił się papierek po czekoladzie. Popatrzyła w lewo,

potem w prawo. Przełknęła ślinę, po czym jeszcze raz rozejrzała się dookoła. Dziecko zniknęło. Joy, uginając kolana, wykonała niezgrabny piruet. Na wysokości oczu miała teraz klamrę od paska stojącej za nią osoby, dwudziestokilkuletniego faceta w garniturze w prążki, który musiał czekać tu z matką albo z żoną, bo cóż by innego robił w kolejce do damskiej toalety. Uśmiechnęła się przepraszająco. Jeszcze się kontrolowała. – Przepraszam bardzo, ale ten mały urwis zniknął mi z oczu. Nie widział go pan? Niepokoiło ją drżenie własnego głosu, świadczyło o panice, z której nie zdawała sobie w pełni sprawy. Mężczyzna odpowiedział coś w rodzaju: „Nie, to znaczy nawet nie widziałem…”, lecz Joy biegła już pochylona wzdłuż kolejki z głową na wysokości nóg stojących w niej ludzi. Deszcz przycichł, więc zebrani ruszyli z powrotem na widownię, cmokając, gdy Joy nurkowała przy ich stopach. Czuła, jak w ustach gęstnieje jej ślina, strużki śluzu zatykały krtań podczas krótkich, płytkich oddechów, wciąż jednak uważała, że przecież nie ma powodu do niepokoju. Kiedy ze strachu latają nam oczy, łatwo przegapić dziecko. Nie miał natury odkrywcy. Lubił jeść, kolorować obrazki i owijać w cynfolię breloczki do kluczy. Nie odszedłby sam za daleko. Joy przebiegła dwa razy tam i z powrotem wzdłuż kolejki, to stając na palcach, to przykucając, aż w końcu opuściło ją całe poczucie przyzwoitości. Wykrzykiwała imię dziecka w zmiennym rytmie i na różne tony. Czuła, jak wzdłuż kręgosłupa pełznie w górę dziwne, mokre gorąco. Oto została ukarana: za dziecinną przemoc, z jaką ścisnęła nadgarstki chłopca pod kranem, za sprzeciw wobec przyprawiającej o mdłości paplaniny dumnych matek, za to, że drugiego dnia spędzonego pod namiotem w jadalni na wszystkie trzy posiłki dała mu płatki. Bo po prostu była zmęczona! W polu widzenia pojawiały się znienacka jakieś kształty, zdumione twarze, czyjeś usta szeptały coś w deszczu. „Co się dzieje?” „Niech pani powie”. „Co ona robi?” „Powiedz dlaczego”. Mówili jak dzieci, posługując się prostymi zwrotami. Odwróciła się, wpadła do toalety, tłukła pięściami w drzwi kabin, wybiegła na zewnątrz, wrzeszcząc coraz głośniej. Miała mu tylko przez cztery dni zapewnić bezpieczeństwo. Stopy biły o beton, bezużyteczne obcasy dziurawiły jej własny szary cień, niosły ją na

schody, do kratek wentylacyjnych, wyjść przeciwpożarowych – punktów obserwacyjnych, z których spoglądała w górę lub w dół, przeklinając przechodniów. Cztery dni. Cztery dni! Nie poznawała samej siebie w tej wymachującej rękami istocie. Nie poznawała ziemi pod stopami, dziwnie twardej, rozkołysanej. Dlaczego, dlaczego, dlaczego tak się dzieje? Po raz trzeci czy może czwarty wróciła na miejsce, gdzie leżał papierek po tabliczce czekolady, a tam czekali na nią gapie i znów zaczynali mówić. „Chłopiec?”, pytali. „Zaginęło dziecko?” Joy nagle usiadła, opierając się całym ciężarem na jednej ręce, żyły jej pulsowały, oddychała z rozpaczliwym wysiłkiem, po raz pierwszy słyszała dokładnie ich słowa. – Zaginął – powiedziała, przeciągając samogłoskę. Zagiiinął, słowo rozbrzmiewało coraz głośniej, zmieniając się w upiorne, dochodzące ze wszystkich stron brzęczenie. I na myśl – że zaginął – łzy napłynęły Joy do oczu, pojawiły się w jednej chwili jak drżenie rąk. Wkrótce zebrał się wokół niej tłum, coraz większy, rozemocjonowany. A w końcu zjawiła się Christine. Wyglądała na zażenowaną. Beznamiętnym tonem zadawała pytania obcym ludziom, przepychając się do środka. Dopiero gdy zobaczyła skuloną na ziemi Joy, spadł jej kapelusz. Patrząc teraz na rzekę, na rozpięty nad wodą most, Joy wspomina usta Christine: otwierały się i zamykały, przekazując bezdźwięcznie jakąś bezużyteczną wiadomość. Nie wyszły z nich żadne słowa, ale Joy, widząc powolne ruchy jej warg, rozpoznała, że Christine już wie, posiada wiedzę, która na razie nie może być wyrażona ani przyjęta do wiadomości. Zaginęło dziecko. Prosta, niemożliwa do wypowiedzenia prawda. Zaginęło, ona je zgubiła, nie ma go. Właśnie ta chwila, gdy wargi przyjaciółki się rozchyliły, moment, gdy jej usta wypełniło różowe światło, powraca do Joy najczęściej – jest jak puste miejsce, instynktowne mrugnięcie, mała, cicha przerwa w strumieniu nocy i dni.

Peter Pod oczami? Wcale mnie to nie dziwi. Należą do moich Dziesięciu Głównych Znaków Szczególnych, a odkąd Joy podjęła próbę rozstania się ze światem, ledwie miałem czas, żeby się przespać albo coś zjeść. Tyle jest roboty przy Projekcie Drobiowym. Jak tak dalej pójdzie, trafię do szpitala. Zgoda, ostatecznie to Joy tam wylądowała, ale kto musi teraz sprzątać ten brudny kurnik? Mięsni Muszkieterowie wystąpili w telewizji. Podobno otrzymali poufny dokument, z którego wynika, że wszystkie ich wypowiedzi na temat firmy są prawdziwe. Widział pan może ten program? Niezłe jaja, jak to podsumował „Sun”. Producent nawet się nie zagdaknął na temat tego, co pakowali do nuggetsów. Zarząd oskarżono o kurzą ślepotę. Ceny akcji poleciały na łeb, na szyję. Jessice i mnie nie zapłacono za pracę po szesnaście godzin na dobę. A przede wszystkim cała sprawa nie miała nic wspólnego z moją specjalnością, była to bardziej przysługa niż polecenie służbowe, choć teraz wygląda na to, że w grę może wchodzić także upadłość. Stuknięty Brian oświadczył, że bardzo się ucieszy, jeśli pod nieobecność Joy zajmę się wszystkim. „Oto dokumentacja”, powiedział mi wczoraj. Tyle od niego usłyszałem. Co w tłumaczeniu z prawniczego na nasze oznacza: Zabierz to! Niech te cholerne papiery znikną z mojego biurka! Kiedy wyszedł, uniosłem oczy i ponad piętrzącymi się zwałami segregatorów z tektury w marmurek ujrzałem zbliżającą się ku mnie czarującą Jessicę, jej lśniące ramiona i wielkie, błyszczące entuzjazmem oczy. Lubię tutejsze jaskrawe oświetlenie panelowe. Wydaje się prawdziwsze od światła dziennego. Ludzie nigdzie nie wyglądają tak złociście jak w Hanger. Jessica, z tańczącym wokół szyi wisiorkiem, wyglądała trochę jak Joy, gdy zaczynaliśmy tu pracę, zanim jeszcze dziesięć lat siedzenia do późnej nocy nadało jej urodzie bardziej realny wymiar. – Cześć, Pete – powiedziała, bo pozwalam jej tak się do siebie zwracać. – Przepraszam, ale utknęłam na ważnym spotkaniu z partnerem, który ma kota chorego na AIDS. – Z Greyem? – zapytałem. – Nie. – Z Harrisem?

– Właśnie, z Harrisem. Jest bardzo miły. Pytał, co sądzę o różnych sprawach. Powiedział, że bardzo sobie ceni uwagi pracowników ze wszystkich szczebli. Jeszcze się nauczy. Jeszcze się dowie, że nie należy ufać partnerom, którzy zachęcają do współpracy. Że zatrudniono nas tu z powodu pełnowymiarowej osobowości, niezależności w myśleniu i umiejętności gry w zespole, po to, by w następnych latach uczynić z nas osoby jednowymiarowe, służalcze i zbyt zajęte, by w cokolwiek grać. Że stale rozsyłane e-mailem kwestionariusze badające równowagę między pracą a życiem prywatnym personelu są powiązane z procesem redukcji etatów, dzięki któremu osoby przepracowane już wkrótce będą miały dla swoich rodzin bardzo dużo czasu. Że co pół roku jesteśmy proszeni o wypełnienie ankiety oceniającej miejsce pracy i jeśli w rubryce Dodatkowe Komentarze ktoś wspomni o chronicznym bólu pleców, oparzeniach od promieniowania monitora lub graniczącym ze ślepotą uszkodzeniu wzroku, zostaje ukarany wymianą regulowanego fotela obrotowego na upokarzającą piłkę do ćwiczeń i rehabilitacji. Że każdy ma pomysł na scenariusz filmowy lub projekt nowego rodzaju kołdry wypełnionej kaczym puchem, ale koniec końców jakoś brakuje mu energii, by napisać tekst albo oskubać kaczkę. Że sekretarki, podobnie jak niektórzy z najbardziej szanowanych specjalistów w firmie, drobnym słowem lub gestem potrafią sprawić, iż pracownikom krew ścina się z przerażenia („Szef natychmiast chce się z tobą widzieć”; „Zebranie odbędzie się o północy”). I wreszcie, że gdy ktoś zdobędzie poufną informację, która dotyczy na przykład zdrowia brytyjskiego kota krótkowłosego należącego do pryncypała, to zachowuje ją dla siebie, nie zdradza nikomu, nawet swojemu cudownemu szefowi i mentorowi, tylko czeka, by wyjawić wszystko przed odpowiednią widownią, choćby na przyjęciu firmowym z okazji świąt Bożego Narodzenia, w nadziei na zdobycie w zamian lubieżnych plotek na temat życia seksualnego którejś z sekretarek. Powiedziałem Jessice, że powinna mieć więcej pewności siebie i częściej nosić spódnice. Potem nakazałem, by przez następne sześć godzin zgromadziła i umieściła w segregatorze wszystkie dostępne wycinki prasowe na temat Projektu Drobiowego, na wypadek gdyby radca prawny klienta zażądał ich w celu zrobienia wrażenia na dyrektorze marketingu. Niestety, okazało się, że jest wręcz przeciwnie, więc kiedy dokumentacja była już gotowa i starannie posegregowana, z nutką żalu w głosie (lecz nie aż taką, by zagroziła hierarchii naszych stosunków służbowych), zawiadomiłem praktykantkę, że musi spędzić wieczór na opróżnianiu segregatorów i przepuszczaniu ich zawartości przez niszczarkę. Widzi pan, od czasu wycieku do prasy klient zażądał, by wszyscy jego doradcy prawni dopisali do swoich umów punkt dotyczący niszczenia zbędnych wydruków. Patrząc na minę Jessiki, wyczułem, że jestem na dobrej

drodze, by stać się przykładem idealnej mieszanki arogancji i pewności siebie, której kobiety nie mogą się oprzeć. Ostatecznie Jess i ja siedzieliśmy w biurze do trzeciej nad ranem, stąd moje podkrążone oczy. Dzisiaj znów muszę zostać do późna. Zresztą jak zwykle. W ciągu dnia życie w kancelarii jest bowiem zbyt barwne i intensywne, by marnować czas na pracę. Od wydajności mamy noc. Co sądzi o tym moja żona? O tych aspołecznych godzinach wykonywania obowiązków? Niech pan nie zapomina, że ona też tu pracuje. Choć akurat w tej chwili jej nie ma. Pod koniec zeszłego tygodnia pojechała do rodziców i od tamtej pory uparcie nie daje znaku życia. Christine czasem potrzebuje, że pozwolę sobie ją zacytować: „przestrzeni, by móc przemyśleć parę spraw”. Zapewne chodzi tu o jakieś drobne nieporozumienie z jej kuzynką Isabel. Isabel pracuje w reklamie. Przesadza, żeby żyć. Nowa marka tamponów to dla niej nowy styl życia dla aktywnych matek, a przyjacielskie klepnięcie lub słowa zachęty ze strony zainteresowanego szwagra to próba odbycia stosunku. Zapewne Christine wie już z wiadomości, które jej zostawiłem w poczcie głosowej, o stanie zdrowia Joy. Z pewnością potrzebuje przestrzeni, by i to przemyśleć. Czas poszukać innego sposobu nawiązania z nią kontaktu. Przed przyjazdem tu, zanim wsiadłem do windy, wstąpiłem do toalety, przejrzałem się dla otuchy w lustrze, poprawiłem węzeł krawata i zatelefonowałem do matki. – Peter? – zapytała. – Peter, mówi mama. Nie ma sensu wyjaśniać mamie, że przecież ja do niej dzwonię. To bezcelowe. – Słuchaj, Peter – powiedziała. – Bardzo przepraszam, że ci przeszkadzam, Bóg jeden wie, ile masz własnych problemów. Odparłem cierpliwie, że nie mam żadnych, po czym rozpoczęliśmy dłuższą rozmowę na temat żarówek. Mama wyjaśniła, że musi jedną z nich wymienić po raz pierwszy, odkąd tato przestał wstawać z łóżka, i choć ostatnimi czasy nie ma z nim prawie żadnego kontaktu, to może mimo wszystko ucieszyłby się z mojej wizyty i nowej żarówki. Zapytałem, czy potrzebuje wtykowej czy wkręcanej, na co odparła, że jest jej wszystko jedno. Cała ona: zgłasza problem, prosi o pomoc, a potem okazuje całkowitą obojętność wobec rozwiązania. Powiedziałem, że spróbuję do nich wpaść w przyszły weekend, i szybko przeszedłem do rzeczy, a mianowicie do tego, czy droga mama mogłaby mi podać numer telefonu rodziców Christine. Widzi pan, nasze matki są

zaprzyjaźnione, a ich ulubionym zajęciem jest wymiana monologów na temat popularnych seriali oraz naszego doskonałego małżeństwa. Matka zakończyła rozmowę, oznajmiając, że spróbuje odszukać latarkę, a potem notes z adresami. I się rozłączyła. Ja zaś słuchałem sygnału, dźwięku, który jest prosty, lecz – w swojej prostocie – złożony. Wie pan, co mam na myśli? Pozbawiony formy, a jednak wyrafinowany, trochę jak zły sen. Przypomina uczucie, jakiego doznaję, gdy wpadam na Dennisa. Czy coś sugeruję? To, że jest osobą nieprzyjazną i nieprzewidywalną. Żywi do mnie jakąś irracjonalną urazę. Nie, nic mi nie przychodzi do głowy. Chociaż… Skoro już tak panu o wszystkim szczerze opowiadam, to spałem z jego żoną. Mieliśmy krótką przygodę, zanim jeszcze pojawił się na horyzoncie. Ale nawet gdyby wiedział – a nie wie – o tym minionym epizodzie, czy byłaby to wystarczająca wymówka, by traktować mnie z taką agresją? I tak, prędzej czy później, każdy prześpi się z każdym. Chyba słyszał powiedzonko o małpach, maszynach do pisania i swoim ukochanym Hamlecie? Ja. Joy. Moja wspaniała żona Christine. Wszyscy odbywaliśmy tu praktyki. Był rok… dwa tysiące pierwszy, tak, na pewno. Wspaniałe czasy. Chyba najszczęśliwsze lata mojego życia. My, pięćdziesiątka młodych bystrzaków po najlepszych uczelniach w kraju, mieliśmy rozpocząć pracę w Hanger, Slyde & Stein. Wielu z nas nie ukończyło prawa. Ja studiowałem historię. Joy – filozofię, nauki polityczne i ekonomię. Christine, wstyd powiedzieć, geografię. Lecz łączyło nas jedno. Wszyscy, podchodząc do końcowych egzaminów, przeżyliśmy moment paniki „kurwa, kurwa, kurwa”, bo nie potrafiliśmy określić swojego miejsca w świecie. Człowiek idzie wtedy do doradcy zawodowego, a siedzący za biurkiem błazen z kostropatą gębą, który sam nie odniósł sukcesów na żadnym polu, potwierdza nasze najgorsze obawy. Na ludzi z klasy średniej czeka tylko sześć dostępnych zawodów: bankowość inwestycyjna, księgowość, administracja państwowa, dziennikarstwo, nauczanie i prawo. Tym zaś, którzy lubią pieniądze, ale są słabi z matematyki, zostaje prawo. Nasza pięćdziesiątka dwudziestokilkulatków lubiła pieniądze, nie radziła sobie jednak z rachunkami, więc wybraliśmy ten właśnie kierunek. Jeśli nie wyszło, cóż z tego? Dla mnie otrzymanie pracy w naszej kancelarii sporo znaczyło. Było dowodem, że Peter Carlisle nie na darmo ślęczał nad książkami, gdy uczęszczał do kiepskich szkół państwowych w Swindon. W dniu rozpoczęcia praktyk, po wymianie pozorowanych pocałunków w policzki i żelaznych uścisków dłoni oraz utrzymywaniu uporczywego kontaktu wzrokowego z rozmówcą – pantomimie w stylu szkół prywatnych, którą

większość praktykantów ćwiczyła już w macicy – dziesiątka największych gorliwców udała się do pubu. Skąd, w zasadzie, nie wychodziliśmy przez następne dwa lata. Oczywiście setki godzin spędzaliśmy także gdzie indziej – sprawdzaliśmy do świtu dokumentację, dorabialiśmy się chorób żołądka od picia zbyt mocnej kawy, zapoznawaliśmy się z palpitacjami serca i atakami paniki. Lecz w miarę jak godziny pracy stawały się coraz bardziej nienormowane, a związki z dawnymi przyjaciółmi coraz luźniejsze, pub Pod Peruką i Piórem zmieniał się w koszary, do których wracaliśmy, by czekać w napięciu i szaleństwie z zarepetowanym blackberry, aż znów nas wezwą na bój. Od razu zacząłem sypiać z Christine. Wśród praktykantek było wiele innych interesujących dziewczyn, ale z żadną nie rozmawiało mi się tak dobrze o początkach demencji u taty lub moich planach podbicia świata. Na wydawanych przez kancelarię kosztownych obiadach integracyjnych odkryliśmy, że życie Christine i moje ma wiele punktów wspólnych. Pochodziliśmy z dość biednych rodzin, a naszym ulubionym filmem był Wall Street Oliviera Stone’a. Kiedy okazało się, że Christine uważa ten film za krytykę kapitalistycznej kultury lat osiemdziesiątych, nie miało to znaczenia – zresztą, byliśmy już po ślubie. Najważniejsze, że przemawiał do nas obojga. Dobrze dogadywaliśmy się w tego rodzaju drobiazgach. Joy natomiast była seksualnie powściągliwa i zgranie się z nią zabrało mi więcej czasu. W pierwszym dniu praktyk chętnie wdawała się w pogawędki, lecz potem przeczytała zapewne poradnik na temat zasad sypiania z mężczyznami i postanowiła odgrywać nieprzystępną. Nie wstąpiła do klubu miłośników pubu Pod Peruką i Piórem i nawet gdy wpadała tam na środowego, czwartkowego czy piątkowego drinka, rozmawiała tylko z Christine i innymi najbliższymi koleżankami. A kiedy czasem pozwoliła się zagadnąć przy barze Davidowi lub Harry’emu, stała tam niczym cudowny flaming i wysuwając stopę z kosztownego pantofelka, palcami o pomalowanych paznokciach dotykała wypolerowanych desek podłogi. Wyglądała jak znudzona piękność i była niewymuszenie elegancka. Gdy kilka lat później zaginął siostrzeniec Joy, wiedziałem, że miało to na nią głęboki wpływ, bo choć wciąż była wytworna, zachowywała się sztucznie, jak gdyby jakieś fragmenty jej osobowości gdzieś się pogubiły. W tamtym okresie zaczęła bardziej przypominać swoją siostrę, kobietę, którą spotkałem raz czy dwa, a potem oglądałem w telewizji, nerwową, ale nie zapłakaną, wyrzucającą z siebie zdania: „Intuicja nam podpowiada, że nasz chłopiec żyje. Jeśli ktoś wie o nim cokolwiek, proszę, niech się zgłosi. Wierzymy, że synek wróci do nas jeszcze przed swoimi urodzinami”. Zwykle siedział obok niej policjant trzymający portret

pamięciowy podejrzanego, który z twarzy wyglądał jak każdy i zarazem nikt: podbródek prezentera telewizyjnego, włosy mężczyzny w średnim wieku, usta, które chyba gdzieś się już u kogoś widziało. Po roku trwania praktyk, jeszcze przed historią z siostrzeńcem Joy, kiedy właśnie dotarło do nas, że wymarzony zawód to jedyna w swoim rodzaju kombinacja szarzyzny życia i stresu, wraz z kilkoma osobami wybrałem się na wakacje do Maroka. Kto wchodził w skład grupy? Ja i Christine oficjalnie byliśmy już parą. Harry spotykał się z Jennie. Mark próbował dobrać się do majtek Rachel. Joy dołączyła do nas w ostatniej chwili, David ugrzązł w jakiejś koszmarnej sprawie i musiał zrezygnować. As-Sawira była gorąca, pusta i wietrzna. Mężczyźni w długich szatach mieli w oczach coś przerażającego. Na plaży wlatywał nam do uszu piasek, a w toaletach wylatywały nam z jelit owoce morza. W całej wyprawie kryło się wiele napięcia i samotności. W barze hotelowym nie podawano alkoholu i we wczesne wieczory, gdy w korytarzach rozlegało się trzaskanie drzwi, sączyliśmy w męskim gronie żałośnie fałszywe mojito, czekając, aż dziewczyny się wyszykują. Harry i Mark rozmawiali o nartach i polowaniach, dwóch sprawach, o których nie miałem pojęcia. By móc czerpać pełną korzyść z bycia burżujem, trzeba się nim urodzić. Jedna po drugiej zjawiały się dziewczyny. Z jakiegoś powodu zachowałem w pamięci Christine ubraną w idiotyczny żółtozielony polar. Zapytała niecierpliwie, gdzie jest Joy, a ja zaproponowałem, że pójdę powiedzieć, żeby się pospieszyła. Kiedy otworzyła drzwi, zobaczyłem, że wciąż ma na sobie perłowobiałe bikini, w którym wylegiwała się nad basenem. – Co o tym myślisz? – zapytała. Dopiero po chwili zrozumiałem, że chodzi jej o stroje rozłożone na łóżku. – Trudno powiedzieć – odparłem. – Zrób miejscowym przyjemność i idź w tym, co masz na sobie. – I tak się ciągle gapią. – Pewnie się zakochali. – Myślą, że jestem białą dziwką – powiedziała, a ja wymamrotałem chyba „zachwycającą” i rozpoczęliśmy flirciarski spór na temat, czy dziwki kiedykolwiek bywają zachwycające. Zarzuciła mi, że jestem pijany, odpowiedziałem, że to marzenie pieprzonej ściętej głowy, a ona, jak to leciało…? „Jesteś lubieżnym pijakiem, Peter”. Tak właśnie powiedziała. Przysunąłem się trochę bliżej, patrząc, jak poprawia przezroczyste ramiączko stanika bikini.

– Przestań – rzuciła. – Jesteś zachwycająca. – Wcale nie. – Ależ tak. – To głupie. Wtedy ją pocałowałem – ze szczerością, jakiej nigdy wcześniej w sobie nie czułem. Gdy przesunąłem bardzo powoli rękę w dół jej pleców, lekko gryząc szyję, mignęło mi kształtne ciało pod majtkami kostiumu, skóra tak biała, że niemal świetlista. Był to niemądry, bardzo elektryzujący pocałunek. Ale Dennis przecież nie dowie się o Maroku i rzecz w tym… Co to dzwoni? Czy to pana telefon? Ach, Doktorze Odd, czas w pana towarzystwie leci jak porwany samolot! Za szybko, ze zbyt wielką łatwością. Zaczynam odczuwać na naszych spotkaniach dreszczyk emocji. Fajne są, prawda? To świetna zabawa.

Godzina 11.00 – Czy stary Dennis nadal obwąchuje każdą rzecz? Zanim włoży ją do koszyka? Joy nie odpowiada, a Peter uśmiecha się szeroko. Jego zęby błyszczą jak wszystko w biurowcu. – Nigdy nie rozumiałem, po co to robi, zwłaszcza tego, że obwąchuje rzeczy, które nie mogą się zepsuć. – Na pewno nie byłeś wtedy aż takim kretynem. – Wtedy kiedy cię po raz pierwszy zerżnąłem, to masz na myśli? W skąpym bikini? – Zadziwiające, Peterze, że pamiętasz tak ulotne chwile. Patrzy na niego poprzez stojący w jej własnym gabinecie okrągły stół, po czym znów przenosi wzrok na leżący na środku blatu wieloliniowy telefon konferencyjny typu rozgwiazda (szary metalik) z systemem redukcji szumów wykorzystującym technologię full duplex. Wpatruje się w jego otworki z takim natężeniem, że nie docierają do niej kolejne słowa Petera. – Słyszałaś, co powiedziałem? Czy to jedna z twoich sztuczek? – To spotkanie w celu przekazania obowiązków służbowych – wyjaśnia Joy, obracając w palcach pióro, by się uspokoić. – Gdybym, nie robiąc tego, wyjechała na wakacje, sprawa, którą prowadzę, zakończyłaby się przegraną. Nie wiedziałam, że Brian wybierze właśnie ciebie. – O co ci chodziło wczoraj po południu? – pyta Peter. – Całe to gadanie, że nadszedł czas, aby być uczciwym wobec siebie. Wariacka reakcja na moją wzmiankę o twoim awansie. Nigdy nie widziałem cię tak wzburzonej w godzinach pracy. Próbowałem tylko z tobą porozmawiać. – Lepiej nie. – Co? – Lepiej ze mną nie rozmawiaj. – O co ci chodzi? – pyta Peter. – Jak się ma twoja nowa praktykantka? – pyta Joy. – Cokolwiek planujesz, daj sobie spokój. Pomyśl o bólu, jaki sprawisz… innym. Joy okręca się lekko na krześle, wciąga powietrze, liczy do pięciu i starając

się uspokoić łomoczące serce, spogląda na usychające liście juki, biurko, półki zastawione zbindowanymi dokumentami. Gdy jednak znów odwraca się w stronę Petera, on gapi się na własną rozpostartą dłoń z tym samym wyrazem twarzy, jaki miał wczoraj przy automacie z coca-colą. Na widok tak żałośnie wystudiowanego smutku Joy nie może się oprzeć i zakłóca mu nastrój. – Nie opowiadaj mi o ranieniu innych – mówi. – Niby dlaczego? – Bo zawsze byłeś egoistycznym, prymitywnym seksoholikiem, oto dlaczego. Peter uderza dłońmi w stół z zaskakującą siłą. Blat się kołysze, aż telefoniczna rozgwiazda zaczyna podrygiwać. Niektórych rzeczy nie można cofnąć, nie ma wobec nich zastosowania polityka zwrotów i reklamacji, lecz mimo to Joy zaczyna się zastanawiać nad odwołaniem słowa „prymitywny”. Nagle ktoś zakłóca tok jej myśli, a na szpilki o czerwonych podeszwach pada cień. To Stuknięty Brian o policzkach morsa, szef zarządzania pracą. – Samochody kempingowe – mówi. – Brian – odpowiadają jego pracownicy. – Przepraszam, że kazałem wam czekać. Próbuję zaplanować wyjazd na narty. Ten Dzień Zabaw z Prawem to żadna zabawa, człowiek chciałby zrobić sobie przerwę. – Za to cel jest szlachetny – mówi Joy. – Zapoznawanie dzieci z… prawem. – Dokładnie – potwierdza Stuknięty Brian, przysuwając sobie krzesło. Dokładnie? Nawet dla niej tak to nie zabrzmiało, a przecież sama wypowiedziała te słowa. Patrzy na tłustą skórę na czole Briana, na sięgającą coraz dalej łysinę. Więcej tam zmarszczek niż włosów i przynajmniej po jednym wągrze na każdy sezon narciarski, jaki Brian zaliczył. Joy ma ochotę pochylić się i wycisnąć tego dużego nad brwią, ale powstrzymuje się, choć z trudem, i opuszcza wzrok na kartkę z wypisanymi wcześniej punktami. Tymczasem Peter i Brian wymieniają jeszcze parę uwag na temat Dnia Zabaw z Prawem, bo taką mylącą nazwę nosi popołudnie wykładów na tematy związane z City, które przygotowywane są z myślą o uczniach szkół państwowych. Na koniec Brian podsumowuje ich rozmowę słowami: – Świetnie, że kupiłeś jaszczurkę. – Co kupiłeś? – pyta Joy, lecz mężczyźni nie zwracają na nią uwagi. Choć jako kobieta zaszła w prawniczej karierze tak wysoko, wciąż ma poczucie, że dopiero zdobywa doświadczenie zawodowe i nie wszystko jeszcze rozumie. Odczuwa to zwłaszcza wtedy, gdy w pokoju jest Brian, którego mózg posługuje

się własną egzotyczną logiką, przez co w rozmowie z nim łatwiej utknąć w jednym miejscu, niż posuwać się do przodu. To irytujące, ale gdzieś w głębi duszy Joy lubi ćwiczyć czujność konieczną przy odbieganiu od tematu lub omijaniu go już kilka zdań wcześniej. – Twoja praktykantka – dorzuca jeszcze Brian po namyśle, patrząc w stronę Petera. – Jessica, prawda? Muszę przyznać, że jest raczej czarująca. Muszę przyznać. – No dobrze, Brianie i Peterze, bardzo miło z waszej strony, że zgodziliście się poświęcić mi dziesięć minut. Chciałabym wprowadzić was w Projekt Drobiowy. – W Projekt Drobiowy – powtarza Brian nieco zdezorientowany. – Przed wyjazdem na wakacje. Rozumiem, że wyznaczyłeś do pomocy Petera. – Do pomocy? – Na moje miejsce. Ostatecznie po to się tutaj spotkaliśmy. – Tutaj. Ostatecznie. A tak! Projekt Drobiowy. Ciągle myślę o tych stokach. Peter był tak uprzejmy i zaproponował, że pod twoją nieobecność dopilnuje, żeby wszystko chodziło jak w zegarku. – Tak właśnie myślałam – mówi Joy. – Dziękuję, Peterze. – Jak w zegarku. – Rozumiem. Znakomicie. – Jak w szwajcarskim zegarku. – Wspaniale. Dziękuję ci, Brianie. I tobie, Peterze. – Tik-tak, tik-tak, tik-tak. Peter i Joy patrzą na siebie. Kiedyś często wymieniali takie spojrzenia, krótkie sygnały, że czyjeś zachowanie ich zbulwersowało lub rozbawiło i że pragną zostać sami, lecz Joy boi się zbyt długo przebywać w ich wspólnej przeszłości, w której kiedyś się chroniła, kiedy ogarniał ją smutek. Szybko odwraca wzrok i zaczyna omawiać szczegóły przekazywanej sprawy. Mówi tylko ona. Stuknięty Brian, którego uwagę przykuwa chyba jakaś pokonywana właśnie w myślach narciarska czarna trasa, patrzy przed siebie szklanym wzrokiem sklepowego manekina, Peter zaś skupia się na własnym odbiciu w szybie. Joy, nie przerywając, mówi i mówi, sama tym znudzona, szukając wzrokiem oczu byłego kochanka odbijających się w jedynym oknie jej gabinetu, zamkniętym na głucho, by powstrzymać potencjalnych samobójców, i przyciemnionym, by osłaniać przed światłem dnia. Za odbiciem twarzy Petera

widać zachodzące na siebie kominy, szkielety anten, wieże telewizyjne, metalowe wnętrzności, cały mechanizm City, który drży w blasku styczniowego słońca. Joy zastanawia się, czy Peter także to widzi, czy potrafi zobaczyć coś poza samym sobą. – I wreszcie – kończy – jeszcze jedna rzecz, o której należy pamiętać podczas rozmów z klientem. Jego ludzie nie znoszą sugestii, jakoby w ich zakładach podczas hodowli lub przetwarzania stosowano jakiekolwiek okrutne praktyki. Nienawidzą tego. Według nich po prostu dostarczają nabywcom jedzenie na talerze. Zapewniają pożywienie. Ich prezes wciąż to powtarza: „Brakuje pożywienia, mamy środek recesji, nie możemy się roztkliwiać nad jakimiś kurami”. Ale rozgłos ich boli. Przeciek do prasy nastąpił sześć miesięcy temu, musimy zobaczyć, co wykaże przegląd dokumentów, i przygotować taką strategię ugody, by zamknąć usta obrońcom praw zwierząt. – Mam do ciebie prośbę – rzuca Brian, wyciągając z kieszeni marynarki niezwiązany ze sprawą dokument. – Mogłabyś na to spojrzeć? To krótka oferta, wiesz dla kogo, dotycząca obligacji zabezpieczanych długiem. Warto byłoby dostać to zlecenie. Jako partnerka będziesz miała z takimi rzeczami do czynienia. Joy sięga po pióro i przebiega wzrokiem po dwunastu linijkach tekstu. – „Ogromne doświadczenie” brzmi arogancko – mówi szybko. – To nie jest, proszę się nie śmiać, ten rodzaj banku. Lepiej napisać „wystarczające”. I odwrotnie „przejrzymy dokumentację” wydaje się zbyt powściągliwe, wręcz słabe. Może: „zapewniamy usługi prawne w sprawach podlegających różnym jurysdykcjom”. Spójrzmy dalej: „wielu poważnych klientów” – gilotynuje trzy słowa pojedynczą kreską atramentu – brzmi chyba mało konkretnie. Napisz „liczące się instytucje finansowe” i dodaj coś o naszym doświadczeniu w dziedzinie ładu korporacyjnego, tak by wiedzieli, że jesteśmy zwolennikami większej przejrzystości w City. I zamiast: „będziemy was reprezentować w postępowaniu sądowym”, lepiej napisać: „pomożemy waszym specjalistom”. W ten sposób Chloe i spółka dobrze wypadną, a to oni rozdają karty. I jeszcze jedno: zastanów się, czy nie użyć czcionki w rozmiarze czternastym. Szef ich działu prawnego jest niemal ślepy, choć się tego wypiera. Popycha kartkę z poprawkami w stronę Briana, który nie spieszy się z jej zabraniem. – To oczywiście tylko takie propozycje. Czy Barbara ma ci je przesłać w formie komentarzy? – Myślę, że jesteś urodzoną partnerką – mówi Brian. – Urodzoną. – I odwracając się do Petera, dodaje, zniżając głos: – Na pewno zastaniesz Projekt

Drobiowy w idealnym porządku. – Cudownie – odpowiada Peter. – Cieszę się, że mogę pomóc. Temat nie wchodzi nawet w przybliżeniu w zakres mojej specjalności, lecz wydaje się fascynujący. Zawsze miałem słabość do spraw o zniesławienie powiązanych z drobiem. Joy, przypomnij mi, dokąd się wybierasz? – Słucham? – Pytam o wakacje. Powiedz, dokąd zamierzacie podreptać? Podreptać. Ten zwrot przypomina jej o Wimbledonie. Sama dokładnie nie wie dlaczego, ktoś musiał go użyć, dzieci drepczą, mały nie mógł podreptać za daleko. Chociaż Joy siedzi w biurze i bez zająknienia kłamie o chęci wygrzania się na słońcu i przesypywania piasku między palcami stóp, w jej wspomnieniach przewijają się obrazy sprzed pięciu i pół roku. Znów tam jest, bierze udział w poszukiwaniach, próbuje wyjaśnić policji, jaki odcień błękitu miało ubranko siostrzeńca, żąda zamknięcia bramy. Wtedy po łzach ogarnął ją nagle spokój. Ludzie chcieli, żeby się opanowała. Wyrzucali z siebie seriami nerwowe zdania – proszę powiedzieć, gdzie dokładnie; kto i kiedy; niech pani myśli – zupełnie jakby emanująca z Joy panika udzieliła się przypadkowym gapiom, mobilizując ich do działania. W powietrzu wisiało niewypowiedziane zbiorowe podniecenie. Zaginęło dziecko, musimy odnaleźć dziecko. Na taki cel ludzie czekają całe życie. Jakiś mężczyzna w wojskowych butach był widziany po południu na bocznych kortach, kobieta o zagubionym spojrzeniu popychała pusty wózek dziecięcy, kamery monitorujące nagrały dwóch nastolatków wykonujących drobne, odmierzone ruchy nad czymś leżącym na ziemi: czy to truskawka, zabawka, czy może niewinny figiel spłatany przez światło? – Chodźmy do mojego gabinetu – mówi Brian. – Obgadamy występ z jaszczurką. Po czym wraz z Peterem znikają za drzwiami. Gdy zaginie dziecko, pojawiają się łańcuszki obrazów, kłamstw, częściowo zapamiętanych wydarzeń, wszystkie luźno ze sobą powiązane. Mózg wypełniają teorie liche jak kawałki przypiętego do ścian papieru: odcinki biletów, lista personelu, materiały z agencji ochrony. I jeszcze zapisy z kamer na ulicach, w pomieszczeniach publicznych, poczekalniach. Joy słyszała kiedyś powiedzenie: Każdy pokój jest poczekalnią, ale aż do Wimbledonu nie uświadamiała sobie w pełni jego znaczenia. Godziny po zaginięciu siostrzeńca nabrzmiały oczekiwaniem, zwolniły rytm, wypełniły się cudzymi przeżyciami: powtarzanymi pogłoskami, rozmaitymi „chyba-go-widziałem”, nadziejami.

Każda minuta różniła się od następnej na wszelkie możliwe sposoby: „Widziałam go z mężczyzną”; „Widziałem go z trojgiem dzieci”; „Był sam i przechodził przez kołowrotek przy bramie”. Człowiek zaczynał się zastanawiać, czy zaginiony w ogóle kiedykolwiek tu był. Plakaty na dworcach autobusowych, na wystawach sklepów, w gazetach, rysy twarzy blaknące w słońcu. Tyle papieru! Setki stron zeznań, nieprawdopodobna ilość poufnych informacji, resztki wspomnień wyskrobane z pamięci. Anonimowe wiadomości i obrazy rozrastające się, by wypełnić przestrzeń po zaginionym. Żadnych pasków wynagrodzeń, zeznań podatkowych, formularzy ocen pracowniczych – żadnych dokumentów, z których składa się aktualnie trwające życie – tylko fragmenty z przeszłości rozrzucone w myślach wokół wydarzenia. Joy spogląda czasem na duże, płaskie ekrany wiszące w Hanger, Slyde & Stein przed każdym pokojem socjalnym, zainstalowane podczas krachu kredytowego, by łatwiej można było śledzić sytuację na rynkach, i myśli, że dwudziesty pierwszy wiek to nic innego jak obfity bezkształtny strumień danych. Ropa idzie w górę. Miedź w dół. Złoto się trzyma. Z pustych białych miejsc na wykresach poprzecinanych zygzakowatymi czerwonymi liniami bije dziwny smutek. Co tak naprawdę znaczy być jedną z osób znajdujących się zarówno w strumieniu danych, jak i poza nim, wszędzie i nigdzie, czekać na identyfikację lub odnalezienie? Nie trzeba zmowy milczenia ani sprytnego spisku. Gołe fakty kryją w sobie wystarczająco dużo tajemnic, w ich ślepych lub prowadzących donikąd zaułkach znika z pola widzenia znany nam świat. Joy wie o tym od turnieju tenisowego w dwa tysiące piątym roku. Wie, że stolica Anglii jest utrwalana na taśmie filmowej częściej niż jakiekolwiek inne miejsce na świecie: na każde tysiąc osób przypada około siedemdziesięciu kamer monitorujących. Mieszka w najbardziej obserwowanym mieście na kuli ziemskiej (obejrzała film dokumentalny na ten temat), a jednak bardziej niż kiedykolwiek czuje, że pewnej części społeczeństwa nie da się sfilmować, że ukrywa się poza kadrem, niewidoczna. Kamery uchwyciły postać siostrzeńca Joy dwudziestosiedmiokrotnie, od chwili gdy wyszła z nim ze swojego domu w Hampstead, wsiadła do metra, a potem do pociągu na stacji Waterloo, spotkała Christine w głupim kapeluszu i pochyliła się nad automatem z biletami. Nie ma go jednak na żadnym materiale filmowym zarejestrowanym po godzinie czternastej pięćdziesiąt siedem. Plakaty z podobizną zaginionego, przeszukiwanie terenu, psy tropiące, streetworkerzy, siostra Joy, szalejąca z rozpaczy, zwracająca się z publicznym apelem. Akcje zakładów użyteczności publicznej trochę w górę, telekomunikacyjne trochę w dół, a dóbr konsumpcyjnych bez zmian. Zapis

zwyczajnego świata. 14.57 – zgłoszenie zaginięcia. 15.24 – zamknięcie bram. Trwające przez całą noc poszukiwania pięciolatka. Często mają pięć lat, dowiedziała się, przeglądając rejestry zaginionych dzieci, w pogoni za pociechą lub wskazówką. W jednym z protokołów procesowych, który znalazła dla niej asystentka, napisano, że dwóch chłopców, także jeszcze dzieci, próbowało wpychać swojej ofierze baterie. Tego szczegółu, tak jak wielu innych, nie zdołała zapomnieć.

Dennis Nie jestem pewien, panie terapeuto – oczywiście proszę mnie poprawić, jeśli się mylę – ale nie jestem pewien (a pan?), czy dokończyłem anegdotę o moim spotkaniu w wagonie pierwszej klasy, wie pan, w dniu przed wypadkiem mojej żony. Nie chodzi o Williama Hague’a (ha, ha, przypomniała mi się jego groteskowa przejażdżka w wesołym miasteczku), mam na myśli raczej, no właśnie, rozmowę z Beverley Badger. Tak też sądziłem. Kiedy przegryzałem się wczoraj przez wstęp do dzieła pewnego klasyka (co tak naprawdę było wymówką, by odłożyć ponowne przeczytanie tegoż dzieła, w ten sam sposób, w jaki pomysł przeczytania go na nowo pojawił się jako metoda na uniknięcie powtórnego zapoznania się ze szkicową wersją siódmego rozdziału mojego popularnego, lecz, mam nadzieję, wnikliwego studium na temat języka Szekspira), pomyślałem, że nawet gdy słucham samego siebie wygłaszającego jedną z własnych anegdotek i rozkoszuję się brzmieniem swego głosu, to jednocześnie czekam, aż ona (anegdotka) się skończy. Jest to złożone, choć dziwnie puste przeżycie, podobne do tego, jakie miewamy podczas czytania książki, którą – mimo że się nam podoba i lubimy się zatrzymywać na niektórych stronach – pochłaniamy z pośpiechem, od czasu do czasu zerkając na koniec, porównując numer strony aktualnej z numerem ostatniej i przerzucając pozostałe jeszcze kartki. Nie chcemy zakończyć czytania i zarazem rozpaczliwie tego pragniemy, przepełnia nas nadzieja, że nigdy nie będziemy musieli książki odłożyć, i jednocześnie, bez żadnej sprzeczności, myślimy: Boże Miłosierny, Nie Mogę Się Doczekać, Kiedy Ta Historia Wreszcie Dobiegnie Końca. No dobrze, będę się streszczał. Trzydzieści minut przed przyjazdem do Londynu, a zaledwie dwadzieścia cztery godziny przed wypadkiem żony, powiedziałem Beverley, że ja także jestem w pewnym sensie pisarzem. – Wspaniale – odparła. – Kto jest pana agentem? – Jeszcze go nie mam – wyjaśniłem. – Niestety, nie zdołałem nikogo znaleźć. Ale dopiero zacząłem rozsyłać materiały i wciąż jest kilka osób, do których się nie zwracałem. – Czy wysyłał pan coś do mojej agentki? – zapytała, mając na myśli Abby Aardvark (proszę docenić, że zmieniłem jej imię, mam jednak nadzieję, że nie ucierpiała na tym klarowność relacji) z Aardvark Alexander. – Wysłałem jej plan książki i fragmenty rozdziałów – powiedziałem, co było

prawdą: zrobiłem to, lecz nie otrzymałem żadnej odpowiedzi. Beverley spojrzała na siwe pasma w mych włosach i zapytała, czy już mi coś wydano. Wyjaśniłem, że były to pozycje czysto naukowe. Ostatnia nosiła tytuł: Szekspir i sir Gawain. Statki, które mijają się nocą[6]. Obecny projekt jest skierowany do szerszego grona czytelników. Pragnę zainteresować językiem mistrza ze Stratfordu nowe pokolenie, opatrzyć analizę tekstu komentarzami na temat rozwoju angielszczyzny od czasów, gdy po raz pierwszy wystawiano sztuki Szekspira do dzisiaj, oczywiście z uwzględnieniem skrótów stosowanych w e-mailach, SMS-ach, serwisach społecznościowych w rodzaju Twittera itd. – Interesujące – skomentowała, przesuwając leniwie palcem wzdłuż grzbietu książki. Na drugim końcu wagonu siedział ubrany w prążkowany garnitur, opalony mężczyzna, któremu w niemal każde wypowiadane zdanie udawało się wcisnąć słowo „chuj”. Swoją ordynarnością przypominał mi Petera, kolegę mojej żony z pracy. Wtedy, przechodząc do rzeczy, wyjaśniłem pani Badger, na tle stukotu kół i bezustannych chujów, że bardzo interesuje mnie porównanie trudności z wysławianiem się, wspominanych w tragediach Szekspira, z tymi, które znamy z codziennego życia. Opowiedziałem jej, iż tego ranka byłem w Bristolu, gdzie wysłuchałem wykładu zahaczającego o ten właśnie temat, i odkryłem, że dla Szekspira, co widać na przykładzie Hamleta i Króla Leara, problemy z wysławianiem się nie były oznaką zachwiania umysłowego, lecz tego, że świat znajduje się w stanie chaosu, podobnie jak nasz świat współczesny. W chaosie słowa rozszczepiają się, wirują i trzeba fizycznego wysiłku, by rwącym się głosem wypowiedzieć słowo „ojciec”, jak o tym mówi jedna z postaci Króla Leara. Dziękuję. Jest pan zbyt uprzejmy. Od pani Badger usłyszałem coś podobnego. – Pana książka wydaje się bardzo interesująca – oświadczyła uprzejmie i taktownie melodyjnym głosem, zezując w stronę torebki huśtającej się nieopodal jej małego noska, kiedy pociąg wjeżdżał na stację Paddington. – Nie powiedziałem jeszcze o pewnym smaczku – dodałem. – Proszę zgadnąć, co to będzie. Nie, nie, panie terapeuto – choć, oczywiście, może się pan przyłączyć – to było pytanie skierowane do Beverley. Zabiłem jej klina, nie miała pojęcia, więc wyjaśniłem: – Pentametr jambiczny. Cała książka będzie napisana pentametrem jambicznym.

Nie muszę mówić, że ją (panią Badger) odpowiednio zatkało. – Naprawdę podoba się pani ten pomysł? – zapytałem. – Moja żona, jedna z najlepszych prawniczek w City, uważa, że jest niemądry. – Proszę nie słuchać kłamców z City! – odparła Beverley ze śmiechem. W odpowiedzi, nieco zirytowany – ale tylko nieco – przypomniałem, że oboje, ona i ja, mamy szczęście, gdyż wiemy, iż spędzimy życie, tworząc konstrukcje ze słów, a moja żona, choć inteligentna i pełna polotu, nie odkryła wymarzonego zajęcia i jak wiele osób z jej pokolenia padła ofiarą mrocznego skarbu, czyli własnych zdolności. W dodatku im bardziej jej pracodawcy te zdolności wynagradzają i chwalą, napełniając ją przekonaniem, że postępuje słusznie, tym bardziej czuje się chroniona przed dziką bestią Porażką i tym trudniej jest jej znaleźć drogę wyjścia. Beverley na moment zatonęła we własnych myślach, lecz gdy zobaczyła, że sięgam po płaszcz, oznajmiła: – Zanotuję panu na tym adres e-mailowy mojej agentki. Po chwili wręczyła mi naddarty rachunek za dwa czasopisma oraz batonik Cruly Wurly[7]. – Proszę do niej napisać – powiedziała – i powołać się na mnie. Pewnie uzna książkę za trochę przeintelektualizowaną, ale jeśli chce pan wyjść poza oficyny uniwersyteckie, może polecić panu kilku odpowiednich wydawców. Były to w zasadzie ostatnie słowa, jakie usłyszałem od Beverley Badger[8]. Zakończyłem podróż trochę zasmucony jej odejściem, lecz także nieco podniesiony na duchu i jakby odmieniony. A kiedy tak stałem, czekając na dwieściepiątkę, wierzyłem wbrew nadziei, że agentce pani Badger spodoba się mój maszynopis i pomoże mi go sprzedać za godziwą kwotę, a wtedy będę mógł, wspominając kilka ostatnich miesięcy, powiedzieć sobie: Oj, Dennis, Dennis, widzisz, stary, jednak coś dobrego wyniknęło z twojego zawieszenia. Słucham? Ach. Oczywiście miałem na myśli urlop naukowy. To prawdziwa choroba zachodniej cywilizacji dwa tysiące jedenastego roku, nieprawdaż? Nie potrafimy wybrać spomiędzy dwóch lub większej liczby słów nieadekwatnie opisujących dane doświadczenie. Nikt dokładnie nie wie, czy jest na urlopie naukowym, czy też zawieszony, aż w końcu rozdarty między wolną wolą a okolicznościami używa różnych określeń w rozmowach z różnymi ludźmi, ha,

ha, ha. Dziekan używa raczej słowa „zawieszony”. On i, no cóż, wszyscy na uniwersytecie. Rozumiem. Zgoda. Tak. Z technicznego punktu widzenia jest to zawieszenie, ale w takim znaczeniu, w jakim delicje (jak czytałem, dobre dla zdrowia) uważa się za ciastka, podczas gdy w rzeczywistości, o czym wiedzą niemal wszyscy szanujący się herbatkowicze, są to herbatniki, ponieważ jedna delicja nie zaspokaja naszego apetytu w sposób, w jaki niemal zawsze robi to jeden kawałek ciasta. Wie pan, o co mi chodzi? Tak pan myśli? Naprawdę? Już to wcześniej słyszałem i nie chcę być nieuprzejmy wobec pana lub trybunału orzekającego w sprawie VAT, który uznał, że tego typu wyroby należy zaliczyć do ciastek, i zwolnił je z podatku, nie uważam jednak, iż kogokolwiek przekona przytaczanie w tym miejscu starego argumentu, że z czasem herbatniki miękną, a ciasta twardnieją. Natomiast jeśli mam odpowiedzieć na pana początkowe pytanie w możliwie zwięzły sposób, bez dalszej zwłoki bądź dygresji – nawiasem mówiąc, przypomina to sytuację po zaginięciu siostrzeńca Joy-Joy: trudno było ustalić najbardziej podstawowe fakty, jeden świadek mówił, że mężczyzna wyglądał na pedofila, drugi, że na dobrodusznego faceta, według trzeciego miał niebieskie oczy, czwarty się zarzekał, że brązowe, i w efekcie zwięzłość oraz precyzję zastąpiły obrazy sytuacji z wszelkich możliwych punktów widzenia oraz pole siłowe niespójnych uwag otaczających każde istotne wydarzenie – to wszystko sprowadza się do nieporozumienia z pewną studentką. Powiedziałem „nieporozumienia”, choć w rzeczywistości studentka ta dokonuje na mnie wendety i kłamie, że ją obmacywałem i mówiłem świństwa, gdyż chce ukarać mnie za to, że nie postawiłem jej oceny, na którą w swoim pruderyjnym błędnym mniemaniu zasługiwała. Co prawda nie ma przeciwko mnie żadnych, a w każdym razie żadnych konkretnych, obiektywnych dowodów, lecz okazało się, że jej ojciec jest grubą rybą w londyńskiej branży restauracyjnej, a jego nazwiskiem nazwano skrzydło nowej biblioteki Wydziału Sztuk i Nauk Społecznych. Przypadkowo zasiada też w radzie uniwersyteckiej. Taki już mój cholerny pech. Dziekan jest po mojej stronie, prawie na pewno, przynajmniej początkowo mnie popierał, teraz trochę mniej. Powiedział jednak, że nic nie może zrobić, bo mamy jej (pozbawionej rozeznania studentki) słowo przeciw mojemu. Muszą przeprowadzić śledztwo i starannie zbadać sprawę (rzekomego

obmacywania), a skoro magnat restauracyjny strasznie się awanturuje i ma po swojej stronie siedmiu z dwunastu niezależnych członków rady, pięciu z ośmiu członków dokooptowanych, jednego z dwóch nominatów spośród wykładowców, reprezentanta studentów oraz zastępcę rektora, to chociaż rada rzekomo jest zobowiązana do przestrzegania siedmiu zasad dotyczących życia publicznego wymienionych w pierwszym raporcie Komisji Nolana, Gerald uważa, że gdyby teraz wszczęto wobec mnie postępowanie dyscyplinarne, moja kariera by na tym ucierpiała. Niestety, pańskie współczucie na nic mi się nie przyda. Chyba że towarzyszy mu czek na wysoką kwotę oraz odszkodowanie za straty moralne. Joy-Joy? Nie mogę jej o tym powiedzieć. Gdyby wiedziała, że będę przez nieokreślony czas pałętać się po domu, jedząc delicje w blasku telewizora, bardzo by się o mnie martwiła. Bo, widzi pan, ona sama przez to przeszła. Też snuła się z kąta w kąt, gapiła w telewizor, i wie, że coś takiego zabija w nas poczucie własnej wartości, tak jak choroby w rodzaju hirsutyzmu, halitozy i hemoroidów niszczą widywanych na ulicy ludzi i tak jak wskazówki szpitalnych zegarów po kawałku pożerają dni. Przepraszam, nie dosłyszałem? W dwa tysiące piątym roku, tuż po Wimbledonie Joy-Joy wzięła w pracy wolne i spędzała dużo czasu, oglądając telewizję. Gorączkowy zamęt wypełniający dni poszukiwań siostrzeńca przycichł i ostygł, i Joy-Joy prawie nie opuszczała domu w Hampstead. Przez wiele tygodni w ogóle się stamtąd nie ruszała, a ja przychodziłem z uniwersytetu, siadałem obok niej i martwiłem się, bo spotykaliśmy się od wielu miesięcy, na tyle długo, bym się o nią bardzo niepokoił. Zresztą niemal wszyscy, łącznie z siostrą, która w tamtym okresie chyba gotowa była jej wybaczyć, obawiali się, że Joy-Joy może już nigdy nie wyjdzie na zewnątrz. Tamtej jesieni była najsłabsza, najbardziej przezroczysta. Czasem żal robi coś takiego z człowiekiem. Wysysa z niego kolory. Czyni tak wychudłym, że światło przenika przez ciało jak słońce przez meduzę. Na skutek szaleństwa lub pomyłki Joy-Joy ostrzygła włosy bardzo krótko, co nie wyglądało dobrze, i jedyną rzeczą, która sprawiała jej przyjemność, było jedzenie krakersów. Przekładałem je pastą cytrynową, tak jak robiła to dla mnie mama podczas moich strasznych katarów, a Joy sięgała po nie, gapiąc się na wiadomości albo na filmy dokumentalne o życiu dzikich zwierząt, spragniona faktów, nie fantazji. W końcu przeszła od krakersów do zup, zaczęła wspominać o powrocie do pracy, a pewnego popołudnia, po raz pierwszy od miesięcy, kochaliśmy się na kanapie. Dotknąłem jej podbródka i zajrzałem znacząco w

oczy, a ona zrzuciła moją rękę i zapytała: „Dlaczego wszyscy muszą, ni z tego, ni z owego, dotykać mojego podbródka?”. Wtedy zrozumiałem, że zaczyna dochodzić do siebie. Kiedy wkrótce po powrocie Joy-Joy do pracy odkryliśmy, że jest w ciąży, uznałem to za coś wspaniałego. Ona była wstrząśnięta i pełna poczucia winy, lecz mnie nowe wydarzenie wydawało się stosowne, zbawienne i ożywcze. Podobnie jak fakt, że zaraz po pozytywnym wyniku testu ciążowego podczas weekendowego spaceru wzdłuż Regent’s Canal, od Victoria Park do Angel, wskazałem na tablicę „Na sprzedaż” stojącą przed zdumiewająco przestronnym, dwupoziomowym domem i zapytałem Joy, czy zostanie moją żoną. Ludzie oczywiście podawali w wątpliwość nasze motywy. Niektórzy wręcz sugerowali, że specjalnie oświadczyłem się jej wtedy, gdy była jeszcze zbyt słaba, by mi odmówić, że sformułowałem to (ważne pytanie) w sposób manipulacyjny, że podsunąłem Joy-Joy obietnicę bezpieczeństwa, zanim jej umysł odzyskał siły, zanim światło przestało przez nią przenikać i nie wyglądała już jak swoje własne wspomnienie… zanim pasta cytrynowa zniknęła z naszej listy zakupów… zanim Joy odrosły gęste, lśniące włosy… a naszym ulubionym domowym wytworem – przetworem? – stał się dżem… W każdym razie taka jest historia spotkania ze sławną pisarką, problemów na uczelni oraz początku mojego małżeństwa.

Godzina 11.45 Kończy się paliwo, myśli Joy, obciągając na piersiach sportowy biustonosz. Cała ludzkość jedzie na oparach. Półnaga dziewczyna na ławce obok radośnie i łakomie pociąga z butelki miksturę o nazwie Rocket, w której dolna laseczka litery „R” rozciąga się, przybierając kształt jaskrawej błyskawicy. A przecież delikatna brunetka nie wybiera się na Marsa ani nawet do nieodległej dzielnicy Marylebone. Po prostu potrzebuje kopa, by przetrwać pół godziny ćwiczeń w siłowni, a potem wrócić do biurka, komputera i dwudziestu e-maili, które nadesłano w czasie jej nieobecności. Codzienne zajęcia Joy wyglądają podobnie, jednak ambicje Rakietowej Dziewczyny wydają jej się nagle boleśnie małe. Całkiem ładne młode stworzenie, pewnie praktykantka. Smukłe ramiona. Trudno je zachować po trzydziestce. Patrząc w lustro, Joy widzi wyraźnie skutki dziesięciu lat garbienia się nad klawiaturą, dostrzega napięcie mięśni będące efektem pisania do późnej nocy not o tytułach w rodzaju: Mrożone mięso: przepisy i regulacje. „Pod naciskiem opinii publicznej przemysł drobiowy musi szukać nowych sposobów na poprawę warunków sanitarnych na fermach. Należy zapobiec wyskubywaniu piór i unikać przycinania dziobów. Fermy drobiowe powinny zwrócić uwagę na zależności pomiędzy: (a) rasą ptaków, (b) warunkami hodowli, (c) zagęszczeniem klatek, (d) zasadami żywienia”. Ale kogo to, tak naprawdę, do cholery, obchodzi? Joy te sprawy obchodzą, a zarazem są jej obojętne. Coraz częściej zgadza się z namiętnymi uczestnikami różnych demonstracji domagającymi się wprowadzenia przejrzystych standardów. Czasem nawet ma to samo zdanie co osoby używające słów tak wielkich jak Etyka. W jej zespole pracuje prawnik specjalizujący się w prawie konsumenckim zwany Tycim Tonym – wyższy i przystojniejszy niż wskazywałoby na to przezwisko nadane mu przez Petera. Nowy współpracownik Tony’ego, sam będący jednym z mniej udanych dzieł pana Boga, już pierwszego dnia w kancelarii przypiął na swojej tablicy korkowej motto głoszące: Konsumenci to głupcy, producent jest królem. I choć Joy zdaje sobie sprawę, że życie jest zbyt skomplikowane, by ktokolwiek był idealnie dobry, na przykładzie nowego pracownika widać wyraźnie, że niektórzy starają się mniej od innych. Joy, w przeciwieństwie do niego, nie zamierza oszukiwać społeczeństwa, a jednak jej praca polega, między innymi, na docieraniu do granic prawdy. Ma nie tyle kłamać, ile w pomysłowy sposób ukrywać rzeczywisty stan rzeczy, tuszując niewygodne fakty za pomocą faktów wygodnych oraz półprawd. Ale inaczej niż w przypadku męczącego ślęczenia

nad papierami, zachowywania czujności wobec kancelaryjnych gierek i nieludzkich godzin pracy, ta część jej obowiązków – ćwiczenia w zarządzaniu rzeczywistością, rytuał przekształcania jednej rzeczy w inną – kiedyś sprawiała Joy przyjemność. Całymi latami naprawdę wierzyła, że jak mówili John Locke i Thomas Jefferson, życie to pogoń za szczęściem. Dopiero teraz, zbyt późno, czuje, że stawianie sobie najbardziej konformistycznych celów zgodnych ze społecznymi oczekiwaniami – Bądź szczęśliwa! Zasługujesz na to! Dasz radę! – skierowało ją na krętą, niezrozumiale sadystyczną ścieżkę. Jako dwudziestokilkulatka podchodziła do każdego mrocznego pożądania i smutnej myśli z zaczerpniętą z poradników wiarą, że siłą woli zdoła je odpędzić i że dzięki kolejnym decyzjom zdobędzie zasłużone zadowolenie. Ale zawsze, gdy ruszała cwałem w pogoń za szczęściem, zgodnie z teoriami fundamentalistów umieszczając jego źródło poza życiem, dla wszystkich źle się to kończyło. Jako efekt uboczny może wystąpić rozczarowanie: takie ostrzeżenie powinno być dołączone do naszych poszukiwań szczęścia. Rozczarowanie i egoizm. Czy wciąż jest egoistką? Być może. Żywi jednak graniczące z pewnością przekonanie, że w obecnej gonitwie za czymś więcej niż szczęście kieruje się też altruistycznym pragnieniem pozostawienia po sobie porządku, ułatwienia innym życia. Tymczasem jak na złość zapodziała gdzieś rakietę, zawiodła partnerkę, z którą w przerwie na lunch miała rozegrać mecz, zakłóciła porządek dnia poświęconego na odnalezienie celu i odzyskanie nad sobą kontroli. Błąd ten nie daje jej spokoju jak niewyprasowane obrusy w niedzielny wieczór. Przed zdobyciem się na wyjątkowy wysiłek, jakiego wymaga zostawienie w szatni swojego blackberry, Joy próbuje dodzwonić się do Christine. Tym razem nie włącza się sekretarka i po dwóch sygnałach przyjaciółka odbiera telefon. Niestety, są zakłócenia na linii. Głos Christine co chwilę cichnie. – Joyous? Przepraszam, kochanie, ale… Joyous…? Jestem w… tam nadal? Dostosowując się do słów i pauz, Joy zaczyna wyjaśniać, że muszą odwołać mecz, nie wiadomo jednak, ile Christine z tego usłyszała. Odpowiedź, która wreszcie dociera do Joy, dotyczy zupełnie innego tematu. – Doprawdy, ci mężowie. Peter to czasem taki sprytny… chujek. Wybacz, pewnie jesteś w szoku, że się tak wyrażam. – Nie, nic nie szkodzi – odpowiada Joy, choć nieustannie szokuje ją język, jakim z wyboru posługują się ludzie. Jej siostrzeniec czasem wypowiadał dziwnie dorosłe słowa: kanalizacja, musli. W uszach Joy brzmiały jak lekcja: mały dorośnie, zmieni się, będzie rozmawiał z hydraulikami i… sprzedawcami płatków. „Chujek” pozwala jej ujrzeć na chwilę nową Christine: starszą,

gniewniejszą, mniej skłonną do uległości. Zaczyna jeszcze raz: – Christine, ja… – Ale na linii słychać trzaski i nim podwójny sygnał oznajmi koniec rozmowy, udaje jej się tylko dodać niezręcznie: – Wiesz, że jesteś kochana. Joy wyciera nos i zawiązuje sznurowadła. Samir siedzi przed jedynym w siłowni komputerem. Wykonuje jakieś ćwiczenia rozciągające szyję. Na widocznym skrawku monitora pyszni się zdjęcie uśmiechniętego – Jocka? Jacka? – kierownika Samira z antypodów. – Cześć, Sam – mówi Joy. – Tylko ty jesteś dzisiaj na posterunku? – Och, witam, panno Stephens! Jack przyjdzie później. Szkoda, że nie będzie miała okazji, by po raz ostatni rzucić okiem na Jacka, na jego kości policzkowe. Australijczyk przypominał Joy uwielbiającego minetę geniusza z branży IT, z którym kochała się pewnego lata. Był badaczem bezpieczeństwa systemów, co tylko początkowo brzmiało zabawnie. Samir zamyka stronę internetową i mówi: – Dzisiaj bardzo wielki dzień, panno Stephens! – Słucham? – Pani cudowny awans! Dostałem e-mail. – Rozesłano go wszystkim pracownikom? – Napisali: szampan o piątej. – Pewnie będzie tylko wino musujące. To nie rok dwa tysiące siódmy. – Prawda – odpowiada Samir, gorliwie mrugając. – Chce pani najpierw pobiegać? Joy omal nie informuje go, że ćwiczy z nim po raz ostatni, lecz tylko kiwa głową. Czy dlatego przyszła dzisiaj do pracy – żeby spróbować się pożegnać? Czy normalni ludzie ćwiczą przed odebraniem sobie życia? Czy istnieje zbiór przyjętych reguł zachowania w takiej sytuacji? Partner z zespołu finansowania strukturalnego robi przysiady, przyciskając do serca piłkę lekarską. Pot zabarwił mu koszulkę na sto odcieni szarości. W wyłożonej lustrami sali pięć czy sześć innych osób biegnie w stronę własnego odbicia, podnosi hantle, dźwiga sztangi olimpijskie z talerzami. Siłownie to dziwne miejsca: kryjówki, w których ludzie mogą wyzwolić albo rozładować agresję. Trudno powiedzieć, do jakiej kategorii zalicza się Joy. Rozciągając się, słucha, jak Samir opowiada o swoim tacie. Matka często pojawia się w ich rozmowach, ale o ojcu chłopak mówi po raz pierwszy. Joy lubi słuchać o cudzych ojcach. Niekiedy, chłonąc z nabożeństwem podobne historie, zastanawia się, czy nie próbuje w ten sposób zrozumieć, na czym

polegają szlachetne ojcowskie cechy, by przenieść je na własnego tatę, ozdobić jego ulotny obraz pożyczonymi szczegółami. Kiedy rozmawia czasem z Dennisem o własnym dzieciństwie, głosem łamiącym się i przechodzącym w poufny szept, odkrywa, że do jej opowieści wkradają się zmyślone anegdotki, zyskując – poprzez trud wymyślania i cud powtarzania – prawdziwość autentycznych wspomnień. – Myślisz, że chciałby wrócić do zawodu, który wykonywał w Bangladeszu? – pyta. – Do nauczania? – Chyba już na to za późno, panno Stephens. Ale ojciec wciąż lubi uczyć ludzi różnych rzeczy. Nawet jeśli tylko wyjaśnia młodszym kelnerom, jak nosić trzy talerze naraz. – A czego lubi uczyć ciebie? – Mnie? Algebry. To było jeszcze w Śrihat. Potem angielskiego. Teraz głównie tego, czym jest małżeństwo, i tym podobnych rzeczy. Bardzo chciałby mnie przedstawić jakiejś miłej nastolatce. – Czyli chodzi o związek aranżowany? – Na to wygląda. Taki układ ma chyba swoje zalety. Chciałbym pewnego dnia móc z kimś dzielić życie. – Ale co będzie z tego miała dziewczyna? Poślubi obcego człowieka i nikt nawet nie zapyta jej o zdanie. O Boże: zawsze gdy Joy zmierza w stronę Chwalebnej Cnoty, mija skrzyżowanie i ląduje w Egoistycznej Zołzie. – Hm – mruczy Samir, dezynfekując i programując bieżnię, wybierając kąt nachylenia oraz dystans, ustawiając licznik spalanych kilokalorii. – Co będzie z tego miała? Myślę, że chodzi tu o ochronę jej niewinności. Honoru rodziny. I o zmniejszenie wydatków domowych. Nie jestem, co prawda, w cudownej sytuacji finansowej, ale… Kapryśna bieżnia rusza z szarpnięciem. Joy biegnie. We własnym tempie. Nie ma znaczenia, o czym opowiada Samir, ważne, by mówił cokolwiek, bo kiedy sznurowadła zaczynają powiewać, a serce bije coraz mocniej, tego jej właśnie trzeba, dźwięków spoza własnego ciała, myśli spoza własnej głowy. W głosie Samira zawsze dźwięczy uroczy entuzjazm, to, co mówi, ożywia nie tylko jego twarz, lecz całą salę. Za to w ciszy wydaje się mniej realny. Joy już wcześniej, przyglądając mu się przez uchylone drzwi siłowni, zauważyła, jaki jest wychudły i przerażony, jak niemal tonie w swoim dresie, czekając na następnego klienta. Jakby kontakt z drugą osobą dodawał mu odwagi, której część przekazuje potem Joy.

Joy biegnie. Początkowo ma wrażenie, że mięśnie ciążą płucom i kościom, ale powoli, powoli, nogi zaczynają się wydłużać, pośladki jędrnieć, biust się unosi i mniej uciska klatkę piersiową, a Joy, pozbawiona jakiejkolwiek podpory, jakby frunie w powietrzu między siłownią w piwnicy kancelarii Hanger, Slyde & Stein a czymś większym niż życie. Sygnał dźwiękowy oznacza, że zaraz osiągnie maksymalną prędkość. Ruch zmienia się w rodzaj wewnętrznego trzepotania, znika wszelki opór fizyczny. Odbite w lustrzanej ścianie światło pieści obojczyki, stłoczone myśli układają się w głowie, odgłos przesuwającego się pasa bieżni przypomina szum fal, można przy nim odetchnąć i pomyśleć. – Nie chodzi o to, że podobają mi się małżeństwa aranżowane. Nie jestem pewien, czy to taki cudowny pomysł. Jakaś cząstka Joy reaguje na słowa Samira, przywołuje wspomnienia z Hampstead Heath. Kiedy szuka w myślach szczęśliwych chwil, zawsze wraca do Heath. Myśli kłębią się i wirują w głowie, a wokoło unosi się zapach chłodnych polan, lasów, wrzosowisk, łąk, jakby biegła przez nie tak szybko, że powietrze poddaje się posuwistym ruchom ciała, i oto pojawia się krajobraz, a w nim senne drzewa, bezkształtne chmury, koc piknikowy, na którym leżą ser, szynka, oliwki w zalewie, karton z tanim winem, i oto pojawia się krajobraz, a w nim ona, jej siostra i siostrzeniec, siedzą całą trójką na ulubionej cichej polanie, jedzą lub rozmawiają, zajęci gazetami i grami, w powietrzu wisi letni upał, stada ptaków mieszają się ze sobą i pośród tych ptasich chmur człowiek czuje się, jakby miał gorączkę, był chory, rozkosznie chory, niczym w dzieciństwie, gdy leżał w łóżku rodziców sam, ale nie samotny, gdy wszystko wydawało się nierealne, chwile dodawały się do siebie, minuty przypominały szyfr, alfabet Morse’a lub muzykę, i oto pojawia się krajobraz, przynajmniej tak wygląda z bliska, bo z oddali Heath przypomina twarz siostry o zapuchniętych oczach, nabrzmiałych policzkach i krzywym uśmiechu. A z miejsca, w którym biegniesz – ani z bliska, ani z daleka – widać i krajobraz, i twarz, przenikają się nawzajem i ogarnia cię takie zmęczenie, że musisz zamknąć oczy, opuścić głowę, wyobrazić sobie, że jesteś topolą kołyszącą się na wietrze. Zamykasz oczy, poruszają się tylko kończyny, lecz ich ruchy stają się coraz wolniejsze, jak w nocy, kiedy nie możesz spać i leżysz lub siedzisz oparta o poduszki, a różne wspomnienia przepływają ci przez głowę. Myślisz wtedy o osobach, z którymi powinna porozmawiać policja, gestach, które należy wykonać wobec siostry, by się z nią pogodzić, zastanawiasz się nad tym, jak znikanie ludzi, ich śmierć, zaginięcie lub zerwanie z nimi kontaktów czynią cię świadomą własnego istnienia, krążysz głupio wokół zabłąkanej szarej komórki mózgu i przebiegając w myślach różne scenariusze, słuchasz cichego niczym

pomruki burzy chrapania męża. – Czy zamierzasz wziąć udział w maratonie? – Biegnę na cel dobroczynny… miejsca… może jeszcze mają miejsca… przebrania… ludzie noszą takie cudowne stroje… Wszystko w porządku? Dobrze się pani czuje? Nic pani nie jest? Joy spogląda w lustro i biegnie w jego świetlistą dal, w głąb siebie, unosząc się nad ziemią niczym urodzona lekkoatletka i jak jeden z tych zawziętych rekruterów, co wciąż wydzwania, chwyta za słowa, stara się uzyskać coś więcej, nie pozwala skończyć, próbuje potokiem słów wciągnąć rozmówcę w jakąś zakazaną przyjaźń, gada bez przerwy, aż brakuje mu tchu – tak jak jej podczas tego biegu – z takim uporem, że w końcu każdy albo odkłada słuchawkę, albo krzyczy, albo popełnia samobójstwo, albo mówi: „No dobrze, czemu nie, przyślę wam moje CV”. – Wszystko w porządku? Nic pani nie jest? Panno Stephens? Jest pani dzisiaj bardzo skupiona. Skupiona. Właśnie. Nie chodzi o desperację i rozpacz. Tylko o przejrzystość, koncentrację, względy praktyczne. Dlatego wybrała dzisiejszy dzień, rodzaj rocznicy. Rocznice są jak ładne, schludne cienie wydarzeń – płaskie, dokładne, stonowane przez upływ czasu. – Panno Stephens, zaraz przyniosę ręcznik, a potem może dobrze byłoby… – Powiosłować – mówi Joy, zwalniając tempo bieżni. – Przejdźmy do wioseł. Ramiona. Zależy mi, żeby popracować nad ramionami.

Samir Proszę pozwolić, zaraz wytrę. Wylało się trochę kawy. Nie, chwileczkę, to tylko sekunda, mam serwetkę. Niech pan zaczeka! Przepraszam, ja… Nie, proponował pan, żeby… Po prostu to zostawić. Proszę mi wybaczyć. Tak. Chyba tak. Nawet w szkole. Nauczyciel w Śrihat. To nie był ojciec – nie zgodzono by się, żeby mnie uczył – ale jego kolega. Mawiał: „Porządek w piórniku, Samirze! Bardzo dobrze jest mieć porządek w piórniku!”. W Anglii nikt nie przywiązuje do tego wagi. Lepiej jest mieć bałagan w piórniku, za to wymalować na nim korektorem obrazki. Czaszki. Części ciała. Tego rodzaju ozdoby. Na koniec szkoły nie dostałem najcudowniejszych ocen z egzaminów. Nie miałem też doświadczenia jako kelner. Byłem pod tym względem w tyle za innymi chłopcami ze Śrihat. Gdy w trakcie przygotowywania się do dyplomu z fitnessu zacząłem pracować z ojcem w Raju, kierownik postanowił, że nie będę na razie wychodził na salę. Musiałem najpierw zdobyć doświadczenie. Sprzątać kuchnię i toalety. Dlatego tak się cieszę, że toalety w Hanger, Slyde & Stein są czyste. Pani z Brazylii sprawdza ich stan co dwie godziny. Uśmiechamy się do siebie. Ktoś, kto sprzątał zawodowo toalety, wie, co to za rodzaj pracy, i pamięta o uśmiechu. Jeśli Brazylijka wchodzi do łazienki, kiedy jestem w kabinie, robię szybkiego Astaire’a, by wiedziała, że musi zaczekać. A potem, wychodząc, uśmiecham się do niej. Cóż, pod pewnymi względami było tam cudownie. Bardzo smaczne darmowe jedzenie. Praca blisko ojca. Ale te zapachy. Czasem naprawdę okropne. Ciężki odór i kawałki papieru rozwleczone po podłodze. Jak… błyskawice? Błyskawice z papieru toaletowego. I ludzie wydmuchujący nosy do umywalek. Resztki, które zostawały po spłukaniu. Resztki przylepione do muszli mimo spuszczania wody. Odświeżacz powietrza tylko pogarszał sprawę. Odświeżacz ma usuwać przykre zapachy, lecz tak naprawdę je wyostrza. Jest mdlący. Słodki. Ten, kto go wymyślił, popełnił błąd. Nie taki wielki jak niektóre z moich błędów, ale zawsze. Na przykład? Tyle ich było! Chociażby w zeszły piątek… Próbowałem powiedzieć Jackowi o piątkowym problemie. Potem jednak

zastanowiłem się, co będzie, jeśli przez tę aferę i kilka innych drobiazgów każe mi odejść. Odejść z pracy. Kocham moją pracę. Planowanie ćwiczeń dla klientów. Szum bieżni nastawionych na największą prędkość, który przypomina odgłos fal uderzających o brzeg. Pykanie automatu z kawą za drzwiami przeciwpożarowymi. Straciłbym to wszystko, gdyby moi przełożeni dowiedzieli się, co zrobiłem. Poza tym mamy tylko parę chwil. Na prywatną rozmowę. Jack musi prowadzić zajęcia bokserskie. Albo ja idę uzupełnić automat z chłodzoną wodą. Od czasu do czasu zapraszam Jacka, żeby do mnie wpadł. Porozmawiać o ważnych sprawach lub o niczym szczególnym. Pytałem ojca i nie ma nic przeciwko temu, by Jack przyszedł do nas obejrzeć film na DVD czy napić się czegoś zimnego. Ale on jest człowiekiem zajętym. Dużo czasu poświęca na sport. W zeszłym tygodniu obiecał, że mnie odwiedzi, lecz coś mu wypadło. Powiedział: „Wybacz, chłopie, wiesz, jak to jest”. Wiem. Żaden problem. Musiałem tylko odsunąć stos filmów DVD, które przygotowałem do oglądania, ale ułożenie lub rozłożenie takiego stosu nie trwa długo. W ogóle nie zabiera czasu. Jeden z moich błędów polega na tym, że chyba w niewłaściwy sposób proszę ludzi o różne rzeczy. Widzę, jak robią to osoby w rodzaju panny Stephens. Ona to potrafi. Duże ciemne oczy i zdecydowanie uniesiony podbródek zmuszają do posłuchu. Gdy patrzę, jak z zarumienionymi policzkami mknie po bieżni, zawsze myślę, że bardzo małą wagę przywiązuje do swojego cudownego wyglądu. Niewiele dla niej znaczy. Czy to, co mówię, ma sens? Chodzi mi o to, że jej wygląd robi na ludziach ogromne wrażenie. Widać to po sposobie, w jaki Jack się do niej uśmiecha, poświęca jej całą uwagę, przytakuje we wszystkim. Panna Stephens przyciąga go do siebie. Jeżeli chce się panu pić, może przyniosę więcej wody? Odpowiednie nawodnienie organizmu to podstawa. Główny problem maratończyków. Czytałem o tym artykuł w „Moich Mięśniach”. Były też rady dla trenujących na bieżni. Poziom tętna, liczba spalanych kilokalorii, kąt nachylenia bieżni, dystans, prędkość. Wszystko to należy kontrolować. Na przykład ostatni odcinek biegu panny Stephens. Monitorowałem jej tętno i było bardzo podwyższone. Przez chwilę się niepokoiłem. Tak. To było w tym samym dniu, w którym panna Stephens zapadła w śpiączkę. Spotkałem się z nią około południa na umówionym w ostatniej chwili prywatnym treningu. Ale mój błąd nie ma nic wspólnego z jej podwyższonym tętnem. Dotyczy sytuacji późniejszej. Gdy tamtego dnia zobaczyłem ją po raz drugi. Nie przy trzeciej okazji, kiedy wypadła za barierkę. Nie. Chodzi o ten

drugi raz. Drugi z trzech. Była godzina piętnasta trzydzieści pięć. O tej porze zaczęły się moje kłopoty. Musiała być piętnasta trzydzieści pięć, bo właśnie zakończyłem przegląd skrzyni z rzeczami pozostawionymi przez klientów, który robię co dwa tygodnie. Taki przegląd bywa cudowny. W ostatnich latach oprócz koszulek i skarpetek znaleźliśmy sztuczną nogę, wypchanego lisa i akumulatorowosieciową golarkę do włosów na mosznie. Ale tamtego dnia musiałem zinwentaryzować tylko kilka koszulek i skarpet, więc po paru minutach skończyłem i poszedłem do suszarni ręczników. Zawsze tam idę po przeglądzie rzeczy znalezionych, zanim wrócę na salę, gdzie pod koniec tygodnia spryskuję wszystkie urządzenia niebieskim sprayem. Idąc korytarzem, zobaczyłem pannę Stephens. Tuż przy wejściu służbowym. Była tam też Barbara, jej sekretarka. Jack nazywa ją Barbarą z toporem, choć naprawdę uzbrojona jest w laskę. Nie sądzę, żeby mnie widziały. Panna Stephens przykucnęła na podłodze. Trzymała się za głowę, a Barbara stała nad nią z jakimiś ubraniami na wieszakach. Chyba próbowała ją uspokoić, żeby nie płakała. Nie lubię, gdy ludzie płaczą. Rysy ich twarzy tracą wtedy wyrazistość. Nie powinny tak wyglądać. Kiedy panna Stephens wreszcie wstała, zobaczyłem, że jest cała ubłocona. Zwykle wygląda cudownie czysto, lecz tym razem jej ubranie było bardzo, bardzo brudne. Postanowiłem, że przestanę się na nią gapić. I tak jak planowałem, poszedłem do suszarni. Otworzyłem drzwi kluczem. Był pan tam? To ciepłe, bezpieczne miejsce. Wiszą w nim i suszą się czyste białe ręczniki. W powietrzu czuć świeży cytrynowy zapach. Jak zwykle poszedłem do wnęki na samym końcu i usiadłem. W czystym zakątku pachnącym cytryną. Pełnym prostoty. Gdyby porządnie wyszorować toaletę w Raju, mogłaby przez chwilę tak wyglądać. Wyciągnąłem z kryjówki małą zamykaną plastikową torebkę. Trzymam ją za bojlerem. Wyjąłem żel antybakteryjny. I żel antywirusowy. I… W porządku. Nie o to chodzi, nie chciałbym, żeby pan myślał… Czasem to robię. Idę tam, otwieram torebkę, wyciągam żele, smaruję nimi dłonie i przedramiona. Tak na wszelki wypadek. Żeby być czystym po przeglądzie rzeczy znalezionych. Mogłem przecież wziąć do ręki jakąś nieświeżą skarpetkę albo dotknąć używanej maszynki do golenia. Ale nakładając żele, wciąż myślałem o pannie Stephens. Brudnej. Skulonej. Płaczącej. Cała niezwykła siła, której tak jej zazdroszczę, gdzieś przepadła. Później, w ten sam piątek, gdy wygłaszała przemówienie, znów wyglądała czysto i ładnie i jak to ona, przyciągała ludzkie spojrzenia, lecz wtedy, niedługo

przed tym, jak popełniłem swój ostatni błąd, siedziała na podłodze ubłocona i smutna. Nie mogłem o tym zapomnieć, więc żeby trochę przewietrzyć mózg, zacząłem liczyć. To takie moje dziwactwo. Nic poważnego, po prostu lubię czasem usiąść w cichym, ciemnym miejscu i policzyć do siedmiu. Niech pan kiedyś spróbuje. Raz, dwa, trzy, cztery, pięć, sześć, siedem. Może to dziwne, ale robię tak czasem w suszarni, kiedy już posmaruję ręce żelem. Raz, dwa, trzy, cztery, pięć, sześć, siedem. Taki drobiazg, żeby się rozluźnić. Niektórzy palą papierosy, a ja wolę liczyć. Reguły? Och, nie ma żadnych. Z jednym małym wyjątkiem. Chodzi o to, że nie wystarczy policzyć do siedmiu raz, tylko trzeba to zrobić siedem razy. To bardzo ważne. Czasami, jak w tamten piątek, pomagam sobie ołówkiem automatycznym. Wystukuję nim siódemki na kostkach dłoni. Proszę jednak nie myśleć, że zawsze mam go przy sobie. Najważniejsze jest smarowanie się żelami i liczenie. To znaczy nic nie jest ważne, mam tylko taki mały zwyczaj, ale po nałożeniu żeli i liczeniu znów mogę wrócić na salę, popsikać urządzenia niebieskim sprayem i wszystko wydaje się cudowne. Czy to brzmi sensownie? Czy nie mówię jak wariat? Dziękuję! W porządku. Tamtego piątkowego popołudnia siedzę więc w swojej kryjówce i po raz trzeci liczę ołówkiem do siedmiu, gdy słyszę skrzypnięcie drzwi. Uchylają się i wpada przez nie smuga światła. Wygląda pięknie, lecz teraz widać, że w powietrzu unosi się mnóstwo kurzu, o którym nie wiedziałem. To już nie jest takie cudowne. Nie popieram kurzu. Zupełnie niecudowny jest też fakt, że zostawiłem drzwi otwarte. Czuję się usprawiedliwiony z powodu tych tysięcy razy, kiedy sprawdzałem, czy je zamknąłem, bo zdawało mi się, że zapomniałem, choć naprawdę to zrobiłem. Wiem, że w przyszłości zarezerwuję w swoim planie dnia dodatkowy czas na sprawdzanie zamka. Nie narzekam. Kocham moją pracę. Ale, widzi pan, mój plan dnia jest już okropnie napięty. Tymczasem drzwi skrzypią. Wpada smuga światła. Widzę cienie. Słyszę śmiech dwóch osób. Jeden głos jest wysoki. Drugi niski. Niski śmiech przypomina dziwny dźwięk wydawany przez ojca, ilekroć pani Hasan spod piętnastki powie coś zabawnego w drodze do meczetu. Potem światło jakby trochę przygasa, choć nie do końca. W zamku przekręca się od wewnątrz klucz, a osoba o niskim głosie mówi coś bardzo dziwnego. Chyba jakoś tak. Mówi… Mówi coś jakby: „Uważam, że…”. Tak. „Uważam, że Piotrowi Wielkiemu bardzo się tu spodoba”. To chyba jakaś aluzja do Rosjan lub coś w tym rodzaju. A potem między dwoma

wiszącymi ręcznikami widzę… no cóż… panią klękającą na podłodze.

Akt II POMALUJ JĄ NA KOLOR SZCZĘŚCIA …w jakim bądź kształcie lub barwie myśl taka się zrodzi w jego imaginacji… LAURENCE STERNE, Życie i myśli J.W. Pana Tristrama Shandy, przeł. K. Tarnowska

Godzina 14.05 Styczniowe chmury wiszą nisko nad ulicą, zupełnie jakby zamiast drugiej po południu była druga nad ranem, ten wąski skrawek nocy, w którym wszystko wydaje się zamazane i nierealne. Joy wreszcie rusza na długo planowaną wyprawę, która rozwieje wszelkie wątpliwości, a jednak wydaje się tak nieistotna i nieokreślona, jak chwiejna wędrówka w półśnie na siusiu. – Gdzie na Heath pani kce jechać? – pyta taksówkarz z dredami. – Okolice South Hill Park – odpowiada Joy, przerażona, że mimowolnie przedrzeźnia jego akcent. W radiu leci piosenka o Nowym Jorku – Tribeca, Harlem, drużyny Knicks i Nets – czyste, pełne życia dźwięki obmywają falami chaotyczne wspomnienia z siedmiu spędzonych tam lat dzieciństwa: żółte taksówki zamiast czarnych, ciągłe naleganie ojca, by jego córki mówiły „samochody”, a nie „auta”, „benzyna”, a nie „paliwo”, ptaki przycupnięte na linach Mostu Brooklińskiego niczym nuty na pięciolinii. To chyba podczas jej ostatniego pobytu gazety doniosły o opracowanych przez Al-Kaidę planach zniszczenia mostu poprzez przecięcie palnikiem każdej z podtrzymujących go stalowych lin. Dużo się słyszy o wyrafinowanych siatkach terrorystów, lecz Joy na próżno usiłuje wyrzucić z pamięci obraz wychudzonego faceta na beznadziejnie wielkim moście z bronią nadającą się raczej do karmelizowania crème brûlée niż do ataku terrorystycznego. Rap rozbrzmiewa dalej, słowa piosenki płyną w rytm postojów i zmian biegów, łączą się z nimi, tworząc dziwnie harmonijną całość. Na tylnym siedzeniu taksówki Joy ściska torebkę od Marca Jacobsa. Za oknem migają inne designerskie torebki. Kosmetyki, blackberry, papierosy, guma do żucia, klucze, iPod, chusteczki. Zapytała kiedyś Christine i kilka innych dziewczyn z pracy, czy nie uważają za zabawne, że wszystkie kupują sobie takie same torebki w tych samych sklepach i wkładają do nich takie same rzeczy, ale one tylko uniosły brwi, robiąc minę typu „zwariowała”, i zmieniły temat. Ludzie nieświadomie powielają swoje zachowania, wybierając, co powieszą sobie na ramieniu, i Joy czasem aż od tego mdli, zupełnie jakby sama poznała tajemnicę organizacji świata. Zastanawia się, czy któraś z mijanych od czasu do czasu torebek od Marca Jacobsa kryje, oprócz zwykłej zawartości, leki uspokajające i list pożegnalny. Może nawet to nie jest niczym wyjątkowym. Taksówka skręca i zaczyna wjeżdżać pod górę ulicą zabudowaną kosztownymi domami w pastelowych kolorach, przez co przypomina ozdobione sztukaterią

schody prowadzące prosto do nieba. Kiedy Joy zaśnie dzisiaj pośród drzew, jej nieliczni prawdziwi przyjaciele będą zajęci zupełnie czym innym – trafią do łóżek żonatych mężczyzn, wyciągną się na leżakach na południu Francji, zjedzą ekologiczny falafel. Na pewno będzie im bez niej lepiej. Słychać to w dłuższych chwilach milczenia, westchnieniach, powtarzanych uspokajających banałach, nieodzownych przypomnieniach, że Zawsze Może Być Gorzej: można stać się dla kogoś ciężarem. Ogląda tabletki w nadziei, że mają silne działanie. Składa list w nadziei, że jest pełen dobroci. Zapina zamek torebki, zamyka oczy, przełyka dławiący ją smutek. Gula w gardle. Kiedyś Joy nie rozumiała tego powiedzenia. Lecz gdy miała dwadzieścia trzy lata, jej ojciec podczas cotygodniowego golenia odkrył guzek poniżej jabłka Adama. Zbił majątek, inwestując w puby i kluby, najpierw w jedyną na Brooklynie tradycyjną angielską knajpę, potem, w latach dziewięćdziesiątych, w nocne lokale, jakie można spotkać w Soho, często odwiedzane przez rozrywkowe dziewczyny z kolczykami w nosie. Wcześniej nalewał piwo i oszczędzał pieniądze i jeśli ktoś z drużyny graczy w rzutki – do której dołączył, kiedy matka Joy w końcu zgodziła się przenieść do Anglii – mówił, że przebył drogę od pucybuta do milionera, zawsze, ale to zawsze odpowiadał, że raczej od swojskich chłopaków do wyrafinowanych zdzir. Po latach przekrzykiwania brzęku szklanek i gwaru znany był z ochrypłego głosu, więc lekarz pierwszego kontaktu w chrapliwym „dzień dobry” pacjenta nie dopatrzył się niczego nadzwyczajnego. I nie wyczuł w jego gardle żadnego guzka. „Nic”, powiedział, „zupełnie nic”. W najgorszym razie odrobina hipochondrii. Więc dumny, zamknięty w sobie, nielubiący dwa razy prosić o pomoc Tony Stephens (w interesach Anthony) wrócił do domu. Zadzwonił do Joy, oznajmił, że wszystko u niego w porządku, i zapytał, co najbardziej podoba jej się w nowej pracy, a ona odparła: „Nic, zupełnie nic”, choć nie do końca był to żart. W czerwcu ojciec włożył sobie do ust pistolet i zrobił dziurę w głowie. Sekcja wykazała rozległego raka tarczycy. Powiedzieli, że musiał mieć trudności z przełykaniem i ze snem. Joy już wcześniej każdą noc spędzała, włócząc się po pokojach własnych myśli i szukając miejsca, w którym mogłaby odpocząć, bo martwiła się wybranym zawodem, brakiem chłopaka, kilogramem, który przybył jej od wiosny, i czuła, że nie czeka na nią nic, drwiące lekarskie nic, więc gdy dowiedziała się o ojcu, też nic nie zrobiła, bo nic zrobić nie mogła. Nie ufamy w życiu banałom, a potem one okazują się prawdziwe. Gula w gardle. Stracić głowę. Mieć coś na końcu języka.

Śmierć na skutek nieszczęśliwego wypadku. Tak brzmiał oględny werdykt koronera. Uznał, że broń mogła wypalić przypadkowo podczas czyszczenia. Siostra Joy, którą rozwijająca się kariera w branży PR – polegająca na wciskaniu ludziom kłamstw – zdążyła już przyprawić o depresję, skomentowała to najzwięźlej: „Ciekawy wybór: czyszczenie broni językiem”. Kiedy Joy zaczęła planować ten dzień, od początku wiedziała, że nie użyje pistoletu. Żadnego hałasu ani bałaganu. Nie chciała także rzucać się pod pociąg metra. Pokrzyżowałaby plany pasażerom, nie mówiąc już o psychicznym urazie maszynisty. Uznała też za trochę podłe wynajęcie samochodu tylko po to, by napełnić go spalinami (w dodatku pojawiał się nowy problem: Jakie ponieść koszty? Kombi czy sedan?). Nie, potrzebowała miejsca spokojnego, intymnego, ale nieco ustronnego – dom i praca nie wchodziły w rachubę. I wtedy przyszło jej do głowy Heath. To naprawdę ładna torebka. Może powinna ją zostawić Christine na przeprosiny za odwołanie meczu i wszystkie inne niewypowiedziane przewinienia. Nikt nie zechce torebki znalezionej przy zwłokach. Szkoda, że nie wzięła ze sobą podrabianej Fendi, pamiątki po dawnej wycieczce do Maroka, gdzie wśród gwaru targowisk, szczekania spuszczonych z łańcucha psów, skrzeczenia ptaków, głosów mężczyzn nawołujących starannie wyćwiczonym cockneyem: „Ceny jak w Asda”, dała się naciągnąć na zakup, lecz i tak była zadowolona. Tam po raz pierwszy od samobójstwa taty poczuła się dobrze. Chyba że patrzyła na Christine. Na tamtych wakacjach nie czuła się dobrze, patrząc na nią. – Na pewno tyle? Dała kierowcy napiwek większy niż zapłata za przejazd. – Na pewno – odpowiada Joy, wysiadając na chodnik. – To dla pana. Miłego dnia. Gdy wsuwa stopy w pantofle, kierowca odkręca szybę. – Hej – mówi. – Każdy ma swoje problema. – Słucham? – Jak mówiłem, dziewczyno. Każdy ma swoje problema. Odjeżdża, zostawiając wiadomość wiszącą wśród spalin, a Joy w końcu odchodzi, zastanawiając się, co chciał przez to powiedzieć. Staje przed bramą, palce ma spuchnięte z zimna. Bolą, kiedy przyciska je do szorstkiego drewna. Brama otwiera się ze zgrzytem i Joy robi kilka kroków, by przejść z parku do dzielonego przez trzy domy prywatnego ogrodu. Parę metrów przed sobą widzi niski żywopłot, potem zakole znajomego strumienia,

a za nim, na prawo, tam gdzie kończy się trawa i zaczyna patio, stoi dom, w którym mieszkała między siódmym a osiemnastym rokiem życia, teraz zajmowany przez jej siostrę. Ściany i okna postarzały się, odkąd widziała je pięć lat temu, ale ciągle są w niezłym stanie. Przed ślubem Joy wynajmowała ostatnie piętro w starym domu podzielonym na mieszkania, stojącym o przecznicę stąd. Gdy wspięła się na palce, przez okno zajmujące całą ścianę widziała drugą stronę ulicy i strych, który ojciec na rok przed śmiercią przerobił wreszcie na pomieszczenie mieszkalne. Teraz znów pełniło funkcję strychu. Ta przemiana wydaje się Joy metaforą współczesnego życia. Przez dziesiątki lat pragniemy zrobić ze składziku pokój, a potem wracamy do tego, co było, bo uświadamiamy sobie zalety schowków na różne pozostałości z naszego życia: listy od przyjaciół, z którymi urwał się kontakt, przypadkowo kupione przedmioty, zarzucone projekty Zrób To Sam. Mąż siostry – gruby, zapominalski mężczyzna, potrafiący jednak wspaniale opowiadać dowcipy – lubi majstrować przy motocyklach, które trzyma w szopie (umiejscowionej, zdaniem gminy, zbyt blisko granicy posesji) w ich części ogrodu. Jeden z pojazdów stoi oparty o drzwi, okryty przed chłodem czarną błyszczącą folią. Joy przyczaja się za niskim żywopłotem, gdy przez misterną plątaninę kolczastych gałązek dociera do niej zapach benzyny – a może oleju napędowego. Tkwi tam, siedząc w kucki, i oddycha ciężko, warkot samochodów zaś niczym szum fal przepływa nad szczytami dachów i antenami, których talerze zbierają chmury, a widelce drapią niebo. Nagle uświadamia sobie, że z zapachem szopy Jamiego zaczyna się mieszać jakaś podstępnie słodka woń, jakby świeżo skoszonej trawy, sugerująca, iż wiosna jest dużo bliżej niż w rzeczywistości. Joy zamierzała tylko obejrzeć z daleka dawne kąty, a potem zająć się swoimi sprawami, ale gdy słyszy śmiech i szczekanie, ogarnia ją ciekawość – nie wiedziała, że mają psa – więc układając w myślach, co powie, jeśli ją ktoś przyłapie, idzie przejściem w żywopłocie nad strumień, wypatrując żab. Żadnych żab oczywiście nie ma, tylko woda ciurka powoli po kamieniach, jakby obawiała się jakiegoś niebezpieczeństwa. Podniecona własnym wścibstwem Joy mija dziecięcą huśtawkę, sadzawkę – mniejszą niż zapamiętała – i przystaje za drzewem. Ojciec, taki sam niedowiarek jak córki, zwykł mawiać, że Bóg jest wielkim modnisiem, a najniższa gałąź drzewa zwieszająca się nad dachem to Jego wąsy: w czerwcu Wszechmogący nosi je krzaczaste, w stylu Burta Reynoldsa, w styczniu wąskie jak Clark Gable. Krzesełko huśtawki pokrywa gruba warstwa brudu, a całość wygląda równie samotnie i zimowo, jak bezlistne gałęzie wokół. Bezpodstawne oczekiwania – może siostra zauważy ją, wybiegnie i powie: Dzięki Bogu, że jesteś, chciałam cię zobaczyć –

sprawiają, że serce Joy zaczyna bić szybko z dziecinną nadzieją. Wtedy ją widzi. W oknie salonu niczym w oświetlonej loży. Nie siostrę – małą dziewczynkę grającą na pianinie. Słyszała, że mają córeczkę. Wiadomość ta była dla Joy pewną pociechą, świeżym opatrunkiem na ranę. Dziecko nie gra naprawdę na pianinie, raczej przyciska wciąż ten sam klawisz. Joy robi kolejny krok do przodu. Cieszy się, że ma szansę zobaczyć siostrzenicę. Z daleka, ale to nieważne. Stoi w bezpiecznej odległości, więc chyba nie zaszkodzi podejść jeszcze o krok czy dwa. Brzdąkaniu klawisza towarzyszy basowe szczekanie niewidocznego psa, a Joy, rozpaczliwie pragnąc ujrzeć coś więcej, robi jeszcze trzy kroki. Niemal wychodzi na otwartą przestrzeń, ryzykując, że ktoś ją zobaczy. Dziewczynka ma trochę – czy rzeczywiście? – smutne oczy, jakby przejęła od matki część żałoby, lecz może to umysł Joy doszukuje się na jej twarzy śladów cierpienia, bo przecież cech nabytych się nie dziedziczy. Drzwi z tyłu domu otwierają się i wybiega przez nie agresywny z wyglądu pies: czarny, mocnej budowy, o zbyt luźnej skórze. Owłosiona ręka stawia na patio miskę z jedzeniem. Czy Jamie zawsze miał takie owłosione ramiona? Drzwi zatrzaskują się, a pies, dostojnie kołysząc jądrami, pochyla się nad miską. Joy robi krok do tyłu, pod jej stopą trzaska gałązka. Pies odwraca się i – tak! – patrzy prosto na nią. Przez chwilę panuje zupełna cisza. Zwierzę stoi jak skamieniałe. W końcu warczy, robiąc najpierw znaczącą pauzę, więc Joy ma wrażenie, że wszystko, co dzieje się potem – pies odwraca się w jej stronę, napina mięśnie, zaczyna biec – zostało zaplanowane. Pies ma plan. Joy nie ma nawet czasu porządnie się wystraszyć, bo wargi psa rozciągają się, odsłaniając złowrogie zęby, a on sam rzuca się w jej stronę. Od razu wiadomo, że powinna zawrócić i uciekać – ucieczka bardziej leży w ludzkiej naturze niż stawianie czoła dzikiej bestii – już spódnica podwija jej się na udach, nogi unoszą wysoko, a spojrzenie pada na żywopłot. Będzie uratowana, jeśli zdoła do niego dobiec, ma nadzieję, że sprosta wyzwaniu. W jednej przedłużającej się, ulotnej i niespójnej chwili przeskakuje przez strumień, obcasy chwieją się, uderzając o twardy grunt, naprężają się mięśnie łydek. Gdy tak gna, cały z góry zaplanowany dzień zmienia się w bieg, zadarła jej się spódnica, w płucach ją pali, ale na szczęście żywopłot jest coraz bliżej. W pewnym momencie widzi samą siebie oczami czarnego psa: jednokolorowa ruchoma masa, upiornie miękka, inne zwierzę, które można gryźć i szarpać. Jak mogą trzymać tę bestię w pobliżu własnej córki? Na myśl o zębach rozrywających ciało napina mięśnie, jej mózg przenika strach, wszystko w niej

zaciska się i drży, pies jest chyba dziesięć metrów z tyłu, wciąż biegnie, lecz jakby wolniej. Joy, dysząc, potyka się o plątaninę korzeni, w ułamku sekundy musi podjąć decyzję, jak przebyć postrzępioną ścianę żywopłotu – gdzie się podziało przejście? – aż ni to skacząc, ni to się przedzierając, toruje sobie drogę ramieniem i wydostaje się na drugą stronę z kawałkiem krzewu owiniętym komicznie wokół nogi, z obtartymi, wychłostanymi przez gałęzie knykciami. Wypadając przez bramę, odważa się rzucić okiem za siebie i z przerażeniem widzi, że pies jest coraz bliżej, przedziera się przez połamany przez nią żywopłot – przez krzaki i przez bramę – na otwartą przestrzeń. Joy słyszy warkot, lecz może to tylko wiatr świszczy jej w uszach, kiedy biegnie w głąb parku po cieniach kładących się na przemarzniętej ziemi, z torebką obijającą się o uda, a przeklęty zwierzak wciąż depcze jej po piętach. Właśnie wtedy, gdy z galopującym sercem mimowolnie znów zerka za siebie, potyka się i ciężko pada na trawę. Niech się dzieje, co chce. Niech to wreszcie nastąpi. Pies skacze na nią i dotyka pyskiem jej szyi, a Joy ma w głowie tylko jedną myśl: Niech to się już stanie. Ale nic się nie dzieje. Żadne zęby nie zaciskają się na gardle. Nikt jej nie rozszarpuje. I leżąc z psem na piersi, uświadamia sobie trzy fakty: po pierwsze, jest szary, nie czarny, po drugie okazał się mniejszy niż myślała, po trzecie, liże ją po twarzy. Joy z powrotem łapie oddech, a potem zapala papierosa i gładzi psa po łbie. A on chyba się cieszy, że ma towarzystwo. Z obwisłą skórą wygląda jak niedokończone dzieło znudzonego wypychacza zwierząt. Długi słupek popiołu przechyla się obok łapy psa. Jego oczy – wrażliwe na dym? – spoglądają bezczelnie i bystro. Joy słucha sapania, patrzy na wywieszony język. Myślała, że tylko koty mruczą. Długimi, powolnymi ruchami gładzi psi grzbiet. W obtartych palcach unosi tlący się niedopałek, zawisa z nim nad łapą, zaraz opadnie popiół. Ma wielką ochotę mocno wcisnąć papieros w sierść. Usłyszeć skowyt psa, zobaczyć, jak skrzywdzony ucieka do domu. Boi się, że to zrobi. Co będzie, jeśli to zrobi? Rozsuwa palce oparte na ziemi obok łapy zwierzęcia. Spogląda na grzbiet dłoni. Przyciska niedopałek do żyły.

Barbara Połowa personelu to kłamcy. Kłamcy albo – co gorsza – głupcy. Spotyka się pan tu z niektórymi, więc uznałam, że powinien pan wiedzieć. Upadek i skok różnią się od siebie jak zszywacz i dziurkacz. Jeśli ktoś myli te dwie rzeczy, to albo jest Włochem z mozzarellą zamiast mózgu, albo człowiekiem, który chce być oszukiwany. Ona nigdy by tego nie zrobiła. Ani jednego, ani drugiego. A jeśli ktoś maczał w tym palce, to zapewne Samir. Gdy przytrzymywał stopy Joy podczas robienia brzuszków, nosił – nie żartuję – rękawiczki. Rękawiczki! W tamten piątek po południu w piwnicy wyglądała na poturbowaną i wcale bym się nie zdziwiła, gdyby miał z tym coś wspólnego. Tylko mordercy i trędowaci noszą rękawiczki. On albo Peter, obaj to podejrzane typy i każdy z nich miał na swój sposób obsesję na punkcie Joy. Tamtego popołudnia Peter kręcił się w okolicach siłowni. Wiem na pewno. Widziałam, jak schodził do piwnicy razem z praktykantką, ona w sukience nie na naszą pogodę, a on z torbą, z której wystawało coś dużego i zielonego. Szedł szybkim krokiem ze spuszczoną głową i udał, że nie słyszy, jak go wołam. A ja nie mogłam się z nikim skontaktować w sprawie Projektu Drobiowego. Dostałam bardzo ważny dokument i – jak zwykle! – nie miałam go komu przekazać. Niczego nie sugeruję. Nie zajmuję się sugestiami. Wszyscy mamy dosyć zmartwień bez bawienia się w sugestie. Ja? Od piątku? Cóż, wszystko jest na mojej głowie, prawda? Mam swoje lata i niejedno już widziałam. Starzejemy się, mężczyźni przestają się za nami oglądać, stajemy się niewidzialne, ale za to mamy czas przyjrzeć się temu, co się wokół dzieje. Jednak widok ładnej, młodej kobiety spadającej z takiej wysokości… Uderzenie… jego odgłos był taki… prawdziwy. Cała sala niemal się zatrzęsła. Ludzie zastygli, wypuszczając z dłoni kieliszki z szampanem. Tutejsi prawnicy, korporacyjne typy, które trudno od siebie odróżnić, to na ogół straszni sztywniacy. Ale kiedy zobaczyli, co się stało, zupełnie się rozkleili, zachowywali się jak dzieci. Niełatwo o czymś takim zapomnieć. Między innymi dlatego muszę odpocząć od kancelarii. Jak pan myśli, czy jako młoda dziewczyna wyobrażałam sobie, że w wieku siedemdziesięciu trzech lat wciąż będę zszywać dokumenty? Że praktycznie będę musiała błagać, by pozwolono mi na jeszcze

parę lat pracy? Że nie będzie mnie stać nawet na wyjazd do Jackie, tylko ugrzęznę tu z głupcami, którzy nie dbają o to, by nauczyć się angielskiego? Wczoraj patrzę, a Alfredo ogląda coś w internecie, więc przygadałam mu: „Hej, Alfredo, może byś tak czasem popracował?”. Podchodzę bliżej, a on patrzy na rozkład lotów. On na rozkład lotów! I mówi: „Mam do wykorzystania masę mil zgromadzonych dzięki zeszłorocznej wycieczce do Australii”. Do Australii! Szkoda, że nie został tam na zawsze. Co? Co pan ma na myśli? Wcale mnie pan nie słucha, prawda? Oto zasada obowiązująca w dwudziestym pierwszym wieku: nie słuchać. Zupełnie jak Alfredo. On też nie słucha. Naprawdę mi go pan przypomina. Kichacie tak, jakbyście obaj skończyli jedną Szkołę Kichania. Być może z powodu podobnego nosa uważa pan, że coś was łączy. On też należy do grupy chodzącej na terapię, prawda? Ja doznałam prawdziwego urazu psychicznego, a on wpada tutaj posiedzieć, pogadać i wypić espresso. Coś panu pokażę, może wtedy zmieni pan zdanie i zobaczy, co za typek z tego Włocha. Mówiłam, że przyniosę dowód, i oto on. To właśnie robił, gdy uczył się programu Visualise. Debs, nasza kierowniczka, traktuje Alfreda ulgowo: wysłano go na szkolenie, jest zbyt zajęty na to, zbyt zajęty na tamto, Joy Stephens chciała, żeby wszedł do grupy pracowników testujących program. Wspaniale, ale czy on rzeczywiście używa go do celów służbowych? Uznałam, że mam obowiązek zajrzeć do jego komputera. Musiałam sprawdzić, co robi. Przedstawiam panu – tak, proszę wziąć i się przyjrzeć, może pan też zatrzymać wydruk – Dowód Rzeczowy A.

Właśnie! Jak by powiedzieli etatowi prawnicy, przygładzając swoje strzyżone w kosztowych salonach włosy: nie mam nic do dodania. Takich obrazków można tam znaleźć więcej. Chce pan zobaczyć? Dla mnie żadna różnica. Co mnie to obchodzi? Może. A może nie. Niech się pan napije i powie mi, co sądzi o dowodzie. Podać panu filiżankę? Cóż, to możliwe. Nareszcie mówi pan do rzeczy. Każdy musi gdzieś odreagować. Wszyscy w głębi duszy jesteśmy dziećmi. Tak czy owak – pije pan bezkofeinową? – bywają dni, kiedy nowe biodro mi nie dokucza. Są gorsze rzeczy niż nowe biodro. Wzięłabym nową twarz, gdyby mi dali. A skoro nasza państwowa służba zdrowia jest taka znakomita, to gdzie mój platynowy krem? Czasem przychodziła do biura i mówiła, że zrezygnowała z kofeiny, mięsa albo wody. Tylko kiwałam głową. Kazała mi w porze lunchu biegać i szukać kanapki z kurczakiem bez chleba i mięsa albo sushi w ekopudełku, chociaż wiedziała, że mam kłopoty z nowym biodrem. Dawała mi dziesięć funtów, gdy wszystko razem z sokiem kosztowało może siedem, i przymilała się: „Barbaro, jesteś wspaniała, Barbaro, zatrzymaj resztę”, co, szczerze mówiąc, brzmiało nieco protekcjonalnie, nie uważa pan? Chciałam jej powiedzieć: Joy, czy ja wyglądam na kogoś, kto przyjmuje napiwki? I gdybym tak bardzo nie potrzebowała pieniędzy, na pewno bym ich nie wzięła. Nie mam co do tego żadnych wątpliwości. Ale oni są jak z innej planety. Tacy zadufani w sobie, że nie dostrzegają, iż drugi człowiek też ma swoją godność. Chyba jest tu jakiś problem z ogrzewaniem. Jeśli czuje się pan dobrze – naturalna izolacja i tak dalej – proszę się nie martwić, ja się nie przejmuję pogodą. Alfredo jest Włochem. Nie mam nic przeciwko Włochom, tyle że on, tak jak Joy, uważa się za pępek świata. Ciągle się śmieje, że angielska pogoda mu nie służy, dłubie przy naszym termostacie, jakby był Bogiem Wszechmogącym. Cóż, bardzo mi przykro, jednak w poniedziałek, kiedy zdobędę wystarczająco dużo dowodów, zetrę mu ten uśmieszek z twarzy. Mało rzeczy tak mnie przygnębia jak szeroki uśmiech tego faceta. I jego głupie flirty z młodszymi sekretarkami. Za kogo on się uważa? Zagraża im jak globalne ocieplenie. Szkodzi ich środowisku. Choć, prawdę mówiąc, gdy słyszę o globalnym ociepleniu, zastanawiam się głównie, na co wydam pieniądze z dopłaty do ogrzewania, która mi przysługuje. W kwestii globalnego ocieplenia zajmuję typowo angielski punkt widzenia – jestem za. A jeśli chodzi o odwiedziny u Jackie i dzieciaków? Gdyby biuro podróży reklamowało w „Mail” specjalną letnią ofertę? Nie poleciałabym tam. Lato w Nowym Jorku? Można się ugotować. Gdybym jednak była prawniczką – ha! – gdybym była jedną z

nich, wpisywałabym bilety w koszty firmowe i latałabym, kiedy bym chciała. Proszę mi nie wspominać o kosztach związanych rzekomo z rozwojem firmy i rzeczach, jakie oni sobie w ich ramach rozliczają. Obsługuję czterech prawników plus tymczasowo Świrniętego Petera Carlisle’a w zastępstwie za Lauren, która jest na zwolnieniu, bo cierpi na zespół drażliwego pośladka. Jeden z nich – nazwiska nie wymienię – zamawia taksówki i jeździ z kolegami z funduszu hedgingowego. Dokąd? – no właśnie – do Prywatnych Miłostek. Płaci za najróżniejsze… a oni następnego dnia zostawiają wiadomości na sekretarce: „Och, och, Peter, ta dziewczyna, co za gorąca laska”. Myśli, że nie wiem, co to są Prywatne Miłostki, ale jest w błędzie. Widziałam na jego biurku fałszywe pieniądze. Stringi w miejscu, gdzie powinna być twarz Jej Królewskiej Mości. Jako jego terapeuta powinien mu pan to wygarnąć. Ci wszyscy prawnicy. To nie ludzie. To profesjonaliści. Przeciwieństwo ludzi. Czy to w porządku, że jego wożą tam i z powrotem, płacą za szampana, sutki i Bóg wie za co jeszcze, a ja nie mogę polecieć do Nowego Jorku, żeby odwiedzić Jackie? W zimie bym nie leciała. Za zimno. Powiedziałam to dziś rano Dennisowi. Zostawmy zimę Eskimosom. Jedną z ulubionych rozrywek Alfreda jest zastanawianie się nad ich losem. Lepiej by spróbował czasem trochę popracować, zamiast rysować głupie obrazki w komputerze i gadać o osobnikach bez znaczenia w rodzaju Eskimosów. Nigdy nie należy ufać ludziom, którzy mają sześćdziesiąt tysięcy słów na określenie śniegu. Co takiego? Proszę głośniej. Mówi pan zbyt nosowo jak na dzisiejsze czasy. Tak, tak, dziś rano w szpitalu. Cóż, jeśli dopuści mnie pan do głosu, powiem, że było w tym coś dziwnego. Spotkałam go w niewłaściwej części szpitala. Poszłam odwiedzić Joy na, jak to się nazywa, OIOM-ie. Wyglądała mniej więcej tak samo jak zawsze, nie licząc śpiączki. Skóra wciąż gładka i dziewczęca, lekko uniesiony podbródek. Zupełnie jakby na coś czekała. Tylko rurki i piszczące urządzenia robiły dziwne wrażenie. I nogi w gipsie, obie podwieszone. Posiedziałam z nią trochę, opowiedziałam, co słychać, wspomniałam też o problemach z Alfredem, o tym, że ktoś musi wreszcie zrobić z nim porządek, a potem, wychodząc, zgubiłam się wśród korytarzy. Nie wiem, dlaczego państwowa służba zdrowia nie zainwestuje w jakieś znaki. W szpitalach jest pełno ludzi, którzy byliby szczęśliwsi, gdyby wiedzieli, dokąd mają iść. Kiedy zastanawiałam się, jaki wybrać kierunek, podszedł do mnie pielęgniarz, młody chłopak, i zapytał uprzejmie: „Zapomniałaś, babuniu, na której leżysz sali?”. Zaśmiałam się, on też, a potem walnęłam go laską i poszłam dalej. W końcu znalazłam recepcję, gdzie za ladą siedziała osoba w fartuchu. Na szczęście miała więcej niż dwanaście lat – biedaczka czarna jak smoła, ale z miłą buzią – podeszłam więc

do niej, żeby zapytać, gdzie jestem. I nim zdążyłam się odezwać, patrzę, a obok, w małej poczekalni, siedzi Dennis. Najpierw chciałam go zignorować. Wie pan, dasz temu facetowi minutę, a on zabiera ci najlepsze lata. Uznałam jednak, że powinnam się przywitać. Dowartościować go pytaniem o opinię na temat najlepszych linii lotniczych latających obecnie do Nowego Jorku. Oczywiście interesuje mnie to czysto teoretycznie, dopóki nie odzyskam należnej mi liczby nadgodzin. Powinien pan zobaczyć, jak się zdziwił na mój widok. Jego brwi i uszy – dla orientacji, niemal tak duże jak pańskie – uniosły się w górę. – Barbara – powiedział. – Dennis – odpowiedziałam. – Przyszłaś tutaj. Dodałam, żeby nie filozofował, bo na to jeszcze za wcześnie. Pogadaliśmy więc chwilę, ale nie przypominało to jak zwykle brodzenia w błocie. Mówił krótkimi zdaniami. Dodał tylko parę drobnych uwag niezwiązanych z tematem, jakby przez zapomnienie. Najlepiej zapamiętałam wzmiankę, że gdy Joy spała obok niego, często nagle się budziła. Wie pan, takie gwałtowne poderwanie się dwa lub trzy razy w ciągu nocy. Powiedział, że we śnie wciąż spadała. To jego własne słowa. „Wciąż spadała”. Pewnie uważa się za poetę. Potem zagapił się w przestrzeń, jakby naprawdę był kimś takim, pogrzebał z niepokojem w kieszeni, wyciągnął telefon i coś w nim sobie zapisał. Zawsze staram się być taktowna, więc go o to nie spytałam. By uniknąć nietaktów, prowadzimy z dziewczynami specjalny arkusz kalkulacyjny. Zrobiłyśmy listę prawników, którzy przechodzą trudne chwile, bo gdybyśmy przez zapomnienie zachowały się wobec nich opryskliwie, mogłybyśmy wylecieć tak jak Teri. W tej chwili mamy trzech prawników chorych na raka, dwóch z załamaniem nerwowym i jednego, który co prawda przestał się samookaleczać, wciąż jednak nie wolno mu dawać nożyczek ani rozszywaczy. Do tego cztery osoby niedawno straciły ojca lub matkę, a dwanaście cierpi na zespół chronicznego zmęczenia. Bardzo uważam więc, by zachowywać się taktownie, i dlatego zamiast nękać Dennisa pytaniami, co zapisuje w telefonie, zagadnęłam, dlaczego nie siedzi w tym skrzydle szpitala, w którym leży jego żona. I wie pan, co mi odpowiedział? Oznajmił – niech pan słucha – że zwykle o tej porze odwiedza ją Peter. I tyle. Żadnych dalszych wyjaśnień. „Zwykle o tej porze odwiedza ją Peter”. Jakby to tłumaczyło, dlaczego sam siedzi w zupełnie innym skrzydle.

Słyszał pan kiedyś coś dziwniejszego? Cóż, dało mi to do myślenia. Świrnięty Peter Carlisle musiał mieć coś wspólnego z wypadkiem Joy. Po prostu musiał, bo inaczej Dennis by tego nie powiedział. Nie uważa pan? Kto wie. Jak to się mówi: oboje możemy mieć rację.

Godzina 14.25 Joy odnajduje tamto miejsce bardzo szybko, zatrzymując się po drodze tylko raz, by rzucić okiem na przypięte do drzewa ogłoszenie o zaginionym kocie. Dosyć już dziś straciła czasu na cudze zwierzaki, lecz zawsze mięknie na widok takich plakatów, rozczulają ją bardziej niż wiadomości o ofiarach tsunami czy trzęsień ziemi. W parku panuje senna, tajemnicza atmosfera. Drzewa stoją w parach niczym nieszczęścia. Gromadzą się wokół przypadkowych polanek, na których rośnie chyba tylko ziemia – puchnąc gdzieś w głębi pod własną skórą. Oto polana, której szukała. Teraz Joy zrobi wszystko jak należy. Taki ma cel, nieważne, jak bardzo się przy tym zmęczy. Liże rankę po oparzeniu papierosem. Sadowi się między dwoma pieńkami, by móc patrzeć na otwartą przestrzeń. Jeszcze tylko usuwa spod pupy gałązkę, brudząc sobie rękaw żakietu. Wszystko jest brudne – ubranie, skóra, Marc Jacobs. Obok leży kawałek kory, na nim pierzaste płatki szronu. Joy wyobraża sobie, że za kilka godzin jej nylonowe rajstopy będą połyskiwać jak stalaktyty. Na myśl o tym czuje lekką satysfakcję. Tak ugrzęzła między pieńkami, że kiedy wyciąga prawą rękę, czuje ból, ale manewrując przegubem, sięga do torebki. Ma w niej buteleczkę silnych tabletek nasennych. Wystarczy, by zabić wieloryba. Wystarczy, by posłać w diabły cały zespół procesowy. Kładzie na nogach blackberry, by móc obiema rękami otworzyć buteleczkę. Nacisnąć. Przekręcić. Obrót i pyknięcie przypominają Joy, jak kiedyś znalazła tabletki swojej matki i bawiła się nimi, podczas gdy dorośli kłócili się na dole. Były gorzkie i zbyt duże. Niepodobne do rodzynków w jogurcie. W szpitalu Lenox Hill przy Siedemdziesiątej Siódmej Wschodniej Ulicy, kiedy budziła się powoli po płukaniu żołądka z gardłem poranionym przez sondę, matka powtarzała każdemu lekarzowi, który chciał jej słuchać, te same zdania: „Problem z zakrętkami zabezpieczającymi przed dziećmi polega na tym, że sprawdzają się tylko w przypadku dzieci opóźnionych w rozwoju”. Po palcach rąk i nóg pełznie zimno. „Panie doktorze, czy moje dziecko wygląda na opóźnione w rozwoju?” Zrobi wszystko jak należy. Nic jej nie przeszkodzi. No, chyba że zobaczy kota o imieniu Jeżyna, wtedy może najpierw odniesie go właścicielce. Podciąga spódnicę i umieszcza buteleczkę między kolanami. Postanawia czubkiem palca wskazującego przesuwać tabletki po wewnętrznej plastikowej ściance aż do otworu, gdzie będzie dość miejsca, by pomóc sobie kciukiem.

Każda ma kształt torpedy. Białej. Oparzenie papierosem, mały krater zapadniętej skóry, połyskuje na różowo. Musi pamiętać, by na koniec obciągnąć spódnicę. Żadnych pozorów przemocy seksualnej. Tabletka numer jeden. Kredowo-gorzki smak w ustach. Obrzydliwa piana sprawia, że krew pulsuje szybciej, a Joy oddycha głęboko, by uśmierzyć mdłości. Powinna była zabrać wodę. Umie przełykać na sucho, lecz nie coś tak dużego. Na stronie internetowej napisali: Łatwo łykasz, szybko zasypiasz. Internet: lepka pajęczyna półprawd i erekcji. Poza tym nie powinna robić tego na pusty żołądek. Nie dała rady zjeść kanapki z kurczakiem. Czuła w majonezie posmak ptasiego przerażenia. Druga: wstrętna. Trzecia: trochę lepsza. Czwarta i piąta: tłumią rozpacz. Szósta staje w gardle i wypada podczas kasłania. Ale nie wolno rezygnować. Smak żółci na języku pomaga przełknąć siódmą i ósmą. Pod krokwiami ciemnych drzew Joy czuje, jak szybko bijeww jej serce. Trwa cisza o słodkim zapachu. Wędruje światło. Wiewiórka wpycha sobie coś do pyszczka. Długonoga wrona stąpa po gałązkach. Kropla rozmarzniętej wody spływa wolno wzdłuż konaru. Lecz całe to dziwne piękno nie wystarcza, nie dzisiaj, nie Joy, która dopilnuje, by zrobić wszystko jak należy. Może właśnie dlatego wybrała miejsce, w którym kiedyś była szczęśliwa: chce rzucić sobie wyzwanie, mieć pewność, że jest świadoma konsekwencji. Pełznąca kropla wody to dopiero zapowiedź, próba przed właściwym występem. Wilgotny wiatr szarpie Joy za kołnierz, przynosząc ze sobą zapach zaoranej ziemi i mokrego drewna, taki sam, jaki tamtego dnia unosił się wokół kortu centralnego. Dziwną myśl o wronach ubranych w rajtuzy zmywa głośny szum deszczu bębniącego o liście, skrapiającego kiście, spływającego z drzew potoczyście. Już jako nastolatka układała w myślach takie bezsensowne rymowanki, świadczące o słabości do tekstów Pearl Jamu czy Nirvany, krótkie wierszyki, w których dźwięk był ważniejszy od znaczenia. Sama nadawała im sens, miały pasować do aktualnego miłosnego bałaganu, gdyż coś pocieszającego kryło się w leżeniu ze słuchawkami na uszach w mroku salonu, z polem widzenia wielkości pięści, kiedy deszcz spływał po szybach jak teraz po skórze, coraz bardziej rzęsisty. Niebo płacze niczym nadąsane dziecko, a Joy czuje, że płynąca w jej żyłach frustracja powoli krzepnie w gniew. Gniew. Świetnie. Gniew pomaga w koncentracji, obija się po ciele jak kuleczka flippera. Pokaż Heath, kto tu rządzi. Pokaż niebu, że nie żartujesz. Zrobi wszystko jak należy. Najpierw zadzwoni. Zamierzała przedtem połknąć więcej tabletek, boi się jednak, że komórka zmoknie na deszczu. Już raz wpadła jej do kieliszka z winem – gdy uprawiała seks z Dennisem, a może z Peterem? – i karta SIM nie

zniosła tego najlepiej. Po powrocie z siłowni Joy włączyła sekretarkę w telefonie na biurku i zamknęła drzwi do gabinetu. Teraz zadzwoni do pracy i zostawi wiadomość, że tu jest. Po piątej, kiedy wszyscy dowiedzą się, że nie przyszła, by wygłosić przemówienie, Barbara zajrzy do gabinetu, zobaczy czerwone światełko migające na sekretarce, odsłucha wiadomość, zawiadomi policję i dzięki temu może – na pewno – uda się uniknąć sytuacji, że jakaś biedna, niczego niepodejrzewająca kobieta, która w rześką, słoneczną sobotę wybierze się szukać swojego kota, natknie się tu na Joy, mokrą i siną. Później w szufladzie biurka policja znajdzie drugą taką samą buteleczkę z wydrukowanym z internetu rachunkiem i wszystkie te dowody, wraz z listem pożegnalnym, pozwolą im od razu wykluczyć możliwość zabójstwa. Joy nie dopuszcza do siebie myśli o jakimś wlokącym się, tandetnym śledztwie, faktach wychodzących na jaw pod jej nieobecność. Dzwoni. Rozlega się pierwszy sygnał. Joy przygotowuje się na dźwięk własnego głosu. Słuchanie samej siebie nagranej na sekretarkę to jedna z wielu drobnych życiowych tortur. Dwa sygnały. Nie powinno ich być. Powinna włączyć się sekretarka. Trzy sygnały. Naprawdę nie powinno… – Joy? Co jest, do cholery? – Dzień dobry. Joy? Czy to ty? To twój numer, ale źle cię słyszę. – Barbara? – Joy, nie wiem, co robisz, odgłosy są takie, jakbyś była w myjni, mimo to strasznie się cieszę, że dzwonisz. – Barbaro… Jestem bardzo zajęta. – Chociaż trochę się dziwię, że to ty dzwonisz do mnie. – Nie dzwoniłam do ciebie! Tylko do siebie! – Tym bardziej dziwne, że ci w tym przeszkodziłam, ale co ja wiem. Nie kończyłam prawa ani nie miałam dobrych stopni. Tyle że to do mnie wydzwania facet od kurczaków. Z pilną sprawą i tak dalej. Uskarża się, że w twoim telefonie od razu włącza się sekretarka. Sprawdziłam, okazało się, że ma rację, więc przełączyłam twoje rozmowy na moją linię. Bo ty jesteś w myjni czy gdzieś tam. Teraz, gdy dzwoni, mogę odebrać, choć wciąż nie mam mu nic do powiedzenia poza tym, że nie wiem, gdzie się podziewasz. Nieustraszona wiewiórka o bystrych oczach wyraźnie zainteresowała się buteleczką tabletek i wędruje ku niej poprzez polanę, na której tak lubiły urządzać z siostrą pikniki. Sio, ty niegrzeczna! Joy odgania wiewiórkę, próbuje wyobrazić sobie siostrzeńca, jak kuca w plamie słońca, grzebiąc patykiem w

ziemi, ma długie rzęsy swojej mamy, dziwne, że dziedziczymy takie cechy, nieśmiertelność na każdą kieszeń, i pyta: „Ciociu, czy dostanę na urodziny kolorowankę?”. Joy chce i jednocześnie nie chce o tym pamiętać. Kiedy myśli o piątych urodzinach chłopca, nierozpakowanych książeczkach do kolorowania, czuje fizyczny ból, jakby wspomnienie było żywym stworzeniem wbijającym jej szpony w głowę. Pochyla się nad chłopcem, widzi obrazek, a na nim drzewo. Czyta polecenie: „Pomaluj je na zielono”. Dalej kontur uśmiechniętej kobiety, pod którym napisano: „Pomaluj ją na kolor szczęścia”. Podaje dziecku zieloną kredkę, a potem różową. Sprawdza, czy siostrzeniec wie, że liście są zielone, a usta różowe. Odkleja z czoła mokry kosmyk grzywki i mówi: – Powiedz mu, żeby napisał do mnie e-mail, albo zadzwonię do niego później. – Upiera się, że to pilne. Protestujący rozlepiają ulotki o jego firmie. Ci, jak im tam… – Mięsni Muszkieterowie. – Mięsni Muszkieterowie rozlepiają na ulicy ulotki. Powiedział, że właśnie wywiesili nową, i chce dostać nakaz czy coś takiego. Przesłał mi ją e-mailem. Napisano na niej, że genetycznie modyfikują ptaki, żeby miały większe uda i piersi. Według mnie to dobrze, będzie więcej mięsa, co mi tam, ale na ulotce napisano też, że oni te ptaki uszkadzają, ich kości nie utrzymują wagi ciała, więc cały czas, aż do śmierci, są połamane. I jeszcze, że kurczaki siedzą w klatkach rozmiaru ulotki. To rozmiar A4. Co to za nazwa: Mięsni Muszkieterowie? Jest też coś o ubojniach, o tym, że zupełnie przytomne ptaki wiszą głową w dół na linii produkcyjnej, tak napisali: „linia produkcyjna”, i że miliony ptaków, których nie zabije nóż automatyczny, gotują się żywcem i mówi się na nie „indiańcy”. – Rozumiem. – Twój klient chce wiedzieć, czy można to uznać za zniesławienie albo oszczercze coś tam. I nie wiem, czy to ważne, ale na ulotce są różne kroje pisma, dużo kolorów, a naokoło taki szlaczek. Pękające skorupki z napisami: niemoralne, uzależniające i trujące. Wykluwają się z nich kurczaki. Jest też para rąk trzymająca hasło: Trzeci Świat głoduje. Aha, i odebrałam ci rzeczy z pralni chemicznej, są w gabinecie. – Chryste. – Już to przerabiała. Deszcz pada. O oszczerstwie można mówić w przypadku kłamstwa. Gdy podana informacja jest nieprawdziwa. Klient o tym wie. Deszcz spływa Joy po palcach i twarzy, a wiewiórka gdzieś się skryła. –

Powiedz mu, że możemy zakwestionować użycie słowa „trujące”. Chyba za daleko się posunęli. Zapytaj też, czy naprawdę nóż omija miliony ptaków. Liczba wydaje się zawyżona. Niech sprawdzi dane z kierownictwem ubojni. I poproś Petera, żeby jego praktykantka wyszukała prawną definicję słowa „trucizna”. Zresztą każ mu zadzwonić do klienta. Dopilnuj, by zrobił to szybko, powiedz mu, że na niego liczę. Liczyć na Petera! Niezły dowcip! – Joy, ten klient strasznie się denerwuje. Boli mnie biodro. W dodatku praktykant poszedł do lekarza i zostawił mi materiały z przeglądu dokumentów. Peter powiedział, że powinnaś je obejrzeć. Na pewno nie chcesz wpaść na chwilę do biura i… – Nie. Nie mogę. Po prostu nie dam rady. I jeszcze… Barbaro? – Tak, Joy? – Przepraszam. Naprawdę bardzo mi przykro. W szufladzie mojego biurka są pieniądze na pralnię. Do diabła z babą szukającą kota Jeżyny. Joy wszystko jedno, kto ją tutaj znajdzie. Nawet jeśli miałaby to być siostra. Mściwa żmija dostałaby nauczkę. Przebaczenie. Gdzie jest przebaczenie? Dlaczego jeden życiowy błąd musi wszystko przekreślić? Joy łyka następną tabletkę. Trochę deszczu wpadło do buteleczki. Wokół zrobiło się błoto, a obok lewego kolana powstała kałuża – nie, bagno. Joy drży. Nie chce już myśleć o kurczakach. To nie ich życie powinno w ostatniej chwili przemknąć jej przed oczami. Indiańcy. Zażywa jeszcze jedną tabletkę, rozmiękłą i gorzką, i wymiotuje po niej tak długo, aż ostatnie trzy, może cztery piekące w gardle pigułki wydostają się na zewnątrz, tworząc w kałuży deszczówki plamę przypominającą żółtko z rozbitego jajka. Tak bardzo się stara zrobić wszystko jak należy, ale łzy napływają jej do oczu, bo czuje, że nawet na tym polu poniosła porażkę. Próbuje wspominać szczęśliwe chwile. Myśli o tym, jak Dennis oświadczył jej się nad kanałem w Regent’s Park, niechcący trafiając kolanem w kałużę. Zaszła wtedy przypadkowo w ciążę, pragnęła odmiany i naprawdę poczuła ulgę i wzruszenie, że ktoś, kto wiedział, jaka potrafi być nierozważna, pragnie spędzić z nią życie. Może wcześniej go nie kochała, lecz w tamtej chwili, kiedy mówiła „Tak, kocham cię”, naprawdę tak myślała. Niektóre uczucia stają się prawdziwe, gdy się je wypowie. Chciała zostać żoną Dennisa, przyjąć jego nazwisko, wymazać dawną tożsamość, zacząć od nowa. Klatki rozmiaru ulotki. Kości nie utrzymują wagi ciała. Ptaki cały czas są połamane.

Wysłała znajomym e-mail z wiadomością, że się zaręczyła. Przyjaciele ze studiów odpisali: Joy, gratulacje!!! Ci ze szkoły: Joy, skąd ten pomysł? A jeden z kolegów napisał: Joy, ty chytra lisico i dołączył zdjęcie dwóch lisków. Właśnie przez kolegę od lisów poznała Dennisa. Umówili się parę razy, potem był Wimbledon i cała reszta. Próbowała skończyć znajomość, ale ciągle przychodził. Raz przegonił z ulicy dziennikarza. Odwiedzał z nią naukowców i jasnowidzów. Zakochała się w mężu najlepszej przyjaciółki i gdzie on się podział, dlaczego nie parzył w jej kuchni herbaty, nie ustawiał talerzy z dymiącym gulaszem pod sześćdziesięciowatowymi żarówkami? Dennis gotował gulasz, Christine piekła ciasta, Peter trzymał się z boku. Zachowywał się tak przez kilka pierwszych miesięcy po zaginięciu jej siostrzeńca i przez ten krótki okres Joy nie mogła wyobrazić sobie, że jeszcze kiedyś się do niego odezwie, nie mówiąc już o pójściu z nim do łóżka. Lecz najwyraźniej była uzależniona od autodestrukcji, od ryzykownych chwil, o które trzeba walczyć, od sekund tak podstępnie kradzionych, że stawały się cenne. Gdzieś przeczytała, że tuż przed orgazmem mózg większości kobiet się zamyka – ośrodki emocji i strachu nie wykazują wtedy żadnej aktywności – i gdyby kiedykolwiek stanęła przed sądem, zacytowałaby to na swoją obronę. Peter pociągał ją już wcześniej, przed pracą w Hanger, poznaniem Dennisa i przyjaźnią z Christine. W pierwszym dniu praktyk od razu go rozpoznała, wiedziała, że to chłopak, z którym całowała się na studenckiej popijawie poprzedniego lata – wysoki, bezceremonialny, opalony. Miała wtedy nadzieję, że zadzwoni, nie zrobił tego jednak. Zauważyła go, choć w garniturze wyglądał inaczej, serce jej zadrżało, a on po chwili przecisnął się przez grupkę wyelegantowanych praktykantek i stanął przed nią, jedyny na sali, który wybrał piwo zamiast wina, dziwnie zdenerwowany, kołyszący się na palcach stóp. – Cześć, Peter – powiedziała. – Jak leci? Wyraźnie się ucieszył, że zapamiętała jego imię. – Od razu lepiej, gdy cię widzę – odparł. – Wcale się nie zmieniłeś. – Naprawdę? – Wyglądasz zupełnie tak samo. Nikt nie wiedział, że się wcześniej całowali, i z tego sekretu, jak z nasionka, z biegiem lat wyrosło wiele dorodnych kłamstw. Pośród całego fałszu punktem oparcia był Dennis. Uwielbiała go za troskliwość i potulność. Pociągało ją ryzyko, ale pragnęła także przebywać z

kimś dobrym i dającym poczucie bezpieczeństwa. Kiedy była przygnębiona, przynosił jej upominki: kwiaty, krakersy, dystans. Mówił o świecie zewnętrznym. Miał oczy bez tajemnic i prosty nos. Był przemądrzały, ale w normie. Poważny, lecz bez przesady. W jego ruchach kryły się spokój i współczucie. A w głosie ciepło i wahanie. Nie przechowywał w sobie dawnych cierpień. Nosił sztruksy i tenisówki jak jej ojciec. Naprawdę lubił zespół Eagles. Nie interesowały go trendy na giełdzie ani niespodzianki z Goldman Sachs. Naprawdę mu na niej zależało. Dużo wiedział o jej kiedyś ukochanych, a potem zapomnianych książkach. Miała wrażenie, że zna go ze szkoły. Koleżanki pytały: Joy, skąd ten pomysł? – ale on, honorowy i prawdziwy, był mistyczną mieszanką przypadku i właściwych cech, jaka pojawiła się w jej życiu dokładnie w odpowiednim momencie, zresztą z jakich innych powodów zaczyna się związek? Czy przestało padać? Przestało. Joy znów sięga po buteleczkę tabletek i w ciągu dziesięciu sekund przypomina sobie ubiegłe lata: małżeństwo, ciąża, niewierność. Długi zimny zjazd prosto w samotność. Słucha, jak ostatnie krople deszczu bębnią o liście. Patrzy na gęsią skórkę na rękach. Oparzenie papierosem zblakło na chłodzie, jest bezbarwne jak blednące niebo. Joy myśli o siostrzeńcu, spogląda na polanę i – O Boże! Wynoś się stąd! – wiewiórka obwąchuje właśnie żółtko w wymiocinach. Joy odwraca się gwałtownie, a z przechylonej między kolanami buteleczki sypią się w błoto tabletki. Sięga ręką. Żakiet się rwie. Gryzoń ucieka na drzewo. Nerwy skręca ból. Brudne pigułki tkwią zatopione w błocie, tylko jedna czy dwie pozostały czyste i całe, wśród ogólnego zamętu zaczyna dzwonić telefon, a Joy, chcąc go wyciszyć, wciska głośnik i w ciemnym wilgotnym lesie rozlega się zrzędliwy głos Barbary: – JOY, CZY WYJEDZIESZ Z MYJNI DO PIĄTEJ, BO JEŚLI NIE, TO KONIECZNIE MUSZĘ O TYM WIEDZIEĆ.

Peter Pamiętam, że w piątek wydarzyło się coś dziwnego: jakiś kleptoman ukradł nowe firmowe zwierzątko. Kryje się w tym swoista makabryczna ironia, ale dzień, w którym Joy próbowała popełnić samobójstwo, był też firmowym Dniem Zabaw z Prawem. Raz do roku, co w kalendarzu imprez zbiega się mile z przyjęciem nowych partnerów, zwozimy do kancelarii kupę niezamożnych dzieciaków z całego kraju i każemy im dla rozbudzenia ambicji słuchać wykładów na temat życia w City. Przychodzą dziennikarze, robią zdjęcia i wszyscy starają się ukryć fakt, że osiemdziesiąt procent nowych partnerów firmy chodziło do szkół prywatnych. Pogadanka Życie w prawie, którą kazano mi przygotować na tamto piątkowe popołudnie, luźno nawiązywała do tropikalnej fauny i flory. Miałem zabawiać smarkaczy anegdotkami na temat ostatniej sprawy malgaskiej i związanych z nią kwestii środowiskowych. Stuknięty Brian zadecydował też, że podczas pogadanki przyda nam się, zgadł pan, Doktorze Odd, jakieś egzotyczne zwierzątko. Pomoc wizualna, jak to bez przerwy powtarzał. Gdy spełzły na niczym nadzieje, że uda nam się kupić zwierzę pierwszego wyboru – prawdziwego kameleona z Madagaskaru – kazałem Jessice postarać się o małą jaszczurkę. Umieściła ją w suszarni ręczników obok siłowni. Gorąco, sucho, idealne miejsce. Kiedy jednak w dogodnym momencie zeszliśmy na dół, by zabrać ją na pogadankę, a przedtem sfotografować, jak siedzi na przedramieniu Barry’ego „Bez Pokrewieństwa” White’a, który ma na nim niewiarygodnie misterny tatuaż przedstawiający poskręcaną gałąź drzewa, efekt pewnej nocy spędzonej w Utah, odkryliśmy, że gada ktoś ukradł. W każdym razie stwierdziliśmy to podczas drugiej wizyty w suszarni. Za pierwszym razem Jess i ja trochę się zagadaliśmy na temat faktur i zupełnie zapomnieliśmy o jaszczurce. Gdy wróciliśmy po kilku minutach, klatka wciąż tam stała, i to zamknięta, tyle że w środku znaleźliśmy jedynie owoc kiwi. O fotografowaniu zwierzaka na ramieniu Barry’ego można już było tylko pomarzyć. Problem polega na tym, że są wśród nas potajemni złodzieje jaszczurek. Proponuję, żeby z tej prostej obserwacji wysnuł pan szerszy wniosek. A mianowicie, że wszyscy w naszej kancelarii mają coś – banalnego lub zaskakującego – do ukrycia. W każdym biurze tajemnice są jak elektryczność: dziwne prądy, dzięki którym lampy jasno świecą, ale w City to powiedzonko

jest szczególnie prawdziwe. Wróćmy jednak do mojego pierwszego dnia w Hanger. Tego słynnego filmowego momentu, kiedy oczy bohaterów spotykają się ze sobą. Chyba od razu w głębi duszy wiedziałem, że muszę ją mieć. Gawędziłem właśnie z inną praktykantką, wymieniając zdawkowe grzeczności i trzymając palec lub dwa na przechylonym podbródku, co w choreografii rozmowy miało oznaczać szczerość, gdy ujrzałem zabójczo piękne nogi i ruszyłem – w połowie zdania – na ich spotkanie. – Cześć, Peter – powiedziała Joy. – Jak leci? A ja, rzecz jasna, od razu wiedziałem, że wpadłem jej w oko. Najwyraźniej przyjrzała się uważnie małym biogramom ze zdjęciami rozdawanym przez ludzi z działu kadr. Inaczej skąd znałaby moje imię? Zrobiła nawet uwagę, że wyglądam tak samo. Uznałem to za ciekawą taktykę. Nawet nie próbowała ukryć, że gapiła się na moje zdjęcie, porównując je z rzeczywistą osobą. Jak się potem okazało, spotkaliśmy się wcześniej, w niejasnych okolicznościach, rzecz jednak w tym, że wzajemny pociąg był silny i natychmiastowy. Zbyt skondensowany, by miał się rozpłynąć w rozwodnionej rzeczywistości realnego związku. Nie, nasze uczucia w ogóle nie pasowały do starego poczciwego schematu „chłopak spotyka dziewczynę”. Tajemnice: to one są sensem istnienia. Dwie osoby żyją w najzupełniej szczęśliwym małżeństwie, wspierają się nawzajem, dają jedna drugiej aspirynę, gdy przyjdzie zima. Zakrzyknie pan: Czegóż chcieć więcej?! Odpowiedź brzmi: Czegoś innego. Tajemnic. Kłamstw. Ryzyka. Małej odmiany od tego, co znane. Oczywiście musi być mała. Przy specjalnych okazjach. Uwielbiam kąpiele – nie ma nic lepszego niż zanurzyć się w ciepłej wodzie, pozwolić jej się połknąć. Lecz gdybym brał je codziennie? Stałyby się taką samą rutyną jak prysznic. Christine podawała mi aspirynę, była moim codziennym prysznicem. To nie znaczy, że jej nie kocham. Kocham, i to bardzo. Powiem jej o tym, kiedy wróci od rodziców, gdzie jak panu mówiłem, zaszyła się, by przemyśleć sobie parę spraw, albo odbierze w końcu ten cholerny telefon. Ale nawet w chwilach pełnych miłości, w ekstatycznych, najważniejszych momentach życia pragniemy skrycie czegoś innego. Prawdę mówiąc, zwłaszcza w takich momentach. Dam panu przykład: mój ślub. Wielki dzień. Christine rozpaczliwie pragnęła mieć swój wielki dzień i ja go jej ofiarowałem. Wielkie dni nie są tanie. Mój kosztował mnie pieprzony majątek. Planujesz ślub i nagle okazuje się, że nawet cena kwiatów stanowi wielokrotność dwóch tysięcy: dwa tysiące za najtańszy wystrój, cztery za

przeciętny i sześć za pokrywający całą podłogę różnokolorowy dywan z kwiatów oraz dekorujące stoły stroiki ze wzmocnionymi łodygami, które nie zwiędną, nawet jeśli Alan Allan (znany jako Alan do Kwadratu) przećwiczy na nich swój popisowy występ w charakterze ludzkiego węża strażackiego. Jakaś nadęta dziwa oprowadza cię po sali, informując śpiewnym akcentem rodem z Surrey, że wszystko sprowadza się do pytania, ile możesz wydać na swój wielki dzień. Wybrałem opcję za sześć tysięcy. Oczywiście, że tak. Chciałem, żeby Christine była szczęśliwa. Chciałem uczcić nasze wejście do klasy społecznej, którą stać na kosztowne bukiety. Kiedy szła główną nawą kościoła, była rozanielona. Widziałem to: Christine nie ukrywała swojego szczęścia. A ja się cieszyłem, bo ją kochałem. Ale moje szczęście częściowo – w jednej czwartej albo jednej piątej – wynikało z czegoś innego, ze spojrzeń, jakie rzucałem ukradkiem na śliczną Joy stojącą z boku, w drugiej ławce, nerwowo obracającą w dłoniach kartkę z porządkiem nabożeństwa. Częścią mojej radości była Joy. Nie nadawała się na żonę. Nie. Joy Stephens była na to zbyt impulsywna i nieprzewidywalna – mogłaby nagle rozbić mi talerz na głowie – i okazywała innym lekceważenie w sposób typowy dla kobiet z zamożnych rodzin, mając odwagę być nielubianą, a jednak czułem się… uprzywilejowany, jeśli to właściwe słowo, utrzymując z nią sekretny związek. To był mój ślub. Setka ludzi gapiła się na mnie, gdy składałem przysięgę. Uśmiechałem się promiennie, szczęśliwy jak to tylko możliwe. I nikt z zebranych, nawet Joy, nie wiedział, że częściowo zawdzięczam to romansowi. Byłem skrycie nią, moją kochanką, przesycony, tak jak coś przesycone jest barwą, wodą lub światłem. Obecność Joy Stephens na ślubie potęgowała moje szczęście. Dziwne? Może. Ale prawdziwe. Była częścią mnie, zakazaną i autentyczną. To nie bezduszność. Tylko stwierdzenie faktu, że ludzie lub chwile mogą stać się ukrytą cząstką nas samych. Nie przekonałem pana? Może inny przykład. Wimbledon. Lato dwa tysiące piątego roku. Mamy wersję oficjalną i to, co wydarzyło się naprawdę. Zgodnie z wersją oficjalną Joy stała z siostrzeńcem w kolejce do toalety: ich dwoje i tłum obcych ludzi. Wyjęła z torebki blackberry. Patrzyła na wyświetlacz. Poczuła, że coś dotyka jej stóp. Myślała, że chłopiec próbuje zwrócić na siebie jej uwagę. Spojrzała w dół. To był papierek po czekoladzie. Chłopiec zniknął. Policja rozpoczęła poszukiwania na wielką skalę. Społeczeństwo było wstrząśnięte. W każdym razie część społeczeństwa. W tym samym tygodniu w okolicach Londynu zaginęła dziewczynka. Gazety najwyraźniej wolą dziewczynki. Lecz nawet jeśli drugie zaginięcie przyciągnęło większą uwagę dziennikarzy, i tak siostra Joy po powrocie z Francji zastała przed domem tłum fotoreporterów. Jedna z

sąsiadek, drobna miejscowa intrygantka, z której okien widać było salon rodziców dziecka, wynajmowała pokój kilku bardziej upartym paparazzim. Dziesięć funtów za godzinę. Długie teleobiektywy czyhały na szparę w zasłonach, by sprawdzić, czy żałoba jest prawdziwa. W końcu w dzisiejszych czasach zawsze podejrzewa się rodzinę. Potem oczywiście wkroczyły do akcji wszystkie świry. Uporczywe telefony od osoby udającej ich syna, z płaczem błagającej o pomoc. Uzdrowicielka twierdząca, że ciało zakopano pod budynkiem Parlamentu. Egipski alfons, który sprzedał chłopca królowi. Wszystkie elementy układanki – policyjne poszukiwania, paparazzi, telefony maniaków – znane są bliskim Joy. Tak wygląda oficjalna wersja wydarzeń. Jednak cała narracja opiera się na początkowym obrazie, prawda? Na tym, że byli tam tylko Joy i chłopiec, stali w kolejce, ona sprawdzała e-maile na smartfonie, coś dotknęło jej stóp i zobaczyła, że siostrzeniec zniknął. Otóż ten początkowy obraz jest fałszywy. Doktorze Odd! Niech pan da spokój! Przecież dobrze pan słyszał. Nie jest prawdziwy. Został – z braku lepszego słowa – spreparowany. Niech pan będzie tak dobry i odłoży pióro. Obaj wiemy, że to, co mówię, nie ma nic wspólnego z moją tak zwaną traumą. Po prostu wyjaśniam panu, jak działa świat. Wiem o tym, bo tam byłem. Zabrałem klientów na mecz tenisa. Joy i Christine miały dzień wolny, ale ja byłem w pracy. I przypadkowo… Cóż, oto Joy biega wzdłuż kolejki, cała roztrzęsiona, wołając, że zgubiła chłopca. Lecz przecież przed chwilą z kimś rozmawiała. Nie stała tam tylko z dzieckiem. Towarzyszył jej ktoś trzeci, przyczyna dekoncentracji. Ale, jak powiedziałem jej wtedy, szaleństwem byłoby poinformowanie o tym policji. Przepraszam, panie władzo, zostawiłam pięciolatka, żeby pobawił się jakimiś śmieciami, a sama ucięłam sobie miłą pogawędkę. Daj pan spokój. Starliby ją na miazgę. Karalne zaniedbanie, tak to się nazywa. Jej siostra, jak się okazało, i tak rozjechała ją walcem, ale to inna historia. Najważniejsze, że miałem dość przytomności umysłu, by rozejrzeć się za kamerami, i gdy zobaczyłem, że żadna nie filmuje wejścia do toalet, poradziłem rzecz następującą: „Słuchaj, Joy, staliście w kolejce tylko ty i mały. Może sprawdziłaś szybko wiadomości na telefonie, lecz poza tym uważałaś na chłopca”. Żaden ze świadków temu nie zaprzeczył. Oto dowód, jeśli go w ogóle potrzeba, że niektórzy ludzie są odrażająco zaabsorbowani sami sobą. To takie proste. Prawda stała się tajemnicą, a kłamstwo stało się prawdą. A na tych chwiejnych podstawach zbudowano oficjalną wersję wydarzeń. Przypuszczam, że tak samo będzie z jaszczurką Cuthbertem. Pojawi się

oficjalne wyjaśnienie jej zniknięcia, potem wiele kontrwyjaśnień, aż wreszcie każdy w biurze opracuje własną wersję tego, co się stało, w której jaszczurka zejdzie na dalszy plan. Przez pewien czas będzie trochę zabawy, bo każdy spróbuje dowcipnie przedstawić swoją opowieść, odpowiednio ubarwiając kilka znanych faktów. Jak podczas powtarzanego w nieskończoność programu telewizyjnego – krokodyle łzy, ścieżka dźwiękowa z nagranym śmiechem, udawane szczęście – wytworzy się rodzaj fałszywej, napędzającej nas energii. A potem wszyscy się znudzimy i wyłączymy odbiorniki. Nawet matka, która odkąd tato nie podnosi się z łóżka, poślubiła w zastępstwie telewizor, wyłącza go, kiedy autorzy oper mydlanych o jeden raz za dużo odgrzeją swoją historię. Czy kontaktowałem się z kimś? Z matką? Nie. Ale słuszna uwaga. Musi mi dać ten numer telefonu. Do rodziców Christine. Bo przyznaję, zaczynam się czuć jak ofiara spisku. Christine zaszyła się w domu rodziców i nie odpowiada na telefony. Moja własna matka do mnie nie oddzwania. E-maile znikają w cyberprzestrzeni, nie wywołując żadnych widocznych efektów. Czy wszyscy coś przede mną ukrywają? W jaki sposób mam uzdrowić swoje małżeństwo? Coś jest nie tak, czegoś tu brakuje. A ja za bardzo jestem zajęty Projektem Drobiowym, by ustalić, co to takiego. I… Jedną chwileczkę, lepiej przeczytam tę wiadomość. Och, do kurwy nędzy. Gówno, cholera, dupa, kurwa, chuj. E-mail od Charlesa Jestingforda! Z propozycją wybrania się razem na kawę. Jestingford jest najczcigodniejszym i najbardziej przerażającym z firmowych partnerów. Jeśli chce się napić ze mną kawy, to znaczy, że ma dla mnie nową sprawę, a skoro tak, to do wiosny mogę się pożegnać z wolnymi weekendami. Tyci Tony i ja zajrzeliśmy dziś rano do gabinetu Jestingforda. Właśnie wstawił sobie nowe meble. Tony zachwycał się mahoniowym biurkiem, które wyglądało jak antyk, twierdząc, że przydałoby mu się takie na jego poddaszu – w głębi duszy Tony to poczciwe domowe zwierzę, aseksualny romantyk mający słabość do mebli – jednak mnie tak naprawdę zaniepokoiła wisząca nad owym biurkiem lśniąca, biała tablica zaopatrzona we flamastry i specjalną gąbkę. Odniosłem wrażenie, że staroświecka tablica korkowa w moim gabinecie stanowi bezczelny relikt mniej oświeconej epoki. Zamierzam poprosić sekretarkę, żeby kupiła mi to nowoczesne cudo. Na rachunek firmy jako sprzęt biurowy. Jeśli się uda, jeszcze przed spotkaniem na kawie.

Godzina 15.05 – Chodzi o to – mówi drugi wiozący ją tego dnia taksówkarz – że ludzie z góry uznają przeciętnych taryfiarzy za ignorantów. Nie, nie, proszę wysłuchać do końca. Nie wszyscy. Ale niektórzy. Wielu. Snobi lub egoiści. Podczas gdy w rzeczywistości znam kierowców, nie mówię oczywiście o chłopakach z taksówek na telefon, którzy skończyli Oksford lub Cambridge. Sam mam dyplom z filologii klasycznej. Chodziłem na zajęcia z historii literatury rzymskiej i uważam, skręcimy w prawo, korek stoi aż do Cheapside, że pisma Seneki kryją w sobie ogromną siłę. – Seneka to bzdety – mruczy Joy. – Zupełne bzdety, całkowicie się z panią zgadzam. Twarz kierowcy, duża i zarumieniona, odbija się w lusterku wstecznym niczym różowa planeta. Dzięki czterometrowemu promieniowi skrętu, cudowi inżynierii, który taksówkarz objaśnił już Joy w najdrobniejszych szczegółach, czarny wóz skręca z łatwością w wąską ciemną uliczkę. Na słupkach wiszą kamery monitorujące. Serce Joy przepełnia odraza. Jak mogła zawalić ten najprostszy sposób rozstania się ze światem, to długie spadanie w nicość? Pójdzie do pracy, zabierze z szuflady biurka drugą buteleczkę tabletek, wróci do Heath i doprowadzi sprawę do końca. Może kupi też nóż, na wypadek gdyby coś poszło nie tak jak trzeba lub żeby zabijać dokuczliwe wiewiórki. – Oczywiście – ciągnie kierowca – Seneka to jeden z najbardziej znanych filozofów tamtych czasów. Wymieniany jest w wielu dziełach. W bardzo wielu. – Wspomina o nim Dante – mówi Joy, chcąc pokazać, że też coś wie. – I Chaucer, i Dante. Wszyscy go cytują, całkiem jak Werginiliusza. – Wergiliusza. – Na liście lektur miałem też pisma Erazma z Rotterdamu. Tak. Cholernie fascynujące. Joy odpina pas. Próbuje wytrzeć but papierową chusteczką. Porcja tabletek uspokajających, którą udało jej się połknąć, utrudnia sprawę. Zaczyna widzieć wszystko podwójnie: dwadzieścia pomalowanych na różowo paznokci u nóg, cztery kostki i dwa znaki o karze za zanieczyszczanie taksówki. Pewnie sama ją zapłaci, jeśli dalej będą jechać przyprawiającymi o mdłości bocznymi uliczkami, gdzie opony czkają na wybojach, a cały pojazd aż się prosi, by w nim zwymiotować.

– Proszę mnie źle nie zrozumieć – mówi taksówkarz – ale chyba jest pani trochę brudna. Czy to na bluzce to krew? – Błoto. – A we włosach? – Mech. – Mech? – Mech. – Rozumiem… Dlaczego wszyscy nie strzelą sobie w głowę? Czemu nie produkują większych chusteczek? Gdy kierowca musi stanąć na światłach, prosi go o drugą chusteczkę ze schowka, a on z twarzą oblaną czerwoną poświatą, która z nierealną prędkością zmienia się w bursztynową, a potem w zieloną, przesuwa paczuszkę przez okienko w szybie w sposób, w jaki chiński klient Joy zawsze podaje wizytówkę: obiema rękami. Muszka, jedna z tych nieco większych od drobinki kurzu, korzysta z okazji i też przedostaje się na drugą stronę. Joy klaśnięciem przerywa jej lot. Zabijamy to, co nas denerwuje. Joy skrycie ubolewa, że nie ma tu jej wcześniejszego kierowcy, tajemniczego, małomównego faceta z dredami, który streścił całą historię myśli ludzkiej w czterech uśmiechniętych, niepokojących słowach: „Każdy ma swoje problema”. Decyduje, że najlepszą metodą postępowania z obecnym gadatliwym taksówkarzem jest przestawienie go na monolog, co zmieni poszarpaną wymianę zdań w możliwy do zignorowania szum. – Proszę mi opowiedzieć o Senece – proponuje i słyszy w swoim głosie typowy dla siostry cierpki, obojętny ton. Tak właśnie jej rodzina rozmawia z nieznajomymi – z dystansem, z lękiem przed zbytnią bliskością. – Naprawdę? – pyta nieco sceptycznie kierowca. – Niech pan mówi. Proszę. Akurat mam trochę wolnego czasu. – W porządku. Seneka. No tak. Otóż na pierwszych zajęciach poświęconych… Pewnego wieczoru Dennis wspomniał Senekę. Siedzieli – ależ tak – na dywanie przed kominkiem, pili rieslinga i jedli ciasto marchewkowe. Do banalnej scenerii z komedii romantycznej brakowało tylko zawodzenia jazzu w tle. Joy niedawno przeszła aborcję i gdy tak siedzieli, gawędząc, poczuła nagle dziwną beztroskę, wdzięczność za odzyskanie z powrotem swojego ciała. Rozmowa zaczęła się od Otella, na którym byli tego dnia w teatrze na popołudniówce. Jeśli chodzi o odpoczynek w czasie wolnym, Joy skłaniała się

raczej ku czytaniu plotkarskiego magazynu „Heat”, jedzeniu lodów HäagenDazs, a w najlepszym razie oglądaniu filmu zagranicznego i posilaniu się humusem o niskiej zawartości tłuszczu. Jednak pod wpływem Dennisa zaczęła czerpać przyjemność z przeistaczania się w (jak to on określił) Prawdziwą Kulturalną Wyjadaczkę. – Wiesz, to charakterystyczne dla Szekspira: był zwolennikiem samobójstwa – powiedział mąż. – Tak jak Seneka uważał, że zawsze mamy otwartą drogę wyjścia. To ją zainteresowało. Dennis miał sporo do powiedzenia, a w tamtych latach zajmowało mu to mniej czasu. – Otello się zabił, ale kto jeszcze? – zapytała. Wyliczył: Kleopatra jadem żmii, Julia sztyletem Romea, Marek Antoniusz własnym mieczem, Romeo, zażywając truciznę. – Coś w rodzaju samobójczej elżbietańskiej wersji gry w cluedo – powiedział. – Ofelia z wierzbową gałęzią w potoku. – Ofelia wpadła do wody! To był wypadek! – Nawet nie próbowała pływać. – W tamtych czasach, Dennisie, ludzie rzadko brali lekcje pływania. Spojrzał na Joy wyczekująco – wzrokiem zadumanego, nerwowego dziecka, za jakie później zaczęła go uważać – a ona w tej samej chwili uświadomiła sobie drugie dno ich rozmowy. Podjęła temat, opowiedziała mężowi, jak przed laty zginął jej ojciec, a on słuchał, kiwał głową, podsuwał ciasto upieczone przez Christine i przez pewien czas było im dobrze, niekiedy więcej niż dobrze, na dywanie w domu w Islington, tuż po ślubie. Żyli zgodnie ze społecznymi oczekiwaniami. Dom był duży i prosto umeblowany. Chcieli mieć wokół siebie przestrzeń. – Dolejmy sobie rieslinga. – Jest naprawdę dobry. Przez pewien czas tak właśnie ze sobą rozmawiali. Potem jednak Joy miała w kancelarii coraz więcej pracy. Stwierdziła, że to lubi. Że świetnie sobie radzi. Ludzie z Hanger, Slyde & Stein ładnie się wobec niej zachowali, kiedy po Wimbledonie poszła na zwolnienie, a teraz nie musiała już szukać zastępstwa na czas urlopu macierzyńskiego i mogła skupić się na demonstrowaniu, jaką dobrą jest pracownicą. Zamiast ciasta na dywanie jadła pierożki przy biurku. I makaron dostarczany do recepcji z restauracji w Icarusie. Do każdego zamówienia zaczęli jej dorzucać darmowe sajgonki. Miała pieniądze,

brakowało tylko czasu na ich wydawanie. Pomyślała więc: zainwestujmy je w odnowienie domu. To logiczne, podczas kilku spędzanych w nim godzin warto mieć więcej wygody. I więcej kolorów. – …znowu pada. Nawet Seneka nie potrafił wyjaśnić, dlaczego deszcz działa na nas tak przygnębiająco. To samo we wszystkich cholernych miejscach, w które dziś jeździłem. Woking. Wimbledon. Wandsworth. Wszędzie leje… Wstawała wcześnie, by kupić w internecie farbę. Testowali ją na ścianach. Nie wyglądała najlepiej. Kupowała inną. Nie pasowała. Po raz kolejny zastanawiała się nad wyborem kolorów. Odnawianie domu utknęło w martwym punkcie, Dennis mówił o bestsellerach dla intelektualistów i o tym, by w odpowiednim momencie zdecydować się na dzieci, ale jego obecność stała się dla Joy tak samo abstrakcyjnym elementem otoczenia jak nastrojowe światło albo niebo. Zresztą nie dbała o niebo, zauważała tylko jego barwę. Błękit Cyraneczki, Pierwszy Przymrozek, Miętowy Szept, Cukrowy Bez. Już same nazwy były kolorowe. Komu potrzebne niebo, gdy ma takie farby? A Dennis ciągle mówił o Szekspirze, dzieciach i o tym, jak zrobić wrażenie na dziekanie. – …niestety, muszę przyznać, że ta praca działa mi czasem na nerwy. Taksówka jest moim życiem. Kiedy ludzie w niej srają, rzygają, walą konia, wywalają kebab na podłogę, to brudzą i zaśmiecają moje życie… Poleciła Barbarze, by nie łączyła jej z nikim podczas przerwy na lunch: jedna kolorowa godzina w krótkim szarym dniu. Chodziła od sklepu do sklepu, od galerii do galerii, kupując róże, czerwienie, fiolety, błękity, zielenie i pomarańcze. Zawsze znalazł się nowy kolor, o głębszym odcieniu, bardziej charakterystyczny: stylowy, ale przyjemny; staroświecki, lecz nowoczesny. Kupowała farby jak szalona, aż Dennis zaczął się obawiać o swój fundusz emerytalny. Przypomniała mu, ile zarabia. Wydawał się jednocześnie przygnębiony i zadowolony, tylko raz wspomniał o sześciu tysiącach, jakie zapłaciła naciągaczowi obiecującemu, że uratuje jej siostrzeńca. Podziwiała Dennisa w sposób, w jaki mogłaby podziwiać dobry francuski film, do którego zdjęcia nakręcono dziwacznie ustawioną kamerą. Był bezwstydnie intelektualny, wierzył, że można coś zmienić przez sam akt myślenia. Najpierw wspólna własność dała ich małżeństwu rozpęd, potem obojętny podziw Joy pozwolił mu dalej się telepać. – …żeby związać koniec z końcem przez pół tygodnia sypiam w taksówce. Kiedy ludzie syfią na tylnym siedzeniu, robią to na moim łóżku, jak ten pijany student, który nasikał na włóczęgę w Lavender Hill. Śmiał się i sikał mu na śpiwór, a kumple, rechocząc, pstrykali zdjęcia telefonami…

Płaciła za nagłe fantazje i by przygotować się na różne ewentualności. Powiedział, że staje się egocentryczna. Egocentryczna! Ona! Gdy ściany pomalowano już na właściwy kolor, kupiła nowe lśniące meble i pralkę, która prawie wcale nie hałasowała. Dzięki nim miała się poczuć naprawdę u siebie. I przez pewien czas zasłony, klamki i telefony od klientów sprawiały, że błyszczały jej oczy, a twarz ożywiał rumieniec. Tak bardzo pragnęła poczuć się jak w domu. Odnalazła w sobie zapasy uporu i ambicji, które nieliczni starzy przyjaciele podczas krótkich odwiedzin mylnie brali za szczęście. Miała ich dość, chciała znów zobaczyć Petera i pewnej nocy, kiedy przesadziła z alkoholem, złamała swoje postanowienie i zrobiła to. Drażnił się z nią wtedy, jego oczy wysyłały nieoczekiwane błyski, a ona znów poczuła zdenerwowanie, gdy popijali szampana, który rozpływał się ciepłem na języku, budził gardło do życia słodkim i zarazem ostrym posmakiem. Peter chyba nigdy nie wątpił, że ma prawo żyć. Kierowca unosi brew i mówi: – Do diabła z Seneką, mam dosyć tego gówna z przodu. I nagle w jednej chwili, w chwili, która musiała czekać na nich przez całą podróż, rzucając cień na taksówkę, Joy wie, co się zaraz stanie. Mrugając, by pozbyć się podwójnego widzenia po tabletkach, patrzy, jak lawirując między samochodami, tu skręcając, a tam podjeżdżając, jej filozofujący taksówkarz wycofuje się, po czym z jedną ręką na kierownicy, a drugą na własnym ramieniu skręca gwałtownie na pas dla autobusów i nabiera prędkości, gdy tymczasem piętrus jadący do Elephant & Castle zatrzymuje się raptownie, jego wielki czerwony nos przecina im drogę i… Zderzenie. Cztery nogi Joy koziołkują w powietrzu. Brudne głowy nad brudnymi obcasami. Skrzypiący śpiew hamulców i opon, plątanina ulic, podwójny świat wywrócony do góry nogami. Klaksony. Światła. Obracające się kształty w miejscu, w którym jeszcze przed chwilą siedziała. Całe City wibruje kolorami: wina, marchwi i krwi. Kolejny długi moment. Tenisowa piłka zawisa w powietrzu. Energia czeka na wybuch. W polu widzenia pojawia się wielki samochód, leży na boku, wirując niczym ogromna świetlista moneta. Zaczepił, musiał zaczepić o autobus i teraz zbliża się ku taksówce, koziołkując. Sprawia wrażenie dziwnie powyginanego, kiedy tak przewraca się z boku na bok. Na chwilę zastyga, czeka, wypełniając swym blaskiem część pola widzenia, a potem rusza do przodu. Zwinięta w kłębek Joy widzi to wszystko, widzi, że zaraz zmiażdży ją i kierowcę, oboje zginą, pójdzie do piekła z taksówkarzem, który będzie do niej mówił przez całą podróż w

zaświatach, będzie gadał przez wszystkie dziewięć kręgów cierpienia, aż oboje nago zanurkują w ognistym jeziorze. Indiańcy, indiańcy, indiańcy – bum. Dźwięk, który zawsze coś naśladuje – przycisk na radiu – bum. Bok się wgniata. Wokół brak miejsca. Stopiony metal. Aluminiowa pułapka. Nie można odetchnąć ani przełknąć śliny. Język Joy jak zwinięty dywan toczy się gdzieś w głąb ciemnej jaskini, którą łaskotał rewolwer taty, w ciemne wody bulgoczące od zagubionych sylab, gdzieś ku głupio ponurym myślom, których może nigdy nie wypowie. Przepraszam, to moja wina, pracuj dalej nad swoją książką.

Dennis Problem w tym, panie terapeuto, że postanowiłem nie zastanawiać się więcej nad różnymi sprawami. Po spotkaniu z Beverley Badger doszedłem do wniosku, iż za dużo czasu poświęcam na rozmyślania i prawdę powiedziawszy, w ciągu zeszłego roku czy coś koło tego zmieniłem się w odkładającą wszystko na później nabokovowską karykaturę samego siebie. Za dużo zastanawiałem się nad listami przewodnimi, wyborem rozdziałów, które powinienem wysłać agentom, nad zachwalaniem swojego towaru, notkami reklamowymi na okładkę, karierą i małżeństwem. Krótko mówiąc, nadmiernie komplikowałem sobie cały ten żałosny proces zwany życiem. Przysłowiowa teoria sprawdza się w przysłowiowej praktyce. Próbując odwrócić uwagę Joy od dawnych traum – poprzez niewspominanie o nich, wspominanie o wszystkim, tylko nie o nich, oraz poruszanie trudnych problemów nie wprost, lecz za pośrednictwem mało znanych filozofów i postaci z dramatów Szekspira – pozwoliłem, aby wzorem podejmowanych przeze mnie tematów moje małżeństwo oderwało się od rzeczywistości[9]. W pracy przez wiele tygodni analizowałem sytuację ze studentką, którą obecnie nazywam ZUZ[10], głowiąc się, jak zareagować na zawoalowane groźby, że pożałuję, jeśli nie postawię jej lepszych ocen. Wahałem się, czy rozmawiać o tym z dziekanem, ponieważ jej ojciec był ważną figurą w radzie uniwersyteckiej, ale gdy tak biłem się z myślami, ona (ZUZ) zrobiła pierwszy krok, zawiadamiając władze uczelni o głaskaniu nóg i obmacywaniu części intymnych, a ja nagle znalazłem się w profesjonalnej pułapce na słonie. A książka? Miesiącami ją poprawiałem, wciąż od nowa wysyłałem i czekałem, nie otrzymując od nikogo nawet słowa zachęty, a potem – potem! – kiedy postanowiłem się nie zastanawiać, tylko bez wahania, wcześniejszych planów czy odkładania na później podać rękę Sposobności (w eleganckim wcieleniu Beverley), stałem się posiadaczem adresu e-mailowego najlepszej londyńskiej agentki literackiej oraz wspomnienia uroczej podróży pociągiem, która na zawsze pozostanie w mej pamięci. To naprawdę był znak[11]. Dlatego teraz, gdy moim nowym bogiem stała się Spontaniczność, w czwartkowe popołudnie, na dzień przed wypadkiem Joy-Joy, napisałem krótki, trzylinijkowy e-mail do Abby Aardvark. Przeczytałem go tylko raz i poczułem pewność, że na nim zakończy się seria dwudziestu siedmiu stanowczych listów odmownych od agentów literackich. Początkowo chciałem zaczekać z naciśnięciem „wyślij”, lecz im dłużej myślałem o tym, czy piąta w czwartek to

najlepsza pora, by zastać w pracy odnoszącą sukcesy agentkę (co, jeśli właśnie wyrusza na długi weekend do swojej willi w Courchevel?), tym wyraźniej przypominało mi się (równolegle z rozważaniem, czy nie poczekać z e-mailem) moje postanowienie, by się za dużo nie zastanawiać. Zatem po przemyśleniu, a zarazem nieprzemyśleniu całej sprawy, po prostu wysłałem wiadomość. Po czym, zadowolony ze swojej nowej osobowości, zszedłem na dół, mijając tulące się do ścian lub kulące po kątach puszki z farbami, i nalałem sobie kieliszek naprawdę całkiem niezłego ciemnorubinowego wina. Nie nadeszła jeszcze wyznaczona przeze mnie samego pora na kielonki i popitki (osiemnasta w dni powszednie i wpół do dwunastej w weekendy), ale uznałem, że zasłużyłem na drinka. Ostatnio za dużo czasu spędzałem, martwiąc się ogólnymi zasadami gramatyki, a także sprawami dużo ważniejszymi, jak na przykład Śmierć. Fotografiom w chromowanych ramkach, rozmieszczonym symetrycznie krągłym porcelanowym lampom, cennym szklanym figurkom o przejrzystym wdzięku, wszystkim im nadawało smutny blask wielkie złowrogie Coś, nad którym nie miałem żadnej władzy. Trudno wyjaśnić, w jaki sposób poświata rzucana przez ów mistyczny byt (nazywany przeze mnie Śmiercią) zaburzała mi pole widzenia, lecz ostatnio tak właśnie było. I gdy tam stałem, na dzień przed spotkaniem mojej żony z prawdziwą Śmiercią, poczułem się nagle potężny, zdecydowany i wolny, wolny od ziemskich obaw, w czym pomógł mi drugi, trzeci oraz czwarty kieliszek wina spływający w głąb ciała i duszy. Lekko podchmielony zabrałem się więc do uginania bicepsów z prostymi plecami i łokciami przyciągniętymi do tułowia, w nadziei, że dzięki temu pożyję rok czy dwa dłużej. Początkowo wszystko szło dobrze. Niestety, po dwudziestu minutach ćwiczeń doznałem strasznego szoku, który przebił balonik mojej nowo odkrytej odwagi. – Jezu Chryste – jęknąłem. – Dobry wieczór – powiedział Peter. Właśnie – no tak – wisiałem bez koszuli, do góry nogami. Mam takie ustrojstwo, które można zamontować w salonie, żeby móc ćwiczyć mięśnie brzucha, unosząc ciało pod odpowiednim kątem. – Jak wszedłeś do środka? – zapytałem. – Zabawny jesteś, Dennisie! – odparł. – Właściwe pytanie brzmi: dlaczego trzymasz drzwi wejściowe otwarte. – Och – mruknąłem, przypominając sobie, że z powodu awarii ogrzewania postanowiłem wypuścić trochę gorącego powietrza na zewnątrz. – Pewnie dlatego tak się pocisz – zauważył.

– Co? – Zawsze jest tu tak cicho? – zapytał Peter. Tak rozmawialiśmy sobie, każdy o czym innym, on rozpierając się na kanapie Jacobsena, jakby był jej właścicielem, a ja, siedząc na dywanie obok uprzęży, wycierając tors ręcznikiem do ćwiczeń i czując, że konieczność zadzierania głowy do góry stawia mnie w niekorzystnej sytuacji. – Wydaje mi się, że trzeba mieć jaja – ciągnął – żeby żyć we dwoje w takiej ciszy. – Cicho jest tylko w dzień – wyjaśniłem. – Kiedy jestem sam. – Sławny urlop naukowy – rzucił. – Kolejny przejaw odwagi. Podziwiam cię, Dennisie. Gdybym miał jakikolwiek twórczy talent, zrezygnowałbym z zawodowego prestiżu, wysokiej pensji podstawowej plus premia i po prostu się realizował. Nie do końca wiedziałem, czy miał to być sarkazm. – Twoja urocza żona powiedziała mi kiedyś, że jesteś udręczonym geniuszem – dodał z uśmiechem. – Ach – stwierdziłem – to bardzo… – „Bez iskry geniuszu”. Ma bezbłędne wyczucie, ta twoja żona! Dlatego jest taką wspaniałą prawniczką. Wie, kiedy zaatakować, a kiedy odpuścić. Nie powiedziałem nic, ani słowa, bo ostatecznie cóż mogłem odrzec temu odrażającemu japiszonowi? – Joy nie ma w domu? – zapytał. – Liczyłem, że ją złapię. Bardzo mi przykro, jeśli ci przeszkodziłem. Wydajesz się nieco zdenerwowany. Spodziewasz się jakiegoś gościa? – Absolutnie nikogo – odpowiedziałem. Wyjaśnił (co uznałem za niezmiernie dziwne), że chce pożyczyć rakietę tenisową Joy. Podobno przechodził tędy, wracając z pracy, a Christine poprosiła go: „Jeśli będziesz w pobliżu domu Joy i Dennisa, koniecznie pożycz rakietę Joy, bo gram jutro mecz – tak rzekomo powiedziała – Joy się nie pogniewa”. Po podaniu tego wyjaśnienia, które nawet dla mnie brzmiało rozwlekle, dodał z uśmiechem: – Wiesz, Christine musi sprawić sobie nowy naciąg. Nie taki mocny jak u twojej żony, ale na pewno potrzebuje większego napięcia. Pożyczyłbym jej moją, lecz jest za duża. Mówiąc to, dawał jakby coś do zrozumienia, między słowami czaiła się nieokreślona lubieżność, a ja w odpowiedzi wyjaśniłem, że Joy zwykle sama

gra w piątki w tenisa, właśnie z Christine. Wtedy on znów mi przerwał, pochylił się i klepiąc mnie po plecach, oznajmił, że będzie wdzięczny za pożyczenie rakiety, przy czym uderzał naprawdę mocno, aż mnie zakłuło w piersi. Z pewnym rozdrażnieniem dodał: „Ojojoj, ale jesteś spocony” czy coś w tym rodzaju, a następnie wygłosił ogólną uwagę, że to fascynujące, w jakich miejscach zbiera się wilgoć na ciele kobiety, po czym jakby nigdy nic wrócił do konkretów. Ogólnie, konkretnie, ogólnie, konkretnie. Taki miał sposób mówienia. – Jutro to Joy będzie się pocić – stwierdził. – Powinieneś przyjść na jej przemówienie. A może będziesz zajęty pakowaniem się na wyjazd? Wyjaśniłem, że nie planujemy tej zimy żadnych wakacji. – Zaskakujące – powiedział. – Lubisz niespodzianki, Dennisie? Jeśli o mnie chodzi, to po prostu je uwielbiam. – Pójdę po rakietę – odparłem, lecz jeszcze przez chwilę siedziałem na dłoniach, żeby palce (moje palce) przestały drżeć. Byłem upokorzony. Upokorzony przez yuppie domagającego się rakiety tenisowej. Żałosne, prawda? Pewnie śmieszy pana moje sentymentalnokomiczne życie, pełne drobnych, codziennych potyczek, małych lokalnych problemów, spraw bez znaczenia, gdy na to spojrzeć z szerszej perspektywy? Tak, tu jestem skłonny się z panem zgodzić, choć jak powiedziała mi panna Badger podczas podróży pociągiem, w obecnych czasach większość naszych lęków dotyczy spraw lokalnych. Jak pan sądzi? Mimo bomb w autobusach, chmury pyłu nad Europą, globalnego ocieplenia, wśród anonimowego klikania myszkami, aktualizacji i ściągania danych niepokoją nas problemy z najbliższego otoczenia: czy ten człowiek mnie zaatakuje, czy ta osoba ukradnie moje dziecko, czy po tym jedzeniu się rozchoruję. Te lokalne strachy to odnowione pierwotne lęki, nie uważa pan?[12] Nie wspomniałem, iż w tamten czwartkowy wieczór – wbrew temu, co powiedziałem Peterowi – spodziewałem się gościa. Joy-Joy przesłała mi wiadomość, że wróci później, więc właściwie powinienem był odwołać wizytę tej osoby z branży, że tak powiem… usługowej. Pragnąc jednak doznać na nowo stanu wszechpotęgi, jakiego doświadczyłem przed przybyciem Petera, wciąż lekko wstawiony, wróciłem do robienia brzuszków i miałem coraz mniejszą ochotę na odwoływanie.

Godzina 15.32 Joy wie, jak to się zaczęło: przód autobusu zderzył się z taksówką. I przypomina sobie, jak się skończyło: wyłaziła przez rozbitą szybę, obojętna na fakt, że kierowca nie żyje. Ale już bieg bez butów na trzęsących się nogach przez ulice New Change i Cheapside jest przeżyciem, które zaczyna się od niej oddzielać, należy częściowo do wiatru rozwiewającego jej włosy. Oczywiście wspomnienie kraksy może jeszcze wrócić – nauczyła się przewidywać nadejście chwil, w których dawne wydarzenia powracają jako dziwne, porywiste podmuchy pamięci, zagarniające tożsamość, odrywające małe cząstki osobowości – lecz na razie kilka przebłyskujących w pamięci obrazów daje wrażenie czegoś uroczo dekoracyjnego i irytująco w całej sytuacji nieistotnego. Powgniatane karoserie, refleksy słońca na powyginanym metalu. Wirujące koła, które połyskują światłem. Trudno skupiać się na takich szczegółach. Joy żyje. I to jest najważniejsze. Może na chwilę straciła przytomność. A może nie. Nie potrafi sobie przypomnieć, bo tak dziwnie boli ją głowa, a ciało jest chwiejne i ociężałe. Musi się umyć. Nie zawiadomi Dennisa. Ani policji. Potrzebny jej Plan B. Problem w tym, że Planem B było Heath. Samobójstwo nigdy nie stanowiło Planu A. To wyjście trzymane na czarną godzinę, dodające otuchy, towarzyszące niczym cień, w którym zawsze można się zanurzyć. Gdy psycholog wspierający osoby w żałobie mówi, że na dojście do siebie potrzeba pięciu lat, pacjent odczekuje ten okres. Chodzi na terapię, lecz coraz rzadziej, upokorzony potrzebą kupowania empatii. Potem jednak mija połowa dekady, ból zżera dalej, a cień wciąż jest blisko, ciemny i coraz bardziej kuszący. Joy potrzebuje Planu C, ale kto przy zdrowych zmysłach go ma? Przystaje przed pralnią chemiczną, by zaczerpnąć powietrza, a jej cień sadowi się na plakacie z ofertą na czas kryzysu. Naprzeciwko, na szklanej fasadzie banku, winda opada powoli z piętra na piętro. Joy dostrzega włóczęgę zbliżającego się ku niej po pasach, które ciągną się od drzwi banku niczym niegustowny dywan z lat osiemdziesiątych. Mężczyzna jest długowłosy i brudny, nad porastającą policzki szczeciną widać ślady ziemi przypominające siniaki, a na szyi i czole marynarską opaleniznę, jaką zapewnia życie na marginesie. Nie umie chodzić tak, jak ludzie w tej części Londynu: podążający w określonym celu, udręczeni. Włóczęga zatacza się na swój własny, improwizowany sposób, szuka, do kogo by się tu odezwać, i wybiera Joy.

– To moje miejsce, paniusiu – mówi, spluwając między słowami, potem czeka przez chwilę i wybucha śmiechem, jego oddech cuchnie fekaliami. Przestaje się śmiać, tak samo nagle jak zaczął, i patrzy na Joy tępym wzrokiem, spojrzeniem nieskażonym wiedzą o tym, co się wydarzyło. Oto kobieta w drogim, lecz poszarpanym ubraniu, nie obchodzi go, jak je zniszczyła i dlaczego. Joy biegnie. Z mijanej kałuży wynurza się obraz: kierowca zwisa w fotelu jak szmaciana lalka, oczy ma puste, a brwi podobne do martwych gąsienic. Na lusterku wstecznym dynda tekturowy odświeżacz powietrza w kształcie choinki. Wszystko pokrywają połyskujące odłamki szkła zabarwione przez krew i nadające zmiażdżonemu pojazdowi nieco świąteczny wygląd. Bóg ma doskonałe wyczucie absurdu. Gdy oddala się stamtąd, gdy zaczyna uciekać od poskręcanego metalu, dziwacznej konstrukcji pełnej dziur, wygięć i złamań, zostawiając za sobą przewrócony drugi samochód o wciąż kręcących się kołach, gdy czuje, że choć boli ją głowa, ciało jest sprawne (sprawne!), przez chwilę doznaje nieznanego uczucia: wdzięczności. Ochroniarz przy wejściu dla dostawców widzi zbliżającą się Joy. Najpierw patrzy na jej zabłocone rajstopy, potem przenosi wzrok wyżej, badając każdą plamę i oderwany guzik. W czasach kiedy Joy częściej wychodziła na papierosa, przystawała tutaj i przypatrywała się, jak mężczyzna ogląda świeżo dostarczone paczki. Zauważyła, że lubi wyszukiwać niedoskonałości, takie jak przecięty róg albo podejrzanie duża waga. – Panno Stephens – mówi ochroniarz. – Dzień dobry. – Joy uśmiecha się do niego. – Wygląda pani… – zaczyna. – Tak? – Inaczej. Wszystko w porządku? Krótkofalówka budzi się do życia: „Policja odgrodziła ulicę New Change, dostawa o trzeciej trzydzieści się opóźni”. Joy postanawia skłamać. – Obawiam się, że zostawiłam identyfikator w siłowni. – W siłowni? – Tak, w szatni. Prawdę mówiąc, razem z całą torbą. Mógłby mnie pan tędy wpuścić? Zeszłabym pochylnią załadunkową i zabrała swoje rzeczy. – Czyli nic się nie stało. Po prostu zostawiła pani torebkę.

Jest cierpliwy. I dobrze ułożony. Jakby przejął pewne cechy piramidy starannie zapakowanych pudełek. – Wszystko w porządku, słowo daję. Jeśli mnie pan wpuści, nie będę musiała w takim stanie iść przez recepcję. Gdy ochroniarz się uśmiecha, jego rysy odkształcają się, rozpływają, a on sam zmienia się w podekscytowanego chłopca, którym jak wyczuwa Joy, kiedyś był. Grzebie w kieszeni. Joy niemal się spodziewa, że wyciągnie z niej kasztan. – Dam pani tymczasowy identyfikator – mówi. – Mógłbym go odebrać w poniedziałek? Ginie ich tyle, że można dostać szału. Nawet teraz, z łomoczącym w panice sercem, Joy potrafi zdobyć to, czego pragnie. Ściska ochroniarza za ramię, by w nieco flirciarski sposób okazać mu wdzięczność, wchodzi do środka i wędruje pochylnią w dół, do siłowni. Zadzwoni do Barbary, oto, co zrobi. Głowa nie powinna jej aż tak dokuczać, jednak lekkie ćmienie zmienia się w coraz ostrzejszy ból. Błoto na rajstopach, na udach wygląda jak zaschnięta krew. Krew na udach, krew na udach, krew na udach. Przypomina sobie, jak leżała na jednorazowym prześcieradle w centrum zabiegowym, w siódmym tygodniu ciąży, z rozłożonymi nogami, słuchając obrzydliwych odgłosów podobnych do cmoknięć. Nie spojrzała wtedy na basen. Nie mogła uwierzyć, że używają do tego basenu, i nie odważyła się popatrzeć. W następnym tygodniu znów wróciła do centrum. Okazało się, że nie oczyszczono dokładnie macicy, i Joy musiała leżeć tam tak długo, aż wydaliła coś, co nazywano „pozostałościami po produkcie zapłodnienia” (w całej tej gadaninie przewijały się na okrągło „jajo”, „produkt” i „pozostałość”, zupełnie jakby byli w jakimś makabrycznym supermarkecie). Właśnie wtedy popełniła błąd i spojrzała w dół na to coś – ją albo jego – na żylasto-czerwone resztki, których nigdy nie zdołała zapomnieć. Nie potrafiła o tym mówić. Odpowiednie słowa istniały tylko w jej głowie. A kilka miesięcy po aborcji związek z Peterem – o ile można nazwać związkiem lata potajemnych spotkań, wyznań, rozstań z rozsądku i podniecających żałosnych powrotów do cudzołóstwa – także zakończył się we krwi, czyż nie? Wiele razy ćwiczyła specjalne taktowne przemówienie, lecz w kulminacyjnym momencie przepowiadane wcześniej słowa uleciały, i tak jak wszyscy wykorzystała dialog z telewizyjnego melodramatu: „Przepraszam”, „Nie mogę ciągnąć tego dłużej”, „To koniec”. Powiedziała to Peterowi. Milczał. Więc powtórzyła wszystko ponownie. Chciał, żeby zrobili to po raz ostatni. Tak powiedział: po raz ostatni. W pierwszej chwili myślała, że chodzi mu o związek, o jeszcze jedną próbę. Że po

tych wszystkich latach, gdy kurczowo się go trzymała, czując za to do siebie nienawiść, role się odwróciły. Siedziała na jego kanapie, na kanapie Christine, i zamierzała się zgodzić. Miał drżący uśmiech, to mógł być ból. Głos brzmiał chłopięco. Zamierzała powiedzieć „tak”, ale powiedziała „nie”. „Daj spokój”, poprosił. A ona powtórzyła: „Nie”. – Nieodpowiedni dzień miesiąca – wyjaśniła, przypominając sobie, że naprawdę tak jest. Chciała wzmocnić odmowę fizjologią, zaczynała się obawiać jego wyrazu twarzy. Kiedy pochylił się nad nią i rozpiął suwak, miał w oczach napięcie. Lśniącą od whisky gotowość podjęcia ryzyka. Musnął jej kark, a potem przyciągnął głowę – zbyt mocno – do swoich bioder. Drugą rękę wsunął między guziki bluzki. Palce były zimne. Kutas ciepły. – Odpieprz się, Peter, powiedziałam: nie. Kciukiem i palcem wskazującym uszczypnął ją w policzek i gest ten, wyrażający coś pomiędzy uczuciem a agresją, dziwnie znajomy i staroświecki, zaskoczył ją tak bardzo, że nie zorientowała się, kiedy Peter przewrócił ją na plecy, zupełnie przeoczyła ten moment, dopiero potem dotarło do niej, że leży płasko, wijąc się, podczas gdy on napiera na nią całym ciężarem swojego ciała. Nie pokazał oczu. Skrył je w poduszkach kanapy, ramię trzymał na wysokości jej ust, ugryzła go mocno, lecz ból chyba sprawił mu przyjemność. Nie dał jej nawet sekundy na oczekiwanie, stworzenie jakiejś więzi. Nie zadbał, by była wilgotna jak w As-Sawirze, kiedy całował jej sutki, a wszyscy czekali na nich w lobby. Nie było tajemnej chwili, po prostu wyciągnął tampon, a gdy wymamrotała: „Peter, słuchaj”, pchnął, powodując tępy ból, idący falą od bioder aż do szczęki. Wtedy przestała go gryźć, umilkła i uległa, a jego jęki mieszały się z syczącymi stęknięciami autobusów zatrzymujących się na Holloway Road. Wtedy lub nieco później. Potem podciągnął dżinsy, rzucił jej ścierkę do naczyń, by wytarła krew, i zapytał: – Zostaniesz na jeszcze jednego drinka? Na końcu pochylni załadunkowej wisi aparat telefoniczny. Joy nie pamięta numeru wewnętrznego Barbary, więc dzwoni do recepcji, prosi o połączenie, słucha przemowy o tym, że Alfredo musi odejść, po czym dokładnie wyjaśnia, czego potrzebuje od czujnej emerytki, do której ma dziwną słabość. Dopiero wtedy, po rozmowie, zaczyna płakać, ociera oczy wierzchem oparzonej dłoni, a ranka piecze ją od słonych łez.

Barbara Dowiedziałam się już, co mam dostać. Wręczenie prezentu – ten owoc się zmarnuje – odbędzie się dopiero w poniedziałek. Ale kazali Liz kupić go wcześniej, więc wiem, co to takiego. Chce pan usłyszeć? Zaraz powiem. Zaraz się pan dowie. Już mówię. Olejki do kąpieli! Słyszał pan? Powiedziałam: olejki! Czterdzieści lat. Czterdzieści lat w firmie. I dają mi olejki do kąpieli. Czy to aż takie okropne? Czy to okropne? Oczywiście, że tak! Równie okropne jak koszula, którą pan dziś włożył. A nawet jeszcze gorsze, jeśli spojrzeć na to z ogólnej, jak jej tam, perspektywy. Hm? Cóż, może i tak. Ale czy naprawdę nienawidzimy, gdy mówimy o nienawiści? Nigdy nie lubiłam tego miejsca. Czterdzieści lat nudy i papierkowej roboty. Umawianie spotkań, segregatory, bindownice. Naklejki. Przynoszenie kanapek. Tuszowanie cudzych błędów. Prawnicy i ich pomyłki! Mówię panu, to ich powołanie. Kryjesz tych ludzi, niby są ci wdzięczni, a następnego dnia niczego nie pamiętają. Nie wiedzą, co to znaczy „dziękuję”. Zupełnie jak mój mąż. Pan Ciemniak. Nigdy nie umiał dziękować. Kiedy zdejmował mundur, był muzykiem. Nie mówiłam panu? W każdym razie kimś w rodzaju muzyka. Od czasu do czasu jeździł z występami. Banjo. Uwielbiał je. Pięciostrunowe. Takie, na jakich grali Joe Sweeney i inni. Całe życie mojego męża to była melodia grana na pięciu strunach. Brzękliwa. Improwizowana. Jeśli myślał pan kiedyś o związaniu się z jakimś artystycznym typem, to powiem panu jedno, za darmo dam najlepszą radę, jakiej mnie nikt nie udzielił, zdradzę zasadę, jaką od śmierci męża stosowałam przez całe dorosłe życie, byłam jej wierna, choć mężczyźni za mną szaleli. Jeśli chcesz wyjść za osobę, która zajmuje się sztuką: wierszami, skokami na trampolinie, banjo, wszystko jedno czym, to nie wolno – proszę mi wierzyć, wiem, co mówię – nie wolno ci tego robić. To dobrze. Gratuluję. Pytanie? Oczywiście. Niech pan pyta. O wszystko. Bardzo mi miło, ale znów wracamy do tego słowa. Uczucia. Powiem bez ogródek. Siedzę tu z panem, bo lepsze to niż tyrać w biurze, kserując Jamesowi O’Brienowi zaproszenia na przyjęcie urodzinowe jego syna. Powiedziano mi, że

jako osobista sekretarka Joy mam prawo przychodzić i rozmawiać z panem. Krępuje mnie jednak odsłanianie uczuć przed ledwo co poznanym człowiekiem, a poza tym to dość irytujące, że skupia się pan wyłącznie na piątku. Joy Stephens nie odgrywała ważnej roli w moim życiu. Może wydaje się panu, że wszystko, co powiem, odpowiednio zredagowane lub ukazane z właściwej perspektywy, da się połączyć z piątkowym wypadkiem, lecz to nieprawda. I wcześniej, i później miały miejsce różne interesujące wydarzenia zupełnie z tym niezwiązane. Nie chodzi tu tylko o sprawę Alfreda – który jeszcze pożałuje, że w ogóle trafił do naszej kancelarii, moja w tym głowa – ale o wiele innych kwestii. Niech pan zaczeka. Po kolei. Najpierw skończmy rozmawiać o piątku. Wciąż jest wiele znaków zapytania. Na przykład dlaczego tamtego popołudnia Joy była taka sponiewierana, skoro – jak pan słusznie zauważył – wcale jeszcze znikąd nie spadła, ponieważ było to na dobrych parę godzin przed wypadkiem. Ledwie mogłam uwierzyć własnym oczom, gdy zeszłam do piwnicy i zobaczyłam, w jakim stanie jest jej ubranie… Znowu! Człowiek budzik! Czy to na pańskim modnym uniwersytecie uczyli pana sztuki przerywania innym? Świetnie. Najwyższy czas. A więc piątek. Myślałam właśnie, żeby zatelefonować do Joy. Z Projektem Drobiowym było coraz więcej problemów i nie miałam się do kogo zwrócić. Klient wydzwaniał, a praktykant przekazał mi jakiś podobno bardzo ważny dokument. Zawsze zostaję sama na gospodarstwie. Jestem współczesną Penelopą. Nagle, zupełnie jakbym miała nadprzyrodzone zdolności – które, nawiasem mówiąc, według Jackie posiadam, głównie dlatego, że przewidziałam kulę w głowie Pana Ciemniaka, co nie było łatwe – Joy sama do mnie dzwoni. Słyszę odgłosy jak z myjni samochodowej. Jest pora lunchu i teoretycznie mam przerwę. Ale ja nigdy nie mogę porządnie odpocząć i właśnie dlatego tak bardzo chcę pojechać do Nowego Jorku. Przypomnieć sobie stare dobre czasy, odwiedzić dawno niewidzianą rodzinę. To by mnie postawiło na nogi, utrzymało na chodzie przez następnych kilka lat. Wracając do Joy – dzwoni do mnie z myjni, w tle słychać pluski i chlupoty, lecz szczerze mówiąc, nie umie za wiele poradzić. Każe mi się zgłosić do Świrniętego Petera Carlisle’a, który jej zdaniem powinien mnie wybawić z drobiowych kłopotów. Tyle że Carlisle zmył się gdzieś ze swoją praktykantką, o czym dobrze wiem. Poza tym to świr. Więc gdy Joy się rozłącza – czy tak powinna traktować osobę, która od ośmiu lat jest jej osobistą sekretarką? – po chwili namysłu znowu do niej dzwonię. Tym razem przełącza na głośnik, więc słyszę mydliny rozbryzgujące

się na masce, a potem znów się rozłącza, nie udzielając mi żadnej pomocy. Niemal – jeśli mam być szczera – niegrzecznie. Joy bywa czasem bardzo niegrzeczna. Mija godzina czy dwie, chcę jeszcze raz do niej zadzwonić, lecz nagle – co się dzieje? – niech pan zgadnie. Właśnie. Ma pan uszy nie dla ozdoby, co? W moim boksie dzwoni telefon, ktoś z piwnicy, wewnętrzny dwieście sześćdziesiąt sześć, podnoszę słuchawkę. Joy. To Joy. Ledwie może mówić. Prawie jej nie słychać, jąka się – więcej jest przerw niż słów – i błaga, błaga mnie, żebym zabrała uprane rzeczy z jej gabinetu, do tego parę eleganckich szpilek, i przyszła do niej na dół. Joy nawet bluzki oddaje do pralni chemicznej. Ludzie wyrzucają tyle pieniędzy. Zupełnie jak dziewczyny w moim dziale. Kiedy robią dla wszystkich herbatę, wkładają po jednej torebce do każdego kubka. Osiem torebek! Można by za to wyżywić Afrykę! Oczywiście robię to, o co mnie poprosiła. Musi pan wiedzieć, że jestem dobrą sekretarką. Jeśli któryś z moich prawników potrzebuje pomocy – udzielam jej. Gdy w końcu schodzę do piwnicy, podpierając się laską, bo przecież mam kłopoty z biodrem, na widok Joy doznaję prawdziwego wstrząsu. Bluzkę ma brudną i mokrą. Prześwitującą w sposób wręcz nieprzyzwoity. Na skórze widać otarcia. Ale to nie wygląd świadczy o tym, że stało się coś naprawdę poważnego. Nie. Oddech. Głęboko wierzę, że oddech pomaga nam przetrwać w trudnych chwilach. Jeśli chcemy się uspokoić, musimy oddychać we właściwy sposób. Wciągać powietrze przez nos – pod warunkiem że nie mamy kataru – i wydychać ustami. Tlen uspokaja. Tak właśnie jej mówię. „Oddychaj, Joy. Uspokój się”. Jakiś przechodzący obok starszy facet ze stołówki próbuje nam pomóc. W sytuacjach kryzysowych mężczyźni zupełnie sobie nie radzą, prawda? Niewielu znałam bliżej, słyszałam jednak o nich okropne rzeczy. Zwłaszcza o tych starszych. Nie przepadam za staruszkami. Mają pewien problem: otwiera się przed nimi wszystkie drzwi, a oni czują tylko przeciąg. Tymczasem oddech Joy powoli się uspokaja, a ja trzymam jej odebrany z pralni kostium, bluzkę i buty. Nagle widzę, że za uchem ma brzydką ranę. Małe, ale głębokie rozcięcie otoczone fioletowym sińcem. Oczywiście mówię jej, że powinna pójść do lekarza. Wygląda, jakby uderzyła się w głowę. Jest zupełnie oszołomiona. Mówi trochę… niewyraźnie. Nie pozwala mi jednak zadzwonić do centrum medycznego. Mam tylko zaprowadzić ją do damskiej szatni. Idziemy tam. Na szczęście nikogo nie ma. Mówię: „Daj mi ubranie”. Jest posłuszna jak mała dziewczynka. Rozbiera się. „To też”, nakazuję. Zdejmuje majtki. Te dzisiejsze kobiety i ich modne włosy łonowe. Ale to nie moja

sprawa. Z jakiegoś powodu Joy prosi: „Nie patrz na moje ramiona”. Zupełnie goła, a myśli o ramionach. Trzęsie się, jakby było zimno. Biorę zapasowy ręcznik, ogrzany w suszarni, i owijam ją, zdziwiona, że jest taka drobna. Prowadzę pod prysznic, ustawiam temperaturę i przez kilka minut odpoczywam na ławce, czekając, aż skończy się myć. Przypominają mi się czasy, gdy moja córka była mała. Teraz dużo podróżuje, czasami jednak do mnie dzwoni. Potem ubieram Joy i trochę podmalowuję – moimi najlepszymi kosmetykami – starając się ukryć siniec i tak dalej, a ona coś mówi. Proszę o powtórzenie. Wtedy już żywszym głosem, czysta i niemal opanowana, oznajmia: „Barbaro, chyba kogoś zabiłam”. „Joy, czy ja dobrze słyszę? Coś ty powiedziała?” A ona na to: „Taksówkarz ciągle gadał, a moja komórka błyskała, bez przerwy błyskała, więc rzuciłam nią w szybę działową, żeby się zamknął”. „Joy – mówię – daj spokój, co ty wygadujesz?” A ona: „Skręcił, zarzuciło go i uderzył w autobus”. Nic więcej nie potrafiła mi powiedzieć. Na przykład skąd ma rankę po przypaleniu na dłoni. Ja tam się nie znam, ale wyglądało to na ślad po papierosie. Identyczny kształt miała dziura, jaką Pan Ciemniak wypalił w kanapie podczas meczu Metsów, kiedy jeszcze mieszkaliśmy w Nowym Jorku, dwie przecznice od mojej kuzynki Jackie, tej, którą bardzo chcę odwiedzić, tylko nie mogę. Jakim cudem urządziła się tak w wypadku samochodowym? W każdym razie pomogłam jej się ubrać. Uczesałyśmy włosy i zamaskowałyśmy pudrem skaleczenie za uchem. Wydawała się spokojniejsza. Więc pochyliłam się ku niej i powiedziałam bardzo cicho: „Joy, musisz iść na komisariat. Przede wszystkim powinnaś porozmawiać z policją. Ale przedtem dobrze by było, gdybyśmy poszły szybko do twojego gabinetu – jesteś mi to winna, nie sądzisz? – i postanowiły, co zrobić z Projektem Drobiowym”. Hm? Cóż, oczywiście, że musiałam ją do tego przekonać. W takich sprawach najważniejsza jest delikatność. Powiedziałam: „Ciebie wsadzą do więzienia, a ja zostanę z całym bałaganem”. Lecz choć wreszcie zgodziła się pojechać ze mną na górę, z przykrością stwierdzam, że gdy tylko wsiadłyśmy do windy, zmieniła się. Znów stała się starą, zimną, korporacyjną Joy. Znów śmiała się nieszczerze i żartowała z którymś z napalonych na nią partnerów. I zupełnie nie zwracała na mnie uwagi. Dopiero co umyłam ją i ubrałam jak własne dziecko, a ona już mnie ignoruje. Czy zranił mnie jej chłód? Oczywiście, że tak. Chyba nie ma w tym nic dziwnego. Czasem Joy złości mnie bardziej niż ktokolwiek na świecie. Choć

rozumiem, że swoje przeszła. Nie, nie chodzi o siostrzeńca! Kto panu o nim powiedział? To nie pana interes. Nie ma pan prawa dłubać w cudzych cierpieniach. Wjechałyśmy na górę. Uznałam, że Joy chce się zapoznać z dokumentem, więc zostawiłam ją w gabinecie, to już nie była moja sprawa, i następnym razem zobaczyłam ją, dopiero kiedy stała na tarasie widokowym i miała zacząć mówić. Właściwie nie słuchałam. Trąciłam łokciem Debs i powiedziałam: „Widzisz tych gliniarzy? Wiem, o co im chodzi, po wszystkim będzie tu niezła awantura”. Bo w tłumie czekającym na przemówienie stało dwóch policjantów, wiedział pan o tym? A później dodałam – mimochodem – że warto, byśmy porozmawiały też o Alfredzie, mam pewne dokumenty, które na pewno chciałaby zobaczyć. Joy coś tam gadała w górze, a ja zastanawiałam się, czy nie powinnam zebrać więcej dowodów, zanim obsmaruję Włocha. I czy to nie jest zbyt ryzykowne. A potem, no cóż, zobaczyliśmy, co się stało, co się stało z Joy, i to przypomniało mi, przypomniało nam wszystkim, że życie to ruletka, a szanse – nasze szanse na wygraną! – są naprawdę niewielkie. Podeszliśmy do niej pierwsi. W każdym razie wydaje mi się, że gdy upadła na ziemię, nasza czwórka pierwsza ruszyła w jej stronę. Ja, Azjata, Dennis i Świrnięty. Może dlatego odwiedzamy ją częściej niż inni. Postanowiłam nie ryzykować za bardzo w sprawie Alfreda. Zaczęłam sporządzać, jak to się mówi, dossier, żeby nikt mnie potem nie oskarżył o uprzedzenia albo niestosowne motywy. Mam już wszystko, czego mi potrzeba. Przedstawiam panu Dowody B i C.

Czy spotkał się pan kiedyś z tak niewłaściwym używaniem firmowych – jak to mówią – zasobów? Tam, skąd to wzięłam, jest tego więcej, dużo więcej. W poniedziałek, zaraz po wręczeniu mi obelżywego pudełka olejków do kąpieli, kiedy tylko wygłoszę mój wyuczony na pamięć żart, że kąpiel jest dokładnie tym, czego mi trzeba po czterdziestu latach spędzonych w firmie, długa kąpiel z kamieniem u szyi i bez fajki do nurkowania, zaraz po tym biorę Debs na stronę i pokazuję jej cały materiał dowodowy. A za tydzień, może mniej, Alfredo będzie pakował manatki. Wszyscy rodzimy się próżniakami. Niektórzy nimi pozostają. W tym cała rzecz.

Godzina 16.02 Uwielbia serdeczność, jaką potrafi okazywać Barbara, bardzo jej potrzebuje i jest za nią wdzięczna. Staruszka czeka z ręcznikiem, gdy Joy bierze prysznic, a chlupot wody częściowo zagłusza resztki szlochów i pociąganie nosem. Joy nie znosi odgłosów własnego smutku. Za bardzo przypominają dźwięki wydawane przez jej wiecznie skrzywioną, zrozpaczoną matkę. Kiedy Joy miała kilkanaście lat, Lydia Stephens płakała tak często, że tato niepokoił się, czy aby nie grozi jej odwodnienie, czy nie wyschnie jak stara gąbka wyciśnięta z wszelkiej wilgoci. Dla podkreślenia swoich obaw, w chwilach gdy małżonka ze szczególnym dramatyzmem rozczulała się nad sobą, stawiał jej na stoliku przy łóżku szklankę wody. Mama Joy uważała, że to sarkazm, i wybuchała jeszcze większym płaczem. Chciała być aktorką, ale nawet przyjaciele rodziny obracający się w broadwayowskich kręgach orzekli, że nie nadaje się do tego zawodu. Było to naprawdę zdumiewające, gdyż na pozór jej huśtawki nastrojów i brak poczucia bezpieczeństwa, tak przydatne w tej profesji, sugerowały coś zupełnie innego. Broadway pozostał jej marzeniem i podobnie jak czasami Barbara, powtarzała, że opuszczenie Ameryki było pomyłką. Narzekała tak często i z tak paskudnym, przesiąkniętym smutkiem zasmarkaniem w głosie, że gdy w końcu porzuciła swoją osiadłą w Hampstead rodzinę, w samym środku zdawanych przez szesnastoletnią Joy egzaminów szkolnych, największym szokiem było nie poczucie straty, lecz przyjemny spokój. Podobny temu, jaki zapanował teraz w zaparowanym wnętrzu kabiny po zakręceniu z piskiem kurka prysznica. Joy gotowała pożywne posiłki, ojciec czytał gazetę, Annie przeglądała zdjęcia z uczelni – a wszystko w błogiej ciszy. Joy dostała jedenaście piątek. Piątki z plusem wprowadzono dopiero parę lat później. Irytujące, doprawdy, jak przelotne jest poczucie doskonałości: człowiek czuje się przez to niczym gość usadzony podczas obiadu gdzieś w kącie, zmuszony wciąż się nachylać, by usłyszeć niedochodzące do jego uszu dowcipy, które w większości nawet nie są śmieszne. Czy przeprowadzka do Nowego Jorku, porzucenie Dennisa i pracy byłoby rozwiązaniem? W nocy, kiedy w ciemności budzą się tęsknoty, Joy, usiłując zasnąć, myśli, że to możliwe. Zastanawia się nad tym nawet teraz, gdy Barbara okrywa ją cudownie ciepłym ręcznikiem. Pragnie wrócić do czasów, kiedy wszystko było jeszcze możliwe. Jej życie już raz rozpoczęło się w Ameryce, a gdyby udało się to powtórzyć? Joy, leżąc obok Dennisa, rozważa tyle możliwości: nowe kariery, nowych kochanków, nowe kontynenty – tyle

sposobów na to, by ruszyć w nieznane i udowodnić, że się istnieje. Wśród tych odtwarzanych w wyobraźni ucieczek ważną rolę odgrywa Nowy Jork z perspektywą odszukania matki, zapytania jej o różne rzeczy, uściskania lub strzelenia w pysk, odkrycia niewykorzystanej jeszcze części samej siebie. Ale gdy przed paru laty odwiedzili z Dennisem jego przyjaciół w Brooklyn Heights i patrząc na dolny Manhattan, całą czwórką pili na tarasie schłodzone piwo, miasto wydało się Joy zmienione, nagle zbyt kruche, by stać się miejscem resocjalizacji. Wcześniej, w dwa tysiące pierwszym roku, Bennie i Jen przesłali Dennisowi e-mailem nakręcony we wrześniowy poranek film, na którym tłusty dym z przewróconych wież przetaczał się kłębami na południe, zasłaniając Liberty Island. Teraz powietrze znów było czyste, linia dachów ułożyła się na nowo, wypełniając niebem puste miejsca. Jednak miasto po przemianie miało w sobie bezbronność smutniejszą od wcześniejszego zamętu. Pustka dławiła w gardle. Otaczające ją drapacze chmur stały nieporuszone, kamienne, szklane, milczące. – Dziwnie jest pomyśleć, jak szybko te wieże zniknęły – powiedziała Peterowi po powrocie do Londynu. – Mój wuj zakończył życie jedenastego września – odparł z powagą. – Naprawdę? Nigdy o tym nie mówiłeś. – W tysiąc dziewięćset dziewięćdziesiątym pierwszym roku. Kamienie żółciowe. Wspomnienia gęstnieją niczym mgła, skrywając w swoich kłębach wycieranie ręcznikiem, ubieranie się i wsiadanie do windy, aż wreszcie energiczny męski głos przywołuje Joy z powrotem do rzeczywistości. – Swindon to obca planeta, inny wszechświat. Są tam ronda i supermarkety, ale brak ironii i dobrej kawy. A ludzie hałasują i zachowują się jak zwierzęta nawet bez uciekania się do kokainy. Wszyscy są zaziębieni. Włosy obcinają im osobnicy, których własne fryzury wyglądają wstrząsająco niedorzecznie. Joy, moja droga, czy ty się dobrze czujesz? Zupełnie jakby człowiek zabłąkał się na plan horroru, którego twórcom właśnie skończyły się fundusze. I jak to z horrorami bywa, im dłużej oglądasz, tym bardziej wszystko staje się makabryczne. To Charles, partner z zespołu Joy. Skóra na jego szyi, blada jak u kurczaka, napina się na jabłku Adama, przez co każde przełknięcie śliny wydaje się wystudiowanie ostentacyjne. Charles patrzy przez szklane drzwi windy na znikające z pola widzenia fragmenty biura i ciągnie swoją opowieść: – Ten młody klient ze Swindon wciąż w zamyśleniu gładzi się po podbródku.

Nieważne, o co chodzi, zawsze w milczeniu pociera podbródek z wyrazem filozoficznego zdumienia, jakie maluje się na twarzach lekarzy, gdy zawiadamiasz ich o bólu nerek albo problemach ze stolcem. Musiał pożyczyć ten drobny gest od kogoś dorosłego. Bo sam nie ma brody i nigdy przecież jej mieć nie będzie, to niemożliwe! Wielką siłą Charlesa jest umiejętność okazywania przesadnego oburzenia. Ma talent komiczny, potrafi nadać znaczenie drobiazgom i zbagatelizować poważne problemy. Jego barwna opowieść w połączeniu z niedawnym prysznicem sprawiają, że Joy niemal się odpręża. Za to Barbara, trzecia osoba w windzie, robi wrażenie spiętej, nie chce patrzeć Joy w oczy, nie odpowiada uśmiechem – pewnie krępuje ją widok mięknącej jak wosk szefowej. – Peter pochodzi ze Swindon – mówi Joy, znów skupiając uwagę na Charlesie. – Pierwszy kontakt z Hanger miał podczas inauguracyjnego Dnia Zabaw z Prawem. Wiesz, jako uczeń. – Naprawdę? Jakim cudem zdołał tam przetrwać? Na szczęście Projekt Rioja dobiega końca, wkrótce opuszczę tę zabitą dechami dziurę w West Country i znów będę pełnoetatowym obywatelem planety Ziemia. Przypominasz sobie może Projekty Claret, Merlot i Malbec? Ten sam klient. Oczywiście pracowali przy nich ze mną młodszy partner i starszy prawnik. Ja występowałem głównie w roli przedstawiciela mądrości starszego pokolenia. Po prostu pech chciał, że tym razem groteskowy palec losu skierował mnie do położonej sto kilometrów na zachód krainy tanich supermarketów zamiast w stronę Mayfair lub, powiedzmy, Hongkongu. Niestety, mój główny kontakt w Hongkongu, Steve Lurie, w zeszłym tygodniu wyciągnął kopyta. Winda staje, by zabrać dziewczynę ze stołówki niosącą tacę croissantów. Joy przez chwilę błądzi wzrokiem po rogalikach. Myśli o taksówkarzu. Wzmianka o śmierci na nowo psuje jej humor. – Chociaż – mówi Charles, kiedy kolejne piętro odpływa w dół – praca dla tego klienta ma pewien plus. Na zakończenie sprawy sądowej wręczają nagrodę, a jest nią, ni mniej, ni więcej, tylko butelka wyjątkowo dobrego wina umieszczona poziomo na takim… takiej – składa dłonie na kształt hamaka – sprytnej zawieszce z plastiku. Ostatnio, gdy wróciłem ze Swindon, byłem tak podłamany, że wydudliłem clareta i merlota od razu w gabinecie. Niestety, potem jeszcze bardziej mnie sponiewierało… – Julie musiała to wszystko sprzątać – mruczy Barbara. – Belinda! Jakże mi miło! Nie zauważyłem, że tu jesteś. – Czyszczenie dywanu nie pomogło jej na, jak im tam, stawy kolanowe.

– Strasznie mi wstyd. Sześćdziesięciotrzyletni facet zachowujący się jak szesnastolatek! Ale Julie ma wielkie serce. Zresztą wszystko ma wielkie. Czwarte piętro, jesteśmy na miejscu. Gabinety i sale konferencyjne są rozmieszczone wokół jasnego atrium. Robotnicy niemal już zakończyli instalowanie na każdym poziomie tarasów widokowych. Pomysł polega na tym, by ludzie pracujący na piętrach mogli spoglądać z góry na recepcję i hol na parterze: sprawdzić, czy przyszedł klient, albo wygłosić mowę do zgromadzonego w dole tłumu. Dziewczyna z ciastkami skręca w lewo. Joy i Charles, a za nimi Barbara kierują się w prawo. Mijają pogodnie uśmiechniętą Julie, zaczerwienioną, jakby na dowód, że ludzi, o których się plotkuje, naprawdę pieką uszy. To prawda, ma wielkie serce. Joy pamięta list, jaki dostała od niej po Wimbledonie. Zaskakująco dużo osób, w tym także rzekomo bliskich przyjaciół, uznało, że w tak niezręcznej sytuacji najlepiej nic nie mówić. List Julie, jak wiele innych, przyniósł Joy ponurą i nietypową korzyść, dostarczył jedynego w swoim rodzaju zadowolenia będącego udziałem pogrążonych w żałobie. Czasami okazywane nam zainteresowanie niebezpiecznie zbliża się do przyjemności. Na chwilę, na krótką chwilę. – O wpół do piątej mamy coś w rodzaju piątkowego spotkania partnerów. Krótkie piętnastominutowe omówienie paru spraw przed twoją uroczystością. Mało treści, dużo croissantów z czekoladą. Mówiono ci o tym? – Nie. – Cóż, jesteś teraz jedną z nas, w każdym razie niedługo będziesz, więc powinnaś wziąć w nim udział. Mamy znów wałkować stary temat redukcji etatów. Pokój pięćdziesiąt siedem. – Dzięki, Charles. Muszę coś skończyć dla klienta, ale postaram się przyjść. – Coś skończyć – powtarza Charles i rusza w swoją stronę. – Brawo. Sam nie przepada za pracą, lecz nie przeszkadza mu, jeśli wykonują ją inni. Joy lubi Charlesa. Jako pierwszy zgłosił ją do awansu. Joy wydawało się wtedy, że zostając partnerką, zyska poczucie przynależności. Nie miała w zasadzie żeńskich wzorców, ale niektórzy partnerzy, tacy jak Charles, przynajmniej dobrze się czuli we własnej skórze. Potem jednak oświeciło ją, że krzywa jego kariery o punkcie szczytowym w czasach, gdy faks należał do science fiction, nie da się porównać z jej własną. Podczas rozmów poprzedzających propozycję partnerstwa poznała prawników awansowanych przez firmę w ciągu ostatnich dziesięciu lat: Arianne, która każdego ranka płacze w damskiej toalecie, Eddiego, który ma czwartą żonę i drugi wrzód

żołądka, oraz Jamesa, który czyta swoim dzieciom bajki przez telefon. Uświadomiła sobie wtedy coś, co zawsze czuła przez skórę: że młodsi partnerzy, dorastający w epoce e-maili, mają życie równie ciężkie jak podlegli im prawnicy, partnerstwo w Hanger, Slyde & Stein zaś nie zapewni jej żadnych, ale to żadnych narzędzi potrzebnych do stworzenia szczęśliwego życia. Przypominało to sytuację, w której otrzymałaby od Boga w podarunku, z życzeniami wszystkiego najlepszego, pudełko zawierające rozgnieciony kumkwat oraz nową, odporną na wysokie temperatury, ozdobioną pacynką rękawicę do wyjmowania gorących potraw z piekarnika. Chciała zostać partnerką, by udowodnić sobie, że jest w stanie tego dokonać, lecz nie zamierzała spędzić następnej dekady, jedząc kumkwat z rękawicy albo używając jej jako prowizorycznego pojemnika na kumkwaty, lub realizując inny, podobny scenariusz, jednocześnie coraz bardziej się starzejąc. Zaczęła zazdrościć Dennisowi, który podjął pracę na uniwersytecie chyba bardziej z potrzeby serca niż z rozsądku. Zawsze chciała robić w życiu coś wyjątkowego, choć nigdy dokładnie nie wiedziała co. Wzdragała się nawet przed wypowiedzeniem głośno tych mglistych planów. Z pewnością jednak nie zamierzała poprzestać na obecnym zajęciu, gdyż dzień w dzień oddzielało ją od prawdziwego „ja”, sprawiając, że czuła się jak marionetka, która nie może być sobą, bo ktoś tam w górze kieruje jej ruchami. Weźmy choćby Dennisa lub Samira. Obaj z pewnością przeżywają mniej rozterek, a ich życie jest bardziej uporządkowane. I gdy Joy wchodzi do gabinetu, zapala lampę, zalewając żółtym światłem stertę papierów, tego właśnie pragnie: mieć mniej. Szczęście, które zawsze kojarzyło jej się z czymś z zewnątrz, może kuli się gdzieś w środku. – To chyba twoje – mówi Barbara, kołysząc plastikową torbą z zabłoconymi ubraniami Joy. Fałdy skóry pod jej podbródkiem też się kołyszą. Z wiekiem okrywające nas warstwy stają się coraz luźniejsze. Joy odbiera torbę. Barbara odwraca się w stronę drzwi. Dopiero wtedy obie kobiety dostrzegają trzecią istotę – w żadnym razie nie ludzką – czającą się w kącie pokoju.

Samir Proszę obiecać, że nie weźmie mnie pan za wariata. Czuję, że rozmową o problemach ze stolcem i liczeniu do siedmiu zrobiłem na panu bardzo złe wrażenie. A dres pewnie tylko pogarsza sprawę. W koszuli i krawacie wydawałbym się zaledwie ekscentryczny. Ojciec mówi, że w spodniach na gumce żaden mężczyzna nie wygląda dobrze. Ale to mój strój służbowy. Moja druga skóra. Bardzo mi miło. Jest pan cudownie uprzejmym człowiekiem. Cóż, ja… Kiedy pański timer zapiszczał trzy razy, właśnie opowiadałem panu, co czułem schowany za rozwieszonymi, pachnącymi cytryną ręcznikami. W suszarni obok siłowni. Wcześniej widziałem na korytarzu płaczącą pannę Stephens w towarzystwie Barbary. I liczyłem do siedmiu, pomagając sobie ołówkiem. Nagle do środka weszły dwie osoby, a ja… można tak powiedzieć, ukryłem się. Matka nauczyła mnie prawdomówności. Ojciec znikania. Po chwili uświadomiłem sobie, że Peter Carlisle i młoda dama o ładnych włosach przyszli tu w określonym celu. Potem spostrzegłem coś jeszcze. Z miejsca, w którym przykucnąłem, zobaczyłem na prawo od siebie, pod jedną z ławek, klatkę. Nie taką dużą jak skrzynia, w której przechowuje się rzeczy znalezione. Nie. Mniejszą. Podobną do plastikowego pojemnika, w którym pani Hasan zabiera kota do weterynarza. Jej kot nazywa się David Cameron. Dostał to imię, ponieważ wylizuje tylko własną pupę i pupy kotów tej samej rasy. Nie mogłem wychylić się na tyle, by zajrzeć do klatki nakrytej niebieską plastikową pokrywą. Nie mogłem – bo tamtych dwoje by mnie zauważyło. Nic by się nie stało, gdyby zobaczyli mnie na początku albo gdybym od razu się odezwał, zawiadamiając ich o mojej obecności, teraz jednak było już na to za późno. Za późno na Astaire’a. Za późno na wykonanie Pełnego Bollywoodu i wyjście z suszarni na oczach zdumionej tamtej pary. A także na to, by schować moje żele do torebki, a potem do kryjówki. Tak, bardzo. Nie znoszę się ukrywać, lecz straciłem już przez takie historie pracę w Fitness First. Starałem się więc siedzieć spokojnie i czekać, a tymczasem oni szeptali do siebie różne rzeczy: „Wiedziałem, że jesteś utalentowaną praktykantką” i „W Dniu Zabaw z Prawem nieźle się zabawimy”.

Coś w tym rodzaju. Potem Peter zaczął wydawać bardzo, bardzo ciche pomruki, a klęcząca przed nim pani umilkła. Wyjrzałem szybko spomiędzy ręczników. Dziwne. Peter miał na sobie coś w rodzaju zielonego kombinezonu z lycry. Odpowiedniego na Tour de France. Albo dla maratończyka, który pragnie wyglądać jak muskularny przybysz z kosmosu. Zsunął go do pasa. Do miejsca, w którym widziałem włosy młodej damy. To, czego byłem świadkiem, sprawiło, że zacząłem odczuwać napięcie i zdenerwowanie. Jeszcze nie było tak źle, ale wszystko ku temu zmierzało, rozumie pan? Przerwali mi cykl siódemek. Próbowałem odliczać po cichu, lecz to nie to samo. Liczby należy wypowiadać głośno, a suszarnia ręczników dobrze się do tego nadaje. Czasem, gdy nie dokończę odliczania, budzi się we mnie niepokój. Nie chcę, by to zabrzmiało jak wielki problem, ale boję się wtedy, że coś złego spotka bliską mi osobę. Na przykład w restauracji Raj wybuchnie pożar, a ojciec będzie w środku. Jest stary i nie potrafi już tak szybko wychodzić z budynku. A kiedy w końcu wytłumaczę sobie, że to się nie wydarzy, bo w Raju mają mnóstwo nowoczesnych wykrywaczy dymu, ogarnia mnie kolejne złowróżbne przeczucie. Boję się, że Jack wyjdzie w środę z pracy, by pojechać na mecz piłkarskich piątek, zamyśli się na temat uśmiechu panny Stephens i wpadnie pod autobus numer sto. Tylko dlatego, że nie dokończyłem cyklu odliczania siedem razy po siedem. Pewnie uzna mnie pan za bardzo, bardzo dziwaczną osobę, lecz tak czuję i jak to zwykle bywa z uczuciami, nie są one w pełni racjonalne. Siedziałem więc w ukryciu i w coraz większym napięciu czekałem na cud, który sprawi, że sobie pójdą, jednak cały czas słyszałem tylko mlaskanie i stękanie, stękanie i mlaskanie. W końcu rozpostarłem ręcznik na podłodze i położyłem się na brzuchu, zatykając uszy palcami. Czułem, jak trzęsą mi się nogi. Leżałem tak przez pewien czas. Dygocząc. Gdy otworzyłem oczy, zobaczyłem dwie rzeczy. Jedną z nich był kiwający się na ścianie cień końskiego ogona. Najwyraźniej związała włosy, co stanowiło rozsądne zabezpieczenie z uwagi na wykonywaną właśnie czynność. Drugą rzeczą, którą mogłem zobaczyć w tej pozycji, była zawartość klatki. Niech pan zgadnie. Nie. Proszę spróbować jeszcze raz. Nie. Jaszczurka! W klatce siedziała mała jaszczurka i patrzyła prosto na mnie cudownymi wyłupiastymi oczkami. Nie mam pojęcia, skąd się tam wzięła. Byłem

zdezorientowany. Jaszczurka w ogóle się nie ruszała. Przyszło mi na myśl, że nie żyje. Nagle szszsz! Między prętami klatki błysnął język. I po sekundzie zniknął. A ja poczułem, że też muszę się ruszyć. Dobrze pan zrozumiał. Marzyłem o ładnej czystej toalecie, gdy tymczasem leżałem na brzuchu, a ręcznik oddzielający mnie od wykładziny zbierał z niej, niestety, kłaczki. Potem poczułem się jeszcze gorzej. Zaswędziało mnie w nosie, jakbym miał zaraz kichnąć. Bardzo, bardzo niedobrze. Ścisnąłem nos dwoma palcami. Nie cierpię blokowania dróg oddechowych, nie jest to najcudowniejsze wyjście, nie miałem jednak wyboru. Bardzo się zdenerwowałem, bo przeczytałem kiedyś w „Moich Mięśniach”, w dziale Ciekawostki, że jeśli zatyka się nos podczas kichania, oczy mogą wyjść na wierzch. Wciąż ściskałem nos. I wtedy to się stało. Raz, dwa, trzy, cztery, pięć, sześć, siedem, bum! Kichnięcie wydobyło się na zewnątrz. Dźwięk był stłumiony, lecz na tyle głośny, że jaszczurka ukryła się w ciemnym kącie klatki. Cień końskiego ogona przestał się kołysać. Pomyślałem: stało się. To nic cudownego. Wyrzucą mnie z pracy, znowu do tego doszło, co powie Jack. Zmartwienia furkotały mi w głowie. Jedna sekunda. Dwie sekundy… I wtedy usłyszałem głos. Głos Petera. Chyba po dwóch sekundach powiedział: „No, dalej, nie przestawaj”. Pomyślałem, że mówi do mnie: Nie przestawaj na nas patrzeć, zboczeńcu. Coś w tym rodzaju, pełnym wyższości tonem, jakim zwracano się do mnie w szkole. Po chwili jednak kołysanie i ssanie rozpoczęło się na nowo, więc doszedłem do wniosku, że mówił do niej. Czy mogę prosić o chusteczkę? Dziękuję. Bardzo panu dziękuję. No więc po dalszych nieznośnych odgłosach para roześmiała się ze skrępowaniem, a Peter powiedział coś dziwnego, coś w rodzaju: „To nie wchodzi w zakres opieki nad jaszczurką”, i w końcu, z cichym stuknięciem drzwi, wyszli, zostawiając mnie samego. Ale widzi pan, było już za późno. Za późno, by powrócić do odliczania. Odliczanie przepadło. Naturalnie to nic ważnego… tylko kilka liczb… miałem jednak na rękach kurz z wykładziny, cały się trząsłem i było mi źle. Sięgnąłem po ołówek automatyczny. Gdyby nie był z metalu, połamałbym go od razu na siedem kawałków. Do takiego stanu się doprowadziłem. Bo musi pan wiedzieć, że jeśli nie uda mi się dokończyć zaplanowanego odliczania, to potem w każdej kolejnej sekundzie ktoś może zostać wyznaczony na ofiarę. Wiem, jak to brzmi dla człowieka o pańskim

wykształceniu, lecz ja w to wierzę. Przez moje niedociągnięcia kogoś może spotkać krzywda. Nie jestem specjalnie religijny, ale to nie znaczy, że nie dostrzegam przyczyn różnych zjawisk. Że nie widzę konsekwencji. I oto co zrobiłem: położyłem drugi pachnący cytryną, zupełnie świeży ręcznik przed klatką i ukląkłem na nim. Pomyślałem, że kiedy ostatnim razem nie udało mi się we właściwy sposób przeprowadzić odliczania, wnuk pani Hasan zachorował i omal nie umarł, a tym razem niebezpieczeństwo może grozić innej, jeszcze bliższej mi osobie. Niebieska plastikowa pokrywa klatki z jaszczurką miała zatrzaski, odpiąłem je kciukami. Po podniesieniu wieka uniosłem automatyczny ołówek, jakbym trzymał sztylet. Zajrzałem do środka. Była tam. Mała i nieruchoma. Nawet nie mignęła językiem. Jej oczka przypominały rybie jaja, które kiedyś podali w stołówce. Nie chodziła po klatce. Siedziała bez ruchu. A ja ze zdumieniem spostrzegłem, że ręka mi już nie drży. Nie mogłem przełknąć śliny, mózg wydawał się opuchnięty, lecz drżenie ustąpiło i wiedziałem dokładnie, co muszę zrobić. Muszę złożyć jaszczurkę w ofierze. Zanim coś złego spotka Jacka lub ojca. Przymknąłem oczy. Uniosłem ostry metalowy koniec automatycznego ołówka nad zwierzątkiem. Obniżyłem go. Obniżyłem powoli, aż zawisł może pięć centymetrów nad nakrapianym łebkiem jaszczurki. I czekałem. Wydawała się mała, łagodna i na swój sposób piękna, nie miałem jednak wyboru. Musiałem ją skrzywdzić. Dźgnąć metalowym końcem ołówka. Jeden, dwa, trzy, cztery, pięć, sześć, siedem i uderzę. Wbiję jej czubek ołówka w oko. Rybie jajo się rozpryśnie. Zabiję ją szybko. To łatwe. Złe, lecz konieczne. Ocali ludzi, których lubię, przed grożącym im niebezpieczeństwem. Muszę to zrobić. Ale nie mogłem. Powinienem, nawet chciałem, lecz nie potrafiłem zabić jaszczurki w tym pomieszczeniu pełnym niewidocznego kurzu. Zamknąłem pokrywę klatki. Włożyłem żele do torebki, a potem do skrytki. Nakryłem klatkę cudownie czystym ręcznikiem i wyniosłem ją z suszarni na górę, a potem pochylnią załadunkową na zewnątrz. Po drodze minąłem Terry’ego z ochrony, który drapał się w ucho. Ma taki nawyk. Biegłem ulicą i było mi niedobrze. Ludzie dziwnie mi się przyglądali… zawsze gapią się, gdy tego nie chcę, a gdy chcę, nie zwracają na mnie uwagi… ale unikałem ich wzroku. Patrzyłem tylko kącikiem oka. Dysząc, wbiegłem do małego, otoczonego murem Postman’s Park. Jest tam ściana z wmurowanymi tablicami. Niekiedy się im przyglądam. Na murze napisano, że to pomnik zwykłych ludzi, którzy ocalili innym życie. Gdyby nie tablice, nikt by o nich nie pamiętał. Niektórych nazwisk nauczyłem się na pamięć. Czasem w nocy lubię je sobie powtarzać.

Thomas Griffin. 1899. Robotnik. Podczas wybuchu kotła doznał śmiertelnych oparzeń, próbując odnaleźć przyjaciela. John Cambridge. 1901. Urzędnik w Radzie Miasta Londynu. Utonął, ratując nieznajomego. John Clinton. 1894. Utonął w wieku dziesięciu lat, próbując uratować przyjaciela. W parku jest sadzawka i na jej widok znów pomyślałem o pływaniu. Jack bierze udział w triatlonie, ale ja trzymam się biegania, bo chociaż raz próbowałem, nie umiem pływać. W zaroślach za sadzawką znalazłem wilgotne miejsce z mnóstwem liści. Otworzyłem klatkę, by jaszczurka mogła się wydostać. Przez chwilę tkwiła w bezruchu, a potem pobiegła. Poruszała się tak szybko, że nawet nie zauważyłem, jak zniknęła mi z oczu. W tym cała rzecz, proszę pana. To właśnie zrobiłem. Nie rozumie pan? Proszę się postarać. Proszę spróbować zrozumieć i zapytać samego siebie. Czy dlatego, że nie poświęciłem jaszczurki, wybrano na ofiarę pannę Stephens? Czy dlatego, że wypuściłem zwierzątko na wolność, panna Stephens miała wypadek? Jack mówi, że brakuje mu widoku kosmicznych rajtuzów… I nawet jeśli to, co panu opowiadam, nie ma żadnego sensu, wiem, że stracę pracę, boję się, że tak będzie, bo popełniłem błąd. Ponieważ jakaś ważna osoba kupiła jaszczurkę z określonego powodu. A ja ją zabrałem. Ponieważ w kancelarii prawniczej przestępstwa mają, jak to się mówi? Reperkusje.

Godzina 16.15 To niesłychane, przez wszystkie lata spędzone w Hanger, Slyde & Stein Joy nie widziała czegoś podobnego (chociaż miewali problemy z gryzoniami, a raz przeżyli atak latających mrówek): w kącie jej własnego gabinetu, przy okrągłym stole konferencyjnym siedzi – przeżuwając batonik Mars i obsypując resztkami czekolady telefon konferencyjny – ogromna jaszczurka. – Nigdy w życiu… – oznajmia Barbara, obronnym gestem wznosząc w górę laskę. – Uspokójcie się – mówi Peter i odkłada batonik. – Nie chciałem was przestraszyć. Joy, której skoczył poziom adrenaliny i krew szumi w żyłach, zamiast zadać dość oczywiste pytanie na temat kostiumu, chce wiedzieć, dlaczego Peter siedzi w ciemnościach. – Spodziewałaś się mnie ujrzeć w świetle reflektorów? Sprzedającego bilety? Jestem starszym prawnikiem z ośmioletnim doświadczeniem, a musiałem się przebrać za kameleona. – Zabawne – mruczy Barbara. – Zawsze uważałam pana raczej za węża. – Barbaro – mówi Joy. – Miałaś ciężki dzień. Może daj mi ten dokument, który miałam przejrzeć. – Leży na biurku – odpowiada sekretarka i wychodzi, a jej głos cichnie w oddali. – Całe to miejsce jest, jak to się mówi? Gniazdem żmij. Gdy drzwi się zamykają, drżąca smuga cienia pełznie po dyplomie prawnika i oprawionej odbitce fotografii Ansela Adamsa Lód na jeziorze Ellery. Joy odziedziczyła ją po koleżance, która odeszła z Hanger w dwa tysiące czwartym roku, żeby zająć się produkcją serów. Pragniemy podtrzymywać dawne przyjaźnie, lecz niemal zawsze kontakt się urywa. Kiedy Joy była młodsza, wydawało jej się, że w lodowcowym krajobrazie czai się zło, biało-czarne obszary przepełnia nieokreślona groza, ale ostatnio wyglądają w jej oczach zupełnie inaczej, jak miejsce pełne surowego piękna, czyste i prawdziwe. Peter odchrząkuje przesadnie głośno, jak gdyby chciał przerwać panującą w pokoju ponurą ciszę. – Joy, muszę z tobą porozmawiać. Mam pilną sprawę. – Dlaczego? Dlaczego się tak ubrałeś?

Wzdycha ciężko. – To na Dzień Zabaw z Prawem. Chyba wiesz, że prowadziłem z Brianem sprawę kopalni na Madagaskarze. Dostali dotację od Wielkiej Brytanii, więc zwrócili się do nas. – Nie rozumiem. – Projekt Kameleon. Na Madagaskarze żyje połowa występujących na świecie kameleonów. Przynajmniej żyła, dopóki tamtejsze kopalnie nie przeszarżowały. Brian uznał, że była to zabawna sprawa, o której możemy opowiedzieć dzieciom. – Rzeczywiście, boki zrywać. Pewnie dlatego co roku poświęcasz tej imprezie tyle własnego czasu: dla czystej i żywiołowej radości. – Chciał, żebym pełzał po podłodze i udawał, że coś zjadam. Powiedziałem mu z miejsca: „Ni chuja”. – Cóż za twardy negocjator z ciebie. – Prawnicy przebrani za zwierzęta. To nieprzyzwoite. – Całkiem jak na szkoleniu z budowania zespołu – mówi Joy. – Zwierzęce kostiumy i pełzanie po podłodze… Jakie znowu szkolenie? – Integracyjne. – Nie byłem na nim. – Zaraz na początku praktyk. – Nie było mnie. – Byłeś – mówi Joy. – Prowadziła je ta koszmarna kobieta z HR. Skóra jak brudny dywanik przed wanną. – Nie było mnie tam. – Powiedziała: „Udawajcie, że jesteście zwierzętami”. – Nie było mnie tam. – Byłeś Peterem leniwcem. Christine pingwinem królewskim. Wokół brykały lamparty, lwy i labradory. Tylko ja leżałam nieruchomo. „Jakim jesteś zwierzęciem?”, spytała mnie Koszmarna. – „Martwym”, odpowiedziałaś. Zapada cisza, a Joy czuje, jak upływa czas: powinna zejść na dół po schodach przeciwpożarowych i znaleźć sznur, brzytwę albo przepaść. Kiedy odważy się to zrobić, jeśli nie dzisiaj? W szufladzie ma tabletki, ale teraz kojarzą jej się z poczuciem zażenowania, pragnie zmierzyć się z bardziej

dramatyczną śmiercią – pełną krwi i połamanych kości – i odzyskać trochę szacunku do samej siebie. – Myślę, że strój jaszczurki świetnie do ciebie pasuje – mówi. – Wydajesz się w nim bardziej ludzki. – A jaki jest wkład Panny Perfekcjonistki w Dzień Zabaw? Jakoś nie przebrałaś się za kameleona. – Może i bez tego umiem dobrze wtapiać się w tło. Od dwa tysiące szóstego roku rzadko widywała jego uśmiech. Mężczyzna, którego kochała, mężczyzna, który najlepiej czuje się w przebraniu. Lecz teraz makijaż na twarzy Petera pęka i w błysku szminki pojawia się ostrożny półuśmieszek. Usta upewniają się, że jest powód do radości, ich kącik się marszczy, oczy budzą się do życia, znika z nich martwota typowa dla wszystkich pracowników kancelarii. Peter porusza się niezgrabnie w zielonym kombinezonie. Nad czołem ma drugą parę oczu, drapie w roztargnieniu jedno z nich. Wyglądają jak owoce przytwierdzone do… – Tak, wiem, o czym myślisz. To gruszki. Gruszki przyklejone do kasku rowerowego. A łuska na grzbiecie zrobiona jest z płatków śniadaniowych. Christine mi pomogła. Ma zdolności artystyczne. – To jedna z moich najbliższych przyjaciółek. Wiem, że ma. – No tak. Cóż. Zapomniałem. – Głos Petera brzmi ochryple. – Przynajmniej w końcu znowu ze sobą rozmawiamy. Bo chyba można to uznać za rozmowę? Dziś rano, zanim Brian wpadł do gabinetu, słychać było głównie wrzaski. Z niewielką liczbą słów. – Zwykle to ty krzyczysz. – Lubię zwracać na siebie uwagę. Taka już moja natura. Podchodzi i bierze batonik jedną ze specjalnie przerobionych rękawic ogrodowych, jednocześnie odrzucając do tyłu ogon, który okręca mu się wokół bioder. – Musiałam odwołać dzisiejszego tenisa. Zapodziałam gdzieś rakietę. Próbowałam zadzwonić do Christine, ale coś przerywało rozmowę. A w gabinecie jej nie było. – No cóż. Christine wyprowadziła się do rodziców, więc i tak byście nie zagrały. – Naprawdę? – Owszem. Pokłóciliśmy się. – I?

– Nie rozmawiałaś z mężem? To ja zabrałem twoją rakietę. Joy milknie, marszczy brwi, prosi, żeby mówił dalej. Górna warga Petera wykrzywia się, co może oznaczać albo zakłopotanie, albo pogardę. – Zaszedłem wczoraj wieczorem do waszego mieszkania i… sam nie wiem. – Mówisz poważnie, prawda? – Zawsze – odpowiada. – Na tym polega wielka tragedia mojego życia. Ludzie myślą, że żartuję, a ja jestem poważny. – Jeśli chciałeś pogadać, czemu nie zadzwoniłeś, nie wysłałeś e-maila albo nie przespacerowałeś się dziesięć metrów do mojego gabinetu? – Myślałem, że już wyszłaś. Chciałem porozmawiać z tobą twarzą w twarz. Także dzisiaj rano. Gdy spotkaliśmy się wczoraj po południu… co niby miałem sobie pomyśleć? Uważasz, że powinienem był po prostu zakończyć rozmowę i pozwolić ci uciec? Nie przywiązywać wagi do tego, co powiedziałaś? – Przyparłeś mnie do muru. – Gratulowałem ci awansu. – Kpiłeś sobie ze mnie. – Tak to tylko zabrzmiało. Mówię przez nos. Moja kolejna tragiczna skaza. Joy odtwarza w myślach wczorajszą rozmowę przy automacie z coca-colą. Właściwie nie wie, dlaczego wtedy oświadczyła, że nigdy nie zabiegała, by zostać partnerką, i że czas zacząć być uczciwą wobec siebie i innych. Myśli zmieniły się w słowa i zanim zdążyła to sobie uświadomić, wypowiedziała je głośno. Odchodząc, walnęła chyba pięścią w automat, a może był to tylko odgłos wypadającej puszki. Zła czy spragniona, zła czy spragniona: kiedy szła korytarzem, to pytanie wirowało uparcie i bez celu w jej zmęczonej głowie. Peter oblizuje wargi, jak zawsze, gdy jest zestresowany. – Wygłaszasz do mnie tę przemowę o uczciwości i dobroci. Opowiadasz o tajemniczych wakacjach, o których twój mąż najwyraźniej nie ma pojęcia. Joy, minęło już parę lat. To, co nas łączyło, było piękne, bo nieuchwytne. Doskonałe, bo tajemnicze, nie do końca realne. Co nie oznacza, że mnie nie obchodziło. Kiedy zerwałaś, odebrałaś mi… – Czyżby? – Zdolność koncentracji. Miesiącami nie mogłem się skupić. Po co niszczyć to, co było? Myślałem, że doszliśmy do porozumienia. – Mówiłeś tak, jakby chodziło o kontrakt. A to moje życie. Joy znów czuje to okropne ssanie w żołądku, mdłości podchodzą do gardła,

narastają. Takie uczucie ogarnia ją zawsze, gdy nie udaje jej się osiągnąć doskonałości, poddaje się rozpaczy z powodu najbardziej docenianej u niej cechy: bezlitosnej potrzeby przestrzegania własnych wysokich standardów. – Uczciwość – mówi Peter – to nie zawsze najlepsza zasada. Jest takie rosyjskie powiedzonko, którego nauczył mnie znajomy z Moskwy: Kłamie jak naoczny świadek. – I co z tego? – To, że jeśli nawet powiesz o nas Christine, możesz przedstawić w niewłaściwym świetle najistotniejsze szczegóły. Byłoby to nieodpowiedzialne i bezcelowe, bo ja… rozpocząłem nowy rozdział w życiu. Nie tyle rozdział, ile książkę. Całą pieprzoną bibliotekę. – Rozumiem, teraz nareszcie rozumiem. Zabrałeś rakietę, żebym nie mogła zagrać w tenisa z twoją żoną. Na wypadek gdybym, chcąc wytrącić ją z równowagi, żeby zepsuła serwis, wspomniała o tym, jaki jesteś świetny w łóżku. Och, Christine, jak on mnie pieprzył, rżnęliśmy się w każdym kącie twojego mieszkania, spuścił mi się na piersi, czy z tobą też tak robi? – Chryste, Joy, ciszej, na miłość boską. Gadasz bzdury. Chciałem z tobą porozmawiać, a skoro cię nie było, musiałem wymyślić jakąś wymówkę. Rakieta to najlepsze, co przyszło mi do głowy. Tracisz panowanie nad sobą. – Nic podobnego. – A kto krzyczy? – Mylisz się, nie tracę panowania nad sobą. – A kto teraz krzyczy, może ja? – Jestem bardzo, bardzo opanowana, Peterze. Nie należę do osób typu ochnienawidzę-siebie-za-to-co-się-stało, nie jestem Panną-Chlip-Chlip-Świat-BezeMnie-Będzie-Lepszy, czekającą, aż przytuli ją Oprah. Nie tnę się, żeby zwrócić na siebie uwagę. – A skąd masz rankę na dłoni? – Nie liczę w głębi duszy na to, że zasłużę sobie na ludzką litość i miłość. Nie chcę słuchać uroczystych, bezmyślnych rad w rodzaju: Żyj z Dnia na Dzień albo Stawiaj Krok za Krokiem. Mam kalendarz i umiem chodzić. Nie porzucił mnie Książę z Bajki i nie rozjechał mi kota jakiś wielki samochód. Zgubiłam dziecko mojej siostry… Zgubiłam dziecko, skrzywdziłam Christine i Dennisa… Jak mogłam? Zdradziłam męża i wszystkich. Zdrada nie jest precyzyjnie ukierunkowana. Ten, kto zdradza jedną osobę, zdradza wszystkie, a ja nawet dzisiaj spowodowałam tyle nieszczęść. Nie poznaję siebie, nie lubię siebie i nie

chcę dłużej być sobą. Muszę rozpiąć skórę. Muszę się z niej wydostać. – Masz depresję – mówi Peter. – Znajdziemy ci pomoc. Po prostu cierpisz na depresję. – Na żadną depresję. To niewłaściwe słowo. Depresja kojarzy mi się z… przyciskaniem czegoś, co pragnie się podnieść. Ja nie chcę się podnosić. Nie jestem słaba i bezwolna, nie leżę, wzdychając, nieobecna, spokojna i sparaliżowana, czekając, aż uczucia powrócą. Ja czuję. Wypełnia mnie mroczne, dojmujące uczucie. Jest w rękach, nogach, gardle, rozrasta się jak guz, więc nie mogę oddychać. Czasem na chwilę ustępuje, lecz potem wraca, i bardzo się tego boję. To nie smutek, raczej przerażenie. Groza, że coś się stało, wciąż się dzieje i będzie powracać, dopóki się nie postaram, by położyć temu kres. Ludzie mówili, że czas leczy rany, więc czekałam, ale czas mi nie pomógł. – Potrzebujesz leków. Znajdziemy ci lekarstwo i może terapeutę. Przecież twoja kariera wspaniale się rozwija. – Nie chcę nic czuć – mówi Joy. Kładzie rozpostartą dłoń na dokumencie, który Barbara zostawiła jej do przeczytania, a potem zakrzywia palce i zgniata kartkę w niezgrabną kulę. Żyły na ręce wyglądają jak podwodne egzotyczne stworzenia, a ból głowy powraca ze zdwojoną siłą. – Jak sobie wszystko przemyślisz, na pewno stwierdzisz, że nie powiesz niczego Christine i Dennisowi. Na nasz temat. Joy spostrzega, co zrobiła z dokumentem, rozprostowuje go i po raz pierwszy czyta pomarszczony tekst, mrużąc oczy, by odpędzić kolorowe plamki, które od wypadku migoczą na skraju pola widzenia. E-mail od prezesa do dyrektora produkcji na kraje EMEA. Zaczyna się dość zwyczajnie – uwagą, że ze względów ekonomicznych masę mięsa zwiększa się poprzez dodawanie wody i różnych konserwantów, że jest nastrzykiwane, a następnie wkłada się je do betoniarek, ponieważ ruch wirowy przyspiesza wchłanianie wody, która jest standardowym składnikiem nuggetsów z kurczaka. Lecz potem, po przypomnieniu dyrektorowi, że tylko ułamek opłat celnych UE za świeże mięso pochodzi z mięsa solonego, prezes pisze, że już niedługo FSA, agencja dbająca o standardy żywności, przeprowadzi badanie próbek mięsa. „Kurze piersi nastrzykiwane białkiem wieprzowym i wołowym – musi wygładzić zagięcie na stronie, by odczytać następne słowo – przetwarzanie padłych zwierząt na karmę, emulsja wołowa używana do zwiększania objętości mięsa. Wszystko za tydzień wyjdzie na jaw albo będzie dużo zamieszania”. – Joy? Może powinnaś pomyśleć o zmianie pracy. Na przykład przejść do

bankowości? Joy? – Powiedz mi – mówi Joy – co sądzisz o Mięsnych Muszkieterach? – O kim… A, rozumiem. Chyba mają rację. To nie całkiem moja… Producenci pewnie ukrywają różne rzeczy. Okrucieństwo wobec zwierząt stało się normą. No i te dość niesmaczne reklamy przekonujące dzieci, że Nuggetsy Babuni je uszczęśliwią. Ale sama wiesz. Kogo to właściwie obchodzi? Kura to tylko kura. – Dennis wie. – Co? – Dennis wie o naszym romansie.

Akt III ZAGINIENI Lecz, ach, jak gorzką jest rzeczą oglądanie szczęścia oczyma drugiego człowieka WILLIAM SZEKSPIR, Jak wam się podoba, przeł. M. Słomczyński

Peter Doszło do różnych nieprzyjemnych wydarzeń, Doktorze Odd. Zaczęło się od tego, że moja osobista sekretarka poszła, jak to one mają w zwyczaju, na zwolnienie, więc byłem skazany na Barbarę. – Miałam telefon z pralni chemicznej – oznajmiła mi dziś rano. – I? – zapytałem. – Nie do uratowania. Przesylabizowała te wyrazy powoli, a każda sylaba była jak cios wymierzony mi świadomie w jądra. Wspomniana rzecz nie do uratowania to mój garnitur. Został zniszczony podczas wypadku w siłowni, w czasie kiedy rozmawiałem z Joy w jej gabinecie, ubrany w głupi kostium, o którym wolałbym nie wspominać. – To słowa pracownika pralni, nie moje – dodała Barbara. – Pewnie był drogi? – Barbaro – odparłem – czy wyglądam na człowieka, który nosi tanie garnitury? – Pomyślałam, że może wydał pan wszystko na opaleniznę i zęby – oznajmiła. Jessica roześmiała się, i to dosyć głośno, a że wesołość bywa zaraźliwa, w tej samej chwili zaczął wyć alarm przeciwpożarowy. Testują go w każdy czwartek o jedenastej rano przez dwadzieścia dwie sekundy. Wśród ogłuszającego hałasu spoglądałem czule na Jess i bezgłośnie wymawiałem różne przypadkowe słowa. Potem, gdy alarm ucichł, zwróciłem się do niej: – Wypadło mi z głowy, ale to naprawdę ważne. Musisz przygotować dla mnie szkic notatki na temat głównych aspektów uporządkowanej likwidacji. Później, kiedy nadeszła pora lunchu, postanowiłem zaprosić Jessicę na małe co nieco do Icarusa. Czułem lekkie wyrzuty sumienia, że zleciłem jej przygotowanie notatki, której wcale nie potrzebowałem. Nie byłem też w nastroju, by jeść lunch w towarzystwie innych starszych prawników – Greena, Browna i Blacka. A już zwłaszcza nie miałem ochoty spotykać się z Michaelem Blandem, firmowym dealerem koki. W Hanger panują w tej kwestii określone zasady – koka jest w porządku – lecz ja zostawiam ją graczom w polo z wyższych sfer, absolwentom Eton mającym kasy więcej niż jest w stanie wciągnąć ich przegroda nosowa.

Było dosyć późno jak na lunch i restauracja w Icarusie świeciła pustkami. Jess i ja spędzaliśmy miło czas przy narożnym stoliku, pochłaniając panazjatyckie przysmaki, kiedy nagle zobaczyłem Dennisa. Wyłonił się – z pieprzoną prędkością – zza całkiem przyjemnej dla oka fontanny i podszedł do nas, prezentując sylwetkę mężczyzny, który nie wykupił członkostwa w siłowni, a kiedy podałem mu rękę, obdarzył mnie typowym dla niego, gruchoczącym kości uściskiem. To jedyna moc, jaką w sobie ma. – Jak zawsze prawdziwy dżentelmen – powiedziałem do niego, obrabiając zębami przyciętą w równą kostkę i oblaną sosem wieprzowinę. – Przez większość czasu – odparł, po czym przysunął sobie krzesło i przedstawił się Jess. Nie znoszę jego zmanierowanego sposobu mówienia. Ma głos jak pierdnięcie w wannie. Wyjaśniłem, że to lunch służbowy. Większość ludzi zrozumiałaby aluzję, prawda? Ale nie Dennis. Powiedział tylko: „Tak myślałem, że cię tu znajdę” i zaczął się na mnie gapić, ja zaś zamówiłem jeszcze jedną butelkę pouilly-fuissé. Zapytał, czy dobre wina to jedna z moich licznych słabostek. – Winogrona wchodzą w zakres moich kompetencji – odparłem. – Słyszałem, że ty też nie wylewasz za kołnierz. Może jednak przejdziemy do rzeczy? Przez dłuższą chwilę panowała cisza. Jessica opowiedziała anegdotkę o swoim ojcu i bufecie w restauracji Jesz-Ile-Chcesz. Słychać było, że wymawia te słowa jak napisane dużymi literami. – Szkoda, że nie ma tu Christine – zauważył Dennis. – I Joy – dodałem. – Moglibyśmy mieć podwójną randkę plus Jess do podziału. – Ty! – wrzasnął i szarpnął mój talerz w swoją stronę. – Naprawdę jesteś… – Proszę pana – powiedział kelner, odkorkowując butelkę i nalewając mi wina do degustacji. Dennis opadł na krzesło, a jego twarz przybrała kolory mojego słodkokwaśnego dania: papryki, ananasa i rdzawoczerwonego sosu. Punkt dla Petera. – Pyszne jedzenie – powiedziała Jessica, ja zaś po tych słowach odesłałem ją z powrotem do biura. Skosztowałem wina, spojrzałem na Dennisa i ziewnąłem. Wiedziałem, że wygram nasz pojedynek, więc przestało mnie to bawić. Między mną a Dużym D. doszło już do potyczki w czwartek przed wypadkiem Joy i wyszedłem z jego domu z trofeum w postaci wypasionej rakiety tenisowej. Wie pan, gdy próbuję go sobie wyobrazić z Joy, gdy zastanawiam się, o czym mogą rozmawiać,

zawsze w mojej głowie pojawia się obraz jej samej, leżącej na mojej kanapie z podwiniętą spódnicą, lekko skręconym ciałem i osłaniającymi piersi długimi palcami. Kiedy ostatni raz uprawialiśmy ze sobą seks, lata temu, wiła się pode mną dzika z rozkoszy. Zawsze mnie zadziwiała… O czym to ja…? Ach, tak. – Słuchaj, Dennisie – zacząłem, ledwie znalazłszy w sobie na to dość energii – ty tu rządzisz, więc żeby przełamać lody, pierwszy poruszę temat niewygodny dla nas wszystkich. Ja wiem, Dennisie. Wiem, że ty wiesz. – Mówisz o romansie – stwierdził. – Tym, który miałeś z moją żoną. – Mądry z ciebie facet. Nigdy w to nie wątpiłem – mruknąłem. – Więc powiedz mi. Jakim cudem z niej to w końcu wydobyłeś? – Co rozumiesz przez „w końcu”? – Chodzi mi o czwartek przed jej wypadkiem – wyjaśniłem. – Albo piątek. Dzień, w którym ci o tym powiedziała. Pociągnąłem łyk wina – miało przyjemny aromat palonych migdałów – i zauważyłem, że Dennis się uśmiecha. – Nie powiedziała mi o romansie w czwartek – odparł. – Ani w piątek. – Więc we wtorek lub w środę, cóż znaczy dla przyjaciół dzień tygodnia? – To chyba było w środę – stwierdził. – Właśnie – przytaknąłem. – Ale, no cóż, w środę ponad cztery lata temu. – Co? – zapytałem. Moja porcja ryżu zaczęła rozmiękać. Do tej pory tkwiła na talerzu nienaruszona niczym doskonała biała świątynia, lecz teraz zauważyłem, że jej fundamenty podmył sos. – Tak – ciągnął, jakby rosnąc na swoim krześle. – Po cóż miałbym rozmawiać z nią o tym teraz, skoro całą sprawę omówiliśmy dokładnie w dwa tysiące szóstym roku. – Nie jestem pewien, czy dobrze cię zrozumiałem – wykrztusiłem. – Nie marnuj, a nie będziesz w potrzebie – odrzekł, nabierając na widelec porcję mojego dania. – Wieprzowina czy kurczak? Zapytałem, czy naprawdę wiedział o naszym romansie od lat, a on w odpowiedzi tylko pokiwał głową i przeżuwał dalej. Przełknąłem ślinę. – Powiedziała ci o tym na… jakim etapie?

– Och – odparł niemal niedbale. – Parę miesięcy po ślubie. Obgadaliśmy porządnie cały problem i wyłożyliśmy przysłowiową kawę na ławę. Wiem wszystko, nawet to, że spotykaliście się tuż po naszym miesiącu miodowym. Lecz przecież nigdy nie chcieliśmy, żeby nasze małżeństwo było banalnym związkiem. Ostatecznie ożeniłem się z Joy, kiedy była w ciąży, i wiedziałem, że jest zbyt młoda i piękna, by zachowywać się konwencjonalnie. – Ale… – wszedłem mu w słowo – przecież ty i ja tyle razy się spotykaliśmy przez te wszystkie lata. Ściskaliśmy sobie dłonie… – Dosyć mocno, prawda? Palce Dennisa przesuwały się wokół nóżki kieliszka, jakby tasując niewidzialne karty. Obraz ten tkwi w moich myślach niczym mało wyrazisty szczegół z dawno pogrzebanych w pamięci wspomnień. A przecież działo się to dzisiaj, w porze lunchu, nie w jakiejś odległej przeszłości. Pochwycił moje spojrzenie i powiedział z namysłem: – Bardzo mnie przygnębiło, gdy Joy usunęła moje nienarodzone dziecko. Myślałem, że już zawsze będę smutny. Potem jednak opowiedziała mi o romansie z tobą i zrozumiałem, że nie powinienem się martwić aborcją. Zapytałem dlaczego. Chciał, żebym to zrobił, i nie zawiodłem go. Odpowiedział ze stłumionym ziewnięciem: – Ponieważ okazało się, że wyskrobali z niej twoje martwe dziecko, a nie moje. Nagle odebrało mi mowę. – Cholera – mruknął. – Chyba wiedziałeś, że było twoje, prawda? Powiedział to tym swoim nauczycielskim tonem, zadowolony, że może dać mi nauczkę. – Mnie powiedziała, że było twoje – wyszeptałem. – Mój Boże – westchnął, wstając. – Wygląda na to, że całe mnóstwo spraw pozostaje poza zakresem twoich kompetencji, nieprawdaż? Z tymi słowami wyszedł. Wyszedł. Wyszedł… Po prostu sobie poszedł… Słucham? Nie. To znaczy, tak. To znaczy, czemu nie? Wie pan, że jest droga? Ta woda. To markowy produkt. Tak.

Tak, czuję się dobrze. Mniej więcej. Mniej więcej zupełnie dobrze. Kiedy Dennis wyszedł z restauracji, zostałem sam i dalej popijałem wino. Wychyliłem dzisiaj kilka kieliszków. Sam. Ale ja lubię pić sam. A pan? Samotność. Nikt o nic nie prosi. Niczym nie zaskakuje. Zdrada. Oto słowo, jakiego bym użył. Muszę przyznać, że miałem je na końcu języka. Czułem jego smak, wychodząc z restauracji, i potem na dole, w naszym holu pełnym szkła, zgrabnych nóg, błyszczących butów. Cierpki smak zdrady. Jak mogła powiedzieć, że dziecko było moje – jemu, a nie mnie? Gdy wysiadłem z windy, rozbolała mnie głowa. Światło wydawało się ostre i sztuczne, czułem się jak na planie filmowym mocno oświetlonym przez techników. Zobaczyłem własne odbicie w zasuwających się chromowanych drzwiach windy. Jego blask i dokładność mnie zaskoczyły. Pierwszą osobą, którą napotkałem w tym stanie oszołomienia, była, niestety, Barbara. Zawiadomiła, że mam oczy podpuchnięte jak kameleon. A potem, kiedy rozpaczliwie pragnąłem schronić się w ciszy swojego gabinetu i zrelaksować za pomocą gumek recepturek, poprosił mnie do siebie Charles Jestingford. – Siadaj – polecił. – Mam za dziesięć minut telekonferencję w sprawie Projektu Niebeczkowego Chardonnay, musimy jednak pogadać. Nie, bardzo proszę, usiądź wygodnie. Rozgość się. Siedzisko dla gości było, prawdę mówiąc, orzechowym szezlongiem w stylu lubianym przez ludzi pańskiej profesji. Charles wstawił go tu razem z białą tablicą. Takie ekscentryzmy są dopuszczalne u ludzi na naprawdę wysokim stanowisku. – Słuchaj, Peter – powiedział, gdy ułożyłem się już na szezlongu. Stał gdzieś z tyłu i za każdym razem, kiedy zmieniałem pozycję, żeby go dojrzeć, usuwał się z pola widzenia. – Wolałbym, żebyśmy pogadali przy kawie, ale… Jak się trzymasz? Rozumiem, że byliście z Joy zaprzyjaźnieni? Gdy nie odpowiedziałem, myśląc, jaki pechowy okazał się dzisiejszy dzień, zapytał mnie o Dennisa, który podobno kilka razy dzwonił do kancelarii. Charles cieszył się z tego. Było dla niego ważne, żeby Dennis czuł, iż może tu przyjść i porozmawiać, z kim będzie chciał. Nie tylko z panem, Doktorze Odd – choć Charles wspomniał o planach, by wzorem amerykańskich międzynarodowych koncernów zatrzymać pana na stałe jako oczywisty dodatek do firmowej siłowni, lekarza pierwszego kontaktu i dentysty – lecz również ze współpracownikami i przyjaciółmi Joy. Powiedział, że oczywiście nie jest to odpowiedni moment na rozmowy o reputacji firmy i jej wizerunku w

prasie, ale dziennikarze z gazet prawniczych już zaczęli węszyć. Pytają o godziny pracy Joy i tym podobne sprawy. Wszelkie działania, które zapewnią kancelarii przychylność Dennisa, zostaną mi więc policzone na plus. Podobnie jak pomoc przy podnoszeniu morale zespołu i tłumaczeniu innym, że problemy Joy były natury osobistej. – Nie wiem, czy dobrze zrozumiałem – bąknąłem, choć było inaczej, bo bardzo szybko pojmuję pewne sprawy. Dodałem to zdanie tylko po to, żeby wypełnić ciszę. Nie pamiętam dokładnie, co mówił dalej Charles, lecz najbardziej utkwił mi w głowie następujący fragment: „Jeśli mam być z tobą zupełnie szczery, Peterze, muszę przyznać, że popełniliśmy błąd. Chociaż Joy jest bardzo zdolna, to ciebie powinniśmy byli przedstawić do awansu. Ale, między nami mówiąc, wiesz, jak to jest. Byłeś wyjątkowo dobrym kandydatem, jednak mogliśmy w tym roku dołączyć do zespołu tylko jednego partnera, a z uwagi na Kartę Różnorodności musieliśmy wybrać kobietę. – Myślałem, że byłeś jej protektorem – oświadczyłem. – Kimś w rodzaju mentora. Milczał. Ze wszystkich mrocznych sztuk biurowych najpotężniejsza jest cisza. – Zabawne – odparł w końcu. – Niektórzy czują się zagrożeni obecnością przystojnych, inteligentnych, bogatych białych mężczyzn. Prowadzą przeciw nam wendetę. Kobieta straciła siostrzeńca i uznano ją za bohaterkę tylko dlatego, że wróciła do pracy. Cóż można na to poradzić? Może kiedyś porozmawiamy sobie na temat kultu dzielnej kobiety, bezbarwnego Murzyna i obowiązkowego Azjaty. Pojawił się w polu widzenia, wygrzebał z szuflady biurka notes, poprawił na nosie designerskie okulary, a potem, po krótkim pożegnaniu, udał się na telekonferencję. Poleżałem jeszcze przez minutę czy dwie i wyszedłem na korytarz. Wokół Olivii Sullivan zebrała się mała grupka osób czerpiących przyjemność z zaglądania jej za dekolt bluzki. – Naprawdę byłeś w gabinecie Charliego? – zapytał Tyci Tony O. – Byłeś tam z Charliem? – dodał Green. – Charles cię wezwał? – zaciekawił się Brown. – Zostałeś zwolniony? – chciał wiedzieć Black. To właśnie powiedzieli, choć może w innej kolejności, lecz ja uciekłem schodami przeciwpożarowymi, zwanymi na ogół Zsypem Godziny Piątej, gdyż

skrycie ułatwiają tak rzadkie i cenne wydarzenia jak wczesne wyjścia z pracy. Stałem na zimnie, za jedyne towarzystwo mając smartfon BlackBerry. Zadzwoniłem do matki. To było mniej więcej przed piętnastoma minutami. – Potrzebny mi numer telefonu – oznajmiłem. – Do rodziców Christine. I to zaraz. Odparła, że chciała go dla mnie odszukać, ale wyleciało jej to z głowy, bo myślała o niewłaściwych żarówkach i moich kłopotach, więc wyjaśniłem jej po raz kolejny, że nie mam żadnych kłopotów. Zarabiam sto pięć tysięcy funtów rocznie. Mieszkam w przebudowanej kamienicy w rozwojowej części Holloway. Moja sprzątaczka ma pozwolenie na pracę. – Jeśli naprawdę chcesz porozmawiać z Janet i Stephenem – powiedziała matka – to właśnie tutaj są. – Naprawdę? – zapytałem. – Tak, kochanie – odparła. – Mówią, że nie widzieli Christine od wypadku Joy Stephens. Lepiej do nas przyjedź. Oczywiście, jeśli nie jesteś zbyt zajęty innymi problemami. Nie dosłyszałem, Doktorze Odd? Tak. Powiedzieli, że Christine u nich nie ma. Gdy matka przekazała mi te zdumiewające wieści, wstąpiłem do łazienki przejrzeć się w lustrze. Potem zabrałem aktówkę i powiedziałem Jessice, żeby nie zawracała sobie głowy notatką. I jeszcze jedno. Zanim tu przyszedłem – nie znoszę ludzi, którzy odwołują spotkania – wziąłem z gabinetu Charlesa Jestingforda czarny, zaskakująco ciężki flamaster, który leżał przy białej tablicy, i poszedłem z nim do kącika kuchennego. Potem policzyłem leżące na blacie gratisowe banany. Było ich czternaście. W ciągu kilku minut, omijany przez wchodzących i wychodzących pracowników, wypisałem na skórce każdego owocu jedno słowo. Potem ułożyłem banany na kształt żółtawego uśmiechu przed ekspresem do kawy, szeregując słowa w odpowiedniej kolejności. Kiedy wszystkie były na właściwych miejscach, tworzyły napis brzmiący mniej więcej tak: Charles to kutas Charles to kutas Charles to kutas Charles to kutas kutas kutas. Strasznie pan milczący, Doktorze Odd. Nierozważny? Naprawdę? Cóż, taki mam dzisiaj nastrój. Tak, tak, właśnie jadę do matki, dowiedzieć się, o co tyle hałasu. To się rozumie samo przez się. Wszystko będzie dobrze.

Nie, nie, wcale nie jestem roztrzęsiony. A jeśli nawet, to przez kofeinę. Siedziałem do późnej nocy nad Projektem Drobiowym. Skoro Christine nie mieszka u nich, to jest u przyjaciółki. Wcale się tym nie przejmuję. To był dziwny dzień, ale sprawy na pewno się ułożą. Jestem dobrej myśli. Czas pogodzić się z żoną. Gdy już się przed nią wytłumaczę – opowiem o Joy i innych pomyłkach – wszystko będzie dobrze.

Godzina 16.42 Kiedy Peter, przeklinając i wymachując ogonem, opuszcza gabinet, nie dając jej czasu na wyjaśnienie, jaki jest zakres i głębia wiedzy Dennisa na temat ich romansu (lub jak od tej pory wykorzystywał tę wiedzę przeciwko żonie, wymuszając na niej zgodę na własne przygody seksualne), Joy czuje, że zaczyna ją ogarniać gorączka. W rytm skurczów mięśni zmęczonych nóg narasta ból głowy. Wręcza Barbarze kopertę, prosząc, by przesłała ją kurierem – nie, jednak pocztą – pod wskazany adres, nie wspominając, że mieści się tam nieoficjalna kwatera główna Mięsnych Muszkieterów. Jako donosicielka i zdrajczyni Joy naraża się na niebezpieczeństwo, lecz przynajmniej czuje, że żyje. Potem idzie do Alfreda, z którym musi porozmawiać na temat olejków do kąpieli kupionych dla uczczenia czterdziestolecia pracy Barbary w Hanger. Ostry, podnoszący ciśnienie ból głowy niczym jaskrawy blask błyskawicy przyćmiewa swoją intensywnością całe obszary codzienności, zwykłe kłopoty wydają się nagle nieistotne. Alfredo, zwolennik regularnego czesania włosów, obok podkładki z myszką trzyma lusterko i Joy widzi w nim swoje odbicie. Różowe plamy na policzkach mogą ujść za oznakę zdrowia, ale krawędzie obrazu rozpływają się i zamazują. Może to smugi pozostawione przez ubrudzone brylantyną palce, a może po wypadku pogorszył jej się wzrok? Czuje się jak na tajskiej wyspie, gdy spróbowała halucynogenów; ma wrażenie, że antena w jej głowie przekrzywiła się i wiruje z brzękiem, nadając myślowe sygnały we wszystkich kierunkach i odbierając inne, mniej lub bardziej wyraźne, przychodzące z zewnątrz. Trudno dosłyszeć, co mówi Alfredo, za dużo wokół nieistotnych monologów, przypadkowych przekazów na temat gwałtownych powodzi i grypy. Ruchy anteny sprawiają, że mózg puchnie od informacji. Korkociąg schodów przeciwpożarowych biegnie w dół, okręcając się wokół własnego wątłego cienia. Joy rusza nimi chwiejnie, z tymczasowym identyfikatorem zawieszonym na szyi. Nie zniesie śmierci następnego taksówkarza, więc tym razem chce pojechać do Heath metrem. Tak właśnie zrobi. Mimo mdłości pójdzie szybkim krokiem do sklepu na skrzyżowaniu Moorfields i New Cośtam Street, kupi porządny ostry nóż i zjedzie ruchomymi schodami w ciemne, ciepłe podziemia stacji Moorgate, zanim fala pracowników City ruszy w rejs po barach, przystaniach dla smutnych i dla szczęśliwych. Torebka została w taksówce – z portmonetką i kartą przejazdową. Powinna je stamtąd zabrać, lecz instynkt nakazał jej sięgnąć tylko po list pożegnalny, a

potem poprowadził ją przez szkło i dalej ulicą. Teraz nad City zapada już wieczór, wokół widać coraz więcej barwnych stożków światła tworzonych przez reflektory samochodów. Oooch, Joy naprawdę czuje się zamroczona i senna, a ból głowy jest jak wielkie odrętwiałe coś zaczepione na uszach niczym para okularów w tanich, metalowych oprawkach. „Okulary?” Ma wrażenie, że z jej gardła wydobywa się cudzy głos, w dodatku mówiący w obcym języku, co przywodzi na myśl… tak, zdezelowane radio samochodowe z czasów dzieciństwa, łapiące podczas wycieczek różne stacje. Joy czuje się teraz nadludzką lub nie całkiem ludzką istotą, może kameleonem wędrującym po pniu w jakimś ciepłym kraju. Jak to by było móc zmieniać kolor i stawać się – dowolnie – każdym lub nikim, zakochać się w koledze jaszczurze, który zlewa się z gałęzią, a gałąź ta może być innym kameleonem, co sprawia, że zastanawiasz się, czy twoja najlepsza przyjaciółka czasem mu nie obciąga, ale może to naprawdę jest gałąź albo oni popijają tylko niewinnie chłodną rosę z liścia. I nigdy nie wiesz, kim naprawdę jesteś, a nawet jeśli wiesz, to możesz przetasować łuski i wymyślić siebie na nowo jednym uderzeniem długiego rozciągliwego ogona. Stuknięta namiętna jaszczurko! Mogłabyś przebywać we wszystkich rodzajach gorących światów naraz. Wąż niepewnie ściągałby z ciebie skórę w tandetnym, zdzirowatym striptizie, wysuwając język w stronę bursztynowo-zielonego jabłka, które zawsze mogłoby okazać się niezgrabnym jądrem czegoś złowrogiego. Joy kręci się w głowie od migoczących przed oczami kolorowych plamek, lecz zejdzie po schodach, wróci pod drzewa w Heath, jakoś się tam dostanie. Chyba ma w kieszeni żakietu wystarczająco dużo drobnych na zakup ostrego narzędzia i przejazd. Pojedzie do parku, przecież nigdy nie porzuca raz powziętego planu, a według niej tylko tam może doznać oczyszczenia. Czy będzie to hollywoodzkie objawienie, wyznanie na łożu śmierci czy przelatujące przed oczami najważniejsze chwile w życiu – musimy mieć nadzieję, że śmierć nas nie zawiedzie. Wszyscy chcemy coś dostać od Wielkiej Ś. – wielkiej co? – nawet jeśli miałoby to być piekło. Wszyscy oczekujemy czegoś wszechogarniającego, większego niż marny, skamlący brak życia, jakiejś chwili jak w ostatnich scenach thrillera Hitchcocka, podczas której przeżyjemy na nowo dawne traumy i osiągniemy spokój, a każdy kryzys zostanie ujawniony i wyjaśniony, przemyślany i zrekompensowany. Klatka schodowa ciągnie się i ciągnie bez określonej przyczyny i celu jak długie, rozwlekłe ustępy z artykułów Dennisa, aż w końcu Joy słyszy dobiegający z dołu znajomy głos. – Zdumiewające, prawda? – W gardle mówiącego pobrzmiewa piątkowa wesołkowatość. – Mała rolka dobrze przyciętego tytoniu. Rozrusznik przyjemności dwudziestego pierwszego wieku.

Joy widzi Charlesa, który stoi na ostatnim stopniu i pali cygaro. Jest tam także Stuknięty Brian, mruczący coś bez sensu. Spostrzegli ją, a ona… nie, już za późno, by zawrócić. – Joy, kochanie – mówi Charles. – Dokąd ty się wybierasz? Za kilka minut masz swój wielki występ. – Za kilka minut wielki występ – dodaje Brian. – Pewnie chciała wypalić ostatniego papierosa jako starsza prawniczka. Mam rację? Suchy język Joy oblizuje lepkie „yhm” i puste „aach”. – Ominęło cię minispotkanie partnerów – ciągnie Charles. – Uczta rogalikowa. Wszystko jedno. Nie było na nim nic ciekawego poza produktami cukierniczymi i faktem, że wywaliliśmy z pracy kolejne pięć osób z personelu pomocniczego. No i obecny tu Brian wygłosił cudowny monolog na temat delegowania zadań. Joy wydaje się, że Charles mrugnął, choć może to jej drży powieka. – Jesteś zbyt uprzejmy – mamrocze Brian. – Zbyt uprzejmy. – Słuchaj, Joy, przykro mi, ale chyba nie masz czasu na wypalenie ostatniego papierosa jako pracownica ze stałą pensją. Zaraz zostaniesz udziałowcem, a przed chwilą na naszym rogalikowym spotkaniu zadecydowano, że to właśnie ja przedstawię cię masom. Oczywiście wspierany przez zaplecze w postaci Briana. – Naturalnie – mówi Brian. – Naturalnie. – Nasz Brian to specjalista od działań na tyłach. Niczego bardziej nie lubi, jak tego, by wyłamywać drzwi i wkraczać w sam środek trudnych wydarzeń w ściśle określonej chwili. Prawda, Brian? Spodziewamy się, że wiele osób z kancelarii zjawi się, by powitać nową partnerkę. Nie uwierzysz, ale nigdy dotąd nie staraliśmy się uczcić tego dnia w specjalny sposób, powiedziałem więc Julie, by nie przyszło jej do głowy organizować spotkania w auli. Kazałem rozesłać e-maile zawiadamiające ludzi, by zebrali się w holu na parterze. Postanowiliśmy, że ty i ci dwaj goście o podwójnych nazwiskach z zespołu prawa korporacyjnego przemówicie do swoich wielbicieli z tarasu widokowego na drugim piętrze, podczas gdy na dole catering zajmie się rozprowadzeniem bąbelków. – A jak chłopcy od bezpieczeństwa i warunków pracy będą nam bruździć, wypowiem im tram-ta-ta-ta! wojnę – deklaruje Brian. – Wypowiem wojnę. Joy otwiera usta. Chce powiedzieć, że musi iść do domu, zdarzył się nagły

wypadek, nie może zostać, lecz elokwencja, która służyła jej tu wiernie przez dziesięć lat, zniknęła, kiedy przygasły światła umysłu. – Brian da sobie radę z chłopakami, którzy rzekomo troszczą się o nasze zdrowie i nasz komfort pracy – ciągnie Charles. – Jeśli trzeba będzie wszcząć wojnę, weźmie ich na muszkę. I całkiem słusznie. Domagają się, żeby zamontować na tarasach wyższe balustrady, jakbyśmy byli bandą klaunów cierpiących na zaburzenia błędnika. Cóż, trudno odmówić im racji, rzeczywiście są między nami i klauni – macha kciukiem w stronę Briana – ale tarasów potrzebujemy już dzisiaj. I wszystko jest w jak najlepszym porządku. Stuprocentowo bezpieczne. Za dużo tego gadania o bezpieczeństwie i higienie pracy. Za dużo rozsądnych i przewidujących ludzi. Tacy jak oni doprowadziliby do bankructwa firmy prawnicze w całym kraju. Mam rację, Brianie? – Przypomnij mi porządek spotkania – mówi Brian. – Cóż, stary, nie ma określonego porządku, to nie tego rodzaju spotkanie. Z grubsza rzecz biorąc, najpierw sam powiem kilka słów i przedstawię Joy, potem Joy będzie mówić dowolnie długo o tym, jak bardzo uszczęśliwia ją awans, a na koniec stary Jonesy z działu prawa korporacyjnego przedstawi swoich dwóch nowych gagatków. – Może oni będą chcieli wystąpić pierwsi? Jako siła napędowa, hm… firmy? – Bzdura, Brian. Żyjemy w świecie pokryzysowym. Nasza przyszłość to młode gwiazdy od spraw procesowych i upadłościowych. Obecna tu Joy, zaraz za nią Bystrooki Peter, a potem ta dziewczyna z pieprzykiem, która zawsze pachnie miętą. Oto nasi nowi liderzy. Bystrooki Peter? Joy zastanawia się, czemu nigdy dotąd nie słyszała tego przezwiska, a tymczasem Charles i Brian, nie zwracając uwagi na jej niewyraźne wymówki – oświetleni z tyłu słonecznym blaskiem niczym łuną kontrolowanego wybuchu – sprowadzają ją z ostatniego stopnia i wiodą obok cypryjskiego zakładu krawieckiego oraz kiosku z kiczowatymi pocztówkami, po podeptanej gazecie „Evening Standard” przepowiadającej koniec świata i rozwody drugorzędnych gwiazd, ku japońskiemu ogrodowi wodnemu, jego sześciu bambusowym fontannom i granitowym stopniom, aż do wielkich obrotowych drzwi kancelarii Hanger, Slyde & Stein.

Dennis Ptaki w locie nie znajdują się pomiędzy miejscami A i B, lecz niosą ze sobą miejsca A, B, C, D oraz wszystkie inne, do których doleciały lub dolecą, jako cząstkę ich samych, gdyż mieszkają na niebie, a bycie „pomiędzy”, w podróży, określa, kim są – lotem, tak przynajmniej z grubsza twierdzi architekt Vincenzo Volentieri. Uważam, że to piękne, choć ma dość luźny związek z tym, o czym chcę panu opowiedzieć, to znaczy z moim małżeństwem i z wydarzeniami, które miały miejsce w czwartek, w wieczór przed wypadkiem (wieczór rozpoczęty piciem wina i podnoszeniem hantli, zajęciami zakłóconymi przez przybycie Petera Wyłudzacza Rakiet). Może to zabrzmi dziwnie, nawet dla kogoś, kto, tak jak pan, słyszał już niejedno, proszę jednak zapamiętać, zachować w swoim otwartym medycznym umyśle pewną rzecz: kobieta i mężczyzna[13] mogą się przyzwyczaić, ukośnik, przywyknąć, ukośnik, dostosować się do wszystkiego. Mogą na przykład zawrzeć bliższą znajomość z torturami. Pokochać gorący wosk i porywaczy. Całkiem spora ich grupa może uznać, że nie ma nic lepszego niż spędzenie weekendu w towarzystwie batów, łańcuchów, knebli, kulek do kneblowania, skórzanych masek, trzcin do chłosty, najrozmaitszych męskich i damskich akcesoriów do krępowania, smyczy, obroży, uprzęży, szpicrut, pacek, pasów, pejczy, ratanowych trzcinek stosowanych w prywatnych szkołach do wymierzania chłosty, pejczy – czy wspominałem o pejczach? – Chłoszczącej PytyTM, kajdanek, męskich i żeńskich gadżetów niepozwalających na doznanie orgazmu, zestawów do stymulacji elektronicznej, zacisków na sutki, piórek do łaskotania, kaftanów bezpieczeństwa, średniowiecznych narzędzi tortur oraz innych wynalazków, które nie mają jeszcze nazwy. Wyżej wymienione osoby mogą zadecydować, że jeden z weekendów w tętniącej życiem londyńskiej dzielnicy Vauxhall życzą sobie spędzić otoczone takimi właśnie przyrządami. A ja dodałbym tylko, że umysł ludzki ma ogromną zdolność przyswajania sobie tego, co nieznane. Zaczyna się to[14] zwykle od jakiegoś niemal zwyczajnego drobiazgu i zatacza coraz szersze kręgi. Przypuśćmy, że od dłuższego czasu nie kochał się pan z żoną. Przysłowiowa krew już nie płonie w żyłach. Seks, według określenia z kobiecych magazynów, leży z przetrąconym kręgosłupem gdzieś w kącie wciąż od nowa remontowanego domu[15]. Przestało iskrzyć. Może w przeszłości wydarzyło się coś, co sprawiło, że miłość fizyczna nie daje już pańskiej żonie szczęścia. Głęboka ewolucyjna potrzeba podjęcia działań reprodukcyjnych ustąpiła pod ciężarem rozpaczy spowodowanej świadomością,

do czego prowadzą te działania we współczesnym świecie – brak nam czasu, by zająć się własnym dzieckiem, własne dziecko, w dorosłym życiu, nie ma czasu zająć się nami, a nawet jeśli wszyscy dysponują czasem, całym czasem świata, może dojść do interwencji jakichś okrutnych sił zewnętrznych. Tak więc pewnej nocy, po kilku drinkach, może siedmiu, a na pewno więcej niż pięciu, milcząco przyznając się do potrzeby pożycia intymnego oraz konstatując brak iskier i płomienia, proponuje pan żonie obejrzenie filmu na DVD Dziewczątka z Alp. Erotyczna lawina, który – zgodnie z piątą z dziesięciu wskazówek zawartych w przejrzanym przez pana poradniku Jak naprawić małżeństwo – reprezentuje tak zwane soft porno. Film ten, dotychczas przechowywany pod sportowymi skarpetkami i śnieżnobiałymi bokserkami spiętrzonymi w szufladową wersję prawdziwej lawiny, prezentuje piczki dziewczątek z Alp, a także (ponieważ przeżycie ma być wspólne) kilka fiutków. Wszystko (oglądanie, późniejszy stosunek i tak dalej) udaje się nad podziw dobrze, więc następnym razem, już zawczasu, załatwia pan u jednego ze swoich brodatych doktorantów małą torebkę kokainy, mimo że nie robiliście tego z żoną od lat (mam tu na myśli wciąganie koki, choć od uprawiania seksu też minął kawał czasu) i oglądając film, wciągacie razem trochę, tylko tyle, by miło i elegancko odpłynąć. Wszystko to (oraz późniejszy stosunek) udaje się nad podziw dobrze, więc kilka tygodni później zabiera pan resztę kokainy na małą imprezę dla bliskich przyjaciół. Nastrój robi się żartobliwy i lubieżny, w pokoju zostaje was tylko czworo, żona drugiego faceta – wyglądająca całkiem ładnie w narkotycznym blasku księżyca – kładzie panu rękę na udzie, a pan podnosi wzrok i widzi usta jej męża na ramieniu swojej żony, ramieniu, które tak pan kocha. Wszystkie te fakty jednak specjalnie panu nie przeszkadzają, to małe piwo w porównaniu z tym, co widział pan na ekranie. Żona mówi: „Wracajmy do domu, zrobiło się jakoś dziwnie”, więc wychodzicie, ale – ale – czuje się pan nieco rozczarowany, a także zaskoczony swoim rozczarowaniem i zdumiony zaskoczeniem, bo wydawało się panu, że na tym etapie życia nic już pana nie zdziwi. Mijają miesiące. Zaczyna pan kupować od doktoranta większe działki kokainy. I na długo, zanim znudzą się panu narkotyki, na długo, długo, zanim ZUZ wyjęczy podczas indywidualnych konsultacji, że jest pan jedynym opiekunem naukowym, który ją tak nisko ocenia („proszę to jeszcze rozważyć, niech pan się zastanowi”), na długo, długo, długo, zanim ZUZ pójdzie do dziekana wydziału humanistycznego poskarżyć się na nieprzyzwoite uwagi i obmacywanie (choć uwag tych nie wypowiedziano, a obmacywanie nie zostało… obmacane), na długo, długo, długo, długo, zanim ZUZ oskarży pana na dokładkę o handel narkotykami na kampusie, na długo, długo, długo, długo, długo, zanim zostanie pan zawieszony do czasu zakończenia uczelnianego

śledztwa, na długo, długo, długo, długo, długo, długo, zanim pana codzienne życie stanie się serią kłamstewek w celu ukrycia zawodowej katastrofy przed młodą żoną – na długo, zanim to wszystko nastąpi, pewnej nocy wasza czwórka[16] posunie się nieco dalej. A kiedy wiele poranków później pan i pańska młoda żona, rozmawiając w łóżku, uznacie, że czas te zabawy zakończyć, bo choć w zasadzie przyjemne, powodują skrępowanie w codziennych kontaktach z Brendą i Anthonym – w supermarkecie albo na targu w Islington – zacznie pan rozważać inne możliwości. Chcę przez to powiedzieć, że w każdy czwartek przyjmowaliśmy call girl. A słowa: „Którą dziewczynę zamawiamy na dzisiaj?” stały się równie zwyczajne jak: „Czy masz drobne na pralnię?”[17]. Tak czy owak, może nas pan osądzać, lecz według mnie żona i ja zachowujemy się w sposób tylko lekko odbiegający od normy. Kompromisy i zdrady w małżeństwie wydają się przykre i nie do pomyślenia jedynie wtedy, gdy porównamy je z idealną wizją związku doskonałego, jaką wszyscy mamy na początku. Kiedy wspólny znajomy po raz pierwszy umówił mnie na randkę z Joy, opowiedział o jej błyskotliwej karierze prawniczej i wyjaśnił, że ostatnio wplątała się w skomplikowany związek, ale teraz chce się zakochać czystą miłością, czy wtedy choć przez moment wyobrażałem sobie, że pewnego dnia, by obudzić w sobie namiętność, będziemy uzależnieni od płatnych usług seksualnej profesjonalistki? Nie. Nie, panie terapeuto, zupełnie sobie tego nie wyobrażałem. Lecz z drugiej strony nie przewidziałem też, że Joy zajdzie w ciążę, ja, bez zastanowienia, zaproponuję jej jedyne słuszne wyjście, a ona, po ciągnącym się w nieskończoność namyśle, podczas którego obserwowałem pływające po kanale kaczki, powie: „Zgoda, czemu nie” i że niedługo potem, oglądając się przez lewe ramię, zobaczę ją w bieli, oblaną światłem wpadającym przez wysokie okna, niemal nierealną, z uśmiechem kładącym się delikatnym cieniem w dołeczkach policzków. Na tamten czwartkowy wieczór zamówiliśmy call girl. Joy-Joy nie była w nastroju. Odesłaliśmy dziewczynę do domu. Nie sądzę, żeby żonę przesadnie zdenerwowało coś, co zdarzało się praktycznie co tydzień. Z pewnością po wyjściu dziewczyny nie działo się nic nadzwyczajnego. Napiliśmy się wina, które mimo moich obaw nie trąciło korkiem. Chciałem wspomnieć o wizycie Petera, ale postanowiłem nie dawać mu satysfakcji, że doprowadził do kolejnej mojej kłótni z Joy-Joy. Potem poszliśmy spać i obudziliśmy się w zwykły na pozór piątek, poranne niebo pokrywały kłębiaste chmury, słońce podobne do klementynki, nie, tangerynki, nie, satsumy, wznosiło się nad horyzontem, a ja, na lekkim kacu, z gałkami ocznymi pulsującymi w rytmie serca, przyglądałem się, jak Joy układa na komodzie jakieś papiery.

Pyta pan…? Tak, rozumiem. Cóż, powiedziałem „zwykły na pozór piątek”, lecz powinienem dodać, że… tak, była bliska płaczu i serdeczna. Starannie poukładała w pięciu zgrabnych kupkach wszystkie nasze wyciągi bankowe, oddzielając te z aktualnych kont od tych z Indywidualnego Planu Oszczędzania. Powoli i ostentacyjnie, jak mi się teraz wydaje, oznajmiła, że mnie kocha, powiedziała: „Kocham cię”. Często wypowiadała te dwa słowa – może to pana dziwi? – jednak zwyczajem zabieganych par robiła to zwykle w szybki, urywany sposób. Joy-Joy zawsze mówiła szorstko i pospiesznie, wygłaszała najistotniejsze przemowy w tempie osoby przyjmującej zamówienia na dania na wynos. Potrafiła zakwestionować cudze poglądy, zamówić meble i zarezerwować bilet pierwszej klasy na samolot w czasie, w którym ja ledwie zdążyłbym przełknąć ślinę, naprawdę to umiała, ale tamtego ostatniego ranka nie spieszyła się, zachowywała się inaczej, jej „kocham cię” miało dłuższy odstęp między wyrazami, więc może, tak, może powinienem był się domyślić. Zauważyłem, że znów mówię w czasie przeszłym. Zabawne, jak zmieniają się mody, jak nie jest już on (czas przeszły) pierwszym wyborem pisarzy – weźmy, pour example, dzieła Beverley Badger. Jeśli chodzi o Joy, powiedziałbym, że mimo kilku upartych wspomnień ciągnących ją w przeszłość była z natury osobą teraźniejszości, energiczną, patrzącą przed siebie i ledwie muśniętą przez czas, podczas gdy ja jestem obecnie człowiekiem przeszłości, przeszłości, która wciąż trwa, w której wodach brodzę coraz wolniej, a nogi mam jak z ołowiu. Chciałbym opowiedzieć panu o zbliżającym się przesłuchaniu dyscyplinarnym na uniwersytecie, o tym, że studentkę, która wpędziła mnie w kłopoty, wymieniono w zeszłym tygodniu w prasie w związku z mało eleganckim wypadkiem w Peckham. Ten szczególny przystanek w opowieści byłby przysłowiową stacją benzynową przy, hm… autostradzie mojego życia, badanego, jak sądzę, podczas naszych spotkań (by znaleźć odpowiedź na pytanie, kim jestem). Jednak przede wszystkim chciałbym opowiedzieć o tym, jak w piątek stanęli u moich drzwi policjanci. Wymachiwali prawem jazdy JoyJoy. Prosili, żebym potwierdził, że mój adres to jej adres. Pytali, czy kontaktowała się ze mną, powiedzieli, bym się nie denerwował, a potem, trzymając jej torebkę, świeżo ozdobioną tłuczonym szkłem, zawiadomili mnie, iż Joy-Joy miała wypadek i zaginęła. Zaginęła, dziwne słowo przywodzące na myśl coś mistycznego, jakieś przeżycia, których doświadcza się, będąc jednocześnie poza nimi, tak jak to się dzieje z zaginionymi. Jeśli pan chce, opowiem panu o tym, o jeździe radiowozem do kancelarii i o

moim telefonie do Annie, siostry Joy-Joy. Dziękuję. Jest pan wolnym od uprzedzeń i uważnym słuchaczem. zapewne można oczekiwać po osobie, której profesja łączy w sobie humanistyczne i ścisłe. Myślę, że będzie pan idealnym czytelnikiem nowej książki. Jeśli zdołam ją wydać. Jeśli agentka Beverley Badger w się do mnie odezwie.

Czego nauki mojej końcu

Godzina 16.48 Joy ma wrażenie, że niewidzialna ściana oddziela ją od zgromadzonych na parterze podekscytowanych, ożywionych pracowników kancelarii. Wymieniane przez nich uprzejmości docierają do niej częściowo, jak słyszana w półśnie niewyraźna paplanina – ale spacer w chłodzie wokół budynku chyba dobrze jej zrobił: po potężnym bólu głowy został tylko daleki szum w uszach. – Muszę się odświeżyć – zawiadamia towarzyszy, kiedy mijają barierki ochrony, zadowolona, że jej słowa brzmią rozsądnie. – Postaraj się pospieszyć – mówi Charles. Pobrzmiewający w jego głosie despotyzm sprawia, że Joy chce mu się przypodobać. – Zobaczymy się na górze. – Zobaczymy się na górze – powtarza Brian. Ustawione w szachownicę kieliszki szampana, lśniące, o wyrazistych konturach, wyglądają imponująco, choć nieco efekciarsko. Na bocznych stolikach czekają tartinki, świeże i kuszące, lecz trochę nienaturalne: bruschetta nie powinna być takiej wielkości i kto właściwie jada kaczkę w sosie hoisin z liścia sałaty? Ale przekąski, razem z markową wodą mineralną i klarowanym sokiem, przygotowano tu specjalnie na jej cześć, więc Joy, wchodząc do damskiej toalety, myśli, że może rzeczywiście najlepiej zrobi, jeśli powie swoje i podpisze papiery, bo czy jako partnerka od razu zostanie zmuszona do wpłaty udziału kapitałowego? A jeśli nawet tak będzie, co wydaje się coraz bardziej wątpliwe, to czy po jej śmierci firma zachowa się niehonorowo wobec Dennisa? Z drugiej strony, po awansie na partnerkę może pewnie podpisać jakąś korzystną dla małżonka polisę na życie – choć trzeba sprawdzić, czy nie wyklucza ona wypadku samobójstwa – więc po co tak się spieszyć, by umrzeć właśnie dzisiaj? Joy, siedząc na sedesie, zastanawia się, czy inni potencjalni samobójcy też mają takie groteskowe problemy z podjęciem decyzji. Dryfuje po morzu zmiennych: Dennis pewnie codziennie tak się czuje. Powinna pójść na policję. Formalnie rzecz biorąc, uciekła z miejsca wypadku. Zaraz po przemówieniu, jeśli je wygłosi, powinna udać się na najbliższy posterunek. Czy rzeczywiście tuż przed wypadkiem rzuciła telefonem w pleksiglasową szybę? Może wyleciał jej z ręki na skutek zderzenia lub upuściła go znacznie później? Nie pamiętała żadnych dramatycznych wydarzeń związanych z blackberry, dopóki nie opowiedziała o nich w szatni Barbarze. Przecież podczas traumatycznych

przeżyć dochodzi do zaburzeń percepcji, więc jak ustalić, co było prawdą, a co nie? Teraz ogarnia ją pewność – pokryzysowy podajnik wydziela papier toaletowy po jednym listku, co wydaje się wyjątkowo irytujące – niemal pewność, że nie miała nic wspólnego ze śmiercią kierowcy, nie musi czuć się winna, to on omal jej nie zabił, ale różne myśli tłuką jej się po głowie (oszczędzają na papierze toaletowym!), pewnie wskutek szoku. Dwudziesty pierwszy stycznia. Uznała, że to odpowiednia data na odebranie sobie życia, a kiedy awans na partnerkę w firmie wyznaczono na ten sam dzień, wydało jej się to nie zbiegiem okoliczności, tylko częścią większego planu. Każdy dowód na to, że świat wokół nas ma sens, jest cenny. Wróci do Heath i zrobi wszystko jak należy. Lecz czy nie czuła dziwnej radości, gdy po wypadku zdołała uciec z pogiętej metalowej trumny, gdy przeżyła, choć kierowcy się nie udało? Ktoś wchodzi do toalety. Nie słychać stukotu, więc nosi buty na płaskich obcasach, nie szpilki. Dzwoni komórka, nie jest to jednak dzwonek typowy dla Hanger, a kobieta mówi: „Halo?” tonem fałszywego zdziwienia, jaki każdy ma w swoim repertuarze. Joy siedzi zgarbiona i gapi się na własne majtki zwisające jej na wysokości kolan. – Zupełna strata czasu, ochroniarze mi powiedzieli, że właśnie przyszła do pracy, ale wiesz, jaki on jest – wyjaśnia kobieta. Ma trudny do pomylenia głos, lekko chropawy i szorstki, lecz przecież to niemożliwe. – Już zapomniałam, że mógłby dostać doktorat z panikowania. Wygląda na to, że awansowali ją na partnerkę, co pewnie było nieuniknione. Jej siostra. – Można by pomyśleć, że to jakiś wyszukany podstęp. – Tak, „podstęp” to jedno ze słów, jakie Annie pakuje do każdej rozmowy. – Żebyśmy obie znalazły się w jednym miejscu. Ale jest tu policja i tak dalej. Wyprowadziłeś psa? Joy zbliża dłoń do czujnika spłuczki, wygładza spódnicę. Przełyka ślinę, zastanawia się chwilę i otwiera drzwi kabiny. Annie odzywa się pierwsza. – O Boże – mówi. Powtarza te dwa słowa wiele razy, jakby kryły sekret, który wyjaśni się, kiedy tylko zdoła poprawnie je wymówić. Potem nachyla się do telefonu i szepcze: – Zadzwonię później. Siostry mierzą się wzrokiem. Annie schudła. Trzydzieści osiem lat życia nakreśliło jej delikatne linie wokół oczu, lecz poza tym jest zgrabna, szczupła i ma na sobie ładnie dopasowane dżinsy.

– Świetnie wyglądasz – mówi Joy. – A ty… – zaczyna siostra, ale zdanie spada na starannie umytą podłogę. – To… – Tak, niespodzianka, pomyśl, jak ja się czuję. – Dlaczego tutaj… – Raczej ciebie trzeba o to zapytać. Dennis powiedział, że miałaś wypadek i przyszła do niego policja… – O nie! – Dlaczego mówisz: „O nie”? – Nie wiem. – Nie wiesz, dlaczego mówisz: „O nie”? – Nie wiem, Annie, ja tylko… ponoszę konsekwencje. – Nareszcie – odpowiada siostra, wrzucając telefon do torebki. – Co to miało oznaczać? – pyta Joy. – To „nareszcie”. Zaginiony chłopiec powraca w każdej rozmowie, na dnie słów jak osad tkwi poczucie winy. Annie podchodzi w ciszy do dużego lustra i maluje usta błyszczykiem. Może to PR-owska sztuczka pomagająca zebrać myśli. Jej ruchy są powolne, ostrożne, ręce przesuwają się, jakby unosił je obojętny prąd, dopiero pod koniec rutynowych czynności – szarpnięcia zamka torebki, potrząśnięcia włosami – przypomina zachowaniem młodzieńczą, energiczną osobę, którą pamięta Joy. Nawet gdy człowiek dorośnie, mięśnie zdradzają, jaki był kiedyś. To samo z głosem: także teraz w akcencie Annie słychać szorstkość ścierających się ze sobą dwóch kontynentów, Ameryka Północna jeszcze nie ma ochoty ustąpić. Jest tutaj. Jej siostra. Tutaj. – No dobrze, lepiej będę się zbierać – mówi Annie. – Muszę zająć się małą i jamnikiem. Jamie jest dzisiaj w domu, ale usiłuje pracować. – Jamnikiem? – Tak. – Macie jamnika? – Przecież powiedziałam. – Pewnie macie jeszcze drugiego psa? – Oparzyłaś się w rękę? – To nic takiego.

– I starłaś skórę? – Głupstwo, Annie. – Mieszkam w Finchley z małą dziewczynką, jednym kiełbaskowatym psem i konsultantem do spraw zarządzania imieniem Jamie. Po co to śledztwo? – W Finchley? – Przeprowadziliśmy się. – Nie w Hampstead? – Zgadza się, Joy. Finchley to nie Hampstead. Polowanie na porywaczy dzieci najwyraźniej poprawiło twoją znajomość geografii. Joy analizuje w myślach tę uwagę i znajduje w niej potrzebną informację. – Wyprowadziłaś się z Hampstead – powtarza. – Na litość boską, przenieśliśmy się z Hampstead do Finchley, czy to tak trudno zrozumieć? W głowie Joy panuje wręcz bolesny tłok, tyle myśli walczy o swoje miejsce. – To był dom taty – mówi. – Odkupiłam twoją część po jego śmierci, dobrze o tym wiesz. Z ciebie naprawdę lepszy numer. Już zapomniałam, że moja siostrzyczka jest… – Nic takiego nie powiedziałam. – Czy to dziwne, że po tym, co się stało, chcieliśmy choć trochę zmienić otoczenie? Czy jesteś urażona, czymś cię obraziłam? – Przepraszam. Nie. Tylko… – Tylko co? – Przechodziłam niedawno obok – mówi Joy. – Domu w Hampstead. Widziałam w ogrodzie motocykl. – Sprzedaliśmy dom jednemu z kolegów Jamiego. Pewnie należał do niego. Przechodziłaś? – Spacerowałam. Po Heath. – Więc wciąż to robisz. – Rzadziej niż kiedyś. – No tak. Słyszałam, że teraz mniej znaczy więcej. Joy czuje za uchem gwałtowny, szarpiący ból, na chwilę ogarniają ją ciemności. – Co się stało?

– Nic. – Joy mruga. – Szarpnęłaś głową. – Nic takiego. Kiedy wyprowadziliście się z Hampstead? Dostałaś moje listy? To znaczy na pewno dostałaś pierwszy, ten napisany zaraz po, po Wimbledonie. Może list to nie był najlepszy pomysł, ale doszłam do wniosku, że powinnaś wiedzieć, co naprawdę stało się tamtego dnia i… Żałuję, że nie powiedziałam ci od razu, gdy policja, wtedy… Boże, tak mi było wstyd, wymiotowałam, codziennie wymiotowałam, nie przyszło mi jednak do głowy, że po tym liście zerwiesz ze mną kontakty, oczywiście nie mam o to pretensji, jeśli tak właśnie, ale… – Dennis też o wszystkim wie? Cisza. – Słuchaj, Joy, cieszę się, że najwyraźniej nic ci nie jest. Naprawdę. Widzę, że zdarzył się jakiś wypadek, pewnie jesteś roztrzęsiona, boli cię ręka, więc dobrze, że nic poważnego ci się nie stało, jednak naprawdę muszę już iść. – Jak się nazywa twoja córeczka? – Grace. – Grace. Co za piękne imię. – Pomyślałam, że tacie by się spodobało. Ciebie nazwał Joy. Ja dostałam na drugie Liberty, wciąż uważam, że to cholernie dziwaczne, ale co tam. No dobra, powinnam już lecieć. – Proszę, siostrzyczko – mówi Joy i nawet w jej własnych uszach brzmi to zbyt rozpaczliwie, zbyt błagalnie – proszę, Annie, zostań jeszcze trochę. Muszę wygłosić dwuminutowe przemówienie, a potem będziemy mogły pogadać, nie pogadać, porozmawiać. Wypijemy razem kawę, co ty na to, będę ci naprawdę wdzięczna. – Słuchaj, J, problem w tym, że ja… – Znów ten ostrożny wdzięczny ruch: ręka unosi się powoli ku twarzy, palce bez przekonania masują skroń. – Nie chciałam, by tak się między nami ułożyło. Ale wiesz, nie jestem pewna, czy mam dość siły. – Gdybyś mogła zaczekać tylko kilka minut – powtarza swoją prośbę Joy. – Nie więcej. Muszę teraz pobiec na drugie piętro. Tam jest taras widokowy, będę z niego wypłaszać – czy powiedziała „wypłaszać”? – mowę do grupki ludzi zebranych koło wind. Annie marszczy, a potem wygładza czoło. Joy czuje, że chyba osiągnie swój cel, choć wciąż nie jest tego pewna. Zawsze, gdy pojawia się szansa, że zdarzy

się coś przyjemnego, ogarniają ją podejrzenia. – Proszę, zgódź się – dodaje jeszcze, czując na wargach drżenie powietrza. – Kilka minut. Nie więcej. Jeśli twoje wystąpienie potrwa dłużej, będę musiała iść. Dwóch policjantów czeka w recepcji, żeby z tobą porozmawiać, to też zajmie trochę czasu. – Dwóch policjantów? – Przecież mówię. – Czekają na mnie? – Zgadza się. Proszę, nie zaczynajmy następnej farsy Hampstead-FinchleyHampstead-Finchley, dobrze?

Samir Zdecydowałem już, za kogo się przebiorę na maraton. Kim będę. Proszę zgadnąć. Nie. Może spróbuje pan jeszcze raz? Nie. Davidem Cameronem! Nie, nie. Nie tym. Kotem pani Hasan. Nasza sąsiadka pomaga w schronisku dla kotów i został im z zeszłego roku kostium pręgowanego mruczka, w sam raz dla mnie. Widzi pan, będę biegł dla tego schroniska. Pani Hasan powiedziała, że to będzie dla niej zaszczyt, jeśli włożę strój kota. Obiecała oddać go wcześniej do pralni chemicznej. Powiedziała też… Cóż, uważa, że niepotrzebnie tak się przejmuję. Tym, że uwolniłem jaszczurkę. Tak. Też to powiedziała. Tak. Odkryłem, że w piątek w suszarni ręczników właśnie coś takiego miał na sobie Peter. Tylko był to kostium jaszczurki, nie kota. Tak! Ten dziwaczny zielony strój z lycry. Prawnicy są czasem dziwni. W piątkowe popołudnie, kiedy wróciłem po wypuszczeniu jaszczurki, Jack na pewno nie był w cudownym nastroju. Przyszedł wcześniej na swoją zmianę trwającą od godziny wpół do piątej do ósmej i odkrył, że przy biurku nie ma nikogo. Zacząłem wyjaśniać, że zatrzymały mnie obowiązki w suszarni, ale mi przerwał. Powiedział: „Sam, chłopie, posłuchaj, czasem jesteś głupi jak but”. Zawiadomił mnie, że obsługa biurka jest ważniejsza od ręczników. Twarz miał mocno zaróżowioną i zmarszczoną. Może z wysiłku wywołanego kontemplowaniem buta i jego przeznaczenia. Zapytałem, czy poza tym wydarzyło się coś przykrego, co wpłynęło na jego nastrój, i w końcu mi wyjaśnił. Przed dwudziestoma minutami został nieprzyjemnie potraktowany przez pewnego prawnika. Tamten człowiek wszedł do siłowni w niezgodnych z regulaminem butach, stanął na macie do robienia brzuszków i powiedział, że ma bardzo drogi garnitur, którego nie chce zostawiać w szatni. A właśnie przygotowuje coś na Dzień Zabaw z Prawem. Zażądał, żebyśmy przechowali

mu go w naszym pokoju służbowym, gdzie będzie bezpieczny. Widzi pan, okazało się, że ten prawnik to Peter. Jack wyjaśnił, że niestety nie wolno nam trzymać tam ubrań. A on mu na to: „Chyba nie wiesz, kim jestem!”. Więc Jack zabrał garnitur, czuł się jednak poniżony. I pewnie dlatego trochę się na mnie wyładował. Bo byłem pod ręką. Z tego samego powodu ojciec tak rozzłościł się na mnie tamtego dnia w Śrihat. Bo byłem obok. „Po co właziłeś do rzeki?”, pytał. „Po co właziłeś do cholernej Kushiary, skoro nie umiesz pływać?” Wszystko to działo się na godzinę przed przemówieniami i przyjazdem ambulansu, który zabrał pannę Stephens. Zanim spostrzegłem krew w jej włosach, zanim ludzie odepchnęli mnie na bok i zanim zobaczyłem, że nawet leżąc, potrafi przyciągać innych do siebie. Właśnie kończyłem zmianę, a Jack miał zacząć swoją. Postanowił trochę poćwiczyć, żeby się uspokoić po spotkaniu z Peterem. Ćwiczenia to cudowna rzecz w takich wypadkach. Ściągnął spodnie od dresu, pod którymi oczywiście miał szorty, i podrapał się w szczecinę na podbródku. Nie patrząc na mnie, powiedział: „Sam, chłopie, jak chcesz sobie teraz pobiegać, to jazda, nie ma tu żadnych prawniczych ważniaków”. „Ale wtedy nikogo nie będzie przy biurku”, odparłem. A on na to: „Jezu Chryste, Samir, przecież obaj jesteśmy na miejscu”. Potem trochę się porozciągał i wszedł na bieżnię. Jeszcze raz podrapał się po szczecinie i zaczął biec. Popsikałem bieżnię obok niebieskim sprayem. Wykonałem kilka ćwiczeń szyi, licząc równocześnie piłki lekarskie różnej wagi leżące na trójkątnym stojaku za bieżnią (siedem minus dwie). Potem porozciągałem ścięgna podkolanowe, zrobiłem rozgrzewkę mięśni czworogłowych i kilka skłonów. Bieg obok Jacka to dziwne uczucie. Nigdy przedtem ani potem tego nie robiłem. Oto biegłem obok niego, próbując patrzeć prosto przed siebie, lecz widząc w lustrze także odbicie mojego towarzysza. Myślę, że przyglądanie się ludziom w lustrze zawsze ma w sobie coś niezwykłego. Są sobą, a jednocześnie kimś innym. Na tym polega cudowna sztuczka luster! Przypominają mi moją pracę w toaletach w Raju. Te lustra. Angielskie żołądki w indyjskiej restauracji. Potrawy pełne ostrych przypraw. Trzeba było sprzątać co dwie godziny. Szef ojca, kierownik restauracji, bardzo tego pilnował. Chciał mieć klientów z korporacji. Na stolikach stały kieliszki do wina. Oprócz sprzątania co dwie godziny obowiązywała też inna ważna zasada. Gdy do toalety wchodził klient, musiałem przerwać pracę i nie patrzeć mu w oczy. Najwyżej w lustrze. Nigdy nie patrzeć wprost. Ojciec mówił, że klient to człowiek o subtelnym guście, który nie życzy sobie kontaktów ze sprzątaczem. Trzeba być przezroczystym. Bezgłośnym. Inaczej zmusza się

mężczyznę o subtelnym guście do uznania, że jest mężczyzną bekającym i pierdzącym. Ale popełniłem błąd… odezwałem się do jednego klienta… po prostu dałem mu drobną radę, bo zauważyłem, że zapomniał umyć rąk… I złamałem zasady. Zwolniono mnie z pracy. Ojciec przejął moją zmianę, dopóki nie znaleziono zastępstwa. I od tamtej pory zachowuje się tak, jakby wciąż przebywał w toalecie w Raju. Kiedyś miał w sobie typową dla nauczyciela pewność siebie. Trzymał się prosto. Patrzył ludziom w oczy. Teraz, nawet kiedy próbuje pogawędzić o głupstwach z panią Hasan lub siedzi w ulubionym fotelu, wygląda inaczej. Jest przygarbiony i mały. Obecny, a jednocześnie nieobecny. Przezroczysty. Z nosem przyklejonym do telewizora. Gdy przysuwam krzesło do jego fotela, trzeszczą wyładowania elektryczne. Tamtego piątku widzę w lustrze Jacka. On na jednej bieżni. Ja na drugiej. Poręcze mojej są wciąż wilgotne od niebieskiego sprayu. Czuję falę powietrza wywołaną przez ruchy towarzysza. Bardzo płynne. To urodzony lekkoatleta. Fala powietrza jest taka sama jak wtedy, kiedy po raz pierwszy w Bangladeszu biegałem dla przyjemności. W Śrihat każdy porusza się po to, żeby się gdzieś dostać, dotyczy to riksz, autoriksz i dzieci spieszących na piątkową modlitwę. Na ulicy gra się w piłkę, w krykieta i tak dalej, nikt jednak nie wkłada specjalnych butów, żeby biegać wśród samochodów i klaksonów, mijając zabłąkane kozy i krowy. Ale raz mi się to zdarzyło, przed moim przyjazdem do Anglii, gdy miałem czternaście lat. Już po śmierci matki. Otrzymałem wtedy najcudowniejszy prezent. Pojechałem odwiedzić najlepszego przyjaciela, który przeprowadził się do Dhaki. Kiedy spacerowaliśmy, trzymając się za ręce, co tam u nas nie wydaje się dziwne, mój przyjaciel opowiedział mi o pewnym cudownym klubie. Klubie lekkoatletycznym w Dhace dla tych, którzy nie radzą sobie w innych sportach. Następnego dnia włożyliśmy bardzo marne, stare tenisówki i poszliśmy tam. Miła pani wyznaczyła nam trasę. Wyruszyliśmy. Biegliśmy obok siebie, tak jak w sytuacji, o której panu opowiadam. Jak w tamten piątek w siłowni z Jackiem. Biegliśmy. Trzymaliśmy tempo. Wchodziliśmy w rytm. Wydawało się, że robimy to bez wysiłku jak kot pani Hasan, gdy goni za liśćmi. Nic nie może się równać z cudownym uczuciem, które ogarnia cię, kiedy wyłączasz swój umysł na trasie lub na bieżni. Tak jak zrobiła to podczas swojego ostatniego treningu panna Stephens. Wchodzisz wtedy do wnętrza płuc. Biegniesz Begum Rokeya Sarani. Skręcasz w lewo przed gmachami Komisji. Taką trasę zrobiłem tamtego dnia z moim najlepszym przyjacielem. Biegliśmy wzdłuż jeziora w kształcie półksiężyca. Pod górę ulicą Mirpur. Na wzgórze. Obok niskich domków. Po prawej stronie nowoczesne okna, po lewej lepianki. Potem ruszyliśmy w dół, mijając cmentarz, i następnym punktem orientacyjnym, gdy

w płucach czuliśmy już gorąco, był Kalatan. Biegnie się tam wzdłuż brzegu cudownego jeziora, jego barwne wody zapraszają do kąpieli, a dalej mija się jakiś szpital, chyba leczą tam nerki. Cały czas wzdłuż jeziora. I jedno muszę panu powiedzieć. Nawet kiedy w płucach płonie ogień, jest to magiczne miejsce. A potem człowiek wzdycha, bo znów słyszy klaksony, wraca na szerokie ulice i biegnie, biegnie do miejsca, z którego wyruszył. W małym światku wewnątrz własnych płuc widzę drzewa i uniwersytet, i gmach Jagannath Hall Pukur, a gdy podnoszę oczy, spostrzegam, że towarzyszy mi Jack. To bardzo dziwne, że tu jest. Wygląda nieprawdziwie, jak jaszczurka w suszarni. Przypomina sylwetkę wyciętą z tektury. Wydaje się gładki i płaski w świetlistej tafli lustra. Obecny i nieobecny. Otaczają go tropikalne drzewa, eukaliptusy i akashmoni. Jezioro lśni, chociaż wiem, że to błyszczy lustro w siłowni. T-shirt opina się Jackowi na ramionach, bicepsy i tricepsy połyskują tu i tam, to naprawdę cudownie miły człowiek. I nagle nie wiem, gdzie jestem. Ćwiczę w siłowni na bieżni obok Jacka w piątkowe popołudnie tuż przed wypadkiem panny Stephens, tuż zanim połamały się nogi, które Jack tak uwielbiał, lecz jednocześnie nie wiem, gdzie jestem. Staram się nie myśleć o matce, o jej skaleczonej stopie, niewielkiej rance, w którą wdało się zakażenie, kiedy weszła do rzeki, tam, w Śrihat, żeby mnie ratować, bo nie potrafię… idę na dno jak kamień… nie umiem pływać. Staram się patrzeć prosto przed siebie, tracę równowagę, a gdy znów podnoszę wzrok, Jacka nie ma. Zniknął. To znaczy zniknęły drzewa i wiem, że jestem w siłowni, ale Jack także wyparował. Nie mogę uwierzyć, że już go tu nie ma. I wtedy właśnie to się dzieje. Za późno się zorientowałem. Czuję siłę, której nie potrafię się oprzeć. Zupełnie jakby jakaś zła ręka ciągnęła mnie w tył. Tracę równowagę. Próbuję ją odzyskać, wydłużając krok. Kiedy jednak raz zgubi się naturalny rytm, to koniec. Wiem, że już po mnie. Lecę do tyłu. Wleczony bardzo, bardzo szybko przez nieistniejącą rękę. Moje stopy unoszą się w powietrzu. Trwa to tak długo, że przed upadkiem mam czas policzyć do czterech lub pięciu. Liczę i z dziwnym uczuciem lekkości frunę w tył. O mało co nie spadam na bieżnię, lecz ostatecznie zwalam się na stojak z piłkami lekarskimi. Łup. Leżę na podłodze jak kupka nieszczęścia i właśnie wtedy mój mózg uświadamia sobie, co zaszło. Z cudownej przestrzeni pomiędzy mną a sufitem spadają piłki. Najpierw zielona. Leci. Z przewróconego stojaka. Ląduje na moich piersiach i pozbawia mnie oddechu. Potem mniejsza. Na genitaliach. Wszystko w środku mi się skręca i czuję, że muszę iść do toalety. Osłaniam twarz, gdy najcięższa piłka chwieje się na krawędzi, ale na szczęście ląduje z boku, a inne toczą się w drugą stronę. Leżąc, czuję ściekający po szyi ciepły strumyczek krwi. Zauważył

pan, że ból zawsze przez chwilę zwleka z nadejściem? Czy to ma sens? Wreszcie nadchodzi, a ja dostrzegam wyżej na ścianie takie, jak to się mówi, małe szklane pudełeczko z przyciskiem na wypadek pożaru. W zasięgu ręki. Niewiele myśląc, stwierdzam: tak, jestem tutaj, wpadłem w panikę, mogę nawet umrzeć, więc rozbijam palcami szkło i dopiero wtedy uświadamiam sobie, co zaraz nastąpi. Lada moment w sali pełnej porozrzucanych przedmiotów włączy się alarm. A alarm uruchomi zraszacze. Orientuję się, jak to działa, znam wspaniałą logikę systemu, wiem, że woda poleje się na bieżnie i ergometr, i orbitrek, i atlas. Przez kilka sekund myślę o tym, że jest to dla mnie cudownie zrozumiałe, a potem się zaczyna. Dzieło wodnego zniszczenia. Wyje najcudowniejszy rodzaj alarmu. Na suficie włączają się dwa zraszacze. Potem trzeci. Potem wszystkie. Obracają się. Słychać syk aparatów do mierzenia ciśnienia i innych tego rodzaju urządzeń. A ja się boję, ale wiem, że jeszcze dzisiaj nie umrę. Wymaga to dłuższych wyjaśnień, w każdym razie leżę obolały, lecz żywy, a woda niszczy wszystko wokół. Mam jądra jak pureé z grochu, krew na szyi, czuję mdłości, nadgarstek wydaje się cudzy. Normalnie w takiej sytuacji bym zemdlał. I pośród tego całego bałaganu widzę Jacka. Jacka wychodzącego z pokoju służbowego w przemoczonym T-shircie, trzymającego coś przed sobą. Śmieje się. Nawet nie próbuje się osłaniać przed sztucznym deszczem, tylko się śmieje i patrzy prosto na mnie. Wśród potoków wody wskazuje na zwisający mu z ręki długi, ciemny kształt, a ja rozpoznaję w nim garnitur Petera. Ten, którego mieliśmy pilnować, gdy on będzie chodził w przebraniu. Jest zupełnie przemoczony i zniszczony. To bardzo źle. Ale ja, leżąc, zaczynam się uśmiechać. Czy to ma sens? Uśmiecham się szeroko. I kiedy tak leżałem w zdewastowanej sali pośród zniszczonego sprzętu – zanim wyłączyliśmy zraszacze i poszliśmy zobaczyć, jak przemawia panna Stephens – gdy Jack stał obok, pękając ze śmiechu, i ja też się śmiałem, w tamtej chwili nie czułem się taki samotny. Czy to ma sens? Czy to w ogóle ma sens?

Godzina 16.58 W niektórych zakątkach biura jest gorąco jak w Bangkoku. Budynek o szklanych ścianach chyba przesunął się ulicami City, zjechał w dół po zmrożonym brzegu Tamizy i oblodzonych kamykach, popłynął pod mostami i niespokojnym niebem, nad rybami, błotem, ciałami samobójców, coraz dalej i dalej, na otwarty ocean, nieruchomy i błękitny, tam gdzie z wyciągniętymi ramionami czekał na niego równik… – Zamiast martwić się o wyższą balustradę – mówi Charles, wytrącając Joy z rozmarzenia – powinni znaleźć mniej agresywny sposób na ogrzewanie tych platform. Nawiew działa jak miotacz ognia. – Wstaje z jednego z krzeseł, które przed chwilą kazał przynieść. – Miotacz ognia – powtarza Brian w imieniu reszty siedzących w rzędzie osób. Obok niego Joy kiwa głową, naśladując kolegów po lewej stronie. Rozprostowuje nogi i myśli, że w blasku świetlówek wszyscy oni wyglądają jak duchy nierzucające cienia. – Oparzyłaś się w rękę? – pyta ktoś. Joy mruga, a tymczasem Charles podchodzi do krawędzi tarasu. Zaczyna uciszać dochodzący z dołu szum głosów, brzęk talerzy i kieliszków docierający na górę jako bezładna mieszanina dźwięków. Joy wyobraża go sobie na skraju mostu, mówiącego: „Proszę o ciszę. Bardzo dziękuję”. Robi się jej gorąco, trochę się boi, w głowie znów czuje ucisk, ból narasta, ale teraz, gdy na dole czeka siostra, wszystkie rozczarowania dzisiejszego dnia nabierają sensu. Otarcia na knykciach zmieniają się w blizny przetrwania. Czytała, że samobójcy wyłowieni z Tamizy często mają poranione palce, za późno próbowali się czegoś uchwycić, czepiali się filarów i podpór mostów. – Panie, panowie oraz wciąż jeszcze niezidentyfikowane istoty pracujące w naszej kancelarii. Jak większość z was wie, nazywam się Charles Jestingford i jestem partnerem w zespole procesowym. Charles trzyma mikrofon ostrożnie, jakby w obawie, że pokryta siatką kula oderwie się i spadnie dwanaście metrów w dół, zostawiając mu w ręce bezużyteczny patyk. Lśniące czubki czarnych oksfordków wtulają się w podstawę balustrady. Jej żelazne pręty zwężają się i skręcają na wysokości kolan – jak świeca, która staje się płomieniem. – Na początku chciałbym wam opowiedzieć o pewnej dziwnej rzeczy, która

przydarzyła mi się dzisiaj rano. Spędzałem ostatnio dużo czasu w biurze naszego klienta w Swindon. Zaczekajcie – osłania oczy od światła – czy jest na dole nasz pożeracz serc niewieścich, starszy prawnik rodem właśnie ze Swindon? Ach, tam stoisz, Peterze, jak mogłem cię nie zauważyć? Otóż, moi dobrzy ludzie z Hanger, teraz, kiedy odwiedziłem rodzinne miasto Petera, bo rzeczywiście się stamtąd wywodzisz, prawda?, lepiej zrozumiałem, dlaczego on tak cholernie ciężko tutaj haruje, w dzień pro publico bono, na rzecz imprezy charytatywnej, a w nocy za pieniądze. Uświadomiłem to sobie, gdy w godzinach szczytu przejeżdżałem w ciągu trzech minut przez trzecie ponure rondo, słuchając upiornie monotonnego, biadolącego głosu radiowego disc jockeya z West Country: Peter boi się, że go tam odeślemy! Charles odznacza się pewną cechą: nigdy nie przemawia do określonej widowni. Ten sam tekst wygłosiłby na weselu, pogrzebie, u bram piekieł. Kiedy z dołu dochodzą słabe odgłosy śmiechu, prawnik z zespołu fuzji i przejęć, siedzący po lewej stronie Joy, mówi jej do ucha: „Muszę zadzwonić. Wracam za dwie minuty, krótki telefon” i wybiega. Joy ma dosyć biegania. Oraz telefonów. – Lecz oczywiście ani nam się śni odsyłać Petera z powrotem. W nudnych jak flaki z olejem, banalnych centrach biznesowych w Swindon jego talenty z pewnością nie zostałyby odpowiednio wykorzystane. W głównej siedzibie firmy, którą odwiedzałem, talenty zdarzały się rzadko. Co więcej, rzadkością było nawet przychodzenie do pracy. Pracownicy robili wrażenie nieszczęśliwych. Nigdy nie widziałem firmy, w której bardziej przydałby się psycholog, by poprawić wydajność i uchronić przed ryzykiem otrzymania… Zresztą ich przeciętny pracownik przebywa na zwolnieniu lekarskim przez ponad dwadzieścia dni w roku, czyli dłużej niż ludzie z sektora budżetowego, na którego temat wolałbym się nie wypowiadać. Najwyraźniej tylko prezes lubi siedzieć w pracy od dziewiątej do piątej, ale on pociesza się tym, że w każdy piątek leci prywatnym odrzutowcem na Wyspy Dziewicze. Słowo „odrzutowiec” wzlatuje jak jego desygnat, przypominając, dlaczego wszyscy zgromadzeni na dole ludzie tak ciężko pracują: za coroczną obietnicę większych pieniędzy, większych nagród, większych ilości wszystkiego. Tu, na górze, na jasno oświetlonym tarasie, ból głowy na nowo wyostrza zmysły Joy. Gdy Charles odwraca się, żeby na nią spojrzeć, Joy potrafi odczytać, co kryje jego wieloznaczny uśmiech, rozpoznać stłoczone na wargach tęsknoty: przeprosiny za puste korporacyjne żarty (oboje wolelibyśmy obyć się bez formalności), napawanie się jej wdzięcznością (robię to dla ciebie, dla ciebie opóźniam zalanie się w trupa w Prywatnych Miłostkach), zaspokojenie prawniczej potrzeby obejrzenia sprawy z każdej strony (tłum na dole właśnie

się rozgrzewa, czy ty też?). Rozszyfrowując wyraz twarzy Charlesa, Joy przypomina sobie, co czuła, patrząc na bezwładnie zwieszone, smętne w swym umieraniu ciało biednego taksówkarza. Nie mogła mu pomóc, pewnie nikogo nie zdołałaby wtedy uratować, słaba i półprzytomna. Ocaliła siebie. Mimo bólu głowy, drętwiejących nóg, migających plamek przed oczami ocaliła siebie i zapobiegła podstępnym planom klienta z Projektu Drobiowego. W pełnym wydarzeń dniu improwizowała i przetrwała. Czegóż chcieć więcej? – Zapytałem więc prezesa, skądinąd bardzo miłego faceta: „Co pan robi, jeśli miłośnik zwolnień znów dzwoni do firmy z informacją, iż jest chory?”. A on mi na to – co powiecie na taki typ zarządzania bezpośredniego? – że właśnie w tym tygodniu stanął przed podobnym problemem i postanowił osobiście zatelefonować do pracownika. Dzwoni. W końcu pracownik podnosi słuchawkę. W jego głosie słychać zmęczenie, lecz wydaje się, że nic mu nie dolega. Prezes wyjaśnia, kim jest, i z satysfakcją czuje wędrującą po linii falę strachu. „A więc – mówi do słuchawki – chciałbym wiedzieć, dlaczego nie mógł pan dziś przyjść do pracy”. Mężczyzna zachowuje powagę, wyraźnie się jednak waha. „No, dalej – rzuca prezes – wykrztuś pan to z siebie”. A pracownik przepraszającym tonem, z odcieniem szczerości w głosie oznajmia: „Proszę pana, bardzo mi przykro, ale cały ranek leżałem w łóżku i jestem po prostu zbyt słaby, żeby dzisiaj zjawić się w firmie”. „Na litość boską, chłopie – krzyczy prezes – sam nigdy w życiu nie byłem na zwolnieniu, cóż ci takiego dolega?!” „Cóż – wzdycha pracownik – jeśli koniecznie musi pan wiedzieć, to właśnie dwa razy zrobili mi laskę, najpierw mój brat, a potem jego pies”. Zapada cisza, po czym słychać trzy lub cztery niemrawe śmieszki, kilkanaście zdziwionych klaśnięć, sto stłumionych odgłosów drwiny lub niedowierzania i niepotrzebnie powtarzane przez Briana słowa „brat i pies”. Joy dołącza do grupy klaszczących, lecz gdy zaczyna okazywać aprobatę, powoli wykonywać nakazane dobrym wychowaniem gesty, spostrzega coś dziwnego: jej dłonie nie chcą się ze sobą połączyć. Raz, a potem drugi stulona ręka chybia celu, udaje jej się trafić tylko w kształtną nasadę kciuka. Nawet przy trzeciej próbie nie rozlega się żaden odgłos. Palce Joy wyglądają w sztucznym świetle marsjańsko, niczym gładkie, różowe gadżety. Ramiona wydają się wiotkie i nieludzko chude. Płytki podłogowe zrobione są z tworzywa o nieznanej Joy nazwie, a w powietrzu, niczym pozaziemski czynnik, unosi się zapach chemikaliów. – Bez dalszych ceregieli proszę o ciepłe przywitanie naszej wybitnej prawniczki i nowej partnerki, Joy Stephens! Chyba coś z wypowiedzi Charlesa jej umknęło, ale widzi, że umieszcza

mikrofon z powrotem na stojaku, co oznacza, iż powinna teraz wstać, więc na wysokich obcasach, które tak samo są częścią jej ciała jak zęby, płuca i zdrowe brytyjskie serce, sennie podnosi się z miejsca. Czuje jedwabiste łaskotanie warg szefa dotykających nie tyle jej ust, ile miękkiej skóry tuż obok, a jego ciepło i oddech mają w sobie tyle intymności, że Joy, podchodząc do balustrady, zastanawia się, dlaczego w ostatnich latach czuła się tak bardzo wyłączona z życia.

Dennis – Czy zachowywała się normalnie? – zapytał hałaśliwszy z dwóch policjantów, przytrzymując jednym kciukiem kierownicę, a drugim dłubiąc w nosie. – Czymże jest normalność? – odparłem, gapiąc się przez okno na rozmazane sylwetki mijanych przechodniów. Niektórzy ukradkiem i z ukosa spoglądali na radiowóz, może przypominając sobie wcześniejsze zbrodnie: przeskakiwanie przez barierki w metrze lub kradzież batoników. Policjant, ze znaczącym uśmieszkiem w kąciku ust[18], zapytał po chwili, czy przychodzi mi do głowy coś poza wstrząsem mózgu, co mogłoby wyjaśnić, dlaczego Joy-Joy nie zgłosiła się na posterunek policji. – Wstrząs mózgu? – zdziwiłem się (do tej pory nikt nie wspominał o takiej możliwości, nie sugerował też innego uszkodzenia głowy lub czegoś w tym rodzaju). – Niczego nie wykluczamy – odpowiedział. – Nawet niewielkie uderzenie w głowę może spowodować tymczasową utratę pamięci. A ja dokładnie w chwili, gdy użyto frazy „utrata pamięci”, zacząłem zastanawiać się nad datami. Pozornie są tylko małymi kwadracikami w kalendarzu, w które wtłaczamy nasze życie, ale zapomnienie o ważnej dacie – rocznicy jakiegoś istotnego dla nas wydarzenia – to rodzaj samobójstwa, śmierć przeszłości i teraźniejszości. Taka właśnie przestylizowana myśl przyszła mi do głowy, kiedy mknęliśmy ulicami Londynu, więc zaraz wyjąłem kosztowny telefon, do zakupu którego zmusiła mnie Joy-Joy, ujrzałem na nieskazitelnym wyświetlaczu, że rzeczywiście jest dwudziesty pierwszy stycznia, i aż się wzdrygnąłem. Siedzący z tyłu cichszy z policjantów nachylił się ku mnie, wsuwając głowę między oparcia foteli, i wyszeptał: – Przypomniał pan sobie coś? – Niewiele – odpowiedziałem. – Dziś mija dokładnie pięć lat od dnia, w którym z Tamizy wyłowiono wieloryba. Obaj popatrzyli na siebie, a w ich spojrzeniach kryła się kaskada milczących komunikatów: po pierwsze, przekroczyłem właśnie nikłą granicę pomiędzy Normalnością a Nienormalnością, po drugie, nienawidzą swojej pracy, i po trzecie, to już koniec przesłuchania. Wie pan, co potem zrobiłem? Patrząc na telefon, na datę i godzinę,

wszedłem do menu Wiadomości i wysłałem sobie następujący SMS: Zapomnieć datę to rodzaj samobójstwa. Przyszło mi bowiem do głowy, że myśl na temat dat i odbierania sobie życia dająca się połączyć z ahistorycznym motywem samobójstwa u Szekspira i jego (motywu) powiązaniami z porządkiem czasowym, w którym mieszczą się ten i wszystkie inne Szekspirowskie motywy, mogłaby dobrze pasować do mojej książki, więc wysłałem ją (tę myśl) sobie, żeby nie zapomnieć. Ważne, by pan o tym pamiętał, zwłaszcza jeśli dokonał pan już oceny mojej osobowości. Może uznał pan, że w porównaniu z innymi pacjentami przekraczającymi te progi wydaję się nieszkodliwy – zarozumiały, lecz pełen najlepszych intencji, pretensjonalny, ale sympatyczny, słowem, łagodnie irytujący niczym dodatkowa delicja po posiłku, której nikt nie odmawia, ale i nie pragnie. Cóż, to miło, bardzo miło, że pan tak mówi, to naprawdę wielkoduszne z pana strony, lecz czy dobry człowiek, jadąc radiowozem, ze świadomością, że jego żona najprawdopodobniej leży w stanie śmierci mózgowej pod jakąś latarnią i nikt się nawet nie zatrzyma, by sprawdzić, czy nic jej nie jest – gdyż ludzie się nie zatrzymują, nie we współczesnej Wielkiej Brytanii, gdzie wciąż zmieniają się wartości i poglądy; ludzie, gdy widzą kogoś leżącego, przechodzą obok, na wypadek gdyby leżąca osoba była pijana lub, przeciwnie, naprawdę wymagała pomocy, co zakłóciłoby gładki rytm dnia mijającego ją obcego przechodnia – czy jakikolwiek dobry człowiek, wiedząc o tym, zajmuje się wysyłaniem do samego siebie pretensjonalnych aforyzmów? Czy zamiast martwić się o żonę, przesyła sobie pusty szlagwort tylko dlatego, że może on dodać smaczku, odcienia filozoficznego spokoju jego pod innymi względami paranoidalnej prozie? – To nie jest droga do jej biura – powiedziałem. Przypomniałem im, że kiedy stanęli u mych drzwi, a potem rozsiedli się na kanapie, ustaliliśmy wspólnie, iż zamiast wydzwaniać w różne miejsca i czekać na wiadomość, natychmiast zrobimy coś konkretnego, to znaczy od razu pojedziemy do kancelarii, sprawdzić, czy Joy-Joy tam jest i czy po wypadku z kimś się kontaktowała. Policjanci znów popatrzyli jeden na drugiego. – Na zwykłej trasie są straszne korki – powiedział Hałaśliwy, po czym umilkł i stał się równie cichy jak jego milczący kolega, choć robiło to dość niesamowite wrażenie, gdyż odbiegało od preferowanego przez niego stylu. – Pojazdy zablokowały ulicę. Stwierdziłem, że powinienem zadzwonić do Annie. Gdy uświadomiłem sobie, którego dziś mamy, pomyślałem, że Joy-Joy mogła pojechać do Hampstead, by się z nią pogodzić. Wyszukałem w sieci jej (Annie) agencję PR, znalazłem

numer i zadzwoniłem. Przedstawiłem się recepcjonistce jako potencjalny klient, a podczas rozmowy próbowałem nawet – któż wie dlaczego! – mówić z walijskim akcentem, co, jak podejrzewam, jeszcze bardziej popsuło moją opinię u słuchających naszej wymiany zdań dwóch wspomnianych wcześniej funkcjonariuszy. W końcu przełączono mnie na komórkę Annie. Rozmawialiśmy skrępowani, z wahaniem, lecz po chwili uświadomiłem sobie, że szwagierkę zaniepokoiły moje nowiny – a wiadomość o wypadku taksówki wręcz zmartwiła – co pewnie nie powinno mnie zaskoczyć, ale zaskoczyło. Zaproponowała, żebyśmy spotkali się w siedzibie Hanger, Slyde & Stein, po czym się rozłączyła, a w samochodzie zapadło milczenie, które przerwał dopiero Uprzednio Hałaśliwy Policjant, zwracając się do ochroniarza w recepcji budynku, w którym pan (terapeuta) i ja (Dennis) obecnie się znajdujemy. Podeszli do nas różni ludzie w ciemnych garniturach, a wszyscy zachowywali się tak, jakby mnie, Głupiego Ekscentrycznego Niewidzialnego Dennisa, wcale tam nie było. Przerwałem im rozmowę, mówiąc, że jest za dziesięć piąta. – I co z tego? – zapytali wszyscy. – To – wyjaśniłem[19] – że jeśli ona tu jest i nic się jej nie stało, zaraz zacznie wygłaszać przemówienie na temat radości-z-tego-że-została-partnerką. Może właśnie dlatego nie odbiera telefonu w gabinecie. Znów zbili się w grupkę, z której po dłuższej chwili wyłonił się Zawsze Cichy Policjant i oznajmił: – Chyba ma pan rację, jeden z ochroniarzy powiedział, że parę godzin temu wypożyczył jej tymczasowy identyfikator. Może się pan już uspokoić, a my tymczasem pójdziemy na górę, na taras, z którego żona ma przemawiać, i z nią porozmawiamy. – A więc jest tutaj – powiedziałem. – Na to wygląda – przytaknął. – W takim razie – zapytałem – czy nie moglibyśmy poczekać do końca wystąpienia? Bardzo proszę. Nic złego nie zrobiła i nie ma powodu, by urządzać przedstawienie. Zawsze Cichy Policjant skonsultował się z Uprzednio Hałaśliwym, który, po znaczącej pauzie, oświadczył: – Niech będzie, jeśli to nie potrwa długo. W tym momencie nadeszła Annie. Spotkałem szwagierkę tylko kilka razy, i to przed wieloma laty, ale potem tak często widywałem ją w telewizji,

gazetach i wciąż oglądanych przez żonę albumach ze zdjęciami, że natychmiast ją rozpoznałem. Miała niebieskie dżinsy, które w trupim świetle recepcji jakby emanowały subtelną gamą innych kolorów: zieleni, fioletów i srebra. Wydawała się niemal zirytowana, że wszystko wyjaśniło się pod jej nieobecność, podczas gdy ja byłem radosny i ożywiony, świadomy szczęścia, światła i życia, gdyż miałem pewność, iż Joy-Joy nie leży pod latarnią, i ktoś widział, jak wróciła do pracy (wrócić do pracy, jakie to do niej podobne!). – Nie czujesz ulgi? – zapytałem. – Oczywiście, że tak – odparła Annie. Właśnie. Właśnie, panie terapeuto, nie wątpię w jej szczerość, chociaż podczas naszych kolejnych rozmów tego dnia – w holu i w karetce pogotowia – uświadomiłem sobie, że Annie należy do osób, które zamiast odetchnąć, mówią: „Czuję wielką ulgę”, zamiast się roześmiać, mówią: „To śmieszne”, a zamiast kochać, mówią: „Kocham cię”. Stała się osobą, która nie widzi ani nie czuje, tylko to odgrywa. Takie odniosłem wrażenie. Annie poszła do toalety, a zanim z niej wróciła, facet nazwiskiem Charles Jestingford opowiedział kilka ciężkich dowcipów, po czym nadszedł czas na przemówienie Joy-Joy. Prawdę mówiąc, dziś, gdy siedziałem w szpitalu, myślałem o tych przemówieniach. Muszę przyznać, że czułem się nieco przybity. A potem wyszedłem na dwór, by zaczerpnąć świeżego powietrza, włączyłem telefon i zobaczyłem – ha! – że dostałem e-mail od agentki Beverley Badger. Czy to nie zdumiewające, jak krańcowe przygnębienie może zmienić się w jednej chwili w szaleńczą radość? Jak z poziomu poniżej zera przechodzimy do wrzenia, a z wrzenia do poziomu poniżej zera. Oto dwa krańcowo odmienne stany, które mogą, jak przypuszczam, równie skutecznie roztrzaskać przeciętny termometr.

Godzina 17.09 Balustrada przypomina bramkę, jaką troskliwi rodzice, tacy jak Annie, montują na szczycie schodów, aby dzieciom nie stała się krzywda. Dla dorosłego o wzroście ponad metr siedemdziesiąt jest za niska i Joy dosięga rękami do chłodnego metalu, dopiero kiedy wygina plecy, napinając skórę na kręgosłupie. Na każdym paznokciu widać idealny pastelowy półksiężyc. Poniżej rozciąga się przestrzeń publiczna – duża, kwadratowa i elegancka – połączona z recepcją, gdzie stoją dwie kanapy i szklany stolik z leżącą na nim różową gazetą. Wszystko to Joy widzi wyraźnie, a może tylko pamięta. Meble i „Financial Times” są tam zawsze, podczas gdy tymczasowe elementy obrazu – poruszające się powoli twarze i ciała – wolą pozostać niewyraźne, tworzą zamazany alfabet, którego nie potrafi odczytać. Problemy ze wzrokiem budzą niepokój. Joy zawsze była spostrzegawcza, najdrobniejsze szczegóły same wpadały jej w oko z łatwością, z jaką najmniejsze bąbelki powietrza przywierają do kostek lodu w mrożonej lemoniadzie. Tato mówił, że z takim wzrokiem może zostać pilotem albo malarką, że ma dar zaglądania za fasadę, dostrzegania ukrytych detali, które inni pomijają. Teraz, choć jest już dorosłą prawniczką, obok musuje szampan, a nie gazowana lemoniada R Whites, tato zaś nie staje w pasiastej piżamie na schodach, by odśpiewać głębokim głosem niemądrą piosenkę z reklamy, iż jest lemoniadowym skrytopijcą, Joy, wspominając kilka minionych godzin, dochodzi do wniosku, że to prawda; nadal ma świetny wzrok. Konkluzja ta przebiega jej przez głowę, łagodząc strach i wywołując dziwny spokój: ciągle jest spostrzegawcza, wciąż ma ten dar, nawet jeśli chwilowo widzi gorzej. Wiewiórka napychająca sobie pyszczek, długonoga wrona depcząca po gałązkach, wieloznaczne drżenie warg Charliego. Uchwyciła dziś wszystkie te szczegóły. Była ich świadoma. Tajemnice, tajemnice, tajemnice. Gdybyśmy wiedzieli, co ukrywają inni ludzie, ucieklibyśmy z krzykiem. Wilgotną jak u topielicy dłonią Joy poprawia mikrofon na stojaku. Zaczyna mówić. „Dziękuję wszystkim za przybycie. Widzę tu w dole tyle znajomych twarzy”. Jakie to dziwne. Z nich wszystkich tylko ona wie, że dziś po południu próbowała odebrać sobie życie w Heath. Bóg, ten uparty skurwiel, rozpina rozporek i szczy na jej zamiary. Wiewiórki, wysłanniczki aniołów, udaremniają plany. Jeśli rzeczywiście pragnęła się zabić. Jeśli w ogóle myślała o tym poważnie. Tato mówił kiedyś: „Opowiedz Bogu o swoich planach na najbliższe pięć lat, a posika się ze śmiechu”. Im

poważniejsze zadanie, tym bardziej jesteśmy samotni. Nikt nie wie, że omal nie umarła. Że może centymetry dzieliły ją od śmierci – kąt nachylenia buteleczki, rozsypane tabletki – gdyż na tym świecie centymetry znaczą bardzo wiele: w przypadku obcasów, kul i kochanków. Joy mówi dalej, ale ma wrażenie, że jej drżący głos należy do kogoś obcego, kręgosłup wygina się coraz bardziej, mikrofon, którego stojak obsunął się o jedną dziurkę, łapie mniej dźwięków, głowę wypełnia mrowienie i pulsowanie, jest strasznie gorąco. „Naprawdę bardzo mi miło, że stanę się częścią…” Leży w brytfannie, nadziana farszem, obsypana przyprawami, lśniąca od tłuszczu, z chrupiącą skórką. „Charles jest tak mikry, tak mokry, tak miły”. Joy wychyla się poza balustradę, widzi teraz większą część recepcji, policyjny kask trzymany w czyichś potężnych rękach, Samira, który macha do niej wesoło, jego skóra jest z niewiadomych powodów lśniąca, oleiście mokra, jakby właśnie się urodził. Usta Joy wypełniają niekształtne bańki śliny, nie wiadomo skąd się wzięły, sekretna lemoniadowa piana, folia bąbelkowa, w której przyjeżdżały nowe meble, kiedy razem z Dennisem urządzali dom, celofanowy smutek owinięty wokół języka. Coś jest nie tak. Coś jest bardzo nie w porządku. „Prasuję tu od dziecięciu lat”. Nie może mówić. Nie może myśleć. Mózg stał się placem złośliwych zabaw, w ogóle nie słucha Joy, a ona stoi tu, oniemiała, przed oczami migocze jej coraz więcej kolorowych plamek, rozmazanych kropli farby z każdego sklepu pod słońcem i uświadamia sobie, że gdyby mogła cofnąć czas, to po wypadku nie spieszyłaby się tak z ucieczką, sprawdziłaby, czy nikt nie potrzebuje pomocy, złożyła zeznania na policji, pojechała do szpitala zbadać sobie samolubną głowę. Co jest teraz najważniejsze? Jakoś przez to przebrnąć, zejść na dół i porozmawiać z siostrą. Ludzie na parterze są coraz bardziej zniecierpliwieni jej jąkaniną. Charles Jestingford zapewne też, ponieważ przez świetlistą falę bólu – płynącą wzdłuż szyi i owijającą się wokół ucha – Joy jak we śnie wyczuwa, że podchodzi od tyłu, a jej chyba miękną kolana, więc dobrze, że tu idzie, złapie ją, jeśli przewróci się w stronę monotonnych szeptów dobiegających z rzędu krzeseł. W tym stanie zawieszenia, nie mając nic więcej do dodania, Joy nie potrafi jednak nieruchomo stać i czekać, nie słyszy wołania Charlesa, tylko własny oddech, niczym odgłos dalekiego smutnego morza – przypływających i odpływających fal – wzmocniony przez mikrofon i zagłuszający wszelkie inne dźwięki, uspokajający, wyznaczający rytm jej życia. Kołysząc się na chwiejnych obcasach, nie myśli o łodziach, lecz o samochodach, o fordzie sierra, którym tato każdego sierpnia zawoził całą rodzinę do Worthing. Mama pytała, czy powiew z okna nie rozczochrał jej włosów, Joy mdliło i potrzebowała z tyłu powietrza, Annie, obojętna i śliczna, słuchała muzyki z walkmana, a tato

mówił: „Ładnie wyglądasz”, gdyż wiedział, że w niemęskich sprawach lakoniczność jest najlepszą obroną. Znał drogę tak dobrze, że przechylał się, zanim wszedł w zakręt. Cała czwórka mijała Cissbury Ring, okrążała Highdown Hill, oczy przechodniów skrywały okulary przeciwsłoneczne, cienie ślizgały się po kolanach, a tato pytał: „Co chcecie dzisiaj robić?”. Od tego pytania na rzęsach Joy wirował cały świat – lodziarnie, sterty kamyków, automaty do gry, sklep z domkami dla lalek i śmieszną właścicielką, pan od minigolfa, który miał w budce mnóstwo lizaków i zawsze częstował nimi, gdy się go poprosiło, sprzeczka rodziców o to, czy taka prośba jest niegrzeczna. Joy czuje, że leci do tyłu. Z boku wyrasta cień Charlesa. Słyszała kiedyś, że szerokość rozłożonych ramion od czubków palców jednej dłoni do koniuszków drugiej wynosi metr osiemdziesiąt. Charles jest już bliżej, ale do akcji wkracza ciało Joy. Ciągnie ją do przodu. Nie chce runąć w tył. Szarpnięciem przesuwa Joy o kilka, tylko kilka centymetrów, tyle, by pod okapem tarasu zobaczyła siostrę. Z oczu Annie płyną łzy i Joy wie, że straciła – musiała stracić – wszelką kontrolę nad własnymi zmysłami, ponieważ siostra nigdy nie płacze, to nie w jej stylu. Metal kłuje w nogi. A Joy chyba – na pewno – przelatuje przez balustradę. Palce Charlesa nie zdążyły pochwycić rękawa. Lecąc w dół, wcale nie ma wrażenia, że spada. Tyle że jej włosy zwisają, nic więcej. Jeden pantofel zleciał, drugi się trzyma. To podłoga przesuwa się ku niej, jest półpłynna, zbliża się, połyskując chciwie. Wypełniona pulsującym napięciem głowa Joy jak magnes przyciąga błyszczący dywan kieliszków szampana i wpatrzonych w nią oczu. Kiedy rozjarzona od nich podłoga przysuwa się bliżej, Joy wydaje się, że zawisła gdzieś wysoko w powietrzu. Groteskowo przyjemne uczucie trwające przez rozciągnięty w czasie moment ma w sobie uderzającą do głowy jasność pierwszej porcji koki, kreski pociętej kartą kredytową i wciągniętej zrolowanym banknotem. Podłoga powoli, ale wciąż się zbliża. Ludzie milczą. Zabawne, jak wolna czuje się Joy, zdana na grawitację i los szczęścia, przelatująca przez luki we własnej samokontroli. Ostatni wirujący obraz to taca z tartinkami. Dennis ma zwyczaj wałęsać się po domu, recytując wersy z Króla Leara, i zostawiać filiżanki, spodki oraz kieliszki na wszystkich powierzchniach, jakie wpadną mu w oko – parapetach, półkach z książkami, kolumnach głośników. Teraz, wisząc w górze, Joy uzmysławia sobie, że ogarnia ją ciepłe uczucie dla tego denerwującego zwyczaju. Ma wrażenie, iż właśnie na tym polega miłość – jedno robi sarkastyczne uwagi, a drugie zostawia filiżanki na parapecie. W podskakujących płytkach podłogi odbija się jej twarz, jest coraz bliżej, powietrze śpiewa rozmaite pieśni, odbicie Joy rośnie, aż wznosząca się ku niej podłoga w końcu, zniecierpliwiona,

atakuje.

Barbara Życie. Życie. Każdy układa je sobie po swojemu, nieprawdaż? Tak, żeby czuć się szczęśliwym. Wybiera to, co lubi najbardziej. Ma pan ochotę na herbatnika? To chyba jedno z niebezpieczeństw związanych z pańskim zawodem. Domyślić się, kiedy ludzie w różnych sprawach pana okłamują. Przejrzeć ich sztuczki. Trochę głośniej, proszę. Przez to gwizdanie w nosie – każdemu o tej porze roku coś dolega – ledwie pana słychać. Jak to – nie ma znaczenia? Chyba w każdym zawodzie przykłada się wagę do tego, co jest prawdą, a co nie? Skoro pan tak twierdzi. No dobra. To nie moja sprawa. Hej, nie chcę panu przerywać przemówienia, ale kto tu jest na terapii, pan czy ja? Alfredo? Och, chyba dobrze. Będzie mnie zastępował podczas urlopu. A jak będę miała dobry humor, to może nawet wyślę mu pocztówkę. Z Empire State Building. Najlepszego budynku, jaki jeszcze tam został. Słyszy pan? To do mnie, dostałam SMS. Ach! Od Jackie. Proszę spojrzeć, niech się pan nachyli, kuzynka pisze mi, że właśnie robi rundkę po domu ze ścierką do kurzu – cała ona – bo szykuje się na mój przyjazd. I jeśli mam być szczera, naprawdę uważam, że czasem umyślnie pan – jak to się nazywa? – nadinterpretuje. Nigdy nie miałam nic przeciwko Alfredowi. Bycie przeciwko nie leży w mojej naturze. To znaczy mógłby od czasu do czasu przysiąść fałdów, lecz każdy człowiek jest inny, prawda? On urodził się Włochem. Na to nie ma lekarstwa. Prezent wręczono mi w poniedziałek, tak jak to było zapowiedziane. Jednak cała sprawa zeszła na dalszy plan. Widzi pan, tego ranka dowiedzieliśmy się w końcu, co się dzieje z Christine. Zresztą wszyscy domyślaliśmy się, że coś musiało się stać. Duża niespodzianka. Ledwie ją znałam, była w zespole prawa pracy, ale często przychodziła do nas zobaczyć się z Joy. Wciąż się ją tu widywało. Świrnięty… jej mąż, Peter, nie przyjął tego najlepiej. Później kilku partnerów spotkało się, żeby ustalić, co z nim zrobić. Więc na tej, jak to

mówią, żenadzie z wręczaniem olejków były głównie dziewczyny z mojego działu. Proszę? Cóż, to nie moja sprawa. Staram się nie wtrącać. Ale – je pan to? – doszło do całej serii dziwnych wydarzeń. Jak to w życiu. Miałam w tym swój udział, lecz wszystko zaczęło się podobno od wielkiej kłótni Christine i Petera, chyba w czwartek wieczorem, na dzień przed wypadkiem Joy – osobiście nie wytrzymałabym z tym facetem, jest wulgarny, agresywny i obraża ludzi – i Christine oświadczyła, że wyprowadza się do rodziców. Tak słyszałam. Potrzebuje trochę przestrzeni, by przemyśleć sobie różne sprawy, czy coś w tym rodzaju. Miała zadzwonić do biura i powiedzieć, że bierze wolne. Następnego dnia Peter poszedł do pracy, a ona została w mieszkaniu, żeby się spakować. Kiedy wrócił, nie było jej walizek. Uznał więc, że tak jak obiecywała, pojechała do rodziców. Ale ona, oczywiście, wcale tego nie zrobiła. Cóż, nie znoszę plotek, więc skończmy ten temat. Dodam tylko, że okazało się, iż w tym małżeństwie nie tylko Peter lubił sobie poflirtować. Jak chce się pan dowiedzieć więcej, proszę zapytać faceta z wielkim węzłem przy krawacie. Mówią na niego Tyci Tony. On też lubi flirty. Więcej nie powiem. Skupiam się wyłącznie na faktach. Faktem jest, że Tony zjawił się w poniedziałek rano przed wręczaniem prezentu i dał mi rakietę tenisową z fluorescencyjną rączką, tę, którą w każdy piątek Joy grała z Christine. Faktem jest, że wszystko w ich życiu, nawet partia tenisa, wymaga wcześniejszego ustalenia. Faktem jest, że coś, czego nie ma w kalendarzu Outlooka, bo tego nie wpisałam, nie istnieje. Wiem, że Joy w tamten piątek odwołała mecz, bo zgubiła rakietę. Pamiętam, jak prosiła, żebym zarezerwowała jej trening w siłowni w ramach rekompensaty – używa terminów typu fiasko czy rekompensata – za tenisa. I nagle, po tak długim czasie, na kilka godzin przed wręczaniem prezentu, jej rakieta odnajduje się w rękach Tony’ego Oakleya. Potrafi pan to wytłumaczyć? Niektórych rzeczy nie da się wyjaśnić, na zawsze pozostaną tajemnicą. Tony mówił właśnie: „Christine prosiła, żebym ci ją oddał na przechowanie”, gdy nagle Peter, szybki jak nie wiem co, wypadł ze swojego gabinetu, chwycił rakietę, którą właśnie miałam odebrać, i uderzając nią, jak to się mówi, z forhendu, złamał Tony’emu nos. Cały antyodblaskowy monitor Janey zalany krwią, a nos Tony’ego tak spuchł, że był większy niż pański. No dobra, co do reszty musi się pan sam dopytać, wygląda jednak na to, że Christine zrobiła w swoim życiu generalne porządki – pozbyła się jednocześnie i Petera, i pracy. Zadzwoniła do swojej sekretarki Moniki i złożyła wymówienie. Oczywiście nie posunęła się tak daleko, by postawić Monice

drinka albo podziękować za wieloletnią pomoc! A Peter po tenisowym ataku i wcześniejszym incydencie z bananami także prawie nie pokazuje się w biurze. Przez pewien czas, dopóki prawda nie wyszła na jaw, baliśmy się, że Christine mogła zginąć w wypadku taksówki na New Change. W gazetach napisali, że nie dało się zidentyfikować. To znaczy kierowcy. Wszystko spłonęło. Sprawdzali karty dentystyczne, zanim powiedzieli jego żonie i dzieciom, że to na pewno on. Informacje z zębów! Oto, na jakim świecie żyjemy! Policja prowadzi śledztwo w sprawie kraksy, ale upadek Joy ich nie interesuje. Zajmują się zderzeniem samochodów, lecz to, co stało się w tamten piątek w tym oto budynku, nie budzi w nich podejrzeń. Tak dosłownie napisali w gazecie! Nie budzi podejrzeń. Jak w telewizji. Zupełnie jak w telewizji. Hm? Tak, oczywiście, że tak. Zawsze smutno, kiedy ktoś miły składa wymówienie. Choć większość z nas nie chodzi z rakietą tenisową i nie łamie innym nosów za pomocą sprzętu sportowego. Oczywiście po tak dramatycznych wydarzeniach drobiazg w postaci wręczenia mi prezentu z okazji czterdziestolecia pracy w firmie zszedł na dalszy plan. Ale wszystko się odbyło. Z udziałem dziwnego nieoczekiwanego gościa. Zjawił się ten cały Samir. Mamrotał coś o kostiumie kota i o tym, że jego ojciec ma randkę z panią Hasan. Nawet jej nie znam! Wszyscy bili brawo. Dostałam wielką kartę z życzeniami. Dajcie ludziom zupełną swobodę, a i tak wszyscy napiszą to samo. Na przykład: Gratulacje! Albo: Czy Naprawdę Minęło Już Czterdzieści Lat? Albo: Życzę Kolejnej Czterdziestki. Rozłożyłam kartę i udawałam, że czytam te wszystkie życzenia, chociaż nie miałam okularów ani ochoty. A potem – nagle! – co za niespodzianka! – pojawiły się olejki do kąpieli. O zapachu przegrzebkowotruskawkowym czy coś w tym rodzaju. Może dam je wnuczkowi Jackie. Niech mały gnojek pachnie po kąpieli jak elegancki koktajl. Co tam nowomodne lekarstwa, dzieci to najlepsze antydepresanty. Przyjęłam prezent i brawa i nie wygłosiłam sarkastycznego komentarza, który sobie przygotowałam. Nadal uważam, że to hańba dawać komuś olejki do kąpieli po czterdziestu latach pracy bez słowa skargi, zatrzymałam jednak swoje uwagi dla siebie, bo byłyby w złym guście – wie pan, wszyscy w szoku z powodu rozwalonego nosa Tony’ego, Joy wciąż bliska śmierci. Jestem bardzo wyczulona na takie rzeczy. Po prostu przyjęłam olejki, podziękowałam i powiedziałam, że było to długie czterdzieści lat, ale ciągle jeszcze żyję. W tym cała rzecz. Gdy większość zebranych sobie poszła, a ja miałam właśnie podejść do Debs, mojej kierowniczki, by porozmawiać z nią o sprawach służbowych i pokazać dokumenty ściągnięte z komputera Alfreda, którymi nie

chcę panu zawracać głowy… Naprawdę? Czyżby? Rozmawialiśmy już o nich? Pokazywałam je panu? Nie pamiętam… Zupełnie sobie tego nie przypominam. Ta moja pamięć, co? Zupełnie jak mąż Jackie, George, po paru drinkach – nieprzewidywalna. W każdym razie podchodzę do Debs, by zamienić z nią kilka słów na osobności, kiedy widzę, że dziewczyny z mojego działu plus Alfredo ociągają się z odejściem i patrzą na mnie, uśmiechając się dziwnie. Więc pytam: „Co się z wami dzieje, wyglądacie, jakbyście właśnie dostali gwiazdkę z nieba”. A oni na to: „Barbaro, mamy jeszcze coś dla ciebie, taki drobiazg tylko od nas”. I Liz podchodzi, i podaje mi kopertę błyszczącą jak jakaś, nie przymierzając, lustrzana kula. Więc biorę ją i wygłaszam różne zwykłe w takich sytuacjach banały: „Och, nie powinniście byli”. Oraz: „Przecież kupiliście mi już te cudowne olejki”. A także: „Nadzwyczajne, cóż to może być?”. Ale wie pan, co sobie przy tym myślę? Skoro jako główny prezent dostałam olejki do kąpieli, to w kopercie będzie pewnie mydlany czopek do wsadzenia sobie wiadomo gdzie. Muszę jednak przyznać, że się pomyliłam. Choć wszystko na to wskazywało, nie miałam racji. Bo gdy otworzyłam kopertę, w środku nie było mydła, tylko kartka papieru. Która po rozłożeniu nie okazała się bonem na peeling całego ciała lub czymś w tym rodzaju, lecz tak zwanym e-biletem. Słyszał pan o czymś takim? I po minucie oglądania go zobaczyłam, że to e-bilet do Nowego Jorku. Na podróż, jak to mówią, pierwszą klasą. – To pomysł Alfreda – powiedziała Liz. – Miał dużo wylatanych kilometrów, a Joy dopłaciła, żeby podnieść ci standard. Wysłaliśmy e-mail do twojej kuzynki Jackie i sprawdziliśmy, jaki termin jej pasuje. – Zaglądaliście do kontaktów w mojej skrzynce pocztowej? – zapytałam. A oni na to: – Przepraszamy. Ja zaś spojrzałam na trzymany w ręce bilet, bilet, na który bardzo długo musiałabym oszczędzać, i chociaż naruszono moją prywatność, byłam zadowolona. Miło? Owszem. Bardzo miło. Ale niech się pan tak nie podnieca. Mogliby wybrać lepszy termin. W lutym bywa tam naprawdę zimno. Ostatnie jednak, co można o mnie powiedzieć, to to, że jestem niewdzięczna, więc chyba tylko raz czy dwa wspomnę, jak mroźne

są nowojorskie zimy – mała wzmianka na pocztówce, żeby następnym razem wiedzieli lepiej. Pan się uśmiecha. Dlaczego się pan uśmiecha? Cóż, to oczywiste, że ja się uśmiecham. Lecę do Nowego Jorku! Wyściskałam potem tego młodego kawalarza Alfreda. I on też mnie uściskał. Naprawdę się do tego przyłożył, więc zapytałam: „Jestem następna na twojej liście, Alfredo?”. Uznali, że to zabawne, i dziewczyny się roześmiały. Włoch też. A ja w końcu pomyślałam sobie: czemu nie, i też do nich dołączyłam. Muszę przyznać, że nie mogę się doczekać, kiedy wreszcie zobaczę Jackie i jej rodzinę. Podniecenie mnie ogarnia na myśl, że znowu wsiądę do samolotu. Lecę w przyszłym tygodniu. Będę spacerować po Nowym Jorku, jeśli nie przeszkodzą mi oblodzone ulice. Ale cieszę się, że wyjeżdżam tylko na pięć dni. Więcej byłoby za długo. Przecież muszę wracać. Nie tylko z powodu pracy, lecz także dlatego, że – muszę przyznać – lubię tu być. Wakacje wakacjami, jednak moim miastem jest Londyn. Mieszkają w nim mili ludzie. Mili na swój dziwny, specjalny sposób.

Godzina 17.12 Podchodzą do Joy z różnych stron: Dennis, Peter, Barbara, Samir. W ich ruchach, w sposobie oddychania jest coś dziwnego. Płynność pracy kończyn i płuc zakłócają krótkie przerwy. Ze zwieszonymi lub niemal zwieszonymi głowami cała czwórka przepycha się przez tłum, by podejść bliżej. Joy tego nie widzi. Nie czuje, że idące ku niej z różnych stron osoby coś łączy. W miarę zbliżania się ich twarze zaczynają wymieniać się minami. Przez kilka sekund twarz Dennisa wyraża gniew Petera, Barbary – panikę Samira, a Samira – strach Dennisa. Przypomina to egzemplifikację jakiegoś dziwacznego prawa fizyki: uczucia przepływają między nimi dopóty, dopóki nie zostanie osiągnięty najwyższy poziom emocjonalnego chaosu. Dopiero wtedy, w tym szczytowym momencie, postronni obserwatorzy stojący wokół lub pośród tych czterech połączonych ze sobą osób budzą się do życia. Ktoś mówi: „Nie żyje”, ktoś potwierdza: „Nie żyje!”. Ta fraza wytryska wciąż od nowa, powtarzana z wysiłkiem, jak gdyby tłum ogarnął zbiorowy atak jąkania. Joy nie zdaje sobie z tego sprawy. Nie zauważa nawet własnej siostry stojącej nieruchomo w kącie, z przyciśniętymi do ust palcami. Kieliszki szampana roztrzaskują się na podłodze. Prawnicy wydają stłumione okrzyki. Praktykantki piszczą. Przez pół życia wszyscy życzą swoim szefom paskudnej i niespodziewanej śmierci przy udziale egzotycznych wyrobów papierniczych z pracowni reprograficznej na piątym piętrze i oto teraz jedna z szefowych, prawnicza gwiazda kancelarii, realizuje którąś z wersji ich najohydniejszych wizji. Pchają się więc do przodu. Chcą mieć lepszy widok. Dziesiątki, setki, trudno ich policzyć. W dwu- lub trzyosobowych grupkach, w masie trzepoczących krawatów, uginających się nóg, torebek, z których sypią się najintymniejsze drobiazgi. Nikt nie chce przegapić tej chwili. Gniew, panika, strach. Joy tego nie czuje, leży na podłodze, jej ciało przestało być sztywne. Zanim obecna tu przez cały czas policja przywróci porządek, czwórka powiązanych ze sobą świadków patrzy na lewe ucho Joy. Wnętrze małżowiny wypełnia krew. Zapewne tak było. Zapewne to właśnie zobaczyli. Ich czwórka na pewno ruszyła pierwsza w stronę Joy i bez wątpienia rozbił się jakiś kieliszek, tyle wiemy. Ale jest także możliwe, że żadne z nich nie podeszło wystarczająco

blisko, by zobaczyć taki szczegół jak krew w uchu. A Joy, jeśli coś do niej w ogóle dociera, kiedy tak leży nieprzytomna na podłodze, zamknięta we własnym świecie, być może widzi wyblakłe sceny z przeszłości. Sytuację, gdy w pewien wtorek jechała pierwszym porannym metrem, a chwiejący się na nogach łysy mężczyzna w śmiesznym płaszczu przyglądał się jej trochę za długo i zbyt natarczywie. Kiedy zrozumiała, że wali konia (wali konia!) zszokowana chlusnęła mu kawą na krocze, a włóczęga cofnął się ze skomlącym łkaniem, które rozniosło się po pustym wagonie i sprawiło, że poczuła się jak wredna suka. Albo Wimbledon. Może widzi teraz tamtą scenę. Tyle razy redagowaną i poprawianą w montażowni umysłu, a mimo to powracającą czasem w swoim prawdziwym kształcie niczym niepoddająca się przeróbkom nieudana puenta. Przed damską toaletą stoi długa kolejka. Ale musi go tam zaprowadzić. Jest za mały, żeby mógł pójść sam do męskiej. Ludzie w kolejce mają plażowe kapelusze. Klapki. Czasami kurtki przeciwdeszczowe. Joy trzyma chłopca na rękach. Siostrzeniec pachnie cukrem, chusteczkami odświeżającymi, kremem z filtrem SPF 50. Jest za ciężki na dźwiganie, więc Joy stawia go na ziemi. Kolejka za nimi robi się coraz dłuższa i cieńsza. A z przodu krótsza i grubsza. Ktoś wzdycha. Jakaś kobieta spogląda na zegarek. Ludzie przesuwają się, rozmawiają o pogodzie. Pada, lecz są pod dachem. Mówią o deszczu. Radio pokasłuje. Początkowo Joy stara się go zignorować. Nieznajomego mężczyznę, który pojawił się z boku. Stoi zbyt blisko. To denerwujące. Ale jeśli zwróci mu uwagę, może wywołać awanturę. Przesuwa się więc w lewo, trzymając siostrzeńca za rękę. Obcy facet nachyla się do jej ucha. „Dawaj pieniądze albo zabiję dzieciaka”. Joy prostuje plecy. Zaciska rękę na dłoni chłopca. Kiedy jednak się odwraca, widzi, że to nie żaden obcy, lecz Peter. – Przepraszam – mówi. – Tylko żartowałem. – Co ty tu robisz, do cholery? – Oglądam mecz z klientami. Nie wspominałem ci? – Dobrze wiesz, że nic mi nie mówiłeś. – Przyszłaś tu z…

– Tak, z twoją żoną. – Cóż, z całą pewnością wspominałem o tym jednej z was. Joy patrzy w dół i widzi, że dziecko przestępuje z nogi na nogę. Pewnie dużo dłużej nie wytrzyma. Na wyświetlaczu smartfona miga czerwone światełko. – Mną się nie przejmuj, wcale mi się nie spieszy wracać do tych dupków z firmy audytowej. Joy przesuwa palcem trackball. Wzdycha. Musi wieczorem stawić się w biurze. – Piękna, powinnaś się rozluźnić – mówi Peter, wsuwając się w kolejkę i obejmując Joy od tyłu. Czuje na uchu jego gorący oddech. – Przestań, jeszcze powie o nas wiesz-komu. Puszcza dłoń siostrzeńca. Teraz albo trochę później. Puszcza dłoń. – Szpieg w naszych szeregach? Biedny dzieciak. Chyba bardziej martwi go to, że zaraz się zsika. Przed nimi stoi już tylko siedem czy osiem osób. Tylko siedem czy osiem osób, gdy Peter wkłada rękę pod letni żakiet Joy. Tylko sześć czy siedem, gdy pod osłoną płótna wsuwa początkowo zimne palce za sprzączkę paska i w majtki. Wokół tłum obojętnych ludzi, szerokie ronda kapeluszy osłaniają ruchy Petera przed ich wzrokiem. – Przestań – mówi Joy. – Może tu przyjść Christine. Chłopiec dotyka rysy na ścianie. Na jego ustach, tak jak u Annie, czai się grymas dezaprobaty. Joy nie powinna pozwolić, by bawił się pod ścianą papierkami po czekoladzie. Czuje wilgoć przesiąkającą przez majtki, zarost Petera na szyi, ludzkie cienie kładą się plamami na ziemi, a czubek palca mężczyzny jest dokładnie we właściwym miejscu. Coś ociera się o kostkę jej nogi. Nie zwraca na to uwagi. Siostrzeniec jest w pobliżu, spogląda na niego i widzi, że zajął się papierkami. Joy zatraca się w rozkoszy. Ciało tężeje w oczekiwaniu orgazmu. Jeszcze tylko kilka minut. Musi się maksymalnie skoncentrować, żeby nie wzdychać i się nie poddać. „Wystarczy, to głupie, dosyć, przestań”. Wyciąga na wierzch rękę Petera. Potem patrzy w lewo, w prawo, przełyka ślinę, rozgląda się jeszcze raz. Dziecko zniknęło. Przecież uważała, widziała, jak bawi się papierkami, pomyślała, że dobra

ciocia nie powinna mu pozwalać dotykać śmieci, i poczuła rękę Petera przesuwającą się w dół. Potem narastał w niej dreszcz, spojrzała w lewo, a chłopca tam nie było. Przełknęła ślinę, okręciła się na pięcie i nigdzie nie mogła go dojrzeć. Ale zanim zrobiła to wszystko, wypuściła z dłoni rączkę chłopca i powiedziała Peterowi: „przestań”. Powiedziała „przestań” i zakończyła rozkosz, mimo że przez ostatnie dwa dni zajmowała się dzieckiem, czasami chodziła na nudne randki z Dennisem i właściwie zasługiwała na chwilę relaksu. Ale najpierw dziecko przestępowało z nogi na nogę, migało światełko na wyświetlaczu smartfona i sprawdzała, od kogo przyszedł e-mail. Później patrzyła na ścianę i zastanawiała się, po kim mały odziedziczył to wygięcie warg. Spojrzała, a jego tam nie było. Pomyślała bez przekonania, że może Peter zrobił jej kawał. Ale najpierw Peter przycisnął się do niej od tyłu, wsunął jej palce w majtki i dlaczego pozwoliła mu na coś takiego w obecności dziecka? Biega wzdłuż kolejki, miota się, oddycha z rozpaczliwym wysiłkiem, a jednocześnie ogląda w myślach każde z ogniw w łańcuchu wydarzeń. Nie potrafi ułożyć ich w spójną całość. Peter zmusza ją, by na chwilę się zatrzymała. Mówi: – Wyjdzie na jaw, co tu robiliśmy, powiedz, że dopiero przyszedłem i zobaczyłem, jak biegasz. Każe jej to powtórzyć, jakby była dzieckiem, jakby było to ważne motto dnia: „Powiem, że dopiero co przyszedłeś i zobaczyłeś, jak biegam”. – Wszystko będzie dobrze – mówi. – Idź w tę stronę, ja pójdę w tamtą, mały nie mógł podreptać za daleko. Dopiero co przyszedł, zobaczył, jak biegam. Dopiero co przyszedł, zobaczył, jak biegam. Zdanie wchodzi w łańcuch wydarzeń, staje się faktem. Dopiero co przyszedł i zobaczył, jak biegam. Oto słowa, które Joy może słyszeć lub nie, leżąc twarzą na kamiennej podłodze.

Dennis Nie widziałem pana przez dłuższy czas, panie terapeuto, lecz prawdę mówiąc, mam za sobą kilka udanych tygodni, zarówno jeśli chodzi o sprawy uniwersyteckie, jak i kwestię wydania mojej ambitnej-intelektualnie-a-mimo-tokomercyjnej książki. Tak, pod tym względem był to udany okres, o czym rozmyślałem dziś w szpitalu, siedząc w nowym pokoju Joy-Joy. Naprawdę nabieram optymizmu. Sprawy, jak to mówią, zaczynają się układać i choć może nie powinienem się do tego przyznawać, to kiedy siedzę codziennie w szpitalu, patrząc na leżącą Joy-Joy, której podają przez rurkę płyny i składniki odżywcze, podczas gdy respirator syczy, rurka w tchawicy unosi jej płuca, przesadnie uprzejmy personel kłuje ją igłami i układa w różnych pozycjach, by uniknąć odleżyn, a mnie pyta, czy napiję się herbaty lub czy mam ochotę na markizę (niestety nie oferują delicji, co to, to nie), wszystko to sprawia, że cieszy mnie giętkość i siła, uparta samowystarczalność i wciąż zadziwiająca cudowna sprawność własnego ciała. Jedyne, co mnie przygnębia, to pustka malująca się na twarzy Joy-Joy. Twarzy przerażającej i nieobecnej niczym maska nakładana przez aktora antycznej tragedii. Ale sam jestem pełen optymizmu. Ludzie z wydrukami badań mówią: pół na pół. A czy kiedykolwiek miewamy większe szanse? Tak. Właśnie. Zgadza się. Twarz mojej żony przypomina maskę, lecz przecież już w trakcie przemówienia wyglądała dziwnie obco. Mikrofon budził się do życia w burzy kropelek śliny. Joy-Joy, patrząc na nas, mrużyła oczy, jąkała się, mówiła nieprecyzyjnie, bardziej przypominała mnie niż samą siebie. W jej oczach widać było zdziwienie bzdurami, które wygadują usta, a ja w takim stanie widziałem ją dotąd tylko raz, tylko raz wyglądała jak ktoś, komu wyczyszczono szafę – pełną tajemnic i trupów – ukrytą w najdalszym zakątku umysłu[20]. W tamten piątek miała dziwny, ciężki makijaż i bardziej przypominała postać z filmów Tima Burtona niż kobietę, którą znałem. A jednak była to Joy-Joy. Moja żona. Mierząca metr siedemdziesiąt pięć, o długich smukłych nogach, wypielęgnowanej szyi i gładkim dekolcie, uśmiechnięta, ale nie roześmiana, wybierająca raczej dobrą kanapkę z kurczakiem niż kolację w restauracji z gwiazdką Michelina, piękna, wierna, niewierna, dobra, okrutna, potajemna czytelniczka kolorowych pisemek, bezwstydna niewolnica mody. Osoba chora na depresję.

Nowy pokój? Bardzo ładny, dziękuję, długo walczyłem o jej przeniesienie, również dlatego jestem w takim dobrym nastroju. Interesujący widok z okna. Często przez nie wyglądam. Niebo przepływa przez gałęzie drzewa. Tu i tam marszczą się kłębki chmur. Syczy respirator, unosząc klatkę piersiową Joy. Kiedy myślę o mojej matce, zmarłej dawno temu, wyobrażam ją sobie właśnie w takim pokoju, senną i czystą, nieruchomą, ubraną na niebiesko. Gdy ktoś znika, upiększamy wspomnienia o nim, prawda? Wyobrażamy sobie, gdzie mógłby być, wymyślamy szczegóły, by wypełnić luki, uczynić obraz mniej abstrakcyjnym. Czasem wychodzę stąd, zostawiam Joy-Joy, idę do drugiego skrzydła szpitala, żeby i inni mogli ją odwiedzić, wałęsam się tu i tam, wysyłając sobie SMS-y z własnymi myślami. Na jednym z korytarzy, pod świetlikiem, wisi tablica ogłoszeń z nagłówkiem: „Czy widziałeś gdzieś te osoby?”, a pod nim budząca zadumę galeria twarzy, patchwork fotografii ludzi, których z powodu choroby, wypadku czy ucieczki uznano za zaginionych, wiele zdjęć jest zamazanych lub wyblakłych, choć przecież nie są takie stare. Trudno nie zauważyć tej tablicy. Wbija w podłogę. Różnorodnością twarzy i szczegółów. Katalogiem sposobów, na jakie można zaginąć i być poszukiwanym. Słucham? Zapewne. Przypuszczam, że Joy-Joy czuje spokój i jest jej wygodnie. Tak wygląda, choć trudno mieć pewność. Nie była osobą, którą łatwo poznać. To, co na pozór się o niej wiedziało, mogło zniknąć w mgnieniu oka, jakby straciło rację bytu. Jej postrzeganie innych i samej siebie było (według mnie) zawsze płynne, wciąż się zmieniało. Dotyczyło to nawet jej ojca, człowieka, którego kochała najbardziej na świecie i którego wciąż wymyślała na nowo, wymazywała i tworzyła od początku, kiedy od dawna już nie żył. Pracował w barach, najpierw w Ameryce, a potem w Anglii. Był – wszystko na to wskazuje – sarkastycznym gościem, zabawnym, choć niezbyt przyjacielskim, okropnym hazardzistą, który uwiódł bogatą matkę Joy swoją niewymuszoną charyzmą. Początkowo sama Joy-Joy tak ojca przedstawiała, lecz gdy od jego śmierci minęło więcej czasu, uczyniła z niego pomniejszego boga, zapomniała o hazardowych długach, opisywała go jako ciepłego, przyjaznego człowieka, tragiczną postać, która nigdy nie odebrałaby sobie życia, gdyby nie rak. Lubiła stwarzać ludzi na nowo, zaspokajając prywatne ambicje, i kiedy one się zmieniały, taki sam los spotykał te osoby. Ale wszystko to wynikało z pogoni za doskonałością, rozumie pan? Z niepokoju, jaki budziła w niej zwykła szara prawda. Była to jej jedyna wada. W pokoju przy tym korytarzu leży mężczyzna, który dużo łka i bełkocze. Czasem przychodzi pielęgniarka i (jak przypuszczam) budzi go ze snu, a on

najwyraźniej nie wie, co się dzieje ani gdzie przebywa. Krzyczy: „Co jest, kurwa?!” lub gdy mętlik w głowie przerwie mu myśl: „Co jest, ku…?!”. Wolę jednak słuchać przeklinania niż płaczu. Lepiej, kiedy jego życie jest niedokończonym wulgaryzmem niż jednym długim szlochem. W miesiącach, które nastąpiły po Wimbledonie, Joy-Joy na pozór stawała się coraz silniejsza. Postanowiła za wszelką cenę odnaleźć chłopca. Mówiła, że słyszy w głowie jego głos przynaglający ją do działania. Oczywiście wpadała w przygnębienie, gdy przez cały weekend podążaliśmy za prowadzącą donikąd poufną informacją, gdy włóczyliśmy się po cygańskim obozie na Cyprze tylko po to, by dowiedzieć się, że jakaś kobieta chciała nam sprzedać swoje dziecko. Wtedy, oczywiście, Joy-Joy płakała, ale potem kontynuowała poszukiwania, podążała za wskazówkami i tropami, nocowała w hotelach całej Europy, szukając chłopca czasem ze mną, czasem z dziennikarzami, nigdy z siostrą, często sama. Zaszła w ciążę, pobraliśmy się, wyglądało na to, że postanowiła się nie poddawać, a potem, nie więcej jak tydzień czy dwa po ślubie, stwierdziła, iż jednak nie jest w stanie urodzić dziecka, bo co będzie, jeśli znów coś zaniedba. Próbowałem ją przekonywać, tłumaczyłem, że to moja ostatnia szansa na ojcostwo, lekarz namawiał, by jeszcze raz przemyślała całą sprawę, podejrzewał fazę przejściową (wy, ludzie medycyny, widzieliście już niejedno i wszystko jest dla was fazą, nieprawdaż, ha, ha, ha?), ale ona podjęła decyzję, a ja uświadomiłem sobie, iż nigdy nie zostanę tym, kim zawsze planowałem być, czyli – proszę się nie śmiać – ojcem rodziny. Wolę przebywać z Joy-Joy sam, często jednak odwiedza nas Annie. Miło z jej strony, choć wtedy nagle ogarnia mnie ochota, aby, no cóż, trochę się popisywać. Już nie wystarcza mi siedzenie, garbienie się i rozmyślanie nad niebem i drzewem. W pokoju tak czystym, nieskazitelnym i starannie wykończonym wydaje się wręcz niegrzeczne nie udawać martwego, lecz kiedy przychodzi Annie, wszystko nabiera jakiegoś obiecująco rozrywkowego charakteru, a ja muszę wyrywać się z nicości i brać udział w przedstawieniu. Na przykład szwagierka chce oglądać fotografie i o nich rozmawiać, co jest urocze. „Mogę pokazać ci jej zdjęcia z moim synem”, powiedziała dziś rano. „Zdjęcia ich dwojga razem przed jego zaginięciem. Może nie chcesz ich oglądać, ale oto one, Dennisie, oto fotki Joy i mojego synka. Chciałbyś na nie rzucić okiem?” Jak pan wie, znaleźli list. U niej w gabinecie. W kieszeni jej ulubionej spódnicy, z niewiadomych powodów zabłoconej i wciśniętej do plastikowej torby. Policja pokazała mi go (ten list), bo był do mnie zaadresowany, jest mój, to wiadomość do mnie, jedna z rzeczy, które po sobie zostawiła. Odwiedzają ją koledzy z pracy, różni moi kuzyni, każdy mówi, że wszystko będzie dobrze,

pospiesznie o tym zapewnia, wygłasza okraszone elegancką pantomimą gestów pogadanki o życiu, a ja się zastanawiam, dlaczego nikt, ale to nikt w dniu mojego ślubu nie powiedział mi: Dennis, stary, słuchaj, chłopie, jest pewien problem, poważny problem, otóż sprawy mają się tak: ona cię nie kocha. To jasne. Ona. Cię. Nie kocha. Gdy wymawiam te słowa głośno, brzmią właśnie tak, nie długo, lecz krótko, i wydają się prawdziwe, raczej prawdziwe, jakby to stwierdzenie było prawdą, bo musi nią być, nie sądzi pan? Ponieważ można kogoś zdradzać i nadal go kochać, prawdopodobnie, zapewne, niewykluczone, ale nie można kogoś kochać i jednocześnie pragnąć się zabić, niszcząc tamtej osobie życie, prawda? Uważam te pytania za część wciąż toczącej się w tle batalii o to, czyja to wina i dlaczego tak się stało. Dni blakną, zmieniając się w senne migotanie pod moimi powiekami. Annie miała rację. Nie chciałem oglądać tych pieprzonych zdjęć. Przepraszam. Słucham? Och, proszę mnie źle nie zrozumieć! Jestem optymistą. Czuję się dobrze. Mam przyjaciół. I agentkę literacką, na której tak mi zawsze zależało. Nazywa się Abby Aardvark! Naprawdę. Tak, tak. Powiedziała mi, że co prawda sytuacja na rynku jest… chyba użyła słowa okropna… jeśli jednak wprowadzę kilka drobnych zmian (na przykład zrezygnuję z pentametru jambicznego i nie pożałuję skalpela przy zbyt rozwlekłych fragmentach[21]), moje dzieło będzie odpowiednim kandydatem dla jakiegoś małego wydawnictwa starającego się udowodnić, że książki to nie tylko spisywane cudzym piórem wspomnienia z dziejów przezwyciężającej grawitację chirurgii pośladków lub biustów. Zgadza się. Mogę na tym trochę zarobić, lecz tak się składa, że, ha!, nie jest to już taka pilna sprawa. Przeciw studentce, która złożyła na mnie skargę, prowadzone jest właśnie postępowanie dyscyplinarne. Wygląda na to, że dążąc do niezupełnie kontrowersyjnego celu, jakim jest zakończenie przemysłowego chowu zwierząt, wzięła udział w kontrowersyjnym i agresywnym marszu protestacyjnym w Londynie, częściowo zainspirowanym publikowanymi w ostatnich tygodniach w prasie rewelacjami na temat drobiu. Marsz ten zakończyła podobno na obrzeżach dzielnicy Peckham, gdzie zatrzymała się, by zaatakować zaskakująco chudego właściciela kiosku z kebabem. Po przyjeździe policji zaprzeczyła, że brała w tym jakikolwiek udział, ale na materiale filmowym, zarejestrowanym przez kamery monitoringu, widać wyraźnie, jak ona (studentka) wraz ze swoim bardziej muskularnym towarzyszem skacze po serwetnikach i tackach z rozmiękłymi sałatkami, jak podchodzi do pionowego

rożna, na którym obraca się lśniąca szara noga kebabu, odcina narzędziem przypominającym maczetę wielki kawał gumowatego mięsa, po czym chłoszcze nim nieszczęsnego Turka po pośladkach (a początkowo również po policzkach). Kiedy cała historia wyszła na jaw, studentce odechciało się niszczyć moją karierę, a jej ojciec, przypadkowo – ha, ha, ha – ogłosił zamiar ustąpienia z rady. Jak powiedział, ma zbyt wiele charytatywnych zobowiązań. Komitet uwolnił mnie od wszystkich zarzutów. Zaczynam pracę, tak, od poniedziałku. Ha, ha, ha. Trudno się nie śmiać, gdy ludzie dostają za swoje, nieprawdaż? Pan się z tym nie zgadza? Nie lubi pan patrzeć, jak grzeszników spotyka kara, a sprawiedliwi dostępują zbawienia? Nie wierzę panu. Ha! Po prostu panu nie wierzę. Ponieważ uważam, że wszyscy czerpiemy z tego mnóstwo satysfakcji, w każdej opowieści tak jest, ha, naprawdę, to typowa ludzka cecha, przepraszam, czy pan coś mówił? Och, proszę mi wybaczyć, tak się śmiałem, że wydawało mi się, że pan coś powiedział. Mam wrażenie, że widział pan to, co we mnie najlepsze i najgorsze, a jednak, a jednak, pozostaje pan taki nieodgadniony… Lecz czy naprawdę ktoś może dowiedzieć się o nas aż tak wiele, czy nawet pan mógłby zadeklarować, że wie wszystko o samym sobie? Zastanawiam się, czy spędzając tyle czasu w cudzych głowach, nie traci pan niekiedy poczucia własnej tożsamości. Naprawdę? To dobrze. To dobrze i dziękuję panu, rzeczywiście napiję się wody, woda dobrze mi zrobi, już lepiej, już mi lepiej, bardzo dziękuję za troskę. Naprawdę powinienem w pełni rozkoszować się tym poczęstunkiem, bo przyszedłem dziś do pana po raz ostatni. Do kliniki? Ha, ha, nie, to nie będzie konieczne, dziękuję. Myślę, że dowiedziałem się już o moich uczuciach, o moich wewnętrznych przeżyciach tyle, ile chciałem. Oczywiście wciąż są sprawy, których nie pojmuję, na przykład nie wiem, czy kiedykolwiek zrozumiem – ha, ha, będzie się pan śmiał, cała sprawa tak bardzo przypomina slapstickową komedię – dlaczego zrobiła to właśnie tam, na oczach tylu ludzi. Bez listu bym nie uwierzył, bez listu i sterty papierów na komodzie, danych ujętych w kolumny i rubryki, kodów bankowych oraz numerów telefonów, które ciągną się i ciągną bez końca, nie uwierzyłbym, że umyślnie rzuciła się z tarasu, i nie zastanawiałbym się,

dlaczego nie odezwałem się w tamten piątkowy poranek, gdy wyczułem, że dzieje się coś dziwnego, ha, dlaczego nie wstałem z łóżka, tylko leżałem po mojej stronie, twarzą do ściany, ha, dlaczego nie pobiegłem za nią na dół, lecz słuchałem kroków na schodach najpierw głośnych, a potem cichszych, ha, ha, brzęczenia kluczy, świstu zapinanego zamka torebki, a potem już tylko ciszy, która zapanowała, kiedy Joy-Joy wtopiła się w miasto, podczas gdy sypialnia… nasz wspólny dom… trzęsły się od ruchu samochodów jadących ku Upper Street i Essex Road. Czy wie pan, dlaczego nie powiedziałem nic, aby ją powstrzymać? Powie mi pan, jeśli pan na to wpadnie, prawda? W złym momencie zabrakło mi słów, czyż nie? Ha, ha, ha. Ha, ha, ha, ha, ha. Ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha.

Fragment nieodmierzony W pokoju, gdzie ludzi przechadza się wiele, rozmowa o telewizji. Czy to nie brzmi jak jakaś parafraza? Gdzieś po drugiej stronie korytarza ktoś uprawia dyskretną sztukę wzdychania i łkania, powoli dobierając właściwą tonację. Przez wypukłości powiek przebija się niebieskie światło. Joy czuje na twarzy dotyk myjki. Chce otworzyć oczy. Woli je trzymać zamknięte. Gdzieś w zakątku umysłu odbija się echem głos taty: „Uważaj na siebie”. Oj, ten tato, nigdy nie potrafił słuchać własnych rad. Wielki rodzicielski przywilej. Ktoś mówi: „Analiza moczu”. Ktoś inny dodaje: „Narcan”. Młode damskie głosy są nieco chrapliwe i zmęczone. Słychać cichy chlupot płynu w torebkach. Głosy dyskutują, czy dziewczęcy zespół, który wciąż bierze udział w konkursie, to banda menelek z paskudnymi włosami, czy też wręcz przeciwnie – czarna naprawdę potrafi śpiewać, tylko pechowo trafił im się najgorszy opiekun. Joy ma wrażenie, że jej szyję owija druga szyja. Że sufit opada w dół. Urządzenie piszczy. To znaczy, że ona żyje. Nigdy nie przepadała za reality TV, ale przez pewien krótki czas oglądała seriale rozgrywające się w szpitalach. Opowieści o katastrofach i chorobach. Opracowane z wielkim kunsztem scenariusze zgonów. Każdego dnia wymyślamy historie naszego życia. Jakieś inne urządzenie wydaje dźwięk przypominający łu-łu, na wpół zapomnianą piosenkę tkwiącą gdzieś w pamięci. Joy czuje, że oderwała się od ciała, a ono leży w dole niczym marionetka, której sznurków nie może dosięgnąć. Gdy bardziej skupia się na tym, by podnieść powieki, na niebieskich wypukłościach pojawia się zielona poświata, zmieniająca się w głębokie morze. Jej siostra miała ulubioną lalkę, którą wszędzie ze sobą zabierała. Do sklepów. Na plażę. Lalkę o białych włosach. Nienaturalnej opaleniźnie. Turkusowych oczach. Joy słyszy oddalające się kroki, a potem inne, cięższe, które podchodzą bliżej. Męski oddech pachnący gumą do żucia i przypaloną grzanką napina jej skórę na czole. Joy czuje mrowienie, które miesza się z ciepłym światłem latarki na powiekach. Wszystkie inne uczucia znikają. Wyobraża sobie własne rzęsy, wielkie półksiężyce, unoszące się, by śmiertelnie wystraszyć przybysza, ale urządzenie popiskuje miarowo i myśl o otwarciu oczu ześlizguje się jak… Nie. Nie jak wąż. W żadnym wypadku. W zeszłym tygodniu zostawiłaś w domu telefon. I? Nic.

Szczerze mówiąc, Dennisie, wolałabym porozmawiać o czymś konkretnym albo wypalić w spokoju papierosa. Myślisz, że twoi koledzy z pracy mnie lubią? Zostałeś zaproszony, jesteś moim mężem, lubią cię. A Peter? Wracam do środka. Zaczekaj, pójdę z tobą. Zakładając, że, tak, tego chcesz. Nie chodzi o to, czego ja chcę. Wejdź tam, jeśli sam masz ochotę. Cóż, miałbym, gdybyś ty tego chciała. Sam podejmij decyzję, Dennisie. To takie odświeżające. Czy mnie się zdaje, czy wolałabyś raczej, żebym poszedł do domu? To tylko i wyłącznie twój wybór! Wróć do środka, jeśli uważasz, że masz coś jeszcze do powiedzenia nudnym prawnikom. Chcesz, żebym sobie poszedł. Daj spokój. Więc pójdę. Dennisie, przestań, wcale tego nie mówiłam. Przecież nigdy nie chodzi o to, co mówisz, prawda? Tylko o to, czego nie mówisz. Powietrze w pokoju jest gęste jak zbyt długo parzona herbata. Najważniejsze życiowe wydarzenia pływają wśród snów, gdy tak leży zdana na cudzą opiekę, przetasowując w głowie talię wspomnień, grubą talię dni. I jeśli w ogóle coś do niej dociera, to myśl, że można je ułożyć w każdym możliwym porządku, wszystko jedno, jaki będzie układ, czyim przemówią głosem. Daj, to ci je, jak to się mówi, potasuję. Bądź osobą, która, tak, dokona przysłowiowego potasowania. Cześć, panno Stephens, jak cudownie pani tasuje. Wzdychający Płaczek po drugiej stronie korytarza eksperymentuje z basowym i dziwnie gardłowym rzeczownikiem brzmiącym jak „Jezus” lub „Essex”. Joy tęskni za czasami, kiedy przeklinał, kiedy zdarzało mu się krzyczeć w zdumieniu: „Kurwa!”. Zeszłej wiosny grała w scrabble z Christine w Miejskim Klubie Tenisowym, gdy zmęczyło je odbijanie piłek. Przyjaciółka ułożyła nazwę jakiejś marki, coś w rodzaju Pepsi, a Joy przypomniała jej, że dozwolone są tylko niektóre nazwy własne, te umieszczone na liście sporządzonej według słownika Collinsa. Christine odpowiedziała na to, z nietypowym dla niej zadowoleniem w głosie, że przed trzema dniami ogłoszono nowe zasady i producent zezwala

teraz na używanie imion ludzi, nazw miejsc, firm i marek, gdyż opracowano nowy regulamin, aby wprowadzić do scrabble elementy popkultury. Joy pomyślała o walkach toczonych w dzieciństwie podczas gry przy chłodnym mleku i markizach, o matce zaglądającej do słownika, by rozstrzygnąć rodzinne spory, i powiedziała tak głośno, aż Christine się wzdrygnęła: „Do kurwy nędzy, ludzie nie mogą bez przerwy zmieniać zasad!”. Wzdychający Płaczek nie wzdycha ani nie płacze, a już na pewno nie przeklina, tylko łka z takim cichym smutkiem, że… Powraca jeden z kobiecych głosów. Używa zbyt mocnych perfum. Mówi: „Doktorze Chapman, czy mogę w czymś pomóc”, co w zależności od mowy jej ciała oznacza: Doktorze Chapman, czy mogę w czymś pomóc i/lub, równocześnie bądź alternatywnie: Doktorze Chapman, zróbmy sobie dziecko. Zapada cisza, a Joy wydaje się, że wyczuwa, jak dobry doktor rozważa propozycję, wyjmuje z kieszonki na piersi białego fartucha kosztowne pióro, obrzuca pielęgniarkę spojrzeniem pełnym wysoce kontrolowanej troski, jakie po mistrzowsku opanowują wszyscy lekarze, spogląda na przypięte do podkładki papiery, jednocześnie układając rysy twarzy w wyraz obojętnego zamyślenia (używany przez lekarzy zarówno w stosunku do pacjentów, jak i do podwładnych). Nie, dziękuję, siostro, na razie nie ma nic do roboty. Co pan o tym sądzi, Doktorze? Trudno powiedzieć. Trzeci stopień w skali GCS. Jeśli z tego wyjdzie, może mieć trwałe uszkodzenia. Goście czekają? Tak, panie doktorze, czy mogę ich wprowadzić? To koniec. Kocham cię. Jesteś żonaty. Kocham cię. Jesteś mężem Christine. A ty niedługo wyjdziesz za Dennisa. To koniec. Czy jest moje? Jego. Na pewno? Jest jego. Kocham cię. Kochasz siebie. No tak, to też prawda.

Teraz potrafi sobie dokładnie wyobrazić pokój, widzi go przez więzienne kraty własnych rzęs. Sufit powoli zbliża się ku niej, gdy Joy stopniowo wynurza się na powierzchnię z morskich głębin, z dna, na którym panuje wielkie ciśnienie. Zawsze marzyła, by zostać matką. Lecz co by było, gdyby zgubiła kolejną młodą istotę? Może tato myślał, że sobie bez niego poradzi. Może miał własne nieznane powody. Może powinna mu przebaczyć, że odszedł. Może, może, może. Pewnej niedzieli siostra wyszła z ojcem na spacer w deszczu. Nie zabrała ulubionej lalki. Martwiła się, że zmoknie. Oczywiście powinna już z tego wyrosnąć, wciąż jednak się bała, że na lalkę napada deszcz! Na dole mama szykowała obiad, w kuchni brzęczały talerze. Joy nienawidziła tej lalki, ponieważ Annie tak bardzo ją kochała. Wtedy nie zdawała sobie sprawy, że można nie znosić czegoś tylko dlatego, że jest ważne dla innej osoby. Zapach pieczonego kurczaka płynął w górę po schodach. Joy zakradła się do pokoju siostry. Wyjęła lalkę z pudełka. Odcięła jej nogę. Później siostra płakała wściekła w samochodzie, mama zawodziła razem z nią, wreszcie słychać było tylko smutne szuranie wycieraczek, a deszcz zacierał kontury przedmiotów. Annie chciała wiedzieć, kto to zrobił. Ale nie było winnego. Tak czasem bywa. Z biegiem lat wstyd Joy z powodu podłego uczynku wcale się nie zmniejszył. Rósł, żłobiąc szczelinę, w której zbierało się coraz większe pragnienie uzyskania przebaczenia. Ciociu Joy, dlaczego jest z nami Kretine? Christine! Dlaczego ona tu jest? Bo to moja przyjaciółka, kochanie. Dlaczego? Bo tak, bo jest moją przyjaciółką. Dlaczego? Robi miłe rzeczy, na przykład dała nam truskawki. Ciociu Joy, jesteś moją przyjaciółką. Nie jedz tego zielonego ogonka. Ciociu, dlaczego się uśmiechasz? Bo jestem szczęśliwa. Dlaczego? Bo cię kocham. Dlaczego?

Nie ma nic do roboty. Może tylko słuchać. Nadstawia ucha na okrzyki Wzdychającego Płaczka, obecnie Łkacza, ale z tamtej strony nie dobiegają żadne nowe odgłosy tylko poszum wcześniejszych, z którym mieszają się inne dźwięki, bezkształtne i dziwne. Może w naszych uczuciach zawsze są luki. Może lepiej uznać szczęście za efekt uboczny. Może ludziom łatwiej przełknąć fikcję niż fakty. Może, może, może. Sufit, niczym sceniczna zapadnia, wciąż się obniża. Kłamstwa płyną z prądem, żyją własnym życiem. Joy wznosi się w górę, czuje, jak rzęsy okleja piekąca sól. Kończyny drgają. Urządzenie wydaje serię pisków. Joy robi się lekka, coraz lżejsza, niczym torba dryfująca z prądem, plastikowa, lecz żywa, płynąca na spotkanie sufitu. Wisząc w ciężkiej podtrzymującej ją wodzie, której powierzchnia coraz bardziej się przybliża, Joy nie wie, czy jej ciało próbuje wydostać się na powierzchnię, czy pozostać w głębinie. Jakaś część jej samej, śmiertelnie zmęczona, pragnie zniknąć tam w dole, odnaleźć Bena – no proszę, wreszcie wymówiła jego imię, Ben – i wszystkie inne dzieci zaginione tu i tam, zatopione lub unoszące się w rozproszonym świetle, dryfujące lub tonące, szczęśliwe lub smutne, znaleźć je gdzieś poza czasem, w ciemnych przestrzeniach głębszych niż śmierć. Od strony korytarza dobiega okrzyk: „Co jest, kurwa?!”. Wzdychający Płaczek żyje, a Joy próbuje pożyczyć od niego trochę energii i wyobraźni – cech, które niewielu ludzi ocaliły od śmierci, lecz w które wierzy, bo dodają życiu kolorów, są rodzajem nagrody pocieszenia, a jej nie wolno zasnąć, nie wolno teraz zasnąć.

Peter Drogi Doktorze Odd, minęło wiele miesięcy, odkąd omawialiśmy dodatkowe sposoby wykorzystania gumek recepturek. Miesięcy, podczas których stracił pan chyba zainteresowanie zdrowiem pracowników City. Jeśli jednak moje źródła się nie mylą, wciąż ma Pan papierkową robotę, więc dołączam do listu mały upominek. To resztka z moich zapasów kancelaryjnych materiałów biurowych. Kiedy przestałem przychodzić na pogawędki, domyślił się Pan zapewne, że już tam nie pracuję. Niestety, afera bananowa nie spotkała się z najlepszym przyjęciem. Lecz chociaż nie znosiłem połowy współpracowników, tęsknię za firmą nieco bardziej niż przypuszczałem. W mieszkaniu dni są szare. Szare jak chmury. Jak wieloryb. Jak brudna ścierka do naczyń lub poszarzałe ze starości papiery. We Francji „być szarym” (être gris) oznacza być podpitym. A bardzo pijanym? „Być czarnym” (être noir). Słyszał Pan o tym? Jestem trochę pijany, gdy to piszę. Ostatnio odkryłem, że lepiej się czuję, będąc wciąż na lekkim rauszu. Przyzwyczailiśmy się do powtórzeń, prawda? Opieramy się na nich. Dokumenty, które w ramach papierkowej roboty sporządzałem w firmie, zeznania świadków i zawiadomienia, były zawsze przeróbką innych, przygotowanych wcześniej. Gdzie spojrzeć – wszędzie szablony. Czasem myślałem, że cała firma to jeden wielki szablon. To, co robiliśmy i mówiliśmy, można było wykorzystywać wciąż od nowa. Bo działaliśmy w martwy, powtarzalny sposób. Wyjątkowe rzeczy cieszyły się w Hanger uznaniem, pod warunkiem że były wyjątkowe w sposób zunifikowany – co drugi piątek nosiłem turkusowe spinki, lecz nigdy jaskrawsze niż te, które nosili inni. A jednocześnie nie opuszczało nas uczucie, że pewnego dnia jakiś szalony sukinsyn włamie się do systemu, wykasuje wszystkie precedensy i nie będziemy wiedzieli, co począć. W piątek dwudziestego stycznia dwa tysiące szóstego roku o wpół do dziewiątej rano pewien mężczyzna, jadący do pracy jednym z londyńskich mostów, wyjrzał przez okno pociągu. To, co zobaczył, sprawiło, że zadzwonił na policję. Bał się, że ma halucynacje. Ale to nie były zwidy. W porze lunchu telewizja Sky News zaczęła nadawać nieprzerwaną relację

na żywo. Dziesiątki tysięcy londyńczyków zgromadziły się na nabrzeżach Tamizy. Wieloryb w Tamizie. Właśnie obejrzałem go w superszybkim szerokopasmowym internecie, by lepiej przypomnieć sobie szczegóły. Jak się okazało, mimo podobieństwa do mojego teścia, wal butelkonosy, który owego stycznia zabłąkał się do Londynu, był w rzeczywistości samicą. Wiedział Pan o tym? Bardzo dziwne, bo choć w styczniu dwa tysiące szóstego roku przez dwa dni w wiadomościach podawano wyłącznie informacje o wielorybie, a ja z uwagą śledziłem próby akcji ratunkowej, jednak w ogóle nie zdawałem sobie sprawy z tego, że patrzę na wala płci żeńskiej. Gdzieś w natłoku przeciwstawnych informacji umknął mi ten ważny fakt. Teraz wiem, jak przed laty czuł się Tyci Tony O., który, po zawarciu znajomości z osobą pracującą w tajskim barze, doznał przykrego rozczarowania. Było to w czasach, gdy miał problemy ze zdobyciem kobiety. I gdy kobiety wolały mężczyzn wyższych od siebie. Wszystko tutaj musiało wydawać jej się obce: piaszczyste nabrzeża, półtorametrowa głębokość rzeki, helikoptery ryczące jak dinozaury, głośniki, pociągi mknące po szynach. Cały ten hałas odbijał się echem, mocno i głucho, o misterne, czułe jak kamerton kości wielorybiego ucha. Gapie wchodzili do wody, próbowali skierować wala z powrotem na głębię. Student inżynierii środowiska Edwin Timewell szeptał słowa otuchy na płyciznach. Wykształciłem w sobie czysto ironiczne przywiązanie do pokazywanych w ciągu dnia programów telewizyjnych. Ich widz, w odróżnieniu od widza programów wieczornych, nie ma poczucia wspólnoty oglądania. Jeśli przed zmrokiem pływasz po mniej popularnych kanałach, najprawdopodobniej tylko jakaś wiekowa babcia towarzyszy ci w podziwianiu otwieracza do słoików będącego jednocześnie drzwiczkami dla kotów. Przemykacie samotnie wśród niezwykłych towarów, które są zawsze na składzie. Czasem, idąc spać, ściszam tylko dźwięk, by zza ściany dobiegało mruczenie. Włączony telewizor w pustym pokoju: większy lęk budziłby tylko z wyłączoną fonią. A następnego ranka sięgam po pilota i zaczynam wszystko od nowa, łapię program o nieruchomościach na kanale sto dwudziestym czwartym. Rzadko czuję się sam. Samotność trwa pół sekundy i już ekran budzi się do życia, maleńka plamka rośnie do rozmiarów planety. Wokół każdego faktu powstają tysiące teorii. Skąd się tu wzięła? Choroba, zakażenie pasożytami, zanieczyszczenie środowiska? Wszystko to mogło

zaburzyć poczucie orientacji u wieloryba. Łodzie podwodne, statki, wojskowy sonar? NATO szykujące się do wojny i zagłuszające sygnały przyrody? A może po prostu łowy, stary pierwotny lęk, że zabraknie pokarmu, skręt w złym miejscu w drodze na północny Atlantyk, zapędzenie się zbyt daleko na południe w pogoni za kalmarem. Nie dziwię się, że ich szukałaś. Kalmar w chili po tajsku to moje ulubione danie w Icarusie. Kilka dni po tym, jak Christine potwierdziła, że nie wraca do domu, wpadłem w szpitalu na Dennisa. Nasze wizyty raz czy dwa zahaczyły o siebie. Przy łóżku Joy siedzieliśmy w milczeniu, ale na ulicy, jak to dwaj faceci, rozważaliśmy pójście na piwo. Był zajęty, a ja musiałem wracać do domu, więc nic z tego nie wyszło. Zresztą lepiej unikać popijawy z tym marudą. Stan Joy zaczynał się poprawiać, Dennis wrócił do normalnej pracy, jakiś pretensjonalny wydawca kupił jego książkę – krótko mówiąc, dostał wszystko, czego chciał, a jednak gdzieś po drodze coś się w nim załamało. Cały musujący entuzjazm wyparował, zmienił się w rodzaj zgorzkniałej histerii. Wyjaśniłem to siostrze Covas Callas, miłej i dość ponętnej dziewczynie, którą po rozmowie zaprosiłem na kawę. Odparła z uśmiechem, że nie pociągają jej „konwencjonalnie przystojni” mężczyźni. Bardzo mnie to ubawiło. Ciekawe, że zdaniem niektórych kobiet wady dodają kolorytu: jąkanie się, blizna, paskudne zęby. Mają rzekomo być równoznaczne z „charakterem”, nieuchwytnym, magnetycznym „czymś”. To nie jest nasz świat, Doktorze Odd. Odbieramy na innych falach. Gdy wieloryb osiadł na krótko na mieliźnie, jego ciało wydawało się wygięte, a następnego dnia, dwudziestego pierwszego stycznia, weterynarz z morskiej ekipy ratunkowej zaniepokoił się, że zwierzę płynie „w sposób mało zdecydowany”. Bardzo spodobało mi się to określenie. Podobne słowa mógłby wypowiedzieć i Pan swoim nosowym głosem. Zamierzałem pojechać do mamy i taty, żeby im wymienić żarówkę. Ale zaabsorbowało mnie oglądanie filmów na DVD i układanie ich na półkach. Ostatnio przygotowuję sobie listy rzeczy do zrobienia: wynieść śmieci, zmienić żarówkę, uporządkować filmy. Kiedy pracowałem, rzadko myślałem o rodzicach. Teraz często mi się to zdarza. Włóczę się samotnie po Londynie, patrzę na samoloty, które mrugając światłami we mgle, czekają, by pozwolono im wylądować na lotnisku w City, i rozmyślam o moim dzieciństwie. Tak z ciekawości spytam, czy fakt, że miewałem trudności w szkole, zmieniłby coś podczas terapii? Wstyd mi, bo zachowałem niewiele szczęśliwych wspomnień z dzieciństwa. Nie tęsknię za nim. Tu i ówdzie jakieś rozbite kolano albo mecz piłki nożnej w

drużynie amatorów. Liczę na to, że po zakończeniu listu inaczej spojrzę na moje wspomnienia. Nie będą mi się wydawały tak tandetnie fałszywe. Przybiorą postać uświęconego ideału wykraczającego poza granicę ścian, ścian, które są szare jak chmury, wieloryb, brudna ścierka do naczyń czy stare szpargały. Gdy wraz z Christine dotarliśmy do Battersea Brigde, wzdłuż brzegów stał tłum ludzi. W dole rzeki widać było nieruchome London Eye. Christine powiedziała, że Joy na pewno chciałaby to wszystko zobaczyć, więc próbowaliśmy się do niej dodzwonić, lecz bez skutku. Przepchnęliśmy się przez miękką ciżbę płaszczy i szalików i dotarliśmy nad wodę. W powietrzu wisiał zapach mokrych ubrań i bąków po fast foodzie. Było nam zimno i smutno. Weterynarze postanowili umyślnie skierować wala na płyciznę, a potem przenieść go na barkę ratowniczą. Brzmiało to ekscytująco, ale cała operacja odbywała się pod osłoną brezentowej płachty – powoli i w ciszy. Wreszcie nadeszła oczekiwana chwila. Po upływie chyba kilku godzin w końcu na moment zobaczyliśmy to, o co nam chodziło. Siedmiotonowe zwierzę zawieszone wysoko w powietrzu. – Jejku – powiedziała Christine. – Jejku – powiedziałem ja. Widok był tak dziwny, że znów poczuliśmy się jak dzieci, otworzyliśmy szeroko zdumione oczy, powtarzając wypowiedziane wcześniej słowa. Jejku. Jejku. Z miejsca, w którym staliśmy, wal wyglądał jak lśniąca czarna bomba, bezwładny pocisk czekający, by załadowano go do samolotu lecącego do Iraku lub Afganistanu, miejsc, które oglądaliśmy tylko na ekranie. Ta chwila – wieloryb wiszący w powietrzu – miała w sobie dziwną prawdę. Zamykało się w niej szaleństwo naszego codziennego życia. Nadawano jej różne imiona, niekiedy, podobnie jak ja, myląc się co do płci. W „Sun” była Wally. W „Mirror” – Wielorybkiem. „Daily Mail” nazywała ją Willy, a „Times” Wielorybicą Wilmą i/lub Księciem albo Księżniczką Wali. Potem dziennikarzom „Sun” znudziła się Wally i razem z telewizją przechrzcili ją na Tłustą Celebrytkę. Popłynęła barką do Margate, do miejsca zwanego Shivering Sands. Wie Pan, czego mi brak? Energii wibrującej w klimatyzowanym powietrzu. Szeptanych na ucho elektryzujących tajemnic. Piątkowych flirtów na służbowych imprezach. Spotykało się dziewczynę najlepszego przyjaciela i kradło się jej spojrzenie lub uśmiech, nic więcej, tyle

wystarczało, by człowiek czuł, że żyje. Nikt nie chciał nikogo skrzywdzić. Wymiana spojrzeń nad orzeźwiającym, chłodnym winem. Wydęcie warg wydmuchujących dym z papierosa. Takie chwile pozwalały przetrwać weekend, towarzyszyły w myślach, aż nadchodził pełen spokojnej melancholii niedzielny wieczór, gdy zmywarka kończyła cykl, naprzykrzały się nieprzeczytane gazety, a gasnące światło dnia ślizgało się po niewyprasowanych koszulach. W poniedziałkowym dzwonku budzika zawsze dźwięczały panika i ryzyko, a we wtorkowym tylko ich blade echo. Budziłem się, czując wilgotny słodkawy zapach skóry Christine. Sięgała, by włączyć na budziku funkcję drzemki, co znaczyło, że jeszcze przez dziesięć minut tuliliśmy się do siebie w ciszy, szukając drogi do świata. A po zmyciu osadu z zębów, zjedzeniu suchej grzanki, podróży metrem wraz z milionami innych londyńczyków witało nas biuro – jaskrawo oświetlone i pełne życia. Każdy telefon po dziewiątej rano mógł przynieść wiadomość o cudownej sprawie, podwyżce lub fantastycznej nowej roli, której istnienia nawet nie podejrzewaliśmy. Nieważne, że to nigdy nie nastąpiło. Sama możliwość wprawiała nas w dobry nastrój. Shivering Sands. W internecie napisano, że w nocy na barce weterynarze kontrolowali oddech wala pod kątem oznak stresu. Miałem wrażenie, że cały cyrk z ratowaniem odbywa się w przestrzeni kosmicznej, na jakiejś odległej planecie, ale to działo się w Margate, w zwykłym Margate w Anglii. A jednak było czymś niezwykłym – nie uważa Pan? – patrzeć na kołyszące się sennie strumienie światła, krzyżujące się w ciemnościach, oświetlające plamami wodę, niebo lub pokaleczoną skórę wieloryba. Reflektory na barce przygaszono. Świeciły jedynie na tyle, by unoszące się w górze helikoptery mogły prowadzić relację na żywo. Oddychała osiem razy na minutę. To dodawało otuchy. W tym samym tempie pobierała tlen w rzece. Nie można więc powiedzieć, że podróż barką jej nie służyła, raczej że nie służyła jej tak samo jak pobyt w Tamizie – wąskiej, hałaśliwej i płytkiej. Czasem jakieś wydarzenie na nowo ustala zasady, co jest do pomyślenia, a co nie. Stało się tak tamtego lata podczas poszukiwań w Wimbledonie. Ja, Christine, czterdziestu paru policjantów i mieszkańców wędrowaliśmy ulicami i polami, a światło latarek wydobywało z ciemności owady i drobinki kurzu. Wszyscy szliśmy w milczeniu długim oświetlonym rzędem, lecz nasze poczucie celu kurczyło się z każdym kroczkiem. Wędrowałem wtedy przez noc ogarnięty dziwnym smutkiem przyćmionym ulgą, że romans pozostał tajemnicą, i trzeba było czasu, bym wczuł się do szpiku kości w los tamtego chłopca.

Tuż przed siódmą wieczór liczba oddechów wzrosła do dziesięciu, a potem dwunastu na minutę. Weterynarz patomorfolog na pokładzie barki wyjął buteleczkę środka do usypiania dużych ssaków. Czternaście, szesnaście, osiemnaście. Najlepszym wyjściem wydawała się eutanazja. Dwadzieścia. Dwadzieścia dwa. Kiedy silne, a jednak delikatne zwierzę dostało drgawek, weterynarz nabrał płynu do strzykawki i poszukał miejsca wśród ran na podbrzuszu – otarcie o dno rzeki, siniaki pozostawione przez przepływające obok łodzie – ran na szarym ciele, które wyglądały (czyż nie?) jak pęknięcia w chmurach zasnuwających brytyjskie niebo. W końcu igła przebiła grubą skórę. Odwodnienie, uszkodzenie mięśni, słaba praca nerek. Podczas sekcji w żołądku wala znaleziono mokrą plastikową torbę, wodorosty i jednego ziemniaka. Zebrane z nadzieją z dna rzeki. Oto szczegóły, jakie zostały mi w duszy. Zostały tam jeszcze długo po tym, gdy zgasły światła i zaprzestano podtrzymywania życia wieloryba. Pewnie podoba się Panu moja wzmianka o duszy. Sam Pan o niej mówił, łudząc mnie nadzieją. Czy uśmiecha się Pan na myśl, że zapragnąłem uwierzyć, iż nuda, zdrady, seks, telekonferencje i pozbawione celu gówniane dni miały jakąś formę i wewnętrzną spójność? Na rozpadzie mojego małżeństwa skorzystał sklep z rzeczami używanymi, który pieniądze z ich sprzedaży przekazuje na cele charytatywne. Christine stwierdziła, że nie potrzebuje starych ubrań, woli zacząć wszystko od zera z Tycim Tonym O. Tyci Tony! Co za upokarzający wybór! Poszedłem raz po kielichu na to jego obrzydliwe poddasze, trochę pokrzyczałem, strzeliłem pięścią w i tak rozwalony nos. A potem, kiedy opadły emocje, poprosiłem Christine, żeby do mnie wróciła. Błagałem ją na wszelkie możliwe sposoby, lecz usłyszałem jedynie: „Oddaj moje rzeczy biednym”. Zacząłem tłumaczyć się ze znajomości z praktykantką – jestem niemal pewien, że wiedziała tylko o niej, nie o Joy i innych zdradach, tylko o nic nieznaczącej przygodzie z Jess. Moja żona stała, nie uroniwszy ani jednej łzy, nawet nie mrugnąwszy okiem. Minęły wieki, zanim wreszcie się odezwała, a serce biło mi tak mocno, że ledwie zdołałem ją usłyszeć. „Chciałam, żebyś mnie kochał”, wyszeptała. „Chciałam tylko, żebyś mnie kochał”. Za ladą sklepu stał przysadzisty piegowaty mężczyzna. Gdyby był muchomorem, wszyscy by go omijali, więc z zasady unikają go też jako człowieka. Oddzielenie rzeczy Christine od moich i ich uporządkowanie zajęło mi trochę czasu, już to jednak zrobiłem, no, prawie, teraz wydaje się, jakby nigdy jej tu nie było, i trochę mdli mnie na myśl, że to takie proste: pewnego dnia niebo ciemnieje, pojawiają się chmury, a ktoś, kogo

kochaliśmy na swój niedoskonały sposób, rozpływa się w szarości. Znika, ale nasze porażki zostają. Nienaruszone. Człowiek może się wić i błagać, lecz wciąż towarzyszy mu ten sam cień, czarna nieforemna plama. I w końcu uświadamia sobie, że to kształt jego uczynków, jego samego, że to on jest potworem. Żadnych rogów, dodatkowych par oczu ani paskudnych zębów, jest tylko człowiek w prążkowanym garniturze, błagający i żałujący, że nie postępował lepiej. Byłem potworem, jednak kochałem ją i czasem starałem się poprawić. Dopiero później obejrzałem relację w telewizyjnych wiadomościach, lecz tamtego wieczoru, gdy tylko zobaczyliśmy z Christine wąską kolumnę tekstu wciśniętą między wypowiedź Erikssona oskarżającego kluby piłkarskie o korupcję a reklamę sportowego biustonosza, od razu wiedzieliśmy. Z Tamizy wyłowiono szczątki dziecka. Czytaliśmy całe strony na temat wieloryba, o tym, jak ekipa z Muzeum Historii Naturalnej pojechała do Gravesend po kości wala i jak nurkowie pomagający w akcji ratowniczej znaleźli stare buty, utopione koty, paszporty, piloty, prezerwatywy – resztki po seksie, śmierci, prawdzie i telewizji. A potem przeczytaliśmy ten wąski pasek tekstu i od razu wiedzieliśmy, tak jak bez zastanowienia wiemy, że jest nam przykro lub smutno. Policja oświadczyła, że dwa następne odpływy zmyłyby szczątki do morza. Dodała też, że odkryto na nich ślady niedawnej przemocy. A więc ciało nie leżało w wodzie od lata. Po Wimbledonie Ben gdzieś z kimś poszedł. Nie wiem z kim ani dlaczego, chociaż codziennie o tym myślę. Zabito go, włożono do worka i wrzucono do Tamizy. W takich chwilach człowiek zaczyna uświadamiać sobie, że w faktach są luki. Nawet w najbardziej zadziwiających informacjach naukowych, jak choćby w takich, że wszystko, co jemy, zawiera ślad gleby, w której wyrosło lub z której czerpało soki, że można obejrzeć czyjeś kości i znaleźć w nich resztkę nasiona truskawki, a potem porównać próbki gleb z całego świata i na tej podstawie ustalić z całą pewnością, że owoc pochodzi ze spokojnego zakątka z dala od samochodowych klaksonów i reflektorów, skąd dostarczane są truskawki na największy światowy turniej tenisa. Nawet słysząc to wszystko, wiedząc, co potrafi nauka, pojmując ogrom podejmowanych przez nią wyzwań, nawet doznając tego ponurego objawienia, wyczuwamy, że w faktach są luki. A gdy policja skończy badać kości i zrezygnuje ze schwytania mordercy, rodzina oczywiście będzie mogła je skremować i rozsypać popioły w Heath. Popioły rozwieje wiatr, zmieszają się z powietrzem. Będzie to rodzaj zakończenia. Poustawiałem filmy na półkach według reżyserów lub daty premiery i

zrobiłem sobie kanapkę. Czekałem na miękki odgłos zamykanych drzwi lodówki, jakby Christine była w domu i mogła mnie wyręczyć. Zastanawiałem się, czy nie pójść na zakupy. Zawsze można przygotować więcej list rzeczy do zrobienia: zadzwonić do rodziców, wynieść śmieci, zapłacić rachunek za wodę. Włóczyłem się po Londynie, patrząc na krążące nad miastem samoloty – w aureolach z promieni słońca, pełne nadziei, że wylądują – i coraz częściej oprócz pasażerskich odrzutowców wpadał mi w oko błyszczący złowrogo szarozielony śmigłowiec Chinook, wielki miejski owad zbudowany po to, by pilnować bezpieczeństwa na niebie. Dziś są moje urodziny. Kupiłem nowy garnitur na Upper Street i obejrzałem film w kinie Screen on the Green. Potem błądziłem po alejkach supermarketu, szukając tego, co chciałem kupić. Wchodziłem do niewłaściwych działów, zaglądałem przez szpary do różnych opakowań. I nagle, tuż przed sobą, ni mniej, ni więcej, tylko w dziale drobiowym, zobaczyłem Joy. Siedziała na wózku inwalidzkim, miała nogę w gipsie i stukała kciukami w klawisze telefonu. Nie było to blackberry, bo Joy nie pracuje już w City, tylko jakieś niezgrabne staroświeckie urządzenie. Bardzo zbladła i schudła, ale się śmiała. Usłyszałem jej melodyjny śmiech, ten sam, którym rozbrzmiewały nasze kradzione godziny, podniosłem oczy i zobaczyłem, że to naprawdę ona. Jej siostra Annie, przykucnąwszy obok, przerzucała opakowane w folię tacki z piersiami kurczaka, obwąchując je w sposób, jakiego nie powstydziłby się poczciwy Dennis. Było też z nimi dziecko, ładna mała dziewczynka o przejmującym spojrzeniu, domagająca się, by pozwolono jej nieść koszyk. Siostra Joy zdecydowanym ruchem obróciła wózek w moją stronę – kółka na pozór stały w miejscu, choć przecież musiały się toczyć – a ja szybko odszedłem. Kupiłem nóż w innym sklepie. Do pewnych zadań potrzebujemy nowego narzędzia, nieprawdaż? Zapakowanego i czystego. Bez historii. Próbowałem dodzwonić się do Christine, pisałem do niej, wysyłałem prezenty jej rodzicom. Zrobiłem wszystko, co mogłem. Robimy, na co nas stać, ale czasem coś ucieka, gubi się albo pozostaje poza naszym zasięgiem. Uznałem, Doktorze Odd, że niektórzy ludzie są właśnie poza zasięgiem, z biegiem lat odlecieli zbyt daleko, by usłyszeć nasze wołanie. Próbujemy ich wzywać, lecz wiatr porywa słowa, nie ma sposobu, by do nich dotarły, nie stąd, nie z tego miejsca, nic nie da się zrobić. Zostaje tylko wołanie, próby wołania, nie sądzę jednak, żeby mnie ktoś wzywał. Nie słyszę nic poza szumem płynącej z kranu wody i rechotem, który jak zwykle dobiega z telewizora. Filmy DVD są uporządkowane, samoloty

wciąż opadają z nieba, by zanurzyć się w Londynie, zauważyłem też przypadkowy śmigłowiec. Nie wykonałem wszystkich zadań z mojej listy, ale prezenter prognozy pogody o dziobatej twarzy twierdzi, że zbliża się lato. W lecie przepalona żarówka mniej będzie mamie przeszkadzać. I dziś wcale nie są moje urodziny – przepraszam, skłamałem – mam jednak nadzieję, że list dotrze do Pana, a Pan go przeczyta, mimo rozmazanych kropek i nierównych linijek, ponieważ czuję, iż powinienem go wysłać właśnie do Pana. Pan prawdopodobnie mnie zrozumie. Wszyscy inni zniknęli. Zniknęli, zagubili się i wygląda na to, że czekałem, aby naprawdę ich pokochać, aż do chwili, gdy nie było ich już w moim życiu. Kiedy, zostawiając list, wejdę do wanny z nożem w ręce, ubrany w nowy garnitur, kiedy moje buty będą nasiąkać wodą, postaram się nie myśleć o tym, co mnie czeka, jaka to będzie ciemność, jaki odcień nocy. Spróbuję skupić uwagę na świetle wczesnego wieczoru wpadającym ukośnie przez okno łazienki, flirtującym z powierzchnią wody, i na kolorze, jaki ta woda przybierze, gdy z moich żył wypłyną kwiaty krwi. Spróbuję koncentrować się na tym tak długo, jak długo zdołam wstrzymać oddech.

Podziękowania Dziękuję wszystkim, którzy służyli mi zachętą i radą podczas pracy nad książką. Mogłem liczyć na pomoc tak uzdolnionych doradców, jak: Clare Alexander, Jason Arthur, Anna Stein, Stephanie Sweeney, Emma Finnigan, Laurie Ip Fung Chun, Sally Riley, Suzanne Dean, Ed Caruana, Rebecca Lenkiewicz, Jennie Rooney, Ben Johnson, Robert i Elizabeth Lee, Peter i Pat Normanowie oraz Amy. Dziękuję wszystkim pracownikom wydawnictwa William Heinemann oraz agencji literackiej Aitken Alexander Associates.

[1] Oczywiście nie w sensie dosłownym – zawsze coś się wydarza – po prostu nie wydarzyło się nic na tyle znaczącego, by zaprzątać tymi sprawami zapracowanego młodego specjalistę od umysłów. [2] Było to zanim objął stanowisko ministra spraw zagranicznych w rządzie Clegga i Camerona. [3] To znaczy nie jest to jej (sławnej pisarki) prawdziwe imię. Oczywiście może być prawdziwym imieniem innej osoby, niezwiązanej z opowiadaną przeze mnie historią, za to będącej dzieckiem rodziców, którzy musieli wypić kilka głębszych, zanim postanowili, że tak nazwą swoją córkę. [4] Chociaż zależy, jak zinterpretujemy zdanie: wyłącznie w celach uzasadnionych interesem wydziału. [5] Użyłem słowa „praktycznie”, gdyż po trzydziestu, może trzydziestu pięciu minutach od rozpoczęcia podróży przerwaliśmy rozmowę, by zastanowić się nad wyborem przekąsek z wózka, który ropuchowaty nastolatek popychał wzdłuż przejścia (nie było to przejście, które wyrzucał pan z planu wagonu, jaki nakreślił pański umysł podczas mojej opowieści o Williamie Hague’u – chodzi o inny pociąg jadący innego dnia inną trasą, lecz podobny do tamtego pod względem szerokości itp. szczegółów). W końcu Beverley wybrała butelkę wody niegazowanej mimo swej nazwy niepochodzącej z gór Szkocji, ja zaś zdecydowałem się na czarną kawę, której jednak po dłuższym namyśle nie wypiłem, gdyż wydawała się aż gęsta od kancerogennych składników. [6] Nakład, niestety, wyczerpany, chociaż jej egzemplarze wciąż można zakupić u pewnego wytrwałego sprzedawcy w cenionym dziale antykwarycznym Amazona. [7] Z zadowoleniem stwierdzam, że znów są w sprzedaży. [8] No tak, w zasadzie. W rzeczywistości jej ostatnie słowa wypowiedziane na peronie czternastym, zaraz po wręczeniu mi naddartego rachunku, brzmiały mniej więcej tak – oczywiście wspomnienia należą raczej do dziedziny sztuki niż nauk ścisłych, mózg ludzki zaś ma skłonność zarówno do ich (wspomnień) przywoływania, jak i zniekształcania – „Cóż, miło było pana poznać”, na co ja odparłem (zapewne): „Cała przyjemność po mojej stronie”, a ona: „W takim razie do zobaczenia”, a ja: „Właśnie, do zobaczenia”, po czym Beverley powiedziała: „Do widzenia”, a ja: „Do zobaczenia”. Na koniec ona pomachała mi ręką, okręcając ciało o sto osiemdziesiąt stopni, a ja stałem i – także machając – udawałem, że muszę natychmiast zatelefonować do żony, tylko po to, by zakończyć krępujące pożegnanie, gdyż tak naprawdę wiedziałem, że Joy nie wyjdzie

z pracy jeszcze przez kilka dobrych godzin – chociaż czwartkowe wieczory są… były… naszymi wieczorami – więc nie ma powodu do pośpiechu. [9] Problem polegał na tym, że wszystko to spadło na mnie jednocześnie. W ciągu kilku miesięcy miały miejsce Wimbledon, historia z siostrzeńcem, nasz ślub, aborcja (po ślubie Joy zdecydowała się na aborcję, a ja protestowałem, lecz w końcu ustąpiłem, zawsze ustępuję. Tak samo postąpiłem, gdy postanowiła zatrzymać panieńskie nazwisko, pozostać Stephensówną, przegapić szansę na zmianę). Wszystko to wydarzyło się w ciągu kilku miesięcy, ważne wydarzenia mają to do siebie, że towarzyszą jedno drugiemu jak choroby albo ugryzienia komarów. Do tego doszła moja praca, tak, problemy w pracy… [10] Zdradziecka Uparta Zdzira. [11] Zacząłem więc (w ramach dygresji), szukać innych znaków, niekiedy w dalekiej przeszłości. Zaciekawiło mnie, czy ta skłonność do zastanawiania się nie była czasem moją przysłowiową piętą achillesową już w czasach nauki w szkole z internatem. Przypomniałem sobie lato, gdy miałem dwanaście lat, a mój przyjaciel Charlie urządził urodzinowe przyjęcie, w ramach którego spędziliśmy popołudnie na miejskim basenie. Zadurzyłem się w jednej z zaproszonych dziewczynek – Angeli Rogers. Wszyscy, łącznie z nią, wesoło ochlapywaliśmy się wodą, gdy jeden z bojowo nastawionych kolegów Charliego zaproponował, żeby chłopcy po kolei skoczyli z trampoliny. Muszę podkreślić, że nikt nie mówił tu o skakaniu na główkę, chodziło o zwykły skok, na tak zwaną bombę. Bojowy poszedł pierwszy, przez chwilę chwiał się na krawędzi białawego języka trampoliny, która krótkim, gwałtownym ruchem posłała go w powietrze. Pamiętam, jak pomyślałem wtedy, że nawet ona (trampolina) podziela mój wstręt do jego odwagi. Trzymając się za kolana, runął na srebrzystozieloną skórę wody w basenie, a ona pękła i pokryła się pianą. Potem, jeden po drugim, reszta jedenastolatków wchodziła na trampolinę i robiła to samo, piszcząc z radości, jeden miał nawet odwagę skoczyć na główkę – na główkę! – aż przyszła kolej na mnie. Wszedłem po schodach. Potem na trampolinę. Dotarłem na sam koniec wygładzony skaczącymi z niego stopami. I wtedy to się stało. Popełniłem błąd: przystanąłem, by się zastanowić. Pomyślałem o gwałtownym impecie wyrzutu, możliwości, że woda przez nos wpłynie mi do mózgu. A co będzie, jeśli wykonam go (skok) źle, inaczej niż reszta chłopców, jeśli pójdę prosto na dno, połamię nogi, a woda, jak to ona, naprawi rozerwaną powierzchnię, zamknie mnie w środku i już nie wypuści? I gdy tak stałem, myśląc o tym wszystkim, chłopcy na dole zagrzewali mnie okrzykami, a maleńka postać

Angeli Rogers podeszła do krzepkiego ludzika, którym był Bojowy, odkryłem, że nie potrafię tego zrobić, w żadnym wypadku, zamarłem, nie mogłem się ruszyć, w mózgu palił mnie wstyd, rujnując radosny dzień, na który czekałem tyle tygodni, i powiem panu najdziwniejszą rzecz: kiedy dziesięć lat później, podczas zbiórki pieniędzy w pachnącej mydłem stodole, wpadłem na Bojowego – wciąż był krzepki, lecz na jego twarzy malowało się więcej strachu – on w ogóle tamtego dnia nie pamiętał. Ani trochę. [12] Prawdę mówiąc, Beverley stwierdziła – może i pana to zainteresuje – że żałuje, iż w literaturze pięknej nie porusza się częściej takich lokalnych problemów. Szczególnie mierzi ją fakt – według mnie trochę niesprawiedliwie, ale ja, jak pan wie, nie piszę powieści – że pisarze wciąż na nowo wałkują te same literackie tematy. Tematy na przykład takie, niech pomyślę, wymieniła ich siedem, tak, siedem… Numer pierwszy to były mało znane wojny w dalekich krajach. No właśnie. Początek utworu: szczegóły na temat danego okresu i zapowiedź międzykulturowego i międzypokoleniowego romansu, który pokonuje ewentualne przeszkody stawiane przez rasę i religię, czas i przestrzeń. Środek: broń i wspomnienia. Koniec: wstrząsające odkrycie, że jednak wszystkie wojny są nieprzyjemne. Temat drugi to epicka opowieść o rocznej podróży przez świat w celu odnalezienia i – najlepiej jednocześnie – zgubienia samego siebie w zapomnianym zakątku kraju należącego do Brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Beverley wyjaśniła, że zdaniem komitetów przyznających nagrody literackie tego rodzaju proza dużo zyskuje przez dodanie barwnych ciekawostek na temat dżemów, czatnejów i marynat, a także przez użycie obcojęzycznych słów o wspaniałym brzmieniu i rytmie, nigdy nieopatrzonych tłumaczeniem. Trzeci… nie, nie, czwarty to było… coś na temat artystycznych typów na nowo odnajdujących kontakt ze światem. Zapomniałem, przepraszam, reszta wyleciała mi z głowy. I. O czym to ja mówiłem? O czwartku. A więc w czwartek… [13] Lub, w naszych oświeconych czasach, mężczyzna i mężczyzna. A nawet kobieta i kobieta. [14] To znaczy stopniowe przyswajanie obcych sobie zachowań. [15] Czyżby aluzja? [16] Pan, pańska żona, przyjaciółka pańskiej żony i mąż tej przyjaciółki (jak już wspomniałem). [17] Swoją drogą – to taka luźna myśl – ciekawe, czy fenomen dziwnej

rozmowy upodabniającej się, na skutek częstego jej odbywania, do zwykłych rozmów nie ma czegoś wspólnego z naturalną dziwnością całego języka? Znów myślę tu o Otellu, a szczególnie o największym z Szekspirowskich werbalnych taktyków, Jagonie, który dostrzega, że skoro swoim zachowaniem i wyglądem człowiek może zdradzić, co kryje się w jego sercu, równie prawdziwe jest to, że owa demonstracja może także wprowadzać w błąd. Tak więc wszelkie próby nazwania i opisania czegoś za pomocą języka mogą się wiązać z nadaniem temu czemuś innych znaczeń, odseparowaniem go od prawdziwej, niewyrażalnej istoty i jest to przykład odchodzenia od rzeczywistości, które wiąże się z każdym użyciem mowy. [18] Zapewne uznał moje pytanie „Czymże jest normalność?” za ironiczną uwagę na temat zmiennych nastrojów żony, a nie za świadomie wygłoszony szerszy komentarz o charakterze filozoficznym. [19] (Pragnąc w głębi serca rozłupać maczetą ich bydlęce czaszki). [20] (Wtedy gdy przeszukałem jej telefon – w dwudziestym pierwszym wieku telefon komórkowy to najbardziej przejrzyste okno duszy, kryje wiadomości, pieszczotliwe zdrobnienia, zdjęcia, kartę SIM, która jest głębszą formą prawdy – i spytałem, czy sypia z Peterem). [21] Chociaż i tak uważam, że wszelkie pisanie jest nadpisywaniem, bo przecież nie każda książka powinna powstać, nie każdej domaga się świat.

Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA ul. Marszałkowska 8 00-590 Warszawa tel. 22 6211775 e-mail: [email protected] Dział zamówień: 22 6286360 Księgarnia internetowa: www.muza.com.pl Konwersja do formatu EPUB: MAGRAF s.c., Bydgoszcz